“Antai Raoi Te Toro Ae Kakaonimaki Ma Ni Wanawana?”

1, 2. Tera te kawai ae kabongana Iesu ni kaamwarakeira iai ni boong aikai, ao bukin tera ngkai e rangi ni kakawaki ataakin te kawai anne?

“TAARI, I bon aki kona ni wareki mwaitin taai ake I a tia ni karerekei iai baike I rangi ni kainnanoi n taia aika riai rinanoni kaongora mairoumi.” Akanne ana taeka te tari te aine are e kaota ana kakaitau n te reta nakoia taari ake a mwakuri ni kautun ara botaki n te aonnaba. E boraoi am iango ma neiei? A bati aika a boraoi n iango ma aei. Ti riai ni mimi iai? Ti bon aki.

² Boni kakoauaan ae e kawakina ana berita Iesu ae Atun te ekaretia ibukini kaamwarekeara, reken amwarake n taamnei iroura n taia aika riai. E karaoa aio rinanon antai? Ngke e anga te kanikina Iesu ibukin okina ma tikuna, e taekinna iai bwa e na kabongana “te toro ae kakaonimaki ma ni wanawana” bwa e na angania ana tabonibai “kanaia n te tai ae riai.”a (Wareka Mataio 24:​45-47.) Bon rinanon te toro ae kakaonimaki te kawai are e kaamwarakeia iai Iesu taan rimwina ni koaua n tain te toki aei. E rangi ni kakawaki kinaakin te toro ae kakaonimaki iroura. E boto marurungira n taamnei ao ara iraorao ma te Atua man te kawai aei.​—Mataio 4:4; Ioane 17:3.

3. Baikara bwaai aika kabwarabwaraaki n ara booki ma maekatin ni kaineti ma te kaikonaki ibukin te toro ae kakaonimaki?

³ Ti na kanga ngkanne n oota n ana kaikonaki Iesu ibukin te toro ae kakaonimaki? Aikai baika taekinaki n ara boki ma maekatin n taai aika nako: Ni Bentekota 33 C.E., e mwiokoa te toro ae kakaonimaki Iesu i aoia ana tabonibai. E tei te toro ibukia Kristian aika kabiraki ni kabane i aon te aba man te tai anne ni karokoa ngkai. A nanonaki tabonibai bwa te koraki akana a kabiraki naba akanne n tatabemania nako. N 1919, e mwiokoa te toro ae kakaonimaki Iesu “i aon ana bwai ni kabane” ae taekani bwaai ni kabane i aon te aba aika kamanenaaki ibukini boutokaan te mwakuri n uarongorongo ni kaineti ma Ana Tautaeka n Uea. Ma e ngae n anne, ni karaoan raoi te ukeuke n reirei ae bati, kananoan te iango ao tataroakinana, e kaotaki iai bwa e kainnanoaki te kamataata ni kaineti ma otara n ana taeka Iesu ibukin te toro ae kakaonimaki ma ni wanawana. (Taeka N Rabakau 4:18) Ti na nenera te kaikonaki ao aron irekerekera iai, bwa tao ti kantaningaa te maiu i karawa ke i aon te aba.

N NINGAI AE NA KAKORORAOAKI IAI TE KAIKONAKI?

4-6. E aera ngkai ti kona n iangoia bwa e moanna ni kakoroaki bukin ana kaikonaki Iesu ni kaineti ma te toro ae kakaonimaki imwin raoi 1914?

⁴ E kaotaki n te boto n iango n te kaikonaki ibukin te toro ae kakaonimaki ma ni wanawana, bwa e moani kakororaoaki n tain te toki n ara bong aikai ma tiaki ni Bentekota 33 C.E. Ti na nora aron reken te koaua aei iroura man te Baibara.

⁵ Te kaikonaki ibukin te toro ae kakaonimaki bon iteran ana taetae ni burabeti Iesu ibukin “te kanikina ae e na kaotia bwa [e] a oki ma n tiku, ao kanikinaean tain tokin te waaki ae ngkai i aon te aba.” (Mataio 24:3) Iai uoua kakoroani bukini moan iteran te taetae ni burabeti ni Mataio 24:​4-22, bwa te moan, man 33 C.E. nakon 70 C.E., ao te kauoua n te aro ae rangi n raababa nako n ara bong aikai. E nanonaki ngkanne n aei bwa iai naba uoua kakoroani bukin ana taeka Iesu ni kaineti ma te toro ae kakaonimaki? E aki.

