Kateimatoan “Te Karai Ae Te Biro Tenai” N Te Tekateka N Taanga Imwin Te Mare
“E aki kai moti te karai ae te biro tenai.”—TE MINITA 4:12.
1. Antai ae katiteuanaia te moan taanga n te mare?
IMWINI karikan aroka ao maan iroun Iehova ae te Atua, ao e karika te moan aomata ae Atam. Rimwi riki e kabwakaa te matu ae korakora i aon Atam ao E anaa rinikaokaona teaina ni karika ana tia ibuobuoki ae kororaoi. Ngke e nora te aine arei Atam ao e taku: “Bon rin riu aei ngkai, ao irikon irikou.” (Karikani Bwaai 1:27; 2:18, 21-23) E kaota kukureina Iehova ni karikan te moan aine ao e katiteuanaia te moan taanga n te mare ao e kakabwaiaia.—Karikani Bwaai 1:28; 2:24.
2. E kanga Tatan ni karika te itabarara i marenan Atam ao Nei Ewa?
2 E kananokawaki bwa e aki maan imwina ao e uruakaki ana babaire te Atua ibukin te mare. N te aro raa? E burebureaki Nei Ewa iroun te taamnei ae buakaka ae arana Tatan, bwa e na kana uaan te kai ae tii te kaina ae tabuaki bwa a na kanna te taanga aei. Imwin anne ao e a ira buuna Atam n aki ongeaba. Ni karaoan anne, a boni karitei iai nakon riain te Atua n tautaeka ao ana kairiri ae raoiroi. (Karikani Bwaai 3:1-7) Ngke e titirakinia te taanga aei Iehova bwa tera ae a a tia ni karaoia ao e teretere raoi bwa e a kaman aki nakoraoi aia iraorao. E bukina buuna Atam ni kangai: “Te aine are Ko anganai ba raou, e anganai uaan te kai arei, ao I kanna.”—Karikani Bwaai 3:11-13.
3. Tera te iango ae kairua ae rikirake irouia kaain Iutaia tabeman?
3 N tienture akekei ni karokoa ngkai, e a tia Tatan ni kabonganai bwaai ni kamwane n aaro aika kakaokoro ni karikirakea iai te itabarara i marenaia taanga. N te katoto, n taai tabetai, e a tia ni kabonganaia mataniwi n Aaro bwa a na karikirakei iango ibukin te tekateka n taanga n te mare aika bobuaka ma te Baibara. A kakeaa bonganan ana kaetieti te Atua mataniwi n te Aro n Iutaia tabeman, ngke a kariaia buu mwaane bwa a na buuraure ma buuia tii ibukini baika aki kakawaki, n aron ae e a rangi n tuutaoro te amwarake. Ma e katereterea raoi Iesu ni kangai: “Ane kaki buna ngkana e tuai ni wene ni bure, ao e a manga buna te aine temanna, ao e wene ni bure iai.”—Mataio 19:9.
4. E kanga n uruakaki te babaire ibukin te mare ni boong aikai?
4 E bon teimatoa Tatan ni kakorakoraa n urua aia itoman taanga ni mare. Kariaiakan te mare i marenaia mwaane ma mwaane ke aine ma aine, te tekateka n taanga n aki mare ao kai reken te buuraure, boni kakoauan raoi ae e rangi n uaana ana mwakuri n urua te mare. (Wareka Ebera 13:4.) Ngkai Kristian ngaira, tera ae ti kona ni karaoia bwa ti aonga n totokoa kaririakira n te iango ae kairua ni kaineti ma te mare ae e a taabangaki? Ti na iangoi ngkai aroaro tabeua ibukini kanakoraoan te mare bwa e na kakukurei ao n teimatoa.
Kateimatoan te Itoman ma Iehova n te Tekateka n Taanga Imwin te Mare
5. Tera nanon te taeka ae “biro tenai” ni kaineti ma te tekateka n taanga imwin te mare?
5 Ngkana e na nakoraoi te tekateka n taanga imwin te mare n aron ae e kaantaningaia Iehova, a riai ngkanne ni kateimatoaa te itoman ma Iehova taanga n aia mare. E taekinaki ae kangai n Ana Taeka: “E aki kai moti te karai ae te biro tenai.” (Te Minita 4:12) Bon te taetae ni kaikonaki te taeka ae “biro tenai.” Ngkana e taekinaki te kaikonaki aei ibukin te mare, e nanonaki iai te buu te mwaane ao te buu te aine bwa karai aika uaai aika biraki ma te karai ae te katennai ae kakawaki riki ae Iehova ae te Atua. Ibukina bwa a katiteuanaki ma te Atua, a a kakorakoraki iai aia onimaki te taanga ni kaaitarai aia kangaanga, ao bon aei kiingin reken te kukurei ae te kabanea n tamaroa n tekatekaia n taanga imwini mareia.
