Te Mwakuri Ni Minita N Te Auti Teuana Ma Teuana​—E Aera Bwa E Kakawaki Ngkai?

‘A aki toki n reirei ni katoa bong i nanon te Tembora ao n te auti teuana ma teuana, ao a kaotiota te Rongorongo ae e Raoiroi ae taekani Iesu ae te Metia.’​—MWAKURI 5:42, BK.

1, 2. (a) Te anga n uarongorongo raa ae a rangi ni kinaaki iai Ana Tia Kakoaua Iehova? (b) Tera ae ti na rinanona n te kaongora aei?

AIO te bwai ae e aki toki n nonoraki ni kabutaa te aonnaba. Bon aomata aika uoman aika a kunnikainiia raoi, aika a kawara te auti, ao ni kekeiaki n tibwauaa te rongorongo ae uarereke mani mataata man te Baibara, ae taekan Ana Tautaeka n Uea te Atua. Ngkana iai ae e kan ongora n te rongorongo anne, a anganna te maekatin teuana ae boto i aon te Baibara ao ni kukurei ni kaira te reirei n te Baibara ma ngaia n aki kabooaki. Ao a a manga bakatetea te bata are imwina. Ngkana ko kakaraoa naba te mwakuri aei, ao ko na boni bae n ataia ae ko rangi ni kinaaki irouia aomata ae Ana Tia Kakoaua Iehova ngkoe, imwain ae ko na taetae. Ni koauana, e a riki te mwakuri ni minita n te auti teuana ma teuana bwa kinakira.

² Ti kabonganai aanga aika kakaokoro ibukini kakororaoan tabera are e anganira Iesu ae te uarongorongo ao te mwakuri ni kairiia aomata bwa a na riki bwa taan rimwini Kristo. (Mataio 28:19, 20) Ti tataekina te rongorongo n taabo ni mwakete, tutani kawai, ao n aia tabo botannaomata. (Mwakuri 17:17) Ti reitaki naba ma aomata aika bati n te tarebon ao n te reta. Ti tibwauaa ana koaua te Baibara ma aomata nako ake ti boo ma ngaai n ara tai ni karaoi tabera ni katoa bong. Iai naba ara atureti n te Internet, ake ko kona iai ni karekei rongorongo aika boto man te Baibara aika a kona n reke n taetae aika raka i aon te 300 mwaitiia.a A karekei uaa aika raraoi aanga aikai ni kabane. Ma e ngae n anne, n angiin taabo ao ara anga ae te kabanea ni kakawaki ibukin tataekinan te rongorongo ae raoiroi, bon te uarongorongo n te auti teuana ma teuana. E boto i aon tera te anga n uarongorongo aei? E a kanga naba ni korakora kamanenana irouia ana aomata te Atua ni boong aikai? Ao e aera ngkai e rangi ni kakawaki anne ngkai?

Aia Aanga Abotoro

3. Baikara kaetieti ake e anga Iesu nakoia abotoro ni kaineti ma te mwakuri n uarongorongo, ao e na tera aroia n uarongorongo ae riai?

³ E boto i aon te Baibara te anga n uarongorongo n te auti teuana ma teuana. Ngke e kanakoia abotoro Iesu bwa a na tataekina te rongorongo, ao e tuangia ni kangai: “Ngkana kam rin n te kawa teuana ke n te maeka teuana, ao kam na titiraki iai ba antai ae raoiroi iai.” Ao a kanga n ukeriia aika a raoiroi nanoia? E tuangia Iesu bwa a na kawari aia auti aomata nako, ni kangai: “Ao ngkana kam rin n te auti teuana, ao kam na kamauriia kaaina. Ao ngkana a raoiroi kaain te auti arei, ao e na roko ami rau i aoia.” Te koaua ngkanne bwa a tii kona ni kawariia aomata n aia auti tii ngkana a kaoaki? Uringi riki ana taeka Iesu aikai: “Ao ngkana tao e aki mwaneingkami n akoingkami te aomata, ao ngkana e aki ongo ami taeka, ao kam na ioi tanoni waemi, ngkana kam nako man te auti arei ke man te kawa arei.” (Mataio 10:11-14) E mataata ni kaetieti aikai bwa ngkai a “kabutai kaawa, n tataekina te euangkerio” taan rimwini Kristo, e nanonaki iai ngkanne bwa a riai ni biririmoa ni kawariia aomata i aani bataia.​—Ruka 9:6.

