Kaota Te Tangira Ao Te Karinerine Ni Kaetietan Newem

“Kam na bane n tangiriia bumi, te mwane e na tangira buna n ai arona n tangiria boni ngaia; ao te aine e na karinea buna.”​—I-EBETO 5:33.

1, 2. Tera te titiraki ae kakawaki ae a riai n titirakinia iai aomata aika a a tia ni mare, ao bukin tera?

IANGOIA bwa aongkoa ko anganaki te bwaintangira ae batianaki ma te koroboki i aona ae kangai: “Karaua n Taua Raoi.” Tera arom n taua te batia anne? Ni koauana, ko na rangi ni karaua raoi n taua bwa e aonga n aki uruaki. Tera ngkanne arora ni kaineti ma te bwaintangira ae te mare.

² E taku ainen Iteraera ae Naomi are e a tia ni mate buuna, nakoia ateiaine aika Oreba ao Ruta: “E na anganingkami Iehova reken te motirawa, temanna n ana auti buna, ao temanna n ana auti buna.” (Ruta 1:3-9) E taekinaki ae kangai n te Baibara ni kaineti ma te buu te aine ae raoiroi: “A reke auti ma bwaikoraki mairouia taama: ma e reke te ainenuma ae nanowanawana mairoun Iehova.” (Taeka N Rabakau 19:14) Ngkana ko a tia ni mare, ko riai n iangoa buum bwa te bwaintangira mairoun te Atua. Tera arom nakon te bwaintangira anne?

3. Tera ana kaungaunga Bauro ae a riai ni mutiakinna buu mwane ao buu aine?

³ E taku te abotoro Bauro ngke e kororeta nakoia Kristian ake n te moan tienture: “Ao ngkami nako, kam na bane n tangiriia bumi, te mwane e na tangira buna n ai arona n tangiria boni ngaia; ao te aine e na karinea buna.” (I-Ebeto 5:33) Iangoia bwa tera aroia buu mwaane ao buu aine ni mutiakina te kaungaunga aei n aia tatae ni kawai.

Tarataraiko Mairoun “te Tia Iowawa ae Aki Wene n Rau”

4. E na kanga n riki te newe bwa te bwai ni kairiri nakon te raoiroi ke te buakaka?

⁴ E taku te tia korea te Baibara ae Iakobo bwa te newe bon “te tia iowawa ae aki wene n rau” ae e “on n te bwai ae kamamate.” (Iakobo 3:8) E ataa te koaua ae kakawaki aei Iakobo: E urubwai te newe ae iowawa. Akea te nanououa bwa e bon taneiai naba teuaei ma te taeka n rabakau ae n te Baibara, are a kabotaui iai taeka aika taekinaki n akea moa te iango, nakoni barantiko aika ai aron “ewaran te aba n te kabaang.” Ni kaitaraan aei, e taekinaki n te taeka n rabakau naba aei bwa “bon te mauri neweia akana wanawana.” (Taeka N Rabakau 12:18) E boni koaua bwa e kona ni korakora rotakin te aomata n te tatae ni kawai. E kona ni kammaraki, ke ni kakukurei. Tera aron rotakini buum n am tatae ni kawai? Ngkana ko titirakina buum te titiraki aei, tera ana kaeka?

5, 6. Baikara aaro aika karika kangaangan kaetietan neweia tabeman?

⁵ Ngkana ngaia bwa a a tia ni kakamanenaki tatae ni kawai aika kammaraki i nanon tekatekami, ko boni kona ni bitia ni karaoiroia riki. Ma e kainnanoa te kakorakora karaoan aei. Bukin tera? Bukina teuana, bwa ko a taonaki n te aki-kororaoi. E kakorakoraa buakakan ara iango ao ara tatae ni kawai i marenara, rikiara ae te bure. E korea ae kangai Iakobo: “Ngkana e aki bure temanna n ana taeka ao bon te aomata ae moan te raoiroi, ae kona naba te kaeta rabatana ni kabanea ni bweni wina.”​—Iakobo 3:2.

