Karekea Te Kakukurei N Am Mare
“E kateaki te auti n te rabakau; Ao e kateimatoaki n te ataibwai.”—TAEKA N RABAKAU 24:3.
1. E kanga ni kaota wanawanana te Atua ni kaineti ma te moan aomata?
E WANAWANA Tamara are i karawa ao e atai baika raraoi ibukira. N te katoto, e ataia te Atua bwa ngkana e na kakororaoaki bukin Ana kaantaninga, “e aki riai te aomata . . . ni mena n ti ngaia” n te onnaroka are i Eten. Oin raoi te kaantaninga anne, bwa aomata aika mareaki a na karikiia natia ao a na “kaona aonaba.”—Karikani Bwaai 1:28; 2:18.
2. Baikara babaire ake e karaoi Iehova ibukin kabwaiaia aomata?
2 E taku Iehova, “N na karaoa te tia buobuokia ba raona ae riai.” E a kamatunakoa ngkanne te moan aomata anne te Atua, ao E anaa te rinikaokao man rabwatana are kororaoi. E karaoa ngkanne te aine man te rinikaokao aei. Ngke e kaira Ewa ae te aine ae kororaoi aei Iehova nakon Atam, e taku teuaei: “Bon rin riu aei ngkai, ao irikon irikou: e na aranaki ba te Aine, ba kioina ngke e anaki mai nanon te Mwane.” Bon raon Atam ae riai ni koaua Ewa. E ngae ngke a na kaotiotii anuaia ao aroaroia aika kakaokoro, ma a kororaoi ao a karikaki ni katotongan te Atua. Mangaia are Iehova, boni ngaia ae bairea te moani mare. Akea aia kangaanga Atam ma Nei Ewa ni butimwaea bairean aia mare iroun te Atua, ibukina bwa a na kona iai n uaia n ibuobuoki.—Karikani Bwaai 1:27; 2:21-23.
3. Tera aroia aomata aika mwaiti ni kaineti ma te bwaintangira ae te mare, ao baikara titiraki aika rio ma iai?
3 E kananokawaki bwa ni boong aikai, e a taonaanako te aonnaba te nano ni kani karitei. A aki riki mairoun te Atua kangaanga aika ririki man te aroaro aei. A bati aika a aki karinea ana bwaintangira te Atua ae te mare, n iangoia bwa e a bane taina, ao boni ngaia oin rereken te un ke te itabarara. E a taabangaki te buuraure irouia angiia ake a a tia ni mare. A aikoa kaotaki tangiraia ataei, ma a a kabonganaki irouia aia karo ibukin karekean oin kabwaiaia ngkana iai kangaanga n aia mare. A bati naba kaaro aika aki nanoraoi, e ngae ngke e kainnanoaki te aro aei ibukin karekean te rau ao te katiteuanaki. (2 Timoteo 3:3) Ma e na kanga ngkanne ni kateimatoaki te kakukurei n te mare n taai aika kamamate aikai? Tera kakawakin bwainan te nanoraoi ni kaineti ma totokoan uruakin te mare? Tera ae ti kona n reiakinna man aia katoto aomata n taai aikai, ake a a tia ni kateimatoaa te kukurei n aia mare?
Te Nanoraoi n Ana Kaetieti Iehova
4. (a) Tera te kaetieti are e anga Bauro ni kaineti ma te mare? (b) A kanga Kristian aika ongeaba ni kakairi n ana kaetieti Bauro?