4. E kabwarabwaraki ia n te Baibara taekan te uarongorongo n te auti teuana ma teuana?

⁴ E katerea raoi te Baibara bwa a uarongorongo n te auti teuana ma teuana abotoro. N te katoto, e kangai ae taekinaki ni Mwakuri 5:42, (BK) ibukia: “A aki toki n reirei ni katoa bong i nanon te Temboro ao n aia auti aomata, ao a kaotiota te Rongorongo ae e Raoiroi ae taekani Iesu ae te Metia.” Tao 20 te ririki imwina, ao e a manga kauringia unimwaane ake n te ekaretia are i Ebeto te abotoro Bauro ni kangai: “I aki kerikaki ni maku n tuangngkami te bwai teuana ae manena, ma n reireingkami i mataia aomata, ao n auti nako.” Bon te koaua ngkanne bwa e kawariia unimwaane aikai Bauro n aia auti imwain rikiia bwa taan onimaki? Eng, bwa teuana mai buakoni baike e reireinia iai bon taekan te ‘raira n nano nakon te Atua, ma onimakinan ara Uea are Iesu Kristo.’ (Mwakuri 20:20, 21) Ibukini kabwarabwaran are e koreaki ni Mwakuri 20:20, e taekina ae kangai te boki ae Robertson’s Word Pictures in the New Testament: “E rangi ni kakawaki ataakin ae te tia uarongorongo ae te kabanea ni kakannato mai buakoia taan uarongorongo e boni karaoa naba te mwakuri n uarongorongo n te auti teuana ma teuana.”

Te Taanga n Rokati n Taai Aikai

5. E kanga ni kamatataaki aron te mwakuri n uarongorongo n ana taetae ni burabeti Ioera?

⁵ Te mwakuri n uarongorongo are e karaoaki n te moan tienture, boni bannan te mwakuri ae abwabwaki ae e na karaoaki n ara bong aikai. E kabotaua aia mwakuri n uarongorongo Kristian aika kabiraki te burabeti ae Ioera bwa kanga ai aron te rekenikai ae maan aika uarereke aika urubwai n ikotaki ma taian rokati. (Ioera 1:4) A mwamwananga rokati aikai n ai aroia taanga ni buaka, a tokanikai i aoni bwaai n tutuki, a nini mwenga nako, ao mani kang bwaai ni kabane. (Wareka Ioera 2:2, 7-9) Ai mataatara ngkanne aroni kabwarabwaran nanomwaakaia ao taningamarauia ana toro te Atua ni kakororaoa mwiokoaia, ae te mwakuri n uarongorongo n taai aikai! Te anga ae moan te kakawaki ae a kabongana Kristian aika kabiraki ao raoia ake “tiibu tabemang” ni kakoroa iai nanon te taetae ni burabeti aei, bon te mwakuri ni minita n te auti teuana ma teuana. (Ioane 10:16) Ti a kanga ngaira ngkanne aika Ana Tia Kakoaua Iehova, ni kona ni kabongana aia anga abotoro n uarongorongo aei?

6. Tera te kaungaunga are a a anganaki taani kakoaua n 1922, ni kaineti ma te mwakuri n uarongorongo n te auti teuana ma teuana, ao tera aroia tabeman ni butimwaeia?

⁶ Ni moa man 1919 e kaotaki iai tabeia Kristian n tatabemania nako, ae a bon riai ni boutokoa te mwakuri n uarongorongo. N te katoto, n te kaongora ae atunaki n “Service Essential” ae e mena n te Taua-n-Tantani ae bwain Aokati 15, 1922, n te taetae n Ingiriti, a a kauringaki iai Kristian aika kabiraki kakawakin “uouotan katoton te rongorongo aei are e a tia ni boretiaki nakoia aomata, ni kawaraia n taetae ma ngaiia i aani bataia, ao kaotiotan kaanin rokon te tautaeka n uea mai karawa.” A a tia ni katauraoaki kabwarabwara aika mataata raoi n te Bulletin (ae ai Ara Mwakuri ni Minita ngkai). Ma e ngae n anne, e bon uarereke mwaitiia ake a karaoa te mwakuri n uarongorongo n te auti teuana ma teuana n taai akekei. Tabeman a bon rawa ni karaoa te mwakuri anne. A tabeki taeka n totoko aika a kakaokoro, ma bon oin raoi te kangaanga, bwa a taku bwa boni kamangoraia karaoan te mwakuri n uarongorongo n te auti teuana ma teuana. E noraki bwa ngke e tabe n rikirake kaatuuan te mwakuri n uarongorongo, ao a mwaiti mai buakoia te koraki aei ake a moanna ni buubai man ana botaki Iehova.

