E Ikotiia Iehova Ana Aomata Aika Kukukurei
“Ikotiia aomata, ake mwaane, ma aine, ma ataei, ma te iruwa ae i nanon am o.” —TE TUA-KAUA 31:12, BG.
KO NA KANGA NI KAEKA?
E aera ngkai e kona n taekinaki bwa a kakawaki bwabwaro n rongorongoia ana aomata Iehova rimoa?
Baikara bwaai ake a riai n taon nanoia iai tibun Iteraera rimoa, bwa a aonga ni kaei taian toa i Ierutarem?
E aera ngkai ko riai n aki tiku man te bwabwaro teuana?
1, 2. Tera ae ti na neneria ibukini bwabwaro n te kaongora aei?
A A TIA Ana Tia Kakoaua Iehova n ikoikotaki i nanon ririki aika bati n taiani bwabwaro n aono ao bwabwaro ibukia aaba aika kakaokoro. A mwaiti mai buakora ake a a tia ni kaei bwabwaro aika kakukurei aikai, aika rangi ni bati tao i nanon ririki aika nako.
2 A kakaraoi naba aia bwabwaro aika tabu ana aomata te Atua nga ma nga te ririki n nako. Ti na nenera ngkai taekan aia bwabwaro ana aomata te Atua aika taekinaki n te Baibara ao aroia aika titeboo ma ara bwabwaro ni boong aikai ao ni kaatuui ara iango i aoni kakabwaia aika kona n reke man irakia.—Taian Areru 44:1; I-Rom 15:4.
BWABWARO AIKA KAKAWAKI RIMOA AO NGKAI
3. (a) Tera ae riki n aia moani bwabwaro ana aomata Iehova are e taekinaki n te Baibara? (b) Tera aroni weteaia tibun Iteraera bwa a na ikotaki?
3 Te moani bwabwaro ae bubura are a ikotaki iai ana aomata te Atua ibukin te kairiri mairoun Iehova ae taekinaki n te Baibara, bon te botaki are e karaoaki i nanoaan te Maunga are Tinai. Bon te botaki ae kakawaki n rongorongon te taromauri ae itiaki rimoa. E kaota mwaakana iai Iehova nakoia tibun Iteraera ao e angania ana Tua. A aki kona ni mwaninga taekan te bong anne. (Te Otinako 19:2-9, 16-19; wareka Te Otinako 20:18; Te Tua-Kaua 4:9, 10.) E bitaki aia iraorao tibun Iteraera ma te Atua n te bong anne. E aki maan imwin te bwabwaro n te Maunga are Tinai, e a tuangaki Mote iroun Iehova arona n ikotiia aomata. E tuanga Mote bwa e na karaoi buu aika tirewa aika uoua ake a na kamanenaaki bwa bwaini wetean “te botaki ni kabanea” bwa a na ikotaki “ni mataroan te uma ni botaki.” (Warekaia Iteraera 10:1-4, BG) Kataia iangoa kakimwareirein taai akanne!
4, 5. E aera bwa a kakawaki bwabwaro ake a karaoi Mote ma Iotua?
4 Ni menaia tibun Iteraera n te rereua i nanon tao 40 te ririki, ao e a bairea te bwabwaro Mote ibukin te natannaomata anne ni kabane. E riki aei n te tai ae moan te kakawaki n rongorongon rimoa ibukin te baronga ae boou ae Iteraera. A na waekoa rin n te Aba ni Berita. Aio raoi te tai are e riai ni kauringia iai tarina Mote bwaai ni kabane ake e a tia ni karaoi Iehova ibukia ao ake e na boni karaoi naba.—Te Tua-Kaua 29:1-15; 30:15-20; 31:30.
