Kakaonimaki Nakon Kristo Ao Te Toro Ae Kakaonimaki

E “kateaki iroun ana toka . . . ba mataniwin ana bwai nako.”​—MATAIO 24:45-47.

1, 2. (a) Antai ara tia Kairiri ae taekinaki n te Baibara? (b) Tera ae oti iai bwa bon Kristo ae kairiri n te ekaretia ni Kristian?

“TAI atongaki ngkami ba taani kairiri: ba ti temanna ami tia Kairiri, ba te Kristo”! (Mataio 23:10) E kamataataa Iesu nakoia taan rimwina n taeka aikai, bwa akea te aomata i aon te aba ae na riki bwa te mataniwi. Tii temanna aia tia Kairiri mai karawa ae Iesu Kristo. E anganaki Iesu nakoana aei mairoun te Atua. E “kautia [Iehova] mai buakoia maate, ao . . . E anga ba te atu i aoni bwaai ni kabane, nakon te ekaretia, are rabatana.”​—I-Ebeto 1:20-23.

² E tautaekan ana mwakuri nako te ekaretia Kristo, kioina ngkai boni ngaia te “atu i aoni bwaai ni kabane” n te ekaretia ni Kristian. E nori bwaai ni kabane aika riki n te ekaretia. E tabeakin raoi marurungin aia onimaki kurubu ao ekaretia ni Kristian ni kabane. E mataata raoi aei n te miitara are e anganaki te abotoro Ioane n raabanen te moan tienture C.E. E kanimaua ana tai Iesu n tuangia ekaretia ake itua, bwa e atai aia mwakuri, aroaroia aika raraoi ao mamaaraia, ao e reireiia ma ni kaungaia ni kaineti ma ae noria. (Te Kaotioti 2:2, 9, 13, 19; 3:1, 8, 15) Ti boni kakoauaa raoi bwa e atai aron aia onimaki ekaretia Kristo ma ake tabeua riki i Atia, Baretain, Turia, Baburon, Kuriiti, Itare, ao n taabo riki tabeua. (Mwakuri 1:8) Tera arona ni boong aikai?

Te Toro ae Kakaonimaki

3. E aera ngkai e riai kabotauan Kristo bwa te atu ao ana ekaretia bwa te rabwata?

³ E taku Iesu nakoia taan rimwina imwin kautana ao teutana te tai imwain waerakena nakon Tamana i karawa: “I anganaki te mwaka ni kabanea i karawa ao i aonaba.” E a manga taku riki: “Noria, I a memena naba i roumi ni boongi ni kabane ni karokoa tokin aonaba.” (Mataio 28:18-20) E na teimatoa ni memena ma ngaiia bwa aia tia Kairiri. N ana reta te abotoro Bauro nakoia Kristian ake i Ebeto ao i Korote, e kabotaua iai te ekaretia ni Kristian ma te ‘rabata’ are Atuna te Kristo. (I-Ebeto 1:22, 23; I-Korote 1:18) E taekinaki n te Baibara ae aranaki bwa The Cambridge Bible for Schools and Colleges bwa n te kabotau aei, e “aki tii nanonaki iai bwa e kakawaki te katiteuanaki ma Atun te rabata, ma e riai bwa e na karaoaki nanon te Atu irouia kaaina. Bon tabonibaina ngaiia.” Antai ae e a tia ni kabongana Kristo bwa tabonibaina man te tai are e anganaki iai mwaakana n uea n te Tautaeka n Uea n 1914?​—Taniera 7:13, 14.