7. Tera te bwai ae teretere raoi kainnanoakina n 1950 tabun?

⁷ Tatabebwi te ririki imwin anne, ao e tabe ni birirake mwaitiia ake a uataboa te mwakuri n uarongorongo. Are e a oti iai bwa e rangi ni kainnanoaki te kataneiai ni kaineti ma te mwakuri ni minita n te auti teuana ma teuana. Nora te bwai are e riki n te United States bwa kanga te katoto. N 1950 tabun ao 28 te katebubua mwaitiia taani Kakoaua n te aba anne ake a tiatiana aia mwakuri n uarongorongo ae tibwatibwakini beeba ni kakao ke te teitei ma maekatin i tutani kawai. E riaon 40 te katebubua mwaitiia ake a burenibwai ni kakaraoa te mwakuri n uarongorongo ao ni kariaia waakinakon te namwakaina teuana ma teuana n aki karaoa te uarongorongo naba teutana. Tera ae e kona ni karaoaki ibukini buokaia Kristian ni bane ake a a tia ni katabui maiuia bwa a na uarongorongo n te auti teuana ma teuana?

8, 9. Tera te waaki ni kataneiai are e moanaki karaoana n 1953, ao tera mwina?

⁸ N te bwabwaro ibukia aaba aika kakaokoro are e boaki i New York City n 1953, ao e rangi ni kaatuuaki riki iai taekan te mwakuri ni minita n te auti teuana ma teuana. E kamataata Brother Nathan H. Knorr bwa bon tabeia ae rangi ni kakawaki mataniwi aika Kristian, bwa a na buokiia taani Kakoaua ni kabaneia, bwa a na riki bwa taani mwakuri ni minita n te auti teuana ma teuana aika kakaonimaki. E taku: “A riai ni bane n rabakau n tataekina te rongorongo ae raoiroi n te auti teuana ma teuana.” E a waakinaki te kataneiai ni katobibia te aonnaba ibukin uaiakinan te tia anne. A kataneiaki ake a tuai ni moana aia uarongorongo nakon te auti teuana ma teuana bwa a na boni kawariia aomata n aia auti, ni maroro ma ngaiia ao ni kaekai aia titiraki man te Baibara.

⁹ E orobuki mwin te waaki ni kataneiai aei. I nanon tebwina te ririki, ao e birirake mwaitiia taan uarongorongo ni katobibia te aonnaba, nakon 100 te katebubua, mwaitin okiokiraia aomata nakon 126 te katebubua, ao mwaitin te reirei n te Baibara nakon 150 te katebubua. N te bong aei, ao e kaania itiua te mirion mwaitiia taan uarongorongoa te Tautaeka n Uea aika tataekina te rongorongo ae raoiroi ni kabutaa te aonnaba. Te rikirake ae kamimi aei e a kaotaki iai ana kakabwaia Iehova nakon aia kakorakora ana aomata ake a karaoia n te mwakuri n minita n te auti teuana ma teuana.​—Itaia 60:22.

Kanikinaeaia Aomata Ibukini Kamaiuakiia

10, 11. (a) Tera te miitara are e anganaki Etekiera, n aron are e koreaki n Etekiera mwakoro 9? (b) Ao e kanga ni kakoroaki nanona ni boong aikai?

¹⁰ E kona n noraki kakawakin te mwakuri ni minita n te auti teuana ma teuana, n te miitara are e anganaki te burabeti are Etekiera. N te miitara anne, ao Etekiera e noriia onoman mwaane ake a toa baia ni kaai ni kamamate, ao are te kaitiman e kunnikaia n te rinen ao e bae te nne n anto ae ana bwai te tia koroboki ni babatina. E tuangaki are te kaitiman bwa e na “ri nukan te kawa” ao ni “korea te kanikina i aon ramwaia aomata akana ikenrawa ma n tang i bukini bwaai ni kabane akana riai ni bati n ribaki akana karaoaki i nanona.” Imwin te mwakuri ni kanikina anne, a a manga tuangaki mwaane ake onoman ake a toa baia ni kaai ni kamamate, bwa a na tiringia ake akea te kanikina irouia.​—Wareka Etekiera 9:1-6.