6, 7. (a) Tera ae a kona ni karaoia Kristian bwa a na kateimatoaa te itoman ma te Atua n tekatekaia n taanga imwini mareia? (b) Tera ae kakawaki iroun te tari aine temanna n aroaroni buuna?
6 Ma tera ae a kaai ni kona ni karaoia te taanga ni kateimatoaa tekatekaia imwini mareia bwa te biro tennai? E anene ni kangai te tia areru ae Tawita: “I kukurei ni karaoa ae Ko tangiria, Atuau; Eng, e mena naba am tua i nanou.” (Taian Areru 40:8) N aron naba anne, e kairira tangiran te Atua bwa ti na beku irouna ma nanora ni kabane. Ngaia are e riai te buu te mwaane ao te buu te aine ni karikirakea te itoman ae kaan ma Iehova ao ni karekea kimwareireia ni karaoan nanona. A riai naba ni kaai ni kekeiaki mwaaka ni kakorakoraa tangiran te Atua irouia raoia ni mare.—Taeka N Rabakau 27:17.
7 Ngkana a mena raoi i nanora ana tua te Atua, a na kaotiotaki iai aroaro aika te onimaki, te kaantaninga ao te tangira ao e a kamatoaki iai aia itoman te taanga. (1 I-Korinto 13:13) E taku te Kristian ae Nei Sandra ae e a tia n tekateka n taanga imwini marena i nanon 50 te ririki: “Baika moan te kakawaki irou, bon ana kairiri kaainnabau ma ana reirei aika boto i aon te Baibara ao ana tangira ibukin Iehova ae korakora riki nakon tangirau.” Buu mwaane, a kona n taekinaki aeka n taeka aikai ibukimi?
8. Tera ae kainnanoaki bwa a aonga n reke “boon aia makuri ae raoiroi” n tekatekaia n taanga imwini mareia?
8 Kam uaia n teimatoa ni moanibwai ami itoman raoi ma Iehova ao baika a irekereke ma te Tautaeka n Uea ni maiumi, ngkai te taanga ni mare ngkami? Irarikin anne, ko iangoa raoi buum bwa raom ni beku iroun Iehova? (Karikani Bwaai 2:24) E korea ae kangai te Uea ae Toromon ae wanawana: “A raoiroi riki uoman nakon temanna; ba kioina ngkae e reke i rouia boon aia makuri ae raoiroi.” (Te Minita 4:9) Bon te koaua, bwa te buu te mwaane ao te buu te aine a riai ni mwakuri korakora bwa a aonga ni karekea “boon aia makuri ae raoiroi” n aia mare ae katiteuanaki raoi n te tangira ae e na teimatoa, ao ni kakabwaiaki iroun te Atua.
9. (a) Tera mwiokoaia buu mwaane? (b) Ni kaineti ma I-Korote 3:19, tera aron te buu te mwaane ae riai nakoni buuna?
9 E na kona ni kaotaki raoi bwa tao a kateimatoaa te itoman ma te Atua te taanga ni mare ke a aki, man aia kakorakora ni maiuakina ae boraoi ma Ana kaetieti te Atua buu mwaane ao buu aine. Iai mwiokoaia buu mwaane ae kakawaki ae te katauraoi baika a kainnanoi kaaini mwengaia n te itera n rabwata ao ibukin aia onimaki naba. (1 Timoteo 5:8) A kaungaki naba bwa a na mutiakini tabeaiangan nanoia buuia. Ti wareka ae kangai n I-Korote 3:19: “Mwaane, kam na tangiriia bumi, ao kam na tai unun nako ia.” E kabwarabwaraa te tia rabakau temanna i aon te Baibara, bwa te taeka ae “unun” e irekereke ma “taekinan taeka aika a kammaraki, ke oreaiia, ao rawaia ni mwannanoiia, ni katauraoi baika a kainnanoi, n tararuaiia ao ni buokiia.” E teretere bwa aeka n aroaro aikai a riai n aki kariaiakaki ni mwengaia Kristian. Te buu te mwaane ae kabongana mwaakana ni kairiri n te aro ae kaotiota te akoi, e na kona ni kaira buuna bwa e na inanoi ma ngaia.