4 E anga te kaetieti ae kairaki koreana iroun te taamnei te abotoro Bauro ae te Kristian, nakoia aine ake a a tia ni mate buuia bwa ngkana a kani manga mare, a riai ni mare “ti i nanon te Uea.” (1 I-Korinto 7:39) E aki boou aei nakoia Kristian ake a taneiai ni mena i aan te Tua n Iutaia. E kamatataaki n ana Tua te Atua nakoia I-Iteraera bwa a na “tai karekea te mare” ma natannaomata ake i rarikia aika beekan. E kabwarabwaraa naba Iehova karuanikain aki iran nanon ana kaetieti aei ni kangai: “Ba ane [tiaki te I-Iteraera] e na raira nako natim te mwane man iran nanou, ba a na toro irouia anti tabeman: ao ane e na ura unin Iehova nako imi, Ao E na kai kamaunako.” (Te Tua-Kaua 7:3, 4) Tera ngkanne ae e kaantaningaia Iehova mairouia ana toro n taai aikai ni kaineti ma rinean raoia ni mare? E teretere bwa e riai ana toro te Atua n rinea raona ni mare “i nanon te Uea,” ae e a tia ni katabua maiuna ma ni bwabetitoaki ao bon te tia taromauri naba ni koaua. Te nanoraoi n ana kaetieti Iehova aei, ni kaineti ma rinean te rao ni mare, bon te kawai ae nakoraoi.
5. Tera ana iango Iehova ao Kristian aika mareaki, ni kaineti ma taeka ni bau n te mare?
5 A tabu i matan te Atua taian taeka ni bau n te mare. E kairekerekea te moani mare Iesu, ae Natin te Atua, ngke e kangai: “Ba akana E kaboia te Atua ao ke a tai motikiia aomata.” (Mataio 19:6) E kauringira naba te tia areru ni kaineti ma kakawakin te taeka ni bau ngke e kangai: “Ko na kareana te katituaraoi nakon te Atua; Ao ko na kakoroa am taeka ni bau nakon Teuae Moan te Rietata.” (Taian Areru 50:14) E ngae ngke te koraki ake a mareaki a nang rinanon te kukurei ae bati, ma aia taeka ni bau ake a taekin n aia bong ni mare, a rangi ni kakawaki ao e karekei tibwanga aika a riai ni butimwaei.—Te Tua-Kaua 23:21.
6. Tera reireiara man ana katoto Iebeta?
6 Iangoa te baere riki iroun Iebeta ae te tia motikitaeka i Iteraera, n te ka-12 n Tienture B.C.E. E taetae ni bau nakon Iehova ni kangai: “Ngkana tao ko bon anga tibun Ammon nako nanoni baiu, ao ane moa n oti nako mai mataroan au auti ba e na butimaeai, ngkana I oki n rau mairouia tibun Ammon, ao e na riki ba ana bwai Iehova, ao N na anga ba te karea ni kabuokaki.” N okiran mwengana i Mitiba, e a noria Iebeta bwa bon natina te aine ae ana rikitemanna are e moan otinako ni butimwaeia. Ma e kakaaea te anga ae e na urua iai ana taeka ni bau? E aki. E taku: “I kaurea wiu nakon Iehova, ao I aki kona n oki.” (Taani Motiki-Taeka 11:30, 31, 35) E kawakina ana taeka ni bau Iebeta nakon Iehova, e ngae ngke e nang akea kanoana ke ana kariki ae e na uouota arana rimwi. E kaokoro ana taeka ni bau Iebeta ma taeka ni bau n te mare, ma e ngae n anne, kawakinan ana taeka ni bau, e riki bwa te banna ni katoto ae tamaroa ibukia Kristian aika buumwaane ao buuaine ni kaineti ma aia taeka ni bau.
Tera ae E na Kanakoraoa te Mare?