4. Tera are a noria Iehova ma Kristo Iesu ngke a tuoa te tembora n taamnei, ni kaineti ma ana taetae ni burabeti Maraki?

⁴ E taekinaki n ana taetae ni burabeti Maraki bwa e na roko ni motikitaeka ao n tuoa Ana “tembora,” ke te tabo n taromauri n taamnei, Iehova ae “te Uea,” ao e na raonaki iroun “manin te berita,” are Natina are e a tibwa kaueaki, ae Kristo Iesu. E “roko te bong ae a na motikaki moa iai taekaia kaaini maneaban te Atua” n 1918.a (Maraki 3:1; 1 Betero 4:17) A bane n tuoaki te koraki ake a taku bwa a tei ibukin te Atua ao taromauriana ae eti i aon te aba. A ribaaki Aaro ake a taku bwa aongkoa Kristian ngaiia, ake a a tia n reirei baika kamatauningaa te Atua, ao a irekereke ma te tiritiri ae korakora ae riki n te Moan Buaka are Kabuta te Aonnaba. A tuoaki kaain te nikira mai buakoia Kristian ake a kabiraki iroun te taamnei, a kaitiakaki kaanga, n te ai, ao a akoaki n te aro are a a riki iroun Iehova bwa aomata aika “anganga karea [nakoina] n te raoiroi.”​—Maraki 3:3.

5. Ni kaineti ma ana taetae ni burabeti Iesu ibukin ‘menana ma aomata,’ antai are e a riki bwa “te toro” ae kakaonimaki?

⁵ N tii te arona ma ana taetae ni burabeti Maraki, te kanikinaa ae mwaiti kanoana are e taekinna Iesu nakoia taan rimwina bwa a aonga n ataa iai ‘menana ma aomata ao tokin te waaki ae ngkai,’ e karinaki naba i buakona taekan te koraki n “toro.” E taku Iesu: “Antai te toro ae kakaonimaki ae wanawana, ae kateaki iroun ana toka ba mataniwiia tabonibaina ni kaamarakeia n aia tai? E a kabaia te toro ae e noria ana toka ngkana e roko ba e tabe iai. E koaua ae I tuangngkami ba e na karaoia ba mataniwin ana bwai nako.” (Mataio 24:3, 45-47) “Ngke e roko” Kristo n tuoa te “toro” n 1918, e kunea te nikira mai buakoia taani kabiraki ake taan rimwina aika kakaonimaki, ake a a tia ni kamanena Te Taua-n-Tantani aei ni moa man 1879 ao booki riki tabeua aika boto i aon te Baibara, ibukin katauraoan te ‘amwarake n te tai ae riai.’ E butimwaaia te koraki aikai ni kabane bwa a na riki bwa tabonibaina ke ana “toro,” ao n 1919, e a angania te nakoa ni mataniwi i aon ana bwai ni kabane i aon te aba.

Bairean Ana Bwai Kristo Aika i Aon te Aba

6, 7. (a) Taeka raa, ake e taekina iai ana “toro” ae kakaonimaki ae wanawana, Iesu? (b) Tera ae nanonna Iesu ni kamanenan te taeka ae “touati”?

⁶ Tabeua te namwakaina imwain ana taetae ni burabeti Iesu ibukin kanikinaean menana ma aomata, n ikotaki ma te “toro” are e na tei ibukina i aon te aba, ao e a taekina iai te “toro” aei n taeka aika okoro aika a kaota raoi taben te toro aei. E taku Iesu: “Antai te touati ae kakaonimaki ae wanawana, ae kateaki iroun ana toka ba mataniwiia tabonibaina, ba e na angangania kanaia aika tibangaia n aia tai? E koaua ae I a tuangngkami ba e na kateia ba mataniwin ana bwai ni kabane.”​—Ruka 12:42, 44.

⁷ E atongaki te toro ikai bwa te touati, ae te taeka ae rairaki man te taetae n Erene ae nanona “te manatia n te auti ke kaubwain te aomata.” Te touati aei bon tiaki tii te koraki aika rabakau aika a na kabwarabwarai baika kakannongora man te Baibara. Irarikin katauraoan amwarake n taamnei “n te tai ae riai,” e na kateaki “te touati ae kakaonimaki ae wanawana” bwa mataniwin tabonibain Kristo ni kabaneia, ao a na mwiokoaki i aon “ana bwai ni kabane.” Baikara ana bwai Kristo ni kabane?

8, 9. Baikara ‘bwaai’ ake e anganaki te toro bwa e na mataniwi i aoia?