10. Tera te aroaro ae a riai buu aine aika Kristian ni kaotiotia?
10 A riai buu aine aika Kristian ni maiuakina ana kaetieti te Atua bwa a na kateimatoaa aia itoman ma Iehova n aia tai n tekateka n taanga imwini mareia. E korea ae kangai te abotoro Bauro: “Ainenuma, kam na iriri nanoia bumi, n ai aron te ira nanon te Uea. Ba atun te aine te mwane, n ai aron naba Kristo ngkai atun te ekaretia.” (I-Ebeto 5:22, 23) E bureburea Nei Ewa Tatan ni boutokoan te kewe ae te inaomata mairoun te Atua, e na karika te kukurei ae aki totoki. E mataata bwa e noraki ni boong aikai te nano ni kan inaomata i marenaia taanga aika bati n tekatekaia imwini mareia. Ma irouia aine aika maiuakina ana iango te Atua n aia mare, e aki karawawata te aantaeka nakoia buuia. A uringnga ae Iehova e a tia ni rinea Nei Ewa bwa ‘te tia buobuoka’ buuna ae te mwioko ae karineaki iroun te Atua. (Karikani Bwaai 2:18) Te buu te aine ae te Kristian ae inanoi ma te babaire anne, e na bon riki bwa “ana baunuea” buuna.—Taeka N Rabakau 12:4.
11. Tera ana koaua te tari mwaane temanna ae e a tia ni kanakoraoa tekatekana n taanga imwini marena?
11 Ngkana a bon uaia n ukeuke n reirei n Ana Taeka te Atua te taanga ni mare, e a riki iai anne bwa te bwai n ibuobuoki naba teuana bwa a na kona ni kateimatoaa aia itoman ma te Atua n tekatekaia imwini mareia. E taekina ae kangai te tari mwaane ae Gerald, ae e a tia n tekateka n taanga imwini marena i nanon 55 te ririki: “Te bwai n ibuobuoki ae moan te kakawaki ibukini kanakoraoan te tekateka n taanga imwin te mare, bon te uaia ni wareka ao n ukeuke n reirei n te Baibara.” E manga reitia riki ma n taku: “Te uaia ni karaoi bwaai ni kabane ao ai moarara riki baika a irekereke ma maiuakinan te onimaki ni koaua, a kona ni kaaniaki iai taanga ao ni kaaniaki naba ma Iehova.” Te uaia n ukeuke n reirei n te Baibara e buoka te utu n teimatoa n iaiangoi ana kaetieti Iehova n te aro ae mataata. E na kakorakoraa riki aia itoman ma Iehova ao e bon ibuobuoki naba ni kateimatoan rikiraken te onimaki.
12, 13. (a) Bukin tera bwa e rangi ni kakawaki te uaia n tataro irouia taanga ni mare? (b) Baikara mwakuri ni Kristian ake a kona ni kamatoaa tekatekaia n taanga imwin te mare?
12 Taanga ni mare aika tekateka ma te kukurei, a uaia naba n tatataro. Ngkana e ‘nurakina nanona’ te buu te mwaane n tataroi baika onoti ni kaineti ma baika riki i nanon tekatekaia, e na boni kamatoaki iai te itoman n te mare. (Taian Areru 62:8) N te katoto, ai bebetera ngkanne katukan itabararam ma raom ni mare imwin onnonian ana tararua ao ana kairiri Teuare Moan te Mwaaka! (Mataio 6:14, 15) Ni kaineti ma te tataro anne, ai riaira ngkanne iroun te buu te mwaane ao te buu te aine bwa a na motinnanoia n ibuobuoki ni kakorakoraia i marenaia ao n ‘taotaon nanoia, ao n ikabwarabure irouia.’ (I-Korote 3:13) Uringnga bwa onimakinan te Atua e kaotaki man te tataro. E taku te Uea ae Tawita: “A kaantaningaiko mataia aomata ni kabaneia.” (Taian Areru 145:15) Ngkana ti kaantaningaa buokara mairoun te Atua n te tataro, e na rangi ni karako riki tabeaiangara n ataakin ae e ‘mumutiakinira.’—1 Betero 5:7.
13 Te anga riki teuana ae kakawaki bwa a na kona ni kateimatoaa te itoman ma Iehova n tekatekaia imwini mareia, bon rinanoni kakaaeani bobotaki n te ekaretia ao te uaia ni karaoa te mwakuri ni minita. N ara bobotaki, ao a reiakinna iai taanga ni mare bwa a na kanga n ekinako ana ‘bwai ni kamwane’ Tatan ni karaureia utu. (I-Ebeto 6:11) Ao te buu te mwaane ao te buu te aine ake a katoa tai n uaia ni karaoa te mwakuri ni minita, a na reiakina iai ae a na ‘teimatoa ao n nene.’—1 I-Korinto 15:58.