⁶ N taeka ake a moan taekinaki ni Mataio 24:​29, e katuruturui iai Iesu baika kakawaki aika a na riki n ara bong aikai. (Wareka Mataio 24:​30, 42, 44.) N taekinan te bwai are e na riki n tain te rawawata ae korakora nakoia, e kaotia bwa a “na nora Natin te aomata n roko i aon nangini karawa” aomata. Imwina, n ana taeka are e nanonna ibukia te koraki aika maiu ni kabaneani boong, e kakorakoraa ni kaumakia ni kangai: “Kam aki ataa te bong are e na roko iai ami Uea,” ao “E na roko Natin te aomata n te aoa are kam taku bwa e na aki roko iai.”b N te rongorongo aei are e taekin iai Iesu baika a na riki ni kabanean ara bong aikai, e boni kairekerekea te kaikonaki ma te toro ae kakaonimaki. Ngaia are ti a kona n iangoa ana taeka Iesu ibukin te toro ae kakaonimaki anne bwa e na moana kakoroani bukina imwin raoi moanakini kabaneani boong n 1914. E eti te iango anne. Bukin tera?

7. Tera te titiraki ae rangi ni kakawaki ae rio ni moanakini bongin te tai, ao bukin tera?

⁷ Karaua iangoa te titiraki aei: “Antai raoi te toro ae kakaonimaki ma ni wanawana?” N te moan tienture, bon akea rian tabekan te titiraki ae aekan aei. N aron ae ti noria n te kaongora ae imwain aei, a kona ni karaoi kakai abotoro ao n tibwainako bwaai n tituaraoi aika kamimi bwa kakoauaani boutokaaia iroun te Atua. (Mwakuri 5:12) Ngaia are bukin tera bwa e riai temanna n titiraki bwa antai raoi are e mwiokoaki irouni Kristo bwa e na kairiri? E ngae n anne, e rangi ni kaokoro te bwai ae riki n te 1914. E moanaki bongin te tai n te ririki anne. E a roko raoi te tai ibukini karaurenakoaia uita ma titania. (Mataio 13:​36-43) Ngkai e a tabe ni moanaki bongin te tai, e a rio ngkanne te titiraki ae rangi ni kakawaki aei: Ngkai a a bati Kristian ni kewe ake a taku bwa taan rimwin Iesu ni koaua ngaiia, a na kanga ngkanne ni kinaaki uita ke Kristian aika kabiraki? E boni kaekaaki anne n te kaikonaki ibukin te toro ae kakaonimaki. Bon taan rimwini Kristo aika kabiraki ake a kanuaaki raoi n amwarake n taamnei.

ANTAI TE TORO AE KAKAONIMAKI MA NI WANAWANA?

8. E aera ngkai e tonu raoi ae a riai Kristian aika kabiraki n riki bwa kaain te toro ae kakaonimaki?

⁸ A riai n riki Kristian aika kabiraki mai i aon te aba bwa kaain te toro ae kakaonimaki. A aranaki nakanne bwa “te koraki n ibonga aika ueea,” ao a a tia ni mwiokoaki bwa a “‘na kabutaanako taekan raoiroin aroaron’ teuare [e weteiia] man te roo nakon ana oota ae kamimi.” (1 Betero 2:9) E tonu raoi bwa a riai kaain “te koraki n ibonga aika ueea” akanne n uataboa reiakinan te koaua nakoia raao n te onimaki.​—Maraki 2:7; Te Kaotioti 12:17.

