Iehova Bon “Te Tua Kaitioti Baika Raba”

“Bon te koaua ba Atuaia atua Atuami ao aia Uea uea, ao te tia kaotioti baika raba.”​—TANIERA 2:​47, BG.

KO NA KANGA NI KAEKA?

Baikara rongorongon taai aika imwaira ake e a tia ni kaotii nakoira Iehova?

A tei ibukin tera atun te man ae tiritiri ake onoua?

Tera ae ti noria iroun te man ae tiritiri, bwa e irekereke ma te boua are ni miin Nebukaneta?

1, 2. Tera ae e a tia ni kaotia nakoira Iehova, ao bukin tera bwa e karaoa anne?

TAUTAEKA raa aika a na tautaekana te aonnaba, ngkana e kamaunaaki aia tautaeka aomata n Ana Tautaeka n Uea te Atua? Ti ataa kaekaan anne, bwa e a tia ni kaotia nakoira Iehova ae te Atua are “te tia kaotioti baika raba.” E kaotii nakoira kakaokoron tautaeka akanne rinanon ana koroboki te burabeti ae Taniera ao te abotoro Ioane.

² E kaotii miitara aika irekereke ma maan aika tiritiri Iehova nakoia mwaane akanne, teuana imwin teuana. E tuanga naba Taniera nanon te mii ni burabeti ibukin te boua te biti ae abwabwaki. E taraia raoi Iehova bwa a na koreaki rongorongo akanne ao ni kawakinaki n te Baibara, bwa ti na wareware ao ni kakabwaiaaki iai. (I-Rom 15:4) E karaoa anne rinanoni kamatoaan ara kantaninga are n te tai ae e a rangi ni kaan, ao e na kamaunai aia tautaeka aomata ni kabane n ana Tautaeka n Uea.​—Taniera 2:44.

3. Tera ae ti riai n ataia moa ngkana ti na atai raoi taetae ni burabeti aika n te Baibara, ao bukin tera?

³ A taekinaki n aia rongorongo Taniera ao Ioane taekaia ueea ake waniman ke aia tautaeka aomata, ao rinanin tautaeka akana a na kaoti. Ma e kona n eti otara n taetae ni burabeti akanne, tii ngkana ti ataa raoi nanon te moan taetae ni burabeti n te Baibara. Bukin tera? Ibukina bwa kakororaoan te taetae ni burabeti aei, boni ngaia te boto n iango n te Baibara. E a riki iai bwa kaanga te karai ae tomai taetae ni burabeti ni kabane.

ANA KARIKI TE NAETA AO TE MAN AE TIRITIRI

4. Antai ake a riki bwa ana kariki te aine, ao tera ae e na karaoia te kariki anne?

⁴ E berita Iehova bwa e na riki ana “kariki” te “aine,” imwin raoi te karitei are i Eten.a (Wareka Karikani Bwaai 3:​15, BG.) Ao e na boni kaikoakaki atun te naeta ae Tatan iroun te kariki anne. Imwina, e kaotia Iehova ae e na riki te kariki anne iroun Aberaam, man te natannaomata ae Iteraera, n te baronga ae Iuta, ao man ana utu te Uea are Tawita. (Karikani Bwaai 22:​15-​18; 49:10; Taian Areru 89:​3, 4; Ruka 1:​30-​33) E kakoauaaki bwa te moan uaa man te kariki anne bon Kristo Iesu. (I-Karatia 3:16) Te kauoua n uaa man te kariki anne, boni kaain te ekaretia ni Kristian ake a kabiraki n te taamnei. (I-Karatia 3:​26-29) A katiteuanaaki Iesu ma taani kabiraki aikai ni kaaina Ana tautaeka n Uea te Atua, ike a na riki iai bwa te bwai ni mwakuri ibukini kamaunaan Tatan.​—Ruka 12:32; I-Rom 16:20.

5, 6. (a) Iraua mwaitin tautaeka aika mwaaka n te aonnaba ake a taekin Taniera ma Ioane? (b) A tei ibukin tera atun te man ae tiritiri n Te Kaotioti?