5 Tao n te bwabwaro naba anne, a a tuangaki aomata irouni Mote bwa e na iai te bwabwaro ae okoro. A ikotaki mwaane, aine, ataei ma iruwa n te tabo ae e rineia Iehova i nanon ririki n Taabati n tain te Toa ae Umwa n Rianna, “ba a aonga n ongo, ao ba a aonga n reirei, ma ni maka Iehova ae [Atuaia], ma ni kawakin touani mwin taekan te tua aei ni kabane.” (Wareka Te Tua-Kaua 31:1, 10-12, BG.) E teretere n aei, bwa e tangiriia ana aomata Iehova bwa a na ikotaki n reiakin ana tua ma ana kantaninga. Imwin tauan te Aba ni Berita irouia tibun Iteraera, a bon teimatoa naba n otabwaniniaki irouia natannaomata aika beekan. E ikotiia tibun Iteraera ni kabane Iotua ibukini kamatoaan aia motinnano are a na teimatoa ni kakaonimaki nakon Iehova. Ni kaekaan anne, a berita bwa a na toro iroun te Atua.—Iotua 23:1, 2; 24:1, 15, 21-24.
6, 7. E kanga n taekinaki bwa bon taai aika kakawaki aia bwabwaro ana aomata Iehova ni boong aikai?
6 N taai aika tibwa nako, ao iai naba bwabwaro aika kakawaki. Ni bwabwaro aikai, a katanoataaki iai bitakini karaoani bwaai i nanon te ekaretia ao kabwarabwaraani kiibu tabeua. (Taeka N Rabakau 4:18) A karaoa te moani bwabwaro ae bubura Taan Reirei n te Baibara n 1919 i Cedar Point, Ohio, U.S.A., imwin te Moan Buaka Are Kabutaa Aonnaba. E kaeaki te botaki anne irouia aomata aika tao 7,000 mwaitiia, ike e a katanoataaki iai bwa a na karaoa te mwakuri n uarongorongo ae okoro ana aomata te Atua ni katobibia te aonnaba. N 1922 n tain te bwabwaro ae maanna ruaiwa te bong n te tabo naba anne, ao e anga ana kabwarabwara ae anainano Joseph F. Rutherford are e kaungaia iai ake a roko bwa a na teimatoa n uarongorongo n taabo nako ni karokoa kamaunaani Baburon ae Kakannato. E taku: “E riai n ataaki irouia kaain te aonnaba bwa Iehova bon te Atua ao Iesu Kristo bon aia Uea ueea ao aia Kiing kiing. Bon aio te bong ae kakannato riki nakoni boong ni kabane. Noria, e a uea te Uea! Bon taan tataekina rongorongona ngkami. Mangaia are kaotiota, kaotiota, kaotiota te Uea ao ana tautaeka n uea.” A ingainga riki n uarongorongo aomata ake a kaea te bwabwaro anne n ikotaki naba ma ana aomata te Atua ni katobibia te aonnaba.
7 N te bwabwaro are e karaoaki i Columbus, Ohio n 1931, ao a rangi ni kimwareirei Taan Reirei n te Baibara ni butimwaea araia ae Ana Tia Kakoaua Iehova. Ngkanne n 1935 i Washington, D.C., ao e a kabwarabwaraa Brother Rutherford bwa antai “te koraki ae uanao” are e taekinaki n Te Kaotioti ake a “tei i matan te kaintokanuea ao i matan te Tiibutetei.” (Te Kaotioti 7:9-17) N 1942 n tain te Kauoua ni Buaka Are Kabutaa Aonnaba, e anga ana kabwarabwara Nathan H. Knorr ae kangai atuna: “Peace—Can It Last?” Ao e kabwarabwaraa iai “te man ae tiritiri ae uraroo” are e taekinaki n Te Kaotioti 17 ao e kaotia naba bwa e na rangi ni korakora te uarongorongo ae e na karaoaki imwin te buaka.
8, 9. E aera bwa iai bwabwaro tabeua aika rangi ni kaunganano?
8 N te bwabwaro ae atuna, “Glad Nations” are e karaoaki i Cleveland, i Ohio n 1946, e anga iai ana kabwarabwara ae rangi ni kaunganano Brother Knorr ae kangai atuna, “The Problems of Reconstruction and Expansion.” N norani kimwareireia aomata n te kabwarabwara anne, e a korea ae kangai te tari te mwaane temanna are e mena i akun te tia kabwarabwara: “I rangi ni kakabwaiaaki ngke I a kona n tekateka mai moa n te tairiki anne, ao ngke e kabwarabwaraa te mwakuri ni kaineti ma kabuburaan te auti ni Betaera ao taiani babaire iai n ikotaki ma te tabo ni karaobwai i Brooklyn, a teimatoa n uboubo aomata ake a roko ni kaota kimwareireia iai. E ngae ngke a rangi n raroa nako aomata man te tabo ni kabwarabwara, ma e rangi ni kai noraki kimwareireia.” N te bwabwaro ibukin aaba aika kakaokoro are e boo i New York n 1950, a a rangi ni kimwareirei ake a roko ngke a a karekei aia Baibara ae te New World Translation of the Christian Greek Scriptures. Aio te moani Baibara n te taetae ni boong aikai are e a kaoka aran te Atua nakoni nnena ae riai i nanon ana Taeka.—Ieremia 16:21.