¹¹ Ti ota iai ngkanne bwa ni kakoroan nanon te taetae ni burabeti aei, ao te mwaane are “kunnikaia n te rinen” bon taekaia nikiraia Kristian aika kabiraki. A karaoa te mwakuri ni kanikina aei n te aro ni kaikonaki te koraki aika kabiraki aikai nakoia aomata ake a riki bwa raoia ana “tiibu tabemang” Kristo, rinanon te mwakuri n uarongorongo ao ni kairiia aomata bwa a na riki bwa taan rimwini Kristo. (Ioane 10:16) Tera ngkanne te kanikina? Kanga ai aron te kanikina i aon ramwaia, ae te kakoaua bwa tiibu aikai a a tia ni katabui maiuia, a riki bwa taan rimwin Iesu Kristo aika a a tia ni bwabetitoaki, ao a a tia naba ni karina te aroaro ni maiu ae boou ae aroaroni Kristo. (I-Ebeto 4:20-24) A katiteuanaki aomata aika ai aroia tiibu aikai ma Kristian aika kabiraki n tii te nanaina, ao a buokiia n aia mwakuri ae kakawaki ae kanikinaeaia tabeman riki.​—Te Kaotioti 22:17.

12. E kanga ana miitara Etekiera ibukini kanikinaean ramwaia aomata, ni katerea kakawakini waakinakoan ara beku ae ukeraia aomata aika ai aroia tiibu?

¹² E katereaki n te miitara are iroun Etekiera kaumakan ara mwakuri ae waakinako ae ukeraia aomata aika “ikenrawa ma n tang.” E bon irekereke ma maiuia aomata. N te tai ae e a kaan roko, ao ane a nang kamaunaki te koraki ake akea irouia te kanikina ni kaikonaki anne, irouia ana taanga ni buaka Iehova i karawa, are kaikonakaki ma mwaane ake onoman ake iai irouia kaai ni kamamate. Ni kaineti ma rokon te motikitaeka anne, ao e korea taekan te Uea are Iesu n raonaki irouia ‘anera aika korakora’ te abotoro Bauro, bwa a na “kareke kaiia ake a aki ata te Atua, ma ake a aki ira nanon euangkerion [ara] Uea are Iesu Kristo.” (2 I-Tetaronike 1:7, 8) Uringnga bwa a na motikaki taekaia aomata ni kaineti ma aroia ni butimwaea te rongorongo ae raoiroi. Ai ngaia are tataekinan ana rongorongo te Atua, e bon riai n waakinako n aki kerikaki korakorana ni karokoa tokina. (Te Kaotioti 14:6, 7) Are e nanonaki n aei ngkanne bwa e rangi ni korakora baeia ana toro Iehova aika a a tia ni katabui maiuia.​—Wareka Etekiera 3:17-19.

13. (a) Tera baen te abotoro Bauro are e namakinna, ao bukin tera? (b) Tera ngkoe baem ae ko namakinna naba irouia aomata nako ake n am tabo?

¹³ E namakinna te abotoro Bauro bwa boni baena tataekinan te rongorongo nakoia aomata nako. E korea ae kangai: “Te tia tarau ngai n tataekina te euangkerio nakoia I-Erene ma Bekan naba, ao nakoia ake a rabakau, ma ake a nanobaba naba. Ma ngaia ae e tae nangu n are e konaki i rou n tataekina te euangkerio nako imi naba ngkami aika kam mena i Rom.” (I-Rom 1:14, 15) Ibukini kani kaotiotan te kakaitau n reken te nanoanga are e kaotiotia te Atua nakon Bauro, e a kairaki iai bwa e na kakorakoraa ni buokiia aomata bwa a na kabwaia naba man ana akoi te Atua ae rianako, n ai aron are e a tia ni kakabwaiaki iai. (1 Timoteo 1:12-16) Ai aron ae e taarau irouia aomata nako ake e boo ma ngaiia, n te taarau ae e tii kona ni kabwaraki n tataekinan te rongorongo ae raoiroi nakon te aomata anne. Ko namakinna naba ae ko bae irouia aomata nako ake n am tabo?​—Wareka Mwakuri 20:26, 27.