7. Baikara bitaki aika riai ni karaoi te koraki aika tibwa mareaki?
7 A mwaiti taanga ni mare aika ururing rikaaki nakon aia tai n iraorao ni karekenano. Ai kukureira ngaiia n ikikina ma raoia ake a nang mare ma ngaiia! Imwin kabatiaan aia tai n iraorao, a a rikirake riki ni kaan iai. N aki ongeia bwa a mare imwin aia iraorao ni karekenano ke a matanaki buuia, ma ngkana a a riki bwa buumwaane ao buuaine, e a kakawaki karaoani bitaki aika bati. E taku temanna te buu te mwaane: “Oin ara kangaanga ngke ti moani mare, bwa ti a aki kona ni karaoi ara babaire iroura, ma ti riai n ongora moa ana iango temanna ma temanna iroura. N te tai ae aki maan, ti a ataia bwa e a kangaanga kateimatoan reitakira ma raoraora ao ara koraki.” Te buu te mwaane riki temanna ae ai 30 ngkai ana ririki n tekateka ma buuna, e ataia bwa ngke e moani mare, e riai n aki tabeitera, ma e nang “iaiangoiia uoman aomata ao ai tiaki tii temanna.” Imwain ae e butimwaea te kakao ke bairean te bwai teuana, e maroro moa ma buuna, ao ni karaoi ana moti imwin rinanoan baike a kainnanoi. E ibuobuoki bwainan te nanoraoi n taai akanne.—Taeka N Rabakau 13:10.
8, 9. (a) Bukin tera ngkai e kakawaki te uaia ni mamaroro? (b) N ningai ae e kona n ibuobuoki iai te nano ae kai bibitaki ao bukin tera?
8 N tabetai, a a katiteuanaki n te mare aomata aika rangi ni kaokoro kateia. Aei are e a rangi ni kainnanoaki riki iai te uaia ni mamaroro n akea te imamaakin. E kakaokoro aroia aomata ni maroro. Matakuakinan raom ni mare n ana tai ni mamaroro ma ana koraki, e kona ni buokiko n oota riki n aroaron buum. N tabetai e aki kaotaki raoi ana iango te aomata n te bae e taekinna, ma e kaotaki raoi n arona n taekin ana taeka. Ti kona iai n rangi n oota riki ni baike a aki taekinaki. (Taeka N Rabakau 16:24; I-Korote 4:6) E kakawaki te ataibwai, ibukin karekean te kukurei.—Wareka Taeka N Rabakau 24:3.
9 Ni kaineti ma rinean te kakibotu, a mwaiti aika kunea bwa e rangi ni kakawaki te nano ae kai bibitaki. Imwain te mare, tao e a tia ni kabanea ana tai ae bati buum n te takaakaro ke n aaro ni kakibotu riki tabeua. Iai ngkanne bitaki aika riai ni karaoaki? (1 Timoteo 4:8) Tao e kona naba n titeboo aei ma kabanean te tai irarikia ami koraki. E ataaki bwa taanga ni mare a kainnanoi aia tai ibukin karaoan baika kaineti ma te onimaki, n aron te taromauri ao te reirei n te Baibara ao mwakuri tabeua ake a na bon uaia ni karaoi.—Mataio 6:33.
10. E na kanga te nanoraoi ni karikirakea te reitaki ae tamaroa i marenaia kaaro ma natia aika a a tia ni mare?
10 E kitana tamana ma tinana te mwaane ngkana e mare, ao ai aron naba te aine. (Wareka Karikani Bwaai 2:24.) Ma e ngae n anne, ana kaetieti te Atua ni kaineti ma karinean tamana ma tinana, e na bon teimatoa naba. Mangaia are imwin mareia taanga, a na boni bae ni kabanea aia tai teutana ma aia karo ao aia karo buuia. E taekina ae kangai te buu te mwaane temanna ae e a tia ni mare i nanon 25 te ririki: “E kangaanga n tabetai tabeakinan ana iango ao kainnanon raom n ikotaki naba ma aia iango ao kainnanoia ami koraki, n aroia ami karo, tarimi, ao aia koraki buumi. Ibukin karaoan babaire aika moan raraoi, e reke buokau man te kibu ae Karikani Bwaai 2:24. E kaotaai te kibu aei bwa I riai n tabeakina moa buu e ngae ngkana bon iai naba kabaeakiu ao tabeu ibukia au koraki.” Ni kaineti ma aei, kaaro aika Kristian aika a nanoraoi, a na karinea te babaire are natia aika a a tia ni mare, a a kaaina ngkai te utu teuana ae kairaki iroun te buu te mwaane, ae mwiokoaki ni kairan te utu anne.
11, 12. Bukin tera bwa e rangi ni kakawaki te reirei n te utu ao te uaia n tataro irouia taanga?