9 A a tia ni baireaki bwabwaro aika rangi n anainano n aaba tabeua ake a taneiai ni bwainikirinaki iai ngkoa Ana Tia Kakoaua Iehova, ke a katabuakaki n uarongorongo iai i nanon tabeua te tai. Bon taai aika rangi ni kaungaunga nakoia ake a kaei. E berita ngkoa Adolf Hitler bwa e na kamaunaia Ana Tia Kakoaua Iehova i Tiaman. Ma n 1955 ao e a karaoaki te bwabwaro n te tabo are e taneiai ni borein iai Hitler ma taani boutokaia i Nuremberg, ike e a kaonaki iai te tabo anne irouia taani Kakoaua aika 107,000 mwaitiia. A bati mai buakoia aomata n te tai anne ake a a tiinako rannimataia ibukini kimwareireia! N 1989, a a roko taari mwaane ao aine aika 166,518 mwaitiia i Poland bwa a na kaei bwabwaro aika tenua ae kangai atuia, “Godly Devotion.” A bati ake a roko man taabo ake kaaini ngkoa te Soviet Union ao Czechoslovakia, ao man aaba n te aono n Eurobe ake i Mainiku. Iai tabeman i buakoia ake ai tibwa aia moantai n ira te botaki ae raka kaaina i aon 15 ke 20 ana aomata te Atua. Iangoa te kimwareirei n te Bwabwaro Ibukin Aaba Aika Kakaokoro are e karaoaki i Kiev, Ukraine n 1993 ae kangai atuna, “Divine Teaching” are a a bwabetitoaki iai 7,402. Anne te tai ae te kabanea ni mwaiti iai Ana Tia Kakoaua Iehova aika bwabetitoaki i nanon teuana te bong.—Itaia 60:22; Akai 2:7.
10. Bwabwaro raa aika ko rangi n ururingi riki ao bukin tera?
10 A bae n iai bwabwaro n aono ke bwabwaro ibukin aaba aika kakaokoro ake ko teimatoa n ururingi. Ko uringa te moani bwabwaro are ko iria ke tao are ko bwabetitoaki iai? Bon taai ni bobotaki aika kakawaki aikai ibukin taromaurian Iehova. Teimatoa n ururingi!—Taian Areru 42:4.
BOBOTAKI AIKA KAKUKUREI AKE A KATOATAI KARAOAIA
11. Boong n toa raa ake e tangiria te Atua bwa a na kaei tibun Iteraera ake rimoa ni katoa ririki?
11 E tua Iehova nakoia tibun Iteraera bwa a na bobotaki i Ierutarem tenua te tai ni boong n toa aika motikaki bongia ni katoa ririki n aroni Bukamaruan te Toa are te Bwerena ae Aki Karikaki, Bukamaruan te Toa Ake Wiiki (are e a aranaki imwina riki bwa Bentekota), ao te Toa ae Umwa n Rianna. E tua ae kangai te Atua ni kaineti ma boong aikai: “A na kakaraoaki toa akana tenua akanne ni katoa ririki, ao a na kaotiia iai ami koraki ni mane i matan Iawe ae te Atua.” (Te Otinako 23:14-17, BK) A bati mataniwin utu ake a ataa kakawakini boong n toa aikai ibukin taromaurian Iehova, ngaia are a a kaei ma aia utu ni kabane.—1 Tamuera 1:1-7; Ruka 2:41, 42.
12, 13. Tera are a riai ni karaoia tibun Iteraera aika bati ibukini kaean tooa ni katoa ririki?