14. Tera bukina ae kakawaki ae ti uarongorongo iai i mataia aomata ao n te auti teuana ma teuana?

¹⁴ E ngae ngke e rangi ni kakawaki kamaiuaia aomata, ma bon iai riki bukina ae kakawaki ae ti riai iai ni karaoa te mwakuri n uarongorongo n te auti teuana ma teuana. N te taetae ni burabeti are e koreaki ni Maraki 1:11, e taekina ae kangai Iehova: “E na kakanato arau i buakoia Tientaire, man te tabo ae e oti maiai taai n toki n te tabo ae e bung iai; ao e na anga te aba . . . te angabwai ae itiaki n taabo ni kabane: ba e na kakanato arau i buakoia Tientaire.” Ibukini kakoroan nanon te taetae ni burabeti aei, a kakorakoraia ana toro Iehova aika a a tia ni katabui maiuia, ni kamoamoaa arana i mataia aomata ni kabutaa te aonnaba, n aroia ni kakororaoa aia mwakuri ni minita ma te nanorinano. (Taian Areru 109:30; Mataio 24:14) Anganakin Iehova ‘ara karea ae karaoiroana’ bon anne bukina ae kakawaki ngkai ti uarongorongo iai i mataia aomata ao n te auti teuana ma teuana.​—Ebera 13:15.

Baika Kakawaki Aika A na Riki Imwaira

15. (a) A kanga ni kakorakoraa aia mwakuri tibun Iteraera ngke a katobibia Ieriko n te kaitibong? (b) Tera ae kaotaki n aei ni kaineti ma te mwakuri n uarongorongo?

¹⁵ Baikara waaki aika a na riki ni kaineti ma te mwakuri n uarongorongo? E katauraoaki te kabotau n rongorongon otabwaninian Ieriko are e koreaki n te boki ae Iotua. Uringnga bwa imwaini kamaunan Ieriko iroun te Atua, ao e tuangia moa tibun Iteraera bwa a na katobibia te kaawa anne, teuana te tai ni katoa bong i nanon onobong. Ma n te kaitibong, ao e noraki korakoran riki aia mwakuri. E kangai Iehova nakon Iotua: “Kam na kaitiua katobibian te kawa, ao a na katangitangi buu ibonga. Ao ngkana a kaananaua tangini koron te tiibumwane, ao a na bane aomata n takaaka n te takaaka ae korakora; ao e na bwaka nonon te kawa ni bara nako.” (Iotua 6:2-5) Tao e na boni bae naba ngkanne n ririkirake ara mwakuri n uarongorongo. Akea te nanououa, bwa ti na bon tia n nora te bwai ni kaotioti ae kakannato, ibukin aran te Atua ma Ana Tautaeka n Uea ae akea n ai arona ma ngkoa, imwain rokoni kamaunan te waaki ae ngkai.

16, 17. (a) Tera ae e na katiaaki imwain tokin “te rawawata are korakora”? (b) Tera ae ti na rinanona n te kaongora ae imwin aei?

¹⁶ Tao e na roko te tai are e na riki iai te rongorongo ae ti tataekinna aei bwa “te takaaka ae korakora.” N te boki ae Te Kaotioti ao a kabotauaki taeka ni motikitaeka aika korakora ma “te karau ae te aiti ae ababaki, tao ai rawatan te tarena.”b Ao e a koreaki iai ae kangai n Te Kaotioti 16:21: “Moan te korakora te bwai ni kamamate arei.” Ti tuai kona n ataia bwa tera irekereken te mwakuri ni minita n te auti teuana ma teuana ma tataekinan te kabanea ni motikitaeka. Ma ti boni kona ni kakoauaa raoi bwa imwain tokin “te rawawata are korakora,” ao e na tia ni buta aonnaba n ataakin aran Iehova n aron ae tuai man noraki ma ngkoa.​—Te Kaotioti 7:14; Etekiera 38:23.

¹⁷ Ngkai ti tabe n tataningai rikini baika kakawaki n taai aika imwaira, ti bia teimatoa n tataekina te rongorongo ae raoiroi ibukin te Tautaeka n Uea ma te ingainga n nano. Ibukini kakoroan nanon te mwioko anne, baikara kangaanga aika ti aitara ma ngaai n ara tai ni mwakuri ni kawaran te auti teuana ma teuana ao ti na kanga ni kona ni kaaitarai? A na maroroakinaki kaekaan titiraki aikai n te kaongora ae imwin aei.

[Kabwarabwara ae nano]

Ko na Kanga ni Kaeka?

• Tera aan te anga n uarongorongo n te auti teuana ma teuana n te Baibara?

• E a kanga ni kaotaki kakawakin te mwakuri ni minita n te auti teuana ma teuana n taai aikai?

• Bukin tera ngkai boni baeia ana toro Iehova ake a a tia ni katabui maiuia te mwakuri n uarongorongo?

• Baikara baika a kakawaki aika a na riki n taai aika imwaira?

[Taamnei n iteraniba 9]

Brother Knorr n 1953