⁶ Irarikin aki-kororaoia aomata, e irekereke naba arora ni kaikawaki ma aroni kamanenakin newera n te aro ae e aki riai. A kaikawaki tabeman irouia aia karo aika ‘bangaomata, a aki tauu baangiia, ao a tiritiri.” (2 Timoteo 3:1-3) N angiin te tai, ao ataei ake a kaikawaki i buakon aaro aikai, a a manga kaotiotii naba aaro aikai ngkana a ikawai. Ni koauana, ti aki riai ni bukina te aki-kororaoi ke te kabwaka ni kaikawaan te aomata bwa e kairiri nakoni kamanenan tatae ni kawai aika kammaraki. Ma e kona ni buokira ataakini baikai, bwa ti na ataa bukini kangaangan kaetietan te newe man taekinan taeka n iowawa irouia tabeman.

‘Kaki te Winnanti’

7. Tera are e nanonna Betero ngke e kaumakia Kristian bwa a na “kaki . . . winanti ni kabane”?

⁷ N aki ongeia bwa tera bukina, ma e kona ni kaotaki akean te tangira ao te karinerine iroun temanna irouia taanga ngkana e atonga te tatae ni kawai ae kammaraki. E raoiroi ngke e kaumakia Kristian Betero bwa a na “kaki . . . winanti ni kabane.” (1 Betero 2:1) Te taetae n Erene ae rairaki bwa “winnanti” nanona “taetae aika kamatauninga.” E nanonaki iai ‘katiiaia aomata n taeka.’ E kabwarabwaraki raoi n anne ana urubwai te newe ae e aki kaetaki arona!

8, 9. Tera mwin te taetae ni kawai ae kamatauninga, ao bukin tera ngkai a riai ni kararoaia man te aro aei taanga ni mare?

⁸ E kona n taraa n aki rangi ni kammaraki te taetae ae kamatauninga, ma iangoia bwa tera ae na riki ngkana e atong aeka n taeka aikai te buu te mwaane ke te buu te aine. Ngkana e atongaki temanna te rao ni mare bwa e baba, e taningaroti, ke e bangaaomata, nanona bwa ane kabonganai taeka aikai e iangoia bwa aroaroni buna bon te baba, te taningaroti, ke te bangaaomata. Ni koauana, boni kaotan akean te tangira karaoan aei. Ao tera aron taeka aika kauruakinano aika kateretereaki iai kairuan te rao ni mare? Te koaua bwa a aki kauruakinano taekinan taeka aika aron aikai, “Ko a bon ririmwi naba n taai nako” ke “Ko tuai ma ni kakauongo nakon au taeka.” A kairaki aomata bwa a na kaeka n te aro are a na kataia ni kamanoia n taeka aika aron aikai. A kona naba ni kauekea te kauntaeka ae kammaraki.​—Iakobo 3:5.

⁹ E kona n nakobuaka te mare man te reitaki ni maroro ae kamanenaki iai taeka aika kamatauninga, ao ni karika naba te kangaanga ae kakaiaki. E taku Taeka N Rabakau 25:24: “E raoiroi riki te maeka i maninganingan akun te auti, nakon te tekateka ma te aine ae unun i nanon te maneaba.” E kona naba n taekinaki aei ibukin te mwaane n umwa ae kani kakauntaeka. Imwin tabeua te tai ao e kona n urua te iraorao, tao n aron are e kona n iangoia te buu te mwaane ke te buu te aine bwa e a aki tangiraki ke e a aki riai n tangiraki. E mataata, bwa e kakawaki kaetietan newera. Ma e na kanga ni kona ni karaoaki aei?

‘Kabaean te Newe’

10. Bukin tera bwa e kakawaki kaetietan te newe?

¹⁰ E taku Iakobo 3:8: “Te newe, bon akea te aomata temanna ae e kona ni kamananaa.” Ma e ngae n anne, ao n aron ae e kamanena te bwe te tia toka i aon te aoti ni kaeta iai kakammwakurina, ti riai naba ni karaoa ara kabanea n tamaroa ni kaetieta newera. “Ngkana e taku temanna ba e Kristian, ao ngkana e aki kabaea newena, ma e mamana nanona, ao akea maneni Kristianna.” (Iakobo 1:26; 3:2, 3) E kaotaki n taeka aikai bwa e rangi ni kakawaki arom ni kamanena newem. E aki tii rotaki iai am iraorao ma buum; ma e rotaki naba iai am iraorao ma Iehova ae te Atua.​—1 Betero 3:7.