12 Iangoia bwa tera nanona nakon te utu ae tibun Iteraera ngkai a karaoa te mwananga anne. N te katoto, a riai ni mwananga Ioteba ma Maria n te raroa ae tao 100 te kiromita mai Natareta nako Ierutarem. Kaanga maanra ngkoe ngkana ko mwananga n te kawai anne ma natim aika uarereke? Ni warekan rongorongoni mwanangan Iesu nako Ierutarem ngke te teinimwaane, ao e otara iai bwa a kaai ni mwamwananga n te kurubu kaain te utu ao raoraoia. Iangoia bwa tera aron te mwananga anne, a bae ni kaai ni katauraoi marikeia ao ni buokiia raoia ni kabane ni karekei aia tabo ni matu n taabo ake a iruwa iai. Ma e bae n akea te kangaanga n te kawai anne ibukina bwa e kainaomataaki Iesu n nakonako i bon irouna irouia ana karo, e ngae ngke ai tibwa 12 ana ririki. Iangoa korakoran ururingan taai akanne irouia riki ataei!—Ruka 2:44-46.
13 Imwini maenakoia tibun Iteraera nakon iteran te aonnaba ake tabeua riki, a a kaeaki tooa aikai irouia aomata man natannaomata aika bati. Ni Bentekota n 33 C.E., a a kaota kakawakin tooa aikai I-Iutaia ao aomata ake a rairaki man aia Aaro n aroia ni mwananga nako Ierutarem man taabo aikai, Itare, Libya, Crete, Aonon Atia, ao Metobotamia.—Mwakuri 2:5-11; 20:16.
14. A kanga ni kakabwaiaaki tibun Iteraera mani kaakaean tooa ni katoa ririki?
14 Te bwai ae rangi ni kakawaki ao ni kakukurei irouia tibun Iteraera aika kakaonimaki ni mwamwanangaia aikai, bon ingaingan nanoia n taromauria Iehova i rarikia nga ma nga aomata ake a tangira naba te Atua. Tera aron aia namakin te koraki ake a kaea? E kona n noraki kaekaan aei n ana kaetieti Iehova nakoia ana aomata ibukin te Toa ae Umwa n Rianna ae kangai: “Ko na kimareirei n am toa, ngkoe, ma natim te mwane, ma natim te aine, ma am toro te mwane, ma am toro te aine, ma tibun Rewi, ma te iruwa, ma ane e mate tamana, ma te aine ae e mate buna, aika mena i nanon am o. Itibong am bong ni karaoa te toa nakon Iehova ae Atuam n te tabo ae E na rineia Iehova: ba kioina ngkae E na kakabaiako Iehova ae Atuam n am uaa ni kabane, ao n aia makuri baim ni kabane, ao ko na bati ni kakatonga.”—Te Tua-Kaua 16:14, 15, BG; wareka Mataio 5:3.
E AERA BWA A KAKAWAKI BWABWARO NI BOONG AIKAI?
15, 16. Baikara bwaai ake ko riai n taon nanom mai iai bwa ko aonga ni kaei bwabwaro? Bukin tera bwa e manena karaoan aei?
15 Ai tamaroara taiani katoto mani bobotaki rimoa ibukia ana aomata te Atua ni boong aikai! A bati aanga aika titeboo iai ara bwabwaro ma bwabwaro ake rimoa. N taai ake a karakinaki n te Baibara, ao a riai te koraki ake a kaei bwabwaro n taon nanoia n itera tabeua bwa a aonga n irii. Ao ai uana naba ma aomata aika bati ni boong aikai. Ma ti ataia bwa ti na kakabwaiaaki ni karaoan aei. A kakawaki botaki n taromauri aikai ngkoa ao ai uana naba ngkai. Ti anganaki iai rongorongo ao otara aika kakawaki ake ti kainnanoi ibukini kateimatoaan ara iraorao ae kaan ma te Atua. Ti kaungaaki n taiani bwabwaro bwa ti na maiuakini baika ti reiakin, a buokira ni kararoaira mani kangaanga, ao a kaungaira naba bwa ti na kaatuui ara iango i aoni baika a na kaungaira ao tiaki aika a na kabwarai nanora.—Taian Areru 122:1-4.