Ngkana A Riki Kangaanga
14. Baikara bwaai aika a kona ni karikirakea te tabeaianga n te mare?
14 E kakoauaki bwa reirei n ibuobuoki ake a a tia n taekinaki mai eta a bon aki boou ke n tibwa karioaki, ma e aera bwa ko aki maroroakinna ma raom ni mare? Tarai itera tabeua aika kainnanoa rinanoaia aika a irekereke ma kanakoraoan raoi tekatekami imwini maremi. E kakoauaa naba te Baibara bwa e ngae ngke a kateimatoaa te itoman ma te Atua tabeman n tekatekaia n taanga imwini mareia, ma “e na reke irouia te koraki aei rawawatan te rabata.” (1 I-Korinto 7:28) Ibukin te aki kororaoi, ana katikitiki te waaki ae buakaka n te aonnaba aei, ao ana bwai ni kamwane te Riaboro, a a kona ni katabeaiangaki iai aia mare ana toro te Atua aika kakaonimaki. (2 I-Korinto 2:11) Ma e na buokira Iehova ni kekeiaki ribuakon tabeaianga akanne. Eng, e boni kona n riki anne. A bua ana nanai ni man te mwaane ae kakaonimaki ae Iobi, ana taani katio ao natina. Ma e ngae n anne, e taekinaki n te Baibara ae kangai: “I buakoni bwaai aikai ni bane ao e aki bure Iobi, ao e aki atonga naba te Atua ba aongkoa E buakaka.”—Iobi 1:13-22.
15. Tera aroia aomata ngkana a kaaitara ma te tabeaianga, ao tera aroia raao ni mare ae riai ibukini kaaitaran taeka aika aki riai mairouia buuia?
15 N te itera teuana, e kangai buun Iobi nakoina: “Ko tautaua nako naba raoiroim? Taetaebuaka te Atua, ao ko na mate.” (Iobi 2:9) Ni koauana, ngkana a riki kabuanibwai ke kangaanga tabeua ao a kona ni kaira temanna bwa e na aki iango raoi ao ni karaoi mwakuri aika aki riai. E taekina ae kangai te mwaane ae wanawana imwin ataakin aei: “E riki n nanobaba te aomata ae e wanawana ngkana e karawawataki.” (Te Minita 7:7, BK) Ngkana e taekin taeka aika kammarakinano raom ni mare ni kaaitarani kangaanga ke baika ‘karawawata’, kekeiaki ni kateimatoaa te rau. Bwa ngkana ko kaeka naba n ai aron anne, e na kona ni kaira raom ke boni ngkami uoman bwa kam na taekini baika a na kauekea te itabarara. (Wareka Taian Areru 37:8.) Tarariaoi ‘taeka aika aki riai’ ake a kona n taekinaki imwin te uruakinnano ke te bwarannano.—Iobi 6:3.
16. (a) A kanga n irekereke ma te tekateka n taanga imwin te mare, ana taeka Iesu ni Mataio 7:1-5? (b) Bukin tera bwa e rangi ni kakawaki bwainan te iango raoi i nanon te tekateka n taanga imwin te mare?
16 A riai ni bwaina te iango raoi raao ni mare ao kaantaningani baika riai. Tao e na aki kukurei te aomata temanna n aroaron raona ni mare tabeua ao e na iango ni kangai, ‘I kona ni bita aroarona.’ E koaua bwa ko kona ni buokia bwa e na karaoiroa aroarona teutana imwin teutana ngkana ko kaota te tangira ao te taotaonakinnano. Ma tai mwaninga bwa e kabotaua te aomata ae nora kabwakan raona Iesu ma te aomata ae nora te “aneke” i nanoni matan tarina ma e aki nora te “oka” i nanoni matana. E kaumakira ni kangai Iesu: “Tai kabuakakaia aomata ngkami, ba kam kawa ni manga kabuakakaki.” (Wareka Mataio 7:1-5.) E aki nanonna bwa ti na aki kaetii aroaro aika aki riai aika kakaiaki. E taku te mwaane temanna ae Robert ae tekateka n taanga imwini marena tao i nanon 40 te ririki: “Ti kainnanoa bitakin arora ao ara iango ni kaotiotan raoi nanora i marenara n akea te imamaakin, ao butimwaeani kaetara ngkana iai bukina aika riai.” Mangaia are, bwaina te iango raoi. Tai katabeaiangako n aroaro ake e aki kaotiotii raom ni mare, ma iaiangoi raoi ao butimwaei naba ma te kukurei aroarona aika raraoi aika e kaotiotii ngkai.—Te Minita 9:9.