11. E na kanga te aomata ni kona n totokoa rikiraken te boobuaka n iango ae uarereke nakon te kauntaeka ae kabuebue?

¹¹ Ko wanawana ngkana ko iaiangoa raoi arom n taetae ni kawai ma buum. Ngkana e riki te rawawata ae korakora, kataia kakerikaka unim. Iangoa te bwai are e riki ni maiun Itaaka ma buuna are Rebeka, are e koreaki ni Karikani Bwaai 27:46–​28:4. “E taku Rebeka nakon Itaaka, I a botu ni maiu irouia tibun Eta ake aine: ngkana tao e karekea buna Iakoba mai buakoia tibun Eta, aika ai aroia aikai, mai buakoia ainen aon te aba aei, ao tera maneni maiuu i rou iai?’” E aki taekinaki bwa e kaeka Itaaka n te aro ae iowawa. Ma e kanakoa natina ae Iakoba bwa e na kakaaea buuna ae mamaaka te Atua bwa e aonga n aki riki bwa nibwan karawawatan Rebeka. Iangoia bwa aongkoa e riki te boobuaka i marenaia taanga. E kona n totokoaki rikiraken te bobuaka n te iango ae uarereke nakon te kauntaeka ae kabuebue, ngkana ko kabongana te taeka ae “ngai” n onean mwin te taeka ae “ngkoe.” N te katoto, n onean mwin ae ko na kangai, “Ko tuai ma ni kabanea am tai ae abwabwaki ma ngai!” e aera bwa ko aki kangai, “Ngai, I rangi n tangiria bwa ti na kabanea riki te tai ae abwabwaki n iraorao?” Kaatuua am iango n te kangaanga, ao tiaki tii i aon te aomata. Kararoaa mairoum te kani kakaaea bwa antai ae bure ao ae e eti. E taku I-Rom 14:19: “Kaei bwaai n raoi ma bwaai n i kateimatoaira.”

Kanakoa Mairou te ‘Taetae ni Kananomaraki, te Nanobuaka, ao te Un’

12. Tera ae ti riai n tataroia ibukin tauani baangin newera, ao bukin tera?

¹² E kainnanoaki ae bati riki ni kaetietan te newe nakon ae tii iaiangoan raoi baika ti taekini. Ni koauana, a otinako ara taeka man te bwai ae memena i nanora ao tiaki man te wii. E taku Iesu: “Ngkana e raoiroi te aomata, ao e kaoti baika a raraoi, ba e on nanona ni baika a raraoi. Ngkana e buakaka te aomata, ao e kaoti baika a bubuaka, ba e on nanona ni baika a bubuaka. Ba e taetae te aomata man onraken nanona.” (Ruka 6:45, BK) Mangaia are, ibukin tauan baangin newem, tao ko kainnanoa te tataro n aron Tawita ni kangai: “Te Atua, Ko na karika te nano ae itiaki i nanou; ao Ko na manga karaoa te tamnei ae botumwaka i nanou.”​—Taian Areru 51:10.

13. E na kanga te taetae ae kananomaraki, te nanobuaka ao te un ni karika te taetaebuaka?

¹³ E kaumakia kaain Ebeto Bauro bwa a na aki tii rarawa n taekin taeka aika kammaraki, ma a na buakani naba baike i nanoia ake a kariki aaro aikai. E korea ae kangai: “E na kakiaki mai roumi te taetae ni kananomaraki, ma te nanobuaka, ma te un, ma te takarua, ma te taetaebuaka, ma te iowawa ni kabanea.” (I-Ebeto 4:31) Noria, bwa imwain taekinan te “takarua ma taetaebuaka” iroun Bauro, e taekina moa “te taetae ni kananomaraki, ma te nanobuaka, ma te un.” Bon te un ae kakoburakea te maraki ike e a meremere te aba iai n irianaki n taeka aika rangi ni kammaraki. Ma titirakiniko ni kangai: ‘I katutuka nanomarakiu ao unu i nanou? I a “unun” iai?’ (Taeka N Rabakau 29:22) Ngkana e riki aei i roum, tataroa buokam mairoun te Atua bwa ko na tokanikai i aoni mamaaram aikai ao ni kaotiota te taotaonaki n nano n te aro are ko a kona iai n totokoa meremerem. E taku Taian Areru 4:4: “Kam n ruru, ao tai bure: Kam na taetae i nanomi i aoni nemi ni wene, ao kainababu.” Ngkana e a rikirake riki unim ao ko maaku bwa rimwi ao tao ko aki kona n taotaona nanom, kakairi n te kaungaunga ae n Taeka N Rabakau 17:14 ae kangai: “Katoka te kauntaeka, ngkae e tuai ni meremere te aba.” Kitana moa te tabo anne ni karokoa e a kerikaki unim.