16 A aki toki n namakina te kukurei te koraki ake a kaakaei bwabwaro. E ribootinaki te bwabwaro ae bubura n 1946 ni kangai: “Moan te kakukurei norakia nga ma nga taani kakoaua aika tekateka ma te kimwareirei, ao ae moamoa riki ai bon ongoraean tangini bwaai ni katangitang aika kakaokoro n ikotaki naba ma bwanaaia kaain te botaki ake a anenei anene ibukin te Tautaeka n Uea n neboa iai Iehova.” E tomaaki riki ni kangai: “A koreaki naba araia naake a kukurei n anganano bwa a na mwakuri n taabo aika kakaokoro ibukia raoia n onimaki, irouia te Koraki Ake A Butimwaea te Anganano Ibukin te Ibuobuoki.” Ko a tia n namakina te aeka ni kimwareirei aei n taiani bwabwaro n aono ke ni bwabwaro ibukia aaba aika kakaokoro?—Taian Areru 110:3; Itaia 42:10-12.
17. Tera bitakin te babaire ibukini bwabwaro n taai aika tibwa nako?
17 Iai bitaki tabeua ibukini baireani bwabwaro. N te katoto, a uringnga ana aomata te Atua tabeman bwa maanin ngkoa taiani bwabwaro e nakoni wanibong! Iai reirei aika karaoaki n te ingabong, te bwakantaai ao te tairiki. E katoatai naba ni karinaki te mwakuri ni minita bwa kanoan te kaetieti. N tabetai e moanaki kanoan te botaki n te aoa ruaiwa n te ingabong ni karokoa te aoa ruaiwa n te tairiki. A mwakuri korakora i nanon te tai ae abwabwaki taan anganano ni katauraoa te kaingabong, te katawanou ao te katairiki ibukia ake a roko. A a kauarerekeaki riki ngkai boong ni bwabwaro ao a a boni katauraoi kanaia utu ao aomata n tatabemania nako imwain te botaki, bwa a aonga ni kakauongo riki nakoni kaetieti ibukin amwarake n taamnei.
18, 19. Baikara kanoani bwabwaro aika ko ingainga ni kan ongoraei ao bukin tera?
18 Iai kanoani kaetieti ibukini bwabwaro ake ti ingainga ni kan ongoraei ake a a kamani kakaraoaki. Ti karerekei ‘kanara n taamnei n te tai ae riai’ ake a buokira n ota raoi riki n taian taetae ni burabeti aika n te Baibara ao reirei, tiaki tii man taiani kabwarabwara, ma rinanon naba booki aika boou aika a tibwatibwaaki n taiani bwabwaro. (Mataio 24:45) N angiin te tai, boni bwaai ni mwakuri booki aikai ake ti a kona ni buokiia iai aomata aika raraoi nanoia bwa a na ota ni koaua aika n te Baibara. A kaungaaki naba rooro n rikirake ao kaara ni kaotioti aika kakaongora aika boto man te Baibara, bwa a na tuoi nanoia ao ni kawakinia mani kariri n te aonnaba ae ianena mairoun te Atua. Ti bane ni buokaki n te kabwarabwara ibukin te bwabetito bwa ti na rinanoi baika a moanibwai ni maiura ao ni karekei kukureira n norakia tabemwaang ake a kaotiota katabuani maiuia nakon Iehova.
19 A a tia n riki bwabwaro aikai bwa iteran te taromauri ae itiaki i nanoni nga ma nga te ririki, ike a a kataubobongaaki iai ana aomata Iehova ni beku ma te kimwareirei n taai aika karuanikai. A kakorakoraaki ara onimaki n aeka ni bobotaki aikai, a reke ara tai iai ni kaitiboo ma raoraora aika boou, ao ti a ota n te bae nanonaki n te botaki n itaritari. Bon aei ana anga ae kakawaki Iehova ni kakabwaiaia ao ni kawakinia ana aomata. Ni koauana, ti bane ni kani bairei raoi arora bwa ti aonga ni kaei reirei ni kabane n taiani bwabwaro nako ao ni kakabwaiaaki mai iai.—Taeka N Rabakau 10:22.
[Taamnei n iteraniba 30]
Te Bwabwaro Ibukia Aaba Aika Kakaokoro i New York n 1950
[Taamnei ni iteraniba 32]
Mozambibue
[Taamnei ni iteraniba 32]
Korea Maiaki