⁸ E mwiokoaki naba te toro bwa e na mataniwi ni baika kamanenaki irouia taan rimwin Kristo, ibukin waakinan aia mwakuri ni Kristian, n aron kautun mwaangan aia aobiti n tararua Ana Tia Kakoaua Iehova, n ikotaki naba ma aia Tabo n Taromauri ao Taabo ni Botaki ni katobibia te aonnaba. Ma ae kakawaki riki, e bairei kaetieti ibukin te reirei n te Baibara aika kakorakoraa te onimaki, ake a waakinaki ni botaki aika karaoaki ni katoa wiki, ao n ruunga ma bwabwaro. Ni botaki aikai, ao e a kabwarabwaraki iai kakoroan nanon taetae ni burabeti man te Baibara, ao aron maiuakinan booto n reirei n te Baibara ni katoa bong.

⁹ E mwiokoaki naba te touati bwa e na mataniwi i aon te mwakuri ae rangi ni kakawaki ae uarongorongoan “euangkerion uean te Atua” ao ‘kakiritianakia botanaomata ni kabaneia.’ E irekereke n aei reireiaia aomata bwa a na karaoi bwaai ni kabane ake e tua Kristo ae atun te ekaretia bwa a na karaoaki n tain te toki. (Mataio 24:14; 28:19, 20; Te Kaotioti 12:17) E rikirake “te koraki ae uanao” imwin te uarongorongo ao te mwakuri n reireiia aomata, ao a a riki bwa raoraoia kaain te nikira aika kabiraki. Akea te nanououa bwa a warekaki “bwaai aika tatangiraki aika aia bwai botanaomata ni kabaneia” aikai i buakon “ana bwai” Kristo ake e tararuai te toro ae kakaonimaki.​—Te Kaotioti 7:9; Akai 2:7.

Te Rabwata n Tautaeka ae Tei Ibukin te Toro ae Kakaonimaki ae Wanawana

10. Tera te botaki are mwiokoaki ibukin karaoan motinnano n te moan tienture, ao tera uaana nakoia ekaretia nako?

¹⁰ E irekereke mwiokoan te toro ae kakaonimaki ae wanawana ma karaoan motinnano aika bati. N te ekaretia ni Kristian n te moan tienture, a riki abotoro ao unimwaane ake i Ierutarem bwa taan tei, aika karaoi motinnano ibukin te ekaretia ae tabwanin. (Mwakuri 15:1, 2) A kakanakoaki aia motinnano kaain te rabwata n tautaeka n te moan tienture nakon ekaretia nako, rinanon reeta ao mataniwi aika mwamwananga. A butimwaea te babaire ae mataata aei Kristian ake rimoa ma te kukurei, ao ibukina bwa a tauraoi nanoia n ongeaba nakon te rabwata n tautaeka, a a karikirakea iai te raoi ao te katiteuanaki.​—Mwakuri 15:22-31; 16:4, 5; I-Biribi 2:2.

11. Antai ae e kamanenaia Kristo ni boong aikai ibukin te kairiri n ana ekaretia, ao tera arora ae riai nakoia te koraki ni Kristian aika kabiraki aikai?

¹¹ N aron naba are karaoaki n aia tai moan Kristian, iai te kurubu ae uarereke ae kaainaki irouia taani kabiraki aika mataniwi ake a riki bwa te Rabwata n Tautaeka ibukia taan rimwin Kristo i aon te aba ni boong aikai. E kairiia mwaane aika kakaonimaki aikai Kristo ae Atun te ekaretia, rinanon “baina are ataina” n te mwaaka, ngkai a tararuaa te mwakuri ibukin te Tautaeka n Uea. (Te Kaotioti 1:16, 20) E korea ae kangai i rarikin rongorongon maiuna Albert Schroeder, are e a tia ni kaaina te Rabwata n Tautaeka i nanon te tai ae maan: “A kakabowi kaain te Rabwata n Tautaeka ni katoa Katenibong, ao a kauka aia boowi n te tataro ao ni butiia Iehova bwa e na kairiria n taamneina. A kakorakoraia n taraia bwa a boraoi bwaai ni kabane aika rinanoaki ma ni motikaki, ma ae taekinaki n Ana Taeka te Atua ae te Baibara.”b Ti kona n onimakinia Kristian aika kabiraki aikai. Ni kaineti riki ma te Rabwata n Tautaeka, ti riai ni mutiakina are e tua te abotoro Bauro ni kangai: “Iri nanoia ami tia kairiri, ao kam na ri aan aia taeka: ba a tantani ni kani kawakin tamneimi.”​—Ebera 13:17.