9. A bane Kristian aika kabiraki n riki bwa kaain te toro ae kakaonimaki? Kabwarabwaraa.

⁹ A bane taani kabiraki aika i aon te aba ni kaaina te toro ae kakaonimaki? A aki. Ni koauana, a aki bane taani kabiraki ni mwiokoaki ibukin tibwaakin amwarake n taamnei nakoia raao n te onimaki ni katobibia te aonnaba. Iai taari aika kabiraki mai buakoia uita, ake a a kona n riki bwa tabonibai ke unimwaane n te ekaretia n aia aono. A angareirei man te auti teuana ma teuana ao n aia ekaretia, ao a kakaonimaki ni boutokaa te kairiri mani kautun ara botaki. Ma bon akea tibwangaia ibukin tibwaakin amwarake n taamnei nakon te botaki n itaritari ni katobibia te aonnaba. Iai naba i buakoia taani kabiraki, taari aine aika nanorinano ake a tuai man iangoiia bwa taan angareirei n te ekaretia.​—1 I-Korinto 11:3; 14:34.

10. Antai te toro ae kakaonimaki ma ni wanawana?

¹⁰ Antai ngkanne te toro ae kakaonimaki ma ni wanawana? Ngkana ti toua mwin ana katoto Iesu ngke e kaamwarakeia aika bati rinanoia aika karako mwaitiia, e a kateaki ngkanne te toro anne irouia taari aika kabiraki aika karako mwaitiia ake a irekereke ma katauraoan ao tibwaakin amwarake n taamnei n okin ao tikuni Kristo. Inanoni kabaneani boong aikai, a kaai ni beku taari aika kabiraki ake kaain te toro ae kakaonimaki ni kautun ara botaki. Inanon ririki aika bati aika tibwa nako, ao te toro anne bon te Rabwata n Tautaeka ibukia Ana Tia Kakoaua Iehova. Ma noria, te taeka ae “te toro” are n ana kaikonaki Iesu e tei ibukin tii temanna, ma e boni kaineti nakon te toro ae kaainaki irouia aika a kakaokoro nako aroia. Mangaia are a kaai ni boonnano kaain te Rabwata n Tautaeka ni karaoi aia babaire.

ANTAI NGKANNE TABONIBAI?

11, 12. (a) Baikara mwiokoan te toro ae kakaonimaki ma ni wanawana aika uoua? (b) N ningai are e mwiokoa iai te toro ae kakaonimaki Iesu i aoia ana tabonibai, ao antai ake e rineia?

¹¹ E rangi ni kakawaki ataakin ae iai uoua mwiokoan te toro ae kakaonimaki ma ni wanawana aika kaokoro n ana kaikonaki Iesu. Te moan, bon i aoia tabonibai ao te kauoua i aon ana bwai ni kabane te toka. Kioina ngkai e kakoroaki bukin te kaikonaki anne tii n tain te toki aei, a na karaoaki mwioko akanne imwin okin ma tikun Iesu ma mwaakana n uea ae moanaki n 1914.

¹² N ningai are e mwiokoa iai te toro ae kakaonimaki Iesu i aoia ana tabonibai? Ni kaekaan anne, ti na okirikaki nakon 1914 are e moanaki iai bongin te tai. N aron ae ti reiakinna mai mwaina, a bati botaki ake a arania bwa Kristian ngaiia n te tai anne. Te kurubu raa ngkanne are e na rineia Iesu ao ni mwiokoia bwa te toro ae kakaonimaki? E kaekaaki te titiraki anne imwin rokona ma Tamana n tuoa te tembora ke ni karaoi babaire ni kaineti ma te onimaki ibukin te taromauri man 1914 nakoni moan iteran 1919.c (Maraki 3:1) A rangi ni kukurei Iehova ma Iesu irouia Taan Reirei n te Baibara aika kakaonimaki aika karako mwaitiia ake a kaotiia bwa a bane nanoia iroun Iehova ma ana Taeka. Ni koauana, a kainnanoa kaitiakaia teutana ao a kaeka ma te nanorinano n taini kataakia ao kaitiakaia n te tai ae kimototo. (Maraki 3:​2-4) Boni Kristian ni koaua aika uita Taan Reirei n te Baibara aika kakaonimaki akanne. Ni manga kamarurungaia n te aro n taamnei n 1919, a a rineaki iroun Iesu taari aika kabiraki aika tau mai buakoia bwa a na riki bwa kaain te toro ae kakaonimaki ma ni wanawana ao ni mwiokoaki i aoia ana tabonibai.