⁵ E taekinaki naba n te moan taetae ni burabeti are i Eten, ae e na riki ana “kariki” Tatan. E na ikakaiwi ke ni kairiribai ana kariki ma ana kariki te aine. Antai ngkanne ana kariki te naeta? Bon aomata nako ake a katotonga Tatan n ribaa te Atua ao ni kaaitaraia ana aomata. E a tia Tatan ni baireiia ana kariki bwa a na raonia botaki n tautaeka n uea aika kakaokoro ke taian tautaeka, ma ngkekei ni karokoa ngkai. (Ruka 4:​5, 6) Ma tii tabeua aia tautaeka aomata aika kaaitaraia ana aomata te Atua, ae te natannaomata ae Iteraera ke te ekaretia ibukia Kristian aika kabiraki. E aera bwa e kakawaki te iango aei? Ibukina bwa ti buokaki iai n ota bwa e aera ngkai a kabwarabwaraaki tii tautaeka aika mwaakaroiroi aika wanua, ni miitara ake a anganaki Taniera ao Ioane e ngae ngke iai riki taian tautaeka.

⁶ N tokin te moan tienture C.E., e anganaki te abotoro Ioane te miitara ae kamimi teuana imwin teuana iroun Iesu are e a tia ni kautaki. (Te Kaotioti 1:1) N teuana mai buakoni miitara akanne, e nora te rakon Ioane ae nanonaki iai te Riaboro n tei i etan taari. (Wareka Te Kaotioti 13:​1, 2.) E nora naba te man ae tiritiri ae kamimi bwa e otirake mai taari, ao e anganaki mwaakana ae korakora iroun te Riaboro. Imwina riki, e tuanga Ioane te anera bwa a tei atun te man ae tiritiri ae uraroo ake itua, are katotongan te man ae tiritiri are n Te Kaotioti 13:​1, ibukia “ueea aika itiman” ke tautaeka. (Te Kaotioti 13:​14, 15; 17:​3, 9, 10) N te tai are e korea iai te boki ae Te Kaotioti Ioane, ao a a tia ni bwaka ueea ake niman ao e tautaeka temanna, ma “e tuai n roko” are temanna. Antai tautaeka n uea akanne, ke tautaeka aika mwaaka n te aonnaba? Ti na neneri taekan atun te man ae tiritiri aei, teuana imwin teuana ake a kabwarabwaraaki n Te Kaotioti. Ti na nora naba aron ana koroboki Taniera ni karakaa ara atatai ibukin tautaeka aikai, tao bubua ma bubua te ririki imwain teia.

ATUN TE MAN AKE A MOAN TEI​​—AIKUBITA AO ATURIA

7. E tei ibukin antai atun te man are te moan, ao bukin tera?

⁷ E tei atun te man ae tiritiri are te moan ibukin Aikubita. Bukin tera? Ibukina bwa bon Aikubita te moan tautaeka ae mwaaka n te aonnaba, are e ikakaiwi ma ana aomata te Atua. A rikirake ni bati kanoan Aberaam i aon Aikubita, are e riki mai iai ana kariki te aine are beritanaki. Imwin anne, a a karawawataaki I-Iteraera irouia kaain Aikubita. E kataia Tatan ni kamaunaia ana aomata te Atua imwain rokon te kariki. N te aro raa? Bon mani kairani Barao bwa e na tiringia ataeinimwaane aika uarereke ni kabane aika tibun Iteraera. Ma e totokoa te iango anne Iehova, ao e kainaomataia ana aomata man tautoronakia i Aikubita. (Te Otinako 1:​15-​20; 14:13) Rimwi riki, e a angania tibun Iteraera te Aba ni Berita.

8. E tei ibukin antai atun te man are te kauoua, ao tera are e kataia ni karaoia?

⁸ E tei atun te man ae tiritiri are te kauoua ibukin Aturia. E kataia naba te tautaeka ae rangi ni mwaaka aei ni kamaunaia ana aomata te Atua. Ni koauana, a kamanenaaki kaain Aturia iroun Iehova bwa ana bwai ni mwakuri, are e na katuuaaea iai te tautaeka n uea ni baronga ake tebwina, ibukin taromauriani boua ao aia karitei. E ngae n anne, e buakanaki Ierutarem irouia kaain Aturia. Tao e iangoia Tatan bwa e na kamauna te bwaanuea i Ierutarem are e na roko mai iai Iesu. Tiaki ana kantaninga Iehova bwa e na buakanaki Ierutarem, ngaia are e a kamaiuia ana aomata aika kakaonimaki rinanoni kamaunaakia taan ninia te kaawa.​—2 Uea 19:​32-​35; Itaia 10:​5, 6, 12-​15.