11 E rangi ni kakawaki bairean raoi te reirei n te Baibara n te utu. E noraki koauan aei irouia utu aika mwaiti aika Kristian. E kona n aki bebete moani waakinan ke kateimatoan te reirei. E taekina ae kangai atun te utu temanna: “Ngke arona bwa ti kona ni manga okira te tai are ti moani mare iai ao ni bitii bwaai tabeua, ti na boni bae ni kakoauaa raoi bwa ti na rinea kateimatoaan ara waaki n reirei n ara utu.” E reitia n taku: “Bon te bwaintangira nakoiu ae kakukurei, noran buu n taekin koaua tabeua man te Baibara ake teke nanona iai, n ara tai n uaia n ukeuke n reirei.”
12 Te uaia n tataro, boni ngaia naba te bwai n ibuobuoki teuana. (I-Rom 12:12) Ngkana a katiteuanaki n taromaurian Iehova taanga, e rikirake iai aia iraorao ma te Atua, ao e kona naba ni kakorakoraa te itoman ae kakukurei i marenaia, n aia mare. (Iakobo 4:8) E kabwarabwaraa ni kangai temanna te buu te mwaane ae te Kristian: “Waekoam ni kabwarabure ibukin am kairua ao mwanewean am kairua ngkana kam uaia n tataro, e kaotaki raoi iai bwa ko bon nanokawaki ibukin te baere ko kauna iai raom.”—I-Ebeto 6:18.
Bwainan te Nanoraoi n te Mare
13. Tera te reirei are e anga Bauro ni kaineti ma te wene n taanga irouia ake a a tia ni mareaki?
13 A riai taanga ni mare aika Kristian n rawa nakoni mwakuri aika kamangora te maiu n taanga, n aron ae e a taabangaki ngkai n te aonnaba aei, ae rangirang n tangiran te wene ni bure. E reirei Bauro ni kangai ni kaineti ma aei: “Te mwane e na angani buna te baere riai ba e na anganaki; ao ai aron naba te aine e na angani buna naba. E aki taua aron rabatana te aine, ma e tauua te mwaane: ao ai aron naba te mwane, e aki taua aron rabatana, ma e tauua te aine.” E kamataata ngkanne te kaetieti ae kangai Bauro: “Kam na tai raure i roumi, ma kam na raure tabe bong ngkana kam uaia ni kataua.” Bukin tera? “Ba kam aonga ni kabaeingkami n tataro, ma ni manga bo, ba e aonga n aki kariringkami Tatan, ngkai a kai nanomi n taotaon.” (1 I-Korinto 7:3-5) E kaotii baika a riai ni moanibwaiaki iroun te Kristian Bauro, ngke e taekina te tataro. Ma e katereterea raoi naba bwa e riai te Kristian ae e a tia ni mare, n tabeakina raoi kainnanon raona ma ana namakin.
14. A kanga ni manena booto n reirei man te Baibara ni kaineti ma te wene n taanga irouia ake a a tia ni mareaki?
14 A riai buumwaane ao buuaine ni kaotiotii raoi nanoia i marenaia, ao n ataia naba bwa ngkana e karako mwannanoan raoia ni kaineti ma te wene n taanga, e kona ni karekei kangaanga. (Wareka I-Biribi 2:3, 4; kabotaua ma Mataio 7:12.) E noraki koauan aei n utu tabeua aika a kakaokoro aia Aaro kaaina. E ngae ngkana iai iango aika bobuaka, e kona te Kristian ni kanakoraoia man aroarona ae raoiroi, ana akoi ao ana ibuobuoki. (Wareka 1 Betero 3:1, 2.) E ibuobuoki n te itera aei tangiran Iehova ao raom ni mare, n ikotaki naba ma bwainan te nanoraoi.