Karinean te Toro ae Kakaonimaki

12, 13. Baikara bukina ae a riai iai ni karineaki te koraki aika ake a kabiraki, ae taekinaki n te Baibara?

¹² Oin raoi kaotan te karinerine ae riai nakon te toro ae kakaonimaki, ibukina bwa ngkana ti karaoa aei, ti a kaota iai karinean aia Toka, ae Iesu Kristo. E korea ae kangai Bauro ni kaineti ma ake a kabiraki: “Te kaaunga ae weteaki i nanon te Uea bon ana aomata te Uea ae kainaomataki.” (1 I-Korinto 7:22, 23; I-Ebeto 6:6) Ngaia are ngkana ti kakaonimaki n aantaeka n ana kairiri te toro ae kakaonimaki ma te Rabwata n Tautaeka, ti a bon aantaeka iai nakon Kristo, n te aro are ti a riki bwa ana toro te Toka. Kaotiotan karineaia ana tabonibai Kristo ake e kamanenaia ibukin kairaia ana aomata aika i aon te aba, bon te anga teuana are ti a ‘kakoauaa iai bwa te Uea Iesu Kristo ibukin neboan te Atua ae te Tama.’​—I-Biribi 2:11, BK.

¹³ Teuana riki bukin kaotan karinean te toro ae kakaonimaki ae taekinaki n te Baibara, bwa a taekinaki Kristian aika kabiraki aika mena i aon te aba bwa “maneaban te Atua” are mamaeka iai Iehova rinanon ‘taamneina.’ Ao ibukin anne, a a “tabu.” (1 I-Korinto 3:16, 17, NW; I-Ebeto 2:19-22) Bon te koraki aei ae taekinaki bwa maneaban te Atua, are mwiokoaki n ana bwai Iesu ni kabane. E nanonaki iai bwa bon tii ngaiia ake iai riaia ao mwiokoaia ni mwakuri tabeua aika karaoaki n te ekaretia. Ibukin aei, a a bane n namakinna kaain te ekaretia bwa tabeia ae kakawaki mairoun te Atua, bon irakin ao boutokan kaetieti aika roko mairoun te toro ae kakaonimaki ao te Rabwata n Tautaeka. A iangoa aei “tiibu tabemaang” bwa te kakabwaia ni koaua, ike a a uataboa iai karaoan nanon te Toka, ma te koraki n toro aikai.​—Ioane 10:16.

Kakaonimaki ni Boutokaia

14. A kanga tiibu tabemwaang n ririmwia te koraki n toro aika kabiraki, n aron ae taetae ni burabetinaki iroun Itaia, ao ni mwakuri n ai aroia “taani mwakuri aika aki kabooaki”?

¹⁴ E taetae ni burabetinaki iroun Itaia nanorinanoia tiibu tabemwaang nakoia te koraki ake a kabiraki aika “ana Iteraera te Atua” ni kangai: “E kangai ana taeka Iehova: Taani mwakuri aika aki kabooaki i Aikubita, ma bwaai ni bobwai aika bwain Itiobia ao I-Tabea, aika aomata aika abwabwaki, a na nakoim, ao a na riki ba am bwai; a na rimwim; a na roko ma kabaeakiia n taurekereke: ao a na katorobubua ni bobaraki i matam, a na bubuti nakoim ni kangai, E boni mena te Atua i buakomi; ao akea riki, bon akea riki te Atua temanna.” (Itaia 45:14, NW) Ni boong aikai, a a ririmwiaki te koraki n toro aika kabiraki ao te Rabwata n Tautaeka, irouia tiibu tabemwaang. N aroia “taani mwakuri aika aki kabooaki,” a anga nanoia tiibu tabemwaang bwa a na kabanei marurungia, korakoraia ao kaubwaia ni boutokaa te mwakuri n tataekina te rongorongo ae raoiroi ae katobibia te aonnaba, are e mwiokoiia iai taan rimwina Kristo aika kabiraki i aon te aba.​—Mwakuri 1:8; Te Kaotioti 12:17.