ATUN TE MAN AE TE KATENUA​​—BABURON

9, 10. (a) Tera are e kariaia Iehova bwa a na karaoia kaaini Baburon? (b) Tera ae riai n riki bwa e aonga ni koro bukin te taetae burabeti?

⁹ E tei atun te man ae tiritiri are te katenua are e noria Ioane, ibukin te tautaeka ae Baburon. E kariaia Iehova bwa e na taenikai Ierutarem irouni Baburon, ao n anaia ana aomata bwa ana kaaunga. Ma imwain rikin aei ao e tuangia tibun Iteraera ake a karitei Iehova taekan te kabuanibwai are e na riki nakoia. (2 Uea 20:​16-​18) E a kaman tuangia bwa e na kabwakaia bwaanuea ake a toka i aon “ana kaintokanuea Iehova” i Ierutarem. (1 Rongorongo 29:​23, BG) Ma e ngae n anne, e berita naba Iehova bwa iai temanna mani kanoan te Uea ae Tawita, are “bon ana tei te baei” ae e na roko ao ni kaoka te mwaaka n tautaeka anne.​—Etekiera 21:​25-​27, BG.

¹⁰ E kaotaki n te taetae ni burabeti teuana bwa a na teimatoa I-Iutaia n taromauri n te tembora are i Ierutarem, ngkana e roko te Mesia ke Teuare Kabiraki. (Taniera 9:​24-​27) Imwain tautoronakia tibun Iteraera ake i Baburon, iai te taetae ni burabeti are e taekinaki iai bwa e na bungiaki teuaei i Betereem. (Mika 5:2) Ngkana a na kakoroaki bukin taetae ni burabeti akanne, a riai ni kainaomataaki I-Iutaia man tautoronakia, ma n okiri abaia ao ni manga katea te tembora. Ma ni kaineti ma aia tua kaaini Baburon, a aki riai ni kainaomataaki taenikai. A na kanga ngkanne n okiri abaia? E kaotaraea kaekaan anne Iehova nakoia ana burabeti.​—Amota 3:7.

11. Baikara bwaai aika kaokoro ake a tei ibukin te Embwaea ni Baburon? (Nora te kabwarabwara mai nano.)

¹¹ E mena i buakoia taenikai ake a kairaki nako Baburon te burabeti are Taniera. (Taniera 1:​1-6) E kabongana teuanne Iehova bwa e na kaotia ae iai tautaeka aika mwaaka n te aonnaba, ake a na tei teuana imwin teuana imwini Baburon. E kaotii baika raba aikai Iehova rinanoni kanikina aika ­kakaokoro. N te katoto, e angan Ueani Baburon are Nebukaneta te mii ni kaineti ma te boua ae abwabwaki, are e karaoaki ni biiti aika kakaokoro. (Wareka Taniera 2:​1, 19, 31-​38.) E kaotaki rinanon Taniera nanon atun te boua ae te koora, bwa e tei ibukin te Em­bwa­ea ni Baburon.b E tei te bwabwaa ao baai aika tirewa ibukin te tautaeka ae mwaaka n te aonnaba imwini Baburon. Tera te tautaeka anne, ao tera arona nakoia ana aomata te Atua?

ATUN TE MAN AE TE KAAUA​​—MIRIA MA BOTIA

12, 13. (a) Tera are e kaotia Iehova ibukin taenikain Baburon? (b) E aera bwa e tonu raoi kabwarabwaraani Miria ma Botia bwa atun te man ae tiritiri ae te kaaua?

