“Kamarurungingkami N Tatataro”

1, 2. (a) E aera bwa e rangi ni kakawaki bwa ti na ‘kamarurungira n tatataro’? (b) Baikara titiraki ibukin neneran arora ni kaineti ma te tataro ae ti riai n titirakinira iai?

“TE TAI ae rangi ni kangaanga iai te teimatoa n taratara ni kangainaa bon te karangaina,” aei ana taeka te mwaane ae taneiai ni mwakuri n te tairiki. A bon namakina naba anne naake a teimatoa n taratara ni kangainaa. Ti kona ni kabotaua te tai anne ma ae ti maiu iai ngkai. Ti a mena ngkai n raatokin ana waaki Tatan. Titeboo te tai anne ma te tairiki ae rangi n rotongitong ao a riai Kristian ni boong aikai ni kabokorakora n teimatoa n taratara. (I-Rom 13:12) Ai karuanikaira ngkana ti matunako n te tai ae e a rangi ni kaan ma te toki! E rangi ni kakawaki bwa ti na “bwaina te iangoraoi” ao ni mutiakina te kaungaunga man te Baibara ae ti na ‘kamarurungira n tatataro.’​—1 Betero 4:7.

² Ibukina bwa ti a rangi ni kaan ma tokin ana waaki Tatan, ti wanawana ngkana ti titirakinira ni kangai: ‘Tera aroni marurungiu n tatataro? I kamanenai aeka n tataro nako ao I teimatoa n tatataro? I taneiai n tataro ibukia tabemwaang, ke a boto au tataro n angiin te tai tii i aoni baika I kainnanoi ao n tangiri? Ao tera aroni kakawakin te tataro ibukini kamaiuau?’

TEIMATOA N TATARO N AEKA N TATARO NAKO

3. Baikara aeka n tataro tabeua?

³ E bon taekin “aeka n tataro nako” te abotoro Bauro n ana reta nakoia kaain Ebeto. (I-Ebeto 6:18) Ti kona n tataro n taai nako ni bubutiia Iehova ana ibuobuoki ibukini karauan nanora ni baika ti kainnanoi ao arora n tokanikai i aoni bwaai n tutuki. E kakauongo ma te tangira ‘te tia Ongoraei tataro’ nakon ara bubutii ibukini buokara. (Taian Areru 65:​2, BG) Ma e ngae n anne, ti riai ni kakorakoraira naba ni kaatuui ara iango i aon aeka n tataro nako. E nanonaki n aei te tataro ni kamoamoaa Iehova, ni kakaitau ao ni bubutii.

4. E aera bwa ti riai ni kamoamoaa Iehova n ara tataro n angiin te tai?

⁴ A bati bukina ngkai a riai n irekereke ara taeka ni kamoamoaa Iehova ma ara tataro. N te katoto, ti kaungaaki bwa ti na kamoamoaa Iehova ngkana ti iangoi “ana makuri aika korakora” ao “maitini kakanatona.” (Wareka Taian Areru 150:​1-6, BG.) Nora moa ae taekinaki n Taian Areru 150. E taekinaki ni kibuna aika onoua kamoamoaan Iehova 13 te tai. E anene ma te karinerine ae korakora te tia otea te areru riki teuana nakon te Atua ni kangai: “Itiua kamoamoam i rou n te bong ae koraki, I bukin am moti aika raraoi.” (Taian Areru 119:​164, BG) Ni koauana, e bon riai ni kamoamoaaki Iehova. Mangaia are ti aki riai ngkanne ni kamoamoaa n ara tataro ‘itua te tai n te bong ae koraki’ ae nanonaki iai n angiin te tai?

5. E na kanga n riki te tataro ni kakaitau bwa te bwai ni kamanomano?

⁵ Te kakaitau bon te aeka n tataro riki teuana ae kakawaki. E kaumakiia Kristian n te kaawa ae Biribi Bauro ni kangai: “Tai raraomaeakina te bwai teuana, ma a na kaotaki ami bubutii ni bwaai ni kabane nakon te Atua, n te tataro ma te kakorakora n tataro ni bubutii n raonaki n te katituaraoi.” (I-Biribi 4:6) Ti boni kamanoaki ni kaotan nanora ni koaua ni kakaitau n ara tataro nakon Iehova. E rangi ni kakawaki riki aei ibukina bwa ti a mena ngkai ni kabaneani boong ike e a korakora iai te “bangaomata.” (2 Timoteo 3:​1, 2) E rangi ni korakora te nano n aki kakaitau n te aonnaba aei. Ngkana ti aki taratara raoi, ti a kona ni moanna ni kakairi iai. Ngkana ti kakaitau nakon te Atua n ara tataro, e a karikirakeaki iai te nano ae rau ao ni kararoaira bwa ti na aki riki bwa ‘taani ngurengure aika ti ngureakina aroni maiura.’ (Iuta 16) Irarikin anne, ni mwanewean te kakaitau irouia atun utu ngkana a tataro ma buuia ao natiia, a a boni kaungaa iai te nano ni kakaitau.

6, 7. Tera te tataro ni bubutii, ao tera ae ti kona n tataro ni bubutiia Iehova?

⁶ Te tataro ni bubutii bon te tataro ma te nano ni koaua ae irianaki n te tangira ae korakora. Tera ae ti kona tataro ni bubutiia Iehova? Ti boni kona ni bubutiia ngkana ti bwainikirinaki ke ti aitara ma te aoraki ae na ruanikai iai maiura. E ota raoi bwa ti na tataro ni bubutii buokara mairoun te Atua n taai akanne. Ma e koaua bwa tii aikai taai ake ti kona iai n tataro ni bubutiia Iehova?

⁷ Iangoa ana tataro ni katoto Iesu, ao nora ae e taekinna ibukin aran te Atua, Ana Tautaeka n Uea ao Nanona. