Bwaina Te Ingaingannano “Ni Kani Karaoi Makuri Aika Raraoi”!
“[Iesu] are anga Ngaia i bukira, ba E aonga ni kamaiuira man te buakaka ni kabanea, ao E aonga ni kaitiaka te botanaomata ba bon ana botanaomata, aika bati ni kani karaoi makuri aika raraoi.”—TITO 2:14.
1. Tera are e riki n te tembora ngke e roko iai Iesu n Nitian 10, 33 C.E.?
BON Nitian 10, 33 C.E. ao ai tibwa tabebong imwaini bukamaruan te Toa ae te Riao. A uanao taan taromauri ake a roko n te tembora i Ierutarem ake a rangi n ingainga nanoia nakon te bukamaru anne. Tera ae e na riki n rokon Iesu? A kaotia taani korei Euangkerio aika Mataio, Mareko ao Ruka, bwa aio ana kauoua n tai Iesu ni kakioianako taani boobwai ao ake a kaboobwai ikekei. E karangai nako taibora ni mwane ao aia kaintekateka taani kaboonakoi taobe. (Mataio 21:12; Mareko 11:15; Ruka 19:45) E bon aki kerikaaki ingaingan nanon Iesu man te tai are e karaoa naba ae ai aron aei tenua te ririki n nako.—Ioane 2:13-17.
2, 3. Ti kanga n ataia bwa e bon aki tiatianaki ingaingan nanon Iesu tii ni kaitiakan te tembora?
2 E teretere man ana rongorongo Mataio bwa e bon aki tiatianaki ingaingan nanon Iesu n te tai aei tii ni kaitiakan te tembora. E kamaiuia naba mataki ao mwauku ake a kawaria n te tembora. (Mataio 21:14) A taekinaki n ana rongorongo Ruka mwakuri riki tabeua ake e kakororaoi Iesu. “E reirei n te maneaba [Iesu] n te bong ae koraki.” (Ruka 19:47; 20:1) Ai ngaia are e bon rangi n teretere raoi ingaingan nanon Iesu n ana mwakuri ni minita i mataia aomata.
3 Rimwi riki, e a manga koroboki te abotoro Bauro nakon Tito ni kabwarabwaraa taekan Iesu are e “anga Ngaia i bukira, ba E aonga ni kamaiuira man te buakaka ni kabane, ao E aonga ni kaitiaka te botanaomata ba bon ana botanaomata, aika bati ni kani karaoi makuri aika raraoi.” (Tito 2:14) N aaro raa ni boong aikai aika ti kona iai ni kaota ingaingan nanora ni “kani karaoi makuri aika raraoi”? Ao a na kanga aia katoto aika raraoi uean Iuta ni kaungaira?
Ingainga Ibukin te Uarongorongo ao te Angareirei
4, 5. N aro raa ake a kaota iai koauan ingaingan nanoia uean Iuta aika aman aikai ni kaineti ma mwakuri aika raraoi?
4 A bairei mwakuri aika okoro Ata, Ieotiabata, Etekia ao Iotia ni kamaunaan te waaki n taromaurii boua mai i aon Iuta. Ao Ata “e kaki baonikarea ake ianena, ma taabo ake a rietata, ao e uru bouananti atibu ni kabwaka, ao e koroi bouan Nei Atera ni kabwaka.” (2 Rongorongo 14:3) E rangi ni kakorakoraaki Ieotiabata man ingaingan nanona ibukin taromaurian Iehova ao ibukin anne e a “kaki naba taabo ake a rietata ma bouan nako Nei Atera mai Iuta.”—2 Rongorongo 17:6; 19:3.a
5 N taorimwin te Toa ae te Riao are e rangi ni kakawaki ae itua te bong maanna are baireaki iroun Etekia i Ierutarem, “ao a oti nako Iteraera ni kabaneia ake a mena iai nakoni kawan nako Iuta, ao a ibeibei bouananti atibu, ao a koroi bouan Nei Atera ni kabwaka, ao a ururu taabo ake a rietata ma baonikarea i Iuta ni kabanea ma Beniamin, ao i Eberaim naba ma Manate, ni katiaia n ururu ni kabane.” (2 Rongorongo 31:1) E riki te teinimwaane ae Iotia bwa te uea ngke ai tibwa wanua ana ririki. E taekinaki ae kangai n te Baibara: “Ni kawanuan ririkin ueana, ngke bon te tei naba, ao e moa n ukoukora Atuan Tawita are ana bakatibu: ao n te katebwi ma uoua n ririki e moa ni kaitiaka Iuta ma Ierutarem ni kaki maiai taabo ake a rietata, ma bouan nako Nei Atera, ma bouananti ake a kaaraki, ma bouananti ake a kaburoaki n atoaki.” (2 Rongorongo 34:3) Ai ngaia are a rangi n ingainga nanoia ueea akana aman akanne ibukini mwakuri aika raraoi.
6. Bukin tera bwa e kona ni kabotauaki ara mwakuri ni minita ma te mwakuri ae okoro are e karaoaki irouia uean Iuta aika kakaonimaki?
6 Ni boong aikai ao ti uataboa naba ae aron anne, ngkai ti a waakina te mwakuri ae okoro ni buokiia aomata bwa a aonga ni kainaomataaki man aia reirei Aaro aika kewe, n ikotaki naba ma taromauriani boua. E a buokira ara mwakuri ni minita man te auti teuana ma teuana bwa ti na kaitiboo iai ma aomata n aekaia nako. (1 Timoteo 2:4) E uringa aron tinana temanna te roro n rikirake te aine ae kaain Atia, ngke e aki toki ni karaoi katei n taromauri nakoni boua aika bati n aia auti. E ataia te ataeinnaine aei bwa a aki kona taamnei ni kabane n tei ibukin te Atua ae koaua, ai ngaia are e aki toki n tatataro bwa e na ataa raoi te Atua ae koaua. Ngke e ongo bwa iai ae karebwerebwe n ana mataroa ao e noriia uoman taani Kakoaua, ake a tauraoi ni buokia n reiakina aran te Atua ae e okoro ae Iehova. Ai boni kakaitaura neiei n reiakinan te koaua ni kaineti ma bouannanti! Ngkai, e a kaotiota te ingaingannano are e a kamoamoaaki iai rinanon taningamarauna n uataboa te mwakuri ni minita, ni buokiia aomata n ataa Iehova ma ana kantaninga.—Taian Areru 83:18; 115:4-8; 1 Ioane 5:21.
7. Tera ae ti kona ni karaoia bwa ti aonga ni katotongia taan angareirei ake a kanakoaki ni kabutaa te aba ake n ana bong Ieotiabata?
7 N te aro raa ae ti karaoa raoi ara mwabe are ti na uarongorongo iai n te tai are ti uataboa ara mwakuri ni minita n te auti teuana ma teuana? E kakaongora bwa ni katenuan ririkin uean Ieotiabata ao e kanakoia naati n uea mwaane aika niman, ruaman tibun Rewi ao uoman ibonga, bwa a na kabutai kaawa nako n reireinia aomata nako ana tua Iehova. E rangi n uaana aia mwakuri ae okoro aei bwa a moanna ni maaka Iehova tabeman mai buakoia natannaomata nako ake i rarikia. (Wareka 2 Rongorongo 17:9, 10.) Ti bae n tia n taetae ma tabeman kaain te auti teuana n taai aika kakaokoro, ngke ti kawari iai auti i nanoni boong aika kakaokoro.
8. Ti na kanga ni kona ni karababaa riki ara uarongorongo?
8 A bati ana toro te Atua ni boong aikai ake a tia ni kukurei ni kitanani mwengaia ao n nako ni beku n taabo ake e a rangi ni kainnanoaki iai taani Kakoaua aika ingaingannano. Ko kona naba ni karaoa anne? A kona naba tabeman mai buakora ake a aki kona ni mwaing nakon taabo tabeua ni kataia n uarongorongo nakoia aomata ake a maeka i rarikia ma a kabonganai taetae aika kaokoro. Ngke ai 81 ana ririki Ron ao e a reiakin taeka ni kamauri n taetae aika 32 mwaitiia, kioina ngkai e a kaitiboo ma aomata aika kakaokoro aia reeti n ana aono! N taai aika tibwa nako ao e kaitiboo teuaei ma te tanga teuana aika kaain Aberika irarikin te kawai, ike e a kamauriia naba iai n oin aia taetae ae n te taetae n Yoruba. A titirakina Ron te taanga aei bwa e a tia n roroko i Aberika ke e tuai. Ngke e kaeka teuaei bwa e tuai ao a titiraki naba bwa e kanga n rabakau n aia taetae. Mai ikai are e a uarongorongo naba nakoia. A ingainga ni butimwaei tabeua maekatin ao a kukurei naba n anga aia atureti, are e a manga anganako teuaei nakoia kaain te ekaretia are a maeka n aia aono bwa a aonga ni kona n reirei n te Baibara.
9. Bukin tera bwa e rangi ni kakawaki warekan te Baibara n ara mwakuri ni minita? Anga te katoto teuana.
9 A nakonako taan angareirei ni kabutaa te aba ma “te boki are ana tua Iehova” i nanoni baia, i aan ana kaetieti Ieotiabata. Ngaira naba ti kabutaa te aonnaba ni botumwaaka n reireinia aomata man te Baibara kioina ngkai bon Ana Taeka te Atua. Ti boni kakorakoraira ni wareki baike a taekinaki n te Baibara bwa a aonga ni kona n nori raoi taeka ake a taekinaki iai aomata, ni kaota iai manenan te Baibara n ara mwakuri ni minita. E kabwarabwaraa temanna kaain te auti nakon Linda bwa iai buuna ae boomaiaona are kainnanoa ana tararua. E bwaebwaeti te aine are kaain te auti ni kangai: “I aki ataia bwa ai tera ae I a tia ni karaoia ngkai e a kariaia te Atua bwa e na riki aei nakoiu.” E kaeka Linda ao e taku: “I kona ni kaota te bwai teuana ae e na karaua nanom?” Imwina e wareka Iakobo 1:13 ao e a manga reitianako riki n taku: “Rawawata nako aika ti rinanoi ma raora aika tangiraki bon tiaki te rekenikai mairoun te Atua.” E rabwata Linda te aine aei ni kaota ana kakaitau ibukin te baere e taekinna. E taku Linda: “I a tia ni kona n anga te kabebetenano mani kabonganaan te Baibara. N tabetai a tuai man ongongo mai mwaina kaain te auti kiibu ake ti wareki man te Baibara.” Te maroro anne are e kauekea te reirei n te Baibara ae katoatai ma te aine aei.
Rooro n Rikirake Aika Beku ma te Ingaingannano
10. E kanga n riki Iotia bwa te banna ni katoto ae raoiroi nakoia rooro n rikirake aika Kristian ni boong aikai?
10 Ngkana ti okirikaki nakon ana katoto Iotia ao ti noria iai bwa e uaiakina te taromauri ni koaua mangke te roro n rikirake ngaia ao ai tibwa 20 ana ririki ni maiu ngke e kakorakoraa ni moana te mwakuri ae okoro ni kamaunaan taromauriani boua. (Wareka 2 Rongorongo 34:1-3.) A mwaitikurikuri rooro n rikirake ni boong aikai ake a kaotiota naba te aeka n ingaingannano aei n aia beku ibukin te Tautaeka n Uea.
11-13. Baikara reireiara man aia katoto rooro n rikirake aika beku ma te ingaingannano iroun Iehova ni boong aikai?
11 E maeka i Engiran Hannah ae ai tibwa 13 ana ririki, ao e reiakina te taetae ni Buranti n ana tabo n reirei ngke e a ongo ae iai te kurubu ae e a tia n tei n te kaawa are uakaan ma ngaia ae a kamanena te taetae ni Buranti. E kukurei taman neiei n iriria nakon te bobotaki n te tabo arei. Ai 18 ana ririki ngkai Hannah ao e a riki bwa te regular bwaiania ae kamanena te taetae ni Buranti ae uarongorongo ma te ingaingannano. Ko kona naba ngkoe n reirei te taetae ae boou ao ni buokiia aomata n reiakinia taekan Iehova?
12 E korakora kimwareirein nanon Rachel ni matakuakinan te viteo teibi ae Pursue Goals That Honor God. E anga ana taeka ni kaineti ma arona n iaiango ngkoa, ngke e moani waakina ana beku iroun Iehova n 1995 ni kangai: “I taku ngai ngkoa bwa I a tia n rangi ni maiuakina raoi te koaua.” E a manga reitianako riki n taku: “Ma imwini matakuakinan te birim aei ao I a tibwa ataia ae ngaia I bon aki bati ni kakorakoraai raoi ibukini maiuakinan te koaua i nanon ririki aika bati. I riai ni kakorakoraai riki ibukin te koaua ao ni kaiangoraoai ao n tataningamarau riki n au mwakuri ni minita ao n au ukeuke n reirei i bon irou.” Ngkai e a tibwa namakinna Rachel bwa e a beku iroun Iehova ma te ingaingannano ae bati riki. Tera uaan anne are e noria neiei imwina? “E a kaan riki au iraorao ma Iehova. E a rangi n uaana riki au tataro, au ukeuke n reirei i bon irou e a rangi n nano riki ao ni karaunano, ao a rangi ni koaua riki nakoiu rongorongon nako te Baibara. Anne bukina ae I a rangi ni kimwareirei iai n te mwakuri ni minita ao ni karekea te raunnano n noran ana taeka nako Iehova bwa a karau nanoia aomata.”
13 Bon te roro n rikirake Luke are e a tia naba ni kaungaaki man te viteo teibi teuana ae Young People Ask—What Will I Do With My Life? Imwini matakuakinan te birim aei iroun Luke ao e a korea ae kangai: “I a kairaki bwa N na manga iaiangoi baika I kakaraoi ni maiu.” E taekina ae kangai: “Ngkoa I rangi ni kairoroaki ibukin uaiakinani mweraoiu rinanoni moanibwaian riki te reirei ae rietata ao mwinibwaian tiau n te onimaki. Ma te aeka ni kairoro anne e aki kakorakorako nakon tiam n te onimaki ma e a kamamaarako riki.” Ngkami aika rooro n rikirake aika taari mwaane ao aine, e aera bwa kam aki kabonganai baika kam reiakin n ami tabo n reirei ibukin karababaan riki ami mwakuri ni minita n aron are e karaoia Hannah? Ao e aera bwa kam aki kakairi n ana katoto Rachel n uaiakinan tiia ma te ingaingannano aika karinea te Atua? Toua mwin ana katoto Luke n rarawa nakoni karuanikai ake a a tia ni kakoauaaki bwa bwaai ni kamwane nakoia rooro n rikirake.
Mutiakina te Kauring ma te Ingaingannano
14. Te aeka n taromauri raa ae e butimwaeia Iehova, ao bukin tera bwa e kangaanga kateimatoaan aei?
14 A riai n itiaki ana aomata Iehova ngkana e kani butimwaeaki aia taromauri irouna. E kauring Itaia ni kangai: “Kam na nako, kam na nako, kam na oti nako mai ikanne, tai ringa te bwai teuana ae kamwara; kam na oti nako mai buakona; kam na itiaki, ngkami aika kam uouoti ana mangko Iehova.” (Itaia 52:11) N ririki aika bati imwaini korean taeka aikai iroun Itaia ao e rangi n ninikoria te Uea ae raoiroi are Ata n uaiakina karaoan te mwakuri ae okoro ni kamaunai aroaro aika kammaira mai aon Iuta. (Wareka 1 Uea 15:11-13.) Ao tabeua te tienture imwina, e a manga tuangaki Tito iroun te abotoro Bauro bwa e anga maiuna Iesu ibukini kaitiakaia taan rimwina bwa a aonga n riki bwa “ana botanaomata, aika bati ni kani karaoi makuri aika raraoi.” (Tito 2:14) Ni boong aikai e kona ni kangaanga kateimatoaan te aroaro ni maiu ae itiaki n te aonnaba ae on n te aroaro ae kammaira, ai moarara riki irouia rooro n rikirake. N te katoto, a riai ana toro te Atua ni kabaneia, rooro n rikirake ao kaara ni kakorakoraia bwa a na teimatoa n aki rotakibuaka n taamnein te bwaitingako ake a katanoataaki i aoni baba ni kaongora, i aon te TV ao riki i aon te Internet.
15. Tera ae kona ni buokira ni karikirakea ribaakin te bwai ae buakaka?
15 Ti kona ni buokaki mani mutiakinan ana kauring te Atua ma te ingaingannano bwa ti na karikirakea ribaan te bwai ae buakaka. (Taian Areru 97:10; I-Rom 12:9) Ti riai n ribaa te bwaitingako bwa ti aonga ni kona n “inaomata man ana katikitiki ae korakora,” anne ana kabwarabwara temanna te Kristian. Ngkana ti na kamaenakoi biiti aika maakineti, e kainnanoaki te korakora ae bati riki nakon te katikitiki are a nim iai maakineti aikai. N aron anne, e kainnanoa naba te kakorakora ae nene bwa ti na rarawa nakon te bwai ni kamwane ae te bwaitingako. Ma ataakini korakoran ana urubwai te bwaitingako nakoira e na kona ni buokira ni karikirakea ribaakina iroura. E rangi ni kakorakora temanna te tari mwaane ni buakana aroarona ae mamatakuakinan te bwaitingako i aon te Internet. E kamwainga ana kombiuta teuaei nakon te tabo are e na kona n noraki iai irouia ana utu nako. Irarikin anne, e moanna naba ni kakorakoraa ni kaitiakia i bon irouna ao n ingainga ni kani karaoi mwakuri aika raraoi. Ma e boni karaoa naba te mwaneka teuana. Kioina ngkai e kakamanena te Internet ibukin ana mwakuri, e a kananomatoaa bwa e na kona ni karaoa ana mwakuri tii ngkana iai buuna irarikina.