15. E kanga ana taetae ni burabeti Itaia 61:5, 6 ni kaman taekina te reitaki i marenaia tiibu tabemwaang ao te Iteraera n taamnei?

¹⁵ A kukurei ao a kakaitau tiibu tabemwaang ni beku ibukin Iehova i aan ana tararua te toro ae kakaonimaki ao te Rabwata n Tautaeka. A ataia ae te koraki aika kabiraki aikai, bon kaain “ana Iteraera te Atua.” (I-Karatia 6:16) Ngkai “ianena” ngaiia n te aro ni kaikonaki aika reitaki ma te Iteraera n taamnei, a a kakatonga ni beku bwa taani “barau” ao taan ‘ribanai naba aroka aika kurebe’ i aan aia kairiri te koraki aika kabiraki ake “ana ibonga Iehova” ao ‘ana tia mwakuri te Atua.’ (Itaia 61:5, 6) A ingainga nanoia n uarongorongoa euangkerion Uean te Atua ao ni karekeia taan rimwin Kristo mai buakoia botannaomata ni kabane. A kabanei nanoia ni buoka te toro ae kakaonimaki ni kawakinia ao ni kaamwarakeia aomata aika ai aroia tiibu aika tibwa kuneaki.

16. Tera ae kairiia tiibu tabemwaang bwa a na kakaonimaki ni boutokaa te toro ae kakaonimaki ae wanawana?

¹⁶ A ataia tiibu tabemwaang bwa e korakora kakabwaiaaia man ana mwakuri korakora te toro ae kakaonimaki, n anganganakia baika kateimatoaa aia onimaki n taina ae riai. A kakoauaa ma te nanorinano bwa ngke arona bwa e aki karaoa aei te toro ae kakaonimaki ae wanawana, e na karako ke bon akea aia atatai n ana koaua te Baibara aika kakawaki, n aron riain Iehova n tautaeka, katabuan arana, te Tautaeka n Uea, karawa nabangkai ao aonnaba nabangkai, te taamnei, aroia maate, ao ataakin ae antai Iehova, Natina, ao te taamnei ae raoiroi. Bon nanoia tiibu tabemwaang ni kani kaitau ao nanoia ni kakaonimaki, ae kairiia bwa a na boutokaia ‘tarin’ Kristo aika kabiraki, aika mena i aon te aba n tain te toki aei.​—Mataio 25:40.

17. Tera ae e a tia n noria te Rabwata n Tautaeka bwa e riai ni karaoaki, ao tera ae na maroroakinaki n te kaongora ae imwina?

¹⁷ Ibukin kekerikakin mwaitiia taan kabiraki, a aikoa kona ni mena n ekaretia ni kabane ibukin kairaia ana aomata Kristo. Ibukin anne, e a rineia mwaane mai buakoia tiibu tabemwaang te Rabwata n Tautaeka bwa a na mataniwi ni mwaangan aobiti n tararua, aono, ao aia ekaretia Ana Tia Kakoaua Iehova. Te koaua bwa e noraki ara kakaonimaki nakon Kristo ao te toro ae kakaonimaki, n aroarora nakoia taan kawakintiibu aika beku i aan ana kairiri Kristo? E na maroroakinaki aei n te kaongora ae imwina.

[Kabwarabwara ae nano]

Te Kauring

• Antai ara tia Kairiri, ao tera ae kaotia bwa e atai baika riki n te ekaretia?

• Ngke e tuoaki te “maneaba,” antai aika noraki bwa a karaoa ana mwakuri te toro ae kakaonimaki, ao baikara baike a mwiokoaki iai?

• Baikara bukin riain boutokaan te toro ae kakaonimaki aika taekinaki n te Baibara?

[Taamnei n iteraniba 26]

A karinaki i buakon ana “bwai nako” ake a tararuaki iroun te “touati,” bwaikoraki aika kainnanoaki ibukin te mwakuri, babaire aika kakorakoraa te onimaki, ao te mwakuri n uarongorongo

[Taamnei n iteraniba 28]

A boutokaki te koraki aika kabiraki irouia tiibu tabemwaang n ingaingan nanoia n uarongorongo