¹² E raka i aon tebubua te ririki imwain ana tai Taniera ngke e kaotia Iehova rinanon Itaia, taekaia tautaeka aika mwaaka n te aonnaba ake a na kataea ana kai Baburon. E aki tii kaota aroni buakanakini Baburon, ma e kaota naba aran aia mataniwi. Te mataniwi anne bon Tairati, ae te I-Botia. (Itaia 44:28–​45:2) E anganaki miitara riki aika uoua Taniera ibukin te Tautaeka ae Mwaaka n te Aonnaba ae Miria ma Botia. N teuana mai buakoni miitara aikai, e a nora te man ae kaanga aron te bea ae e tei ibukin te tautaeka are e teirake ae tabekakirake rarikina. Ao e tuangaki bwa e na “kaakang iriko ni kabatiai.” (Taniera 7:​5, BG) N te miitara riki teuana, e nora te tiibu mwaane ae uaai korona, are e tei ibukin te tautaeka ae uoua mwaangana.​—Taniera 8:​3, 20.

¹³ E kamanena te Embwaea ni Miria ma Botia Iehova bwa e na kakoroa bukin te taetae ni burabeti, ngke a kataenikaia Baburon ao ni kariaia okia tibun Iteraera nako abaia. (2 Rongorongo 36:​22, 23) Ma rimwi riki, e a kataia te tautaeka aei ni kamaunaia ana aomata te Atua. E koreaki ni bokin te Baibara ae Etita te bwai are e bouruakinna te buraim minitita mai Botia ae Aman. E bairea kamateaia I-Iutaia ni kabane ake i aan te Embwaea ni Botia, ao ni motika te tai are a na kamateaki iai. A a manga kamaiuaki man ribaakia iroun ana kariki Tatan ana aomata Iehova n Ana ibuobuoki. (Etita 1:​1-3; 3:​8, 9; 8:​3, 9-​14) Ngaia are e tonu raoi kabwarabwaraani Miria ma Botia, bwa bon atun te man ae tiritiri are te kaaua n Te Kaotioti.

ATUN TE MAN AE TE KANIMAUA​​—KURIITI

14, 15. Baikara rongorongon te Embwaea ni Kuriiti rimoa ake e kaotii Iehova?

¹⁴ E tei ibukini Kuriiti atun te man ae tiritiri ae te kanimaua n Te Kaotioti. N aron are e a tia ni kaotia Taniera mai imwaina ni kabwaraan nanoni miin Nebukaneta, e tei biroton ma babatin te boua aika buraati ibukin te tautaeka naba anne. E anganaki naba Taniera miitara aika uoua ake e bati iai kabwarabwaraan te tautaeka aei ao te tia tautaeka iai ae rangi ni kakannato.

¹⁵ N teuana mai buakoni miitara aikai, ao Taniera e nora te rebwari ae aai baina ni kiba, are e tei ibukini Kuriiti ae kaotaki iai bwa e baitii ni buaka. (Taniera 7:6) N te miitara are teuana, e kabwarabwaraa iai Taniera aroni baitiin te kooti ae teaina korona ae abwabwaki n tiringa te tiibu mwaane ae uaai korona, ae taekan Miria ma Botia. E tuangaki Taniera iroun Iehova, bwa e tei te kooti ibukini Kuriiti ao te koro are abwabwaki ibukin temanna mai buakoia ueea akanne. E koreia naba Taniera bwa e na mwaoto te koro ane abwabwaki anne, ao a na teirake mai iai kooro aika aai aika uarereke riki n onea mwina. E ngae ngke e koreaki te taetae ni burabeti, uoua tabun te tienture imwain teini Kuriiti bwa te tautaeka ae mwaaka n te aonnaba, ma a bane ni koro bukin rongorongona ni kabane. Bon ueani Kuriiti rimoa ae rangi ni korakora Alexander te Kakannato, are e kaira buakanakini Miria ma Botia. E waekoa ni mwaoto te koro aei, ao ai tibwa 32 ana ririki te uea ae kakannato aei ngke e a karina ni mate. Imwina, e a bwenaua ana tautaeka i marenaia mataniwin ana taanga ni buaka ake aman.​—Wareka Taniera 8:​20-​22.