Manenan te Aroaro ae Raoiroi
16, 17. Tera uaan aroarora ni Kristian ae raoiroi nakoia ake a tarataraira? Anga te katoto teuana.
16 Ai bon tamaroara te aroaro ae kaotiotaki irouia rooro n rikirake aika mwaane ma aine ake a beku iroun Iehova, ao ai bon anai nanora nakoia aomata! (Wareka 1 Betero 2:12.) E a tia temanna te aomata are e roko n te Betaera i London ibukini karaoan te mitiin ni boreeti teuana, ni bita arona n taraiia Ana Tia Kakoaua Iehova. E nora bitakin aroarona neiere buuna are e reirei n te Baibara ma temanna te tia Kakoaua are kaain te tabo anne, bwa rimoa ao e ribaia taani Kakoaua teuaei bwa a na kawara mwengana. Ma ngke e okirikaki mani karaoan ana mwakuri n te Betaera ao a mwaiti ana taeka aika raraoi ni kaineti ma te aroaro are karaoaki nakoina. E mwaneweia naba bwa akea temanna ae kabongana te taetae ae aki raoiroi. A bane n taotaonakinnano, ao e rangi n rau te tabo arei. E rangi n anaaki naba nanona n noraia rooro n rikirake aika taari mwaane ao aine ake a mwakuri ma te ingaingannano n aki kabooaki ao n anga aia tai ao korakoraia ni buokani kabutanakoan te rongorongo ae raoiroi.
17 N aron anne, e rangi n raoiroi naba aia mwakuri taari mwaane ao aine ake a mwakuri ni kareketianti ibukini maiun aia utu. (I-Korote 3:23, 24) Aio are e aki toki ni kateimatoa reken aia mwakuri, kioina ngkai a a rangi ni kakawaki irouia taani kammwakuriia ibukin taningamarauia.
18. Ti na kanga n ingaingannano ni “kani karaoi makuri aika raraoi”?
18 Onimakinan Iehova iroura, ongeabara nakon ana kaetieti ao tararuaan ara tabo ni bobotaki, bon tabeua mai buakon aanga aika ti kaotiota iai ingaingan nanora ibukini mwaneaban Iehova. N ikotaki ma anne, ti kani uataboa naba te mwakuri n tataekina te Tautaeka n Uea ao ni karekeia taan rimwini Kristo n aron ara kabanea ni kona. E ngae ngkana tao rooro n rikirake ke kaara ngaira ma ti na boni karekei naba kakabwaia aika bati ngkana ti ninikoria ni kateimatoai aroaro aika itiaki ake a irekereke ma ara taromauri. Ao ti na teimatoa n ataaki bwa aomata ngaira aika ingainga nanora ni “kani karaoi makuri aika raraoi.”—Tito 2:14.
[Kabwarabwara ae nano]
a E bae Ata n tia ni kamaunai taabo aika rietata ake a irekereke ma taromauriaia atua ni kewe ma tiaki taabo akanne ake e tataromauriaki iai Iehova irouia aomata. Ke tao e bae n ae a a manga tibwa kateaki taabo aika rietata ni kabanean ana tai n tautaeka Ata, ake a a manga kamaunaaki iroun natina te mwaane are Ieotiabata.—1 Uea 15:14; 2 Rongorongo 15:17.
Tera ae ko a tia n reiakinna man taiani katoto ake n te Baibara ao aika ni boong aikai ni kaineti ma
• arom ni kaotiota ingaingan nanom rinanon am uarongorongo ao n reireina te aba?
• aroia rooro n rikirake aika Kristian ni kona ni karekea ingaingan nanoia ni “kani karaoi makuri aika raraoi?
• arom n inaomata man aroaro aika bubuaka?
[Taamnei n iteraniba 16]
Ko katoatai ni kamanena te Baibara n am mwakuri ni minita?
[Taamnei n iteraniba 18]
Reiakinan te taetae ae boou n am tabo n reirei e kona ni buokiko ni karababaa am mwakuri ni minita