14. E na kanga n rotakibuaka te mare n te un?

¹⁴ E aki bebete kawakinan arora aika riai ni kaineti ma te un ao e a moamoa riki ngkana e riki unra man te baere e atongnga Bauro ae te “taetae ni kananomaraki.” E a tia te taetae n Erene are e kamanenaki ikai irouni Bauro ni kabwarabwaraki iai, bwa boni kaotiotan te “un ae rawa n raoiakinaki” ao ‘te mwakuri n iowawa ae ururingan aia bure aomata.’ N taai tabetai, ao e kona n riki te kairiribai bwa kanga te oo ae matenten i marenaia taanga, ao e kona ni waaki nako i nanon te tai ae maan. Kakeaan bongan te aomata, e kona n ueke man te un ae tuai n itiaki raoi. Ma akea manen kaikoan te un ni kaineti ma kairua n taai aika bwakanako. E aki kona ni kaokaki te bwai ae e a tia n riki, mangaia are e riai ni mwanuokinaki te bure ae e a tia ni kabwaraki. “E aki mutiakina te karawawataki” te tangira.​—1 I-Korinto 13:4, 5.

15. Tera ae e na buokia te koraki ake a taneiai ni kamanenai taeka aika kamaneang ni bitii aroia mai iai?

¹⁵ Ma tera ae ko na karaoia ngkana e rangi ni kakamanenaki te taetae ae kammaraki n te utu are ko kaikawaki iai ao e a riki bwa anuam? Ko kona ni karaoi bitaki ni kaineti ma aei. Ko a tia ni katei tuua nakoimi ni kaineti ma bwaai tabeua i nanoni maiumi ake ko a tia ni motikia bwa ko na aki karaoi. Tera te kaetieti ae ko na kateia ni kaineti ma am tatae ni kawai? Ko na katoka taetaem imwain ae ko atong taeka ni kamaneang? Ko na bae ni kani kakairi n tian te taetae ni kawai are e kabwarabwaraki n I-Ebeto 4:29: “E na tai oti nako te taetae teuana ae kamwara mai wimi.” Ngkana ko na karaoa aei, “kaki te aomata nikawai ma ana makuri nako . . . karina te aomata nabangkai, are e a manga karaoaki nakon te atatai n ai aron Teuare karaoia.”​—I-Korote 3:9, 10.

Iai Riain “te Kabowi”

16. E aera ngkai e urua aron te mare te rawa n taetae ni kawai i marenaia taanga?

¹⁶ Ai akea te babaire ae kona ni karaoaki ngkana a a manga rawa raao ni mare n taetae i marenaia, ao te mwaan aei e kona ni karika te kangaanga ae korakora naba. N tabetai, e karaoaki te mwaan aei ibukin katuuaean temanna iroun are temanna, ma n tabetai e boto i aon te aki-raunnano ke te bwarannano. Ma te rawa n taetae ni kawai i marenami, e na kakorakoraa riki te riribai, ao e aki katoka te kangaanga are riki. E taku temanna te buu te aine ni kaineti ma aei: “Imwin te tai ae maan are ti a manga moana ara mamaroro iai, ao ti bae n aki taekina te kangaanga anne, are nanona bwa e a bon aki naba kaetaki.”