16. Tera are e karaoia Antiochus IV?

¹⁶ E tautaeka Kuriiti n abaia ana aomata te Atua ngke e a taenikai Botia. N te tai aei, a a manga okira te Aba ni Berita I-Iutaia ao ni manga katea te tembora i Ierutarem. A teimatoa n riki bwa ana aomata te Atua aika rineaki, ao e riki te tembora are e a manga kateaki bwa nibwan te taromauri ae koaua. Ma n te kauoua n tienture B.C.E., e a buakania ana aomata te Atua, Kuriiti are atun te man are te kanimaua. E katea aia baonikarea beekan n te tembora i Ierutarem Antiochus IV, ae temanna mai buakoia naake a ruamwin Alexander n ana Embwaea are e bwenaua, ao e tua bwa e na katuuaaeaki ni kamateaki ane e ira te Aro n I-Iutaia. Ai boni korakorara aia mwakuri n riribai ana kariki Tatan! Ma e ngae n anne, e aikoa riki Kuriiti bwa te tautaeka ae mwaaka n te aonnaba, bwa e a waekoa n oneaki mwina. Antai ngkanne ae e na riki bwa atun te man ae tiritiri are te kaonoua?

ATUN TE MAN AE TE KAONOUA AE “KAKAMAAKU MA N TIRITIRI”​​—ROM

17. Tera kanoani Karikani Bwaai 3:​15, are e kakoroaki bukina iroun atun te man are te kaonoua?

¹⁷ Bon te tautaeka ae rangi ni mwaaka Rom, ngke e anganaki Ioane te miitara ni kaineti ma te man ae tiritiri. (Te Kaotioti 17:10) Atun te man ae tiritiri are te kaonoua aei, boni ngaia are e buoka kakororaoan te taetae ni burabeti ni Karikani Bwaai 3:​15, BG. E kamanenaia kaain te tautaeka n Rom Tatan, bwa a na kaikoaka ‘bukini waen’ te kariki i nanon teutana te tai. N te aro raa? A kataa Iesu n taiani bukibuki ni kewe, ao n tua kamateana. (Mataio 27:26) Ma e waekoa ni mao te ikoaki anne ibukina bwa e kautaki Iesu iroun Iehova.

18. (a) Antai te natannaomata ae boou are e a manga rineia Iehova, ao bukin tera? (b) A kanga ana kariki te naeta n teimatoa ni kaota aia kairiribai nakon ana kariki te aine?

¹⁸ A kabooi nanoia mataniwi n te Aro i aon Iteraera ma te tautaeka n Rom n te aro ae raba, bwa a na kaitaraa Iesu bwa a na ribaia angiin te natannaomata ae Iteraera. Mangaia are e kitana Iehova, ao a aikoa riki bwa ana aomata. (Mataio 23:38; Mwakuri 2:​22, 23) E a rinea ngkai te natannaomata ae boou ae “ana Iteraera te Atua.” (I-Karatia 3:​26-29; 6:16) Te natannaomata anne bon te ekaretia ibukia Kristian aika kabiraki, ae kaainaki irouia I-Iutaia ao Tientaire. (I-Ebeto 2:​11-​18) A teimatoa naba ana kariki te naeta ni kairiribai nakon ana kariki te aine imwini maten Iesu ao manga utina. A bati taai ake e kataia Rom ni kamauna iai te ekaretia ni Kristian, ae te kauoua n uaa man te kariki.c

19. (a) Tera ana kabwarabwara Taniera ibukin te kaonoua n tautaeka ae mwaaka n te aonnaba? (b) Tera ae na rinanoaki n te kaongora ae imwina?

¹⁹ A tei waae ake biiti ibukin Rom n te mii are e kabwaraa nanona Taniera nakon Nebukaneta. (Taniera 2:33) E aki tii nora te miitara Taniera are e kabwarabwaraaki raoi iai te Embwaea n Rom, ma e nora naba te tautaeka ae mwaaka n te aonnaba are e na otinako mai Rom n tautaeka imwina. (Wareka Taniera 7:​7, 8.) Inanon tienture aika bati ao taraan Rom irouia ana kairiribai, ai aron te man ae “kakamaaku ma n tiritiri ae bati ni korakora.” Ma e ngae n anne, e a kamani kaotaki n taetae ni burabeti bwa a na otinako ‘tengauni kooro’ man te embwaea aei, ao e na kakannato teuana mai buakoia. A tei ibukin tera kooro aika tengaun aikai, ao e tei ibukin antai te koro are uarereke? N te aro raa ae titeboo iai te koro ae uarereke, ma kabwarabwaraan te boua ae abwabwaki are e noria Nebukaneta? A na rinanoaki kaekaaia n te kaongora ane n iteraniba 16.

[Kabawarabwara ma nano]