17, 18. Antai ae e na buokira ngkana a rikirake kangaanga?
17 A kona n riki kataaki mani bitakin aroaroni maiura. A kona ni kaaitara ma kangaanga te taanga ni mare ngkana iai natiia. Tao e kona n aoraki buum ke natim temanna. Tao a kainnanoa tararuaia ae bati am karo aika kara. Tao a mwaing nakon taabo aika raroa naati aika ikawai. A kona n reke bitaki tabeua riki man tararuan tibwanga ao mwioko n te ekaretia. A kona ni karika te tabeaianga ao te rawawata bitaki aikai ni kabane n aia itoman taanga n aia mare.
18 Tera ae ko kona ni karaoia ngkana ko namakinna bwa e a kona n ruanikai am mare ibukin tabeaianga aika bati? (Taeka N Rabakau 24:10) Tai bwarannano. E na rangi ni kukurei Tatan ngkana e kitana te taromauri ae itiaki ana toro te Atua temanna. E na rangi ni kukurei riki ngkana e riki anne nakoia te taanga ni mare. Ngkanne, karaoa am kabanea ni konaa ni kateimatoaa am mare bwa te karai ae te biro tennai. E onrake te Baibara n rongorongoia akana kakaonimaki n aki ongei kataaki aika riao aika a kaaitara ma ngaai. N te katoto, n te tai teuana, e bunra nanona Tawita nakon Iehova ni kangai: ‘Te Atua, ko na nanoangaai, bwa e karawawataai te aomata.’ (Taian Areru 56:1) Ko a tia ni karawawataaki iroun “te aomata”? N aki ongeia bwa e roko mai kiraroa rawawatam ke mairoun te aomata ae kaan ma ngkoe, uringa raoi te koaua aei: E bon reke korakoran Tawita n nanomwaaka, ao ngkoe, ko boni kona naba. E taku Tawita: “I ukoukora Iehova, ao E ongo i rou, ao E kamaiuai mani bwaai ni kabane aika I maku iai.”—Taian Areru 34:4.
Kakabwaia Riki Tabeua
19. Ti na kanga n totokoi kabwakakira mairoun Tatan?
19 N taai aikai ae e a kaan te toki iai, a riai ni ‘kabebetei nanoia ao ni kateimatoaia irouia’ raao ni mare. (1 I-Tetaronike 5:11) Tai mwaninga bwa e bukinira Tatan bwa ti kakaonimaki ni koaua nakon Iehova tii ibukina bwa ti na kakabwaiaki iai. E na kabonganai aanga nako, n ikotaki naba ma uruan ara mare, bwa e na urua iai ara kakaonimaki nakon te Atua. Ti riai n onimakina raoi Iehova bwa ti aonga n totokoi kabwakakira mairoun Tatan. (Taeka N Rabakau 3:5, 6) E korea ae kangai Bauro: “I boni konai bwaai ni kabane ni karaoi iroun Teuare kakorakoraai.”—I-Biribi 4:13.
20. Baikara kakabwaia aika reke mani kateimatoan te itoman ma te Atua n te mare?
20 Ngkana a kateimatoaa te itoman ma te Atua te taanga n tekatekaia imwini mareia, a na reke kakabwaia aika bati iai. E a tia n noraki koauan aei iroun Joel ma buuna bwa a a tia n tekateka n taanga imwini mareia i nanon 51 te ririki. E taku Joel: “I aki toki ni kaitaua Iehova ibukini buu ao ara iraorao ae rangi ni kakukurei. E a riki bwa raou ae te kabanea n tamaroa.” A kanga ni kamatoaa tekatekaia n taanga imwini mareia? E taku Joel: “Ti kekeiaki n taai nako ni kaota te akoi, te taotaonakinnano ao te tangira i marenara.” Akea mai buakora ae kona ni karaoia n te aro ae kororaoi n te waaki ae ngkai. Ma ti riai ni kakorakoraira ni maiuakini booto n reirei man te Baibara ni kateimatoan te itoman ma Iehova n ara mare. Ao ngkanne, e na riki bwa ‘te biro tennai ae aki kona ni kai moti’ ara mare.—Te Minita 4:12.
Ko Uringnga?
• Tera ae nanonaki ni kateimatoan te itoman ma Iehova n te mare?
• Tera ae a riai ni karaoia raao ni mare ngkana a kaaitara ma kangaanga?
• Ti na kanga n ataia bwa a kateimatoaa te itoman ma te Atua taanga n tekatekaia imwini mareia ke a aki?
[Taamnei n iteraniba 20]
Te uaia n tatataro e buokiia taanga ni mare ni kaaitarai kangaanga