17. Tera ae a riai ni karaoia Kristian ake a kaaitara ma rawawatan te maiu n taanga?

¹⁷ Ngkana e waakinako te kangaanga n te mare, e na kangaanga katokana. E taku Taeka N Rabakau 15:22: “Ngkana akea te kabowi, ao a matebuaka naano n iango: Ma a kamatoaki ni kabatiaia taani kabowi.” Ko bon riai n tekateka ma buum ao maroroakina te baenne. Mangaia are, kakauongo raoi nakon raom ma nanom ni koaua. Ngkana e taraa ni kangaanga karaoan aei iroum, e aera ngkai ko aki kakaaea buokam mairouia unimwaanen te ekaretia? Iai aia atatai n te Baibara ao a mwaatai riki n aroni kamanenan ana boto n reirei te Baibara. A riki mwaane aikai bwa ‘nne ni katantan man te ang, ma ni kamanomano man te karau.’​—Itaia 32:2.

Ko Kona n Tokanikai Iai

18. Tera te buaka ae korakora ae kabwarabwaraki n I-Rom 7:18-​23?

¹⁸ Bon te buaka ae korakora tauan bween newera. Ao ai aron naba tauani baangin ara mwakuri nako. E taku te abotoro Bauro ni kabwarabwarani kangaanga ake e kaaitara ma ngaai: “I ata te bwai ae raoiroi ba e aki maeka i nanou, ae i nanon rabatau: ba bon ae i rou te kani karaoia, ma e aki reke i rou karaoan ae raoiroi. Ba te raoiroi ae I kani karaoia ao I aki karaoia: ma te buakaka ae I aki kani karaoia ao I boni karaoia. Ao ngkana I karaoa ae I aki kani karaoia, ao tiaki ngai ae I a manga karaoia, ma e karaoia te bure ae maeka i nanou.” Ibukin ‘ana tua te bure ae i nanoni bwain rabatara,’ ti kona naba ni kamanenai newera ao bwain rabwatara tabeua n te aro ae aki riai. (I-Rom 7:18-23) Ma ti riai n tokanikai n te buaka aei, ao ti kona n tokanikai iai n ana ibuobuoki te Atua.

19, 20. A na kanga ni buokaki buu mwaane ao buu aine man ana katoto Iesu bwa a na kamanenai raoi neweia?

¹⁹ N te iraorao ae e kaotiotaki iai te tangira ao te karinerine, bon akea iai nnen te aki iaiango ao kamanenan taeka aika kamaneang. Iangoa ana katoto Iesu Kristo ni kaineti ma aei. Akea te tai ae e kamanenai iai taeka aika kamatauninga Iesu nakoia taan rimwina. A kauntaeka ana abotoro bwa antai ae kakannato riki i buakoia n ana kabanea n tairiki i aon te aba, ma e bon aki roko naba n te un nakoia Natin te Atua. (Ruka 22:24-27) E kaungaunga ni kangai te Baibara: “Mwaane, kam na tangiriia bumi, n ai aron naba Kristo ngke E tangira te ekaretia, ao E anga boni Ngaia, i bukina.”​—I-Ebeto 5:25.

²⁰ Ma tera aron te buu te aine? E na “karinea buna.” (I-Ebeto 5:33) Te koaua bwa te aine ae karinea buuna e na meremere n taetaebuakaa buuna? E korea ae kangai Bauro: “I tangiringkami ba kam na ataia ba bon atun te aomata nako Kristo; ao atun te aine te mwane; ao atuni Kristo te Atua.” (1 I-Korinto 11:3) A riai buu aine n aantaeka nakon atuia n aron ae karaoia naba Kristo nakon atuna. (I-Korote 3:18) E ngae ngke akea te aomata ae kona ni katotonga Iesu n te aro ae kororaoi, ma a na buokaki buu mwaane ao buu aine n tokanikai i aoni buakanakin aki-kamanenan raoi neweia, ngkana a kakorakoraia n “tou mwin mwanekana.”​—1 Betero 2:21.

Tera Reireiam?

• E na kanga te newe ae iowawa n urua te mare?

• Bukin tera bwa e kangaanga tauan aron te newe?

• Tera ae buokira n taubaangian ara taetae ni kawai?

• Tera ae ko riai ni karaoia ngkana ko a kaaitara ma karawawatan te maiu n taanga?

[Taamnei n iteraniba 16]

A anga te ibuobuoki unimwaanen te ekaretia ae boto i aon te Baibara