15. E aera ngkai e kakawaki te karinerine ibukin karekean te kakukurei n te mare?
15 E riai naba ni karinea buuna te buu te mwaane ae akoi n aaro riki tabeua. N te katoto, e riai ni mutiakin ana namakin buuna e ngae naba ngkana baika uarereke. E taekina ae kangai te buu te mwaane ae 47 ana ririki ni maiu: “Ae I bon teimatoa naba n reireiai te itera aei.” A kaungaki buuaine aika Kristian bwa a na rangi ni karineia buuia. (I-Ebeto 5:33) Taekinan taeka aika aki riai ibukia buuia, ao kaotan aia kairua i mataia aomata bon te aro ae aki kaota te karinerine. E kauringira Taeka N Rabakau 14:1 ni kangai: “A bane aine aika rabakau ni katei aia auti: Ma te aine ae nanobaba e kabwaka ana auti ni baina.”
Tai Nanoraoi ma te Riaboro
16. A na kanga taanga aika a a tia ni mareaki ni maiuakina I-Ebeto 4:26, 27?
16 “Kam na un, ao tai bure iai: e na tai bungi taai i aon unimi: ao kam na tai angan te riaboro te tabo teuana.” (I-Ebeto 4:26, 27) A kona n ibuobuoki taeka aikai ngkana a kamanenaki, ni katoki ke ni kararoaa te itabarara i marenaia taanga. E ururing ni kangai temanna te tari te aine: “I uringnga bwa ngkana iai te aki boraoi n iango iroura, ti maroroakinna ngai ma buu e ngae ngke e na kabanea te tai ae abwabwaki kanakoraoana.” Ngke a moani mare naakai, a motikia bwa ngkana iai te bobuaka i marenaia, a riai ni waekoa ni kanakoraoia n te bong naba anne. “Ti baireia bwa ti riai n i kabwarabure ao ni mwaninga taekan te kairua are e a tia n riki, n te aro bwa n te bong are imwina e nang akea te nakobuaka iai.” A aki “angan te riaboro te tabo teuana.”
17. E ngae ngke a kaokoro aroia tabeman aika a a tia ni mareaki, ma tera ae e kona ni buokiia?
17 Ma tera arom ngkana ko a tia ni mare ma te aomata ae ko rangi ni kaokoro ma ngaia? Ko a bae ngkai n namakinna bwa akea te tangira i marenami, ao iai irouia tabemwaang. Ma e ngae n anne, e na buokiko ururingan ana iango te tia Karikiriki ni kaineti ma te reitaki n te mare. I aan kairana iroun te taamnei, e reirei ni kangai Bauro nakoia Kristian: “E na karineaki te mare irouia aomata ni kabaneia, ao e na aki kamwara te ne ni wene: ba E nang kabuakakaia taani wene ni bure ao taani wene ni kimoa te Atua.” (Ebera 13:4) Tai kakeaa naba bongan taeka ake a kangai: “E aki kai moti te karai ae te biro tenai.” (Te Minita 4:12) Ngkana te buu te mwaane ao te buu te aine a mutiakina raoi katabuan aran Iehova, e a kamatoaki riki iai reitakiia i marenaia ao te Atua. A a kona ngkanne ni karaoi mwakuri ibukin kanakoraoan aia mare, ngkai a ataia bwa e na karekea kamoamoan Iehova ae te tia Karika te mare.—1 Betero 3:11.
18. Tera ae ko kona ni koaua raoi iai ni kaineti ma te mare?
18 A boni kona Kristian ni karekea te kakukurei n aia mare. E kainnanoaki te kakorakora ibukin karaoan anne, n ikotaki ma kaotiotan aroaro ni Kristian, ae teuana mai buakona boni bwainan te nanoraoi. Ni boong aikai, a rangi ni mwaiti taanga n aia ekaretia Ana Tia Kakoaua Iehova ni katobibia te aonnaba, aika a kaota koauan aei bwa e boni kona ni karaoaki.
Ko na Kanga ni Kaeka?
• Bukin tera bwa e boni kona n reke te kakukurei n te mare?
• Tera ae e kona n ibuobuoki ni kanakoraoa te mare?
• Baikara aroaro aika a riai ni karikirakei taanga ni mare?