13. Antai ake a a manga karinaki i buakoia tabonibai, ao bukin tera?

¹³ Antai ngkanne tabonibai? N taekinana ae uarereke, bon te koraki ake a kaamwarakeaki. Ni moanakini kabaneani boong, bon tabonibai taani kabiraki ni kabane. Imwina, a a manga karinaki te koraki ae uanao aika tiibu tabemwaang i buakoia tabonibai. E a rangi ni korakora ngkai mwaitiia tiibu tabemwaang ao a a riki n “tii tenanaina” i aan ana kairiri Kristo. (Ioane 10:16) A kaai ni kakabwaiaaki koraki akana uoua akanne man amwarake n taamnei ake a roko raoi n taia aika riai mairoun te toro ae kakaonimaki. Ma tera aroia kaain te Rabwata n Tautaeka ake a a riki ngkai bwa kaain te toro ae kakaonimaki ma ni wanawana? A boni kainnanoa naba kaamwarakeaia ni bwaai n taamnei. Mangaia are a nanorinano ni kakoauaa bwa bon tabonibai ngaiia n tatabemania nako n aroia naba nikiraia ni kabane taan rimwin Iesu ni koaua.

14. (a) Tera taben te toro ae kakaonimaki are e mwiokoaki iai, ao tera ae irekereke ma aei? (b) Tera te kauring are e anga Iesu nakon te toro ae kakaonimaki ma ni wanawana? (Nora te bwaoki ae “Ngkana E Karaoa ae Buakaka te Toro . . . ”)

¹⁴ E katuka te mwioko ae kakawaki Iesu iroun te toro ae kakaonimaki ma ni wanawana. N taai ake a karakinaki n te Baibara, e riki te toro ae onimakinaki bwa manatian te auti. (Ruka 12:42) Ngaia are e mwiokoaki te toro ae kakaonimaki ma ni wanawana i aoia kaain ana utu ake a onimaki. E irekereke te mwioko anne ma tararuaan aia bwai nako, te mwakuri n uarongorongo, kaetieti ibukin ruunga ao bwabwaro, karaoani booki ake aanaki man te Baibara ibukini kabonganaaia n te mwakuri ni minita ma te ukeuke n reirei iroun temanna ma temanna ao te reirei n te ekaretia. A onimakina boutokaaia tabonibai ni bwaai n taamnei ni kabane iroun te toro ae kaainaki irouia aika kakaokoro aroia.

N NINGAI ARE E MWIOKOAKI IAI IAON ANA BWAI NI KABANE TE TOKA?

15, 16. N ningai are e mwiokoa iai te toro ae kakaonimaki Iesu i aon ana bwai ni kabane?

¹⁵ N ningai are e a anga iai te kauoua ni mwioko Iesu “i aon ana bwai ni kabane”? E taku Iesu: “Ai kukureira te toro anne, ngkana e roko ana toka ao e noria bwa e tabe ni karaoia! I tuangingkami te koaua, Bwa e na mwiokoia i aon ana bwai ni kabane.” (Mataio 24:​46, 47) Noria bwa e anga te kauoua ni mwioko Iesu imwin rokona ao ni kunea te toro bwa e “tabe ni karaoia” ae nanona bwa e kakaonimaki n tibwai nako amwarake n taamnei. Ngaia are e na bae n iai te tai ae aki ataaki maanna i marenani mwioko aika uoua aikai. Ngkana ti kan ota bwa e kanga Iesu ni mwiokoa te toro i aon ana bwai ni kabane ao n ningai, ti riai n atai bwaai aika uoua: n ningai ae na roko iai ao baikara bwaai aika a nanonaki n ana bwai.

¹⁶ N ningai are e na roko iai Iesu? E kaekaaki anne ni bwaninin te rongorongo. Uringnga bwa ngke e taekinaki Iesu ni kiibu ake mai mwaina bwa e a “roko,” e nanonaki iai te tai are e na roko n taekina te motikitaeka ao ni kakoroa bukina n tokin te waaki ae ngkai.d (Mataio 24:​30, 42, 44) Mangaia are e na “roko” Iesu n tain te rawawata ae korakora n aron ae taekinaki n te kaikonaki ibukin te toro ae kakaonimaki.

17. Baikara bwaai aika nanonaki n ana bwai Iesu?

¹⁷ Baikara bwaai aika nanonaki n “ana bwai [Iesu] ni kabane”? Nanon te taeka ae “ni kabane” iroun Iesu, e aki nanoni iai tii ana bwai i aon te aba. Ni koauana, e tautaekani baika rangi ni bati i karawa Iesu. E taku: “I a tia n anganaki te mwiokoaki i aoni bwaai ni kabane i karawa ao i aonnaba.” (Mataio 28:18; I-Ebeto 1:​20-23) E nanonaki naba ngkai te Tautaeka n Uea iroun te Mesia bwa ana bwai, are e a kaman anganaki man 1914 ao are e na uataboia ma taan rimwina aika kabiraki.​—Te Kaotioti 11:15.

18. E aera ngkai e na kukurei Iesu n anga te mwioko i aon ana bwai ni kabane?

¹⁸ Tera ae ti kona n iangoia mani baike a a tia n taekinaki? Ngkana e a roko Iesu ni motikitaeka n tain te rawawata ae korakora, e na nora te toro ae kakaonimaki n teimatoa n tibwainako amwarake n taamnei nakoia tabonibai. E na kukurei ngkanne Iesu n anga te mwioko are te kauoua i aon ana bwai ni kabane. E na reke te mwioko aio irouia te koraki ake kaain te toro ae kakaonimaki ngkana a karekea kaniwangaia are te maiu i karawa ike a a riki iai bwa taan tautaeka ma Kristo.

19. A na karekea kaniwangaia i karawa ae kakawaki riki te toro ae kakaonimaki nakoia nikiraia taani kabiraki? Kabwarabwaraa.

¹⁹ A na karekea kaniwangaia i karawa ae kakawaki riki te toro ae kakaonimaki nakoia nikiraia taani kabiraki? A aki. E kona n tibwauaaki nakoia tabemwaang te kaniwanga are e beritanaki nakoia te koraki aika karako mwaitiia n te tai arei. N te katoto, iangoa te baere e taekinna Iesu nakoia ana abotoro aika 11 ake a kakaonimaki n te tairiki are imwaini matena. (Wareka Ruka 22:​28- 30.) E berita Iesu nakoia mwaane aika karako mwaitiia bwa iai tibwangaia ae kakawaki are e katauraoaki imwaia ibukini kakaonimakia. A na bon uataboa mwaakana n uea. Ma n ririki ake imwina, e a taekinna bwa a na bane n tekateka te koraki ake 144,000 i aoni kaintokanuea ao n uataboa ana tautaeka. (Te Kaotioti 1:1; 3:21) Ai aron naba are taekinaki ni Mataio 24:47 bwa e berita ibukia mwaane aika karako mwaitiia, aika taari aika kabiraki ake kaain te toro ae kakaonimaki bwa e na mwiokoiia i aon ana bwai ni kabane. Ni koauana, a na kaai n tautaekani baika rangi ni bati i karawa ni kabane kaain te 144,000.​—Te Kaotioti 20:​4, 6. 

20. Tera bukini mwiokoan te toro ae kakaonimaki iroun Iesu, ao tera ae ko motinnanoia?

²⁰ E kakairi Iesu n te katoto are e karaoia n te moan tienture, ae kaamwarakeaia aika bati rinanoia te koraki aika karako mwaitiia ae te toro ae kakaonimaki ma ni wanawana. E mwiokoa te toro ae kakaonimaki anne Iesu bwa e na taraia raoi bwa a na teimatoa ni kanuaaki n amwarake n taamnei taan rimwina ni koaua, e ngae ngke tao taani kabiraki ke tiibu tabemwaang i nanoni kabaneani boong aikai. Ti bia motinnanoia bwa ti na kaota ara kakaitau n arora ni kakaonimaki ni boutokaiia taari aika kabiraki ake kaain te toro ae kakaonimaki ma ni wanawana.​—I-Ebera 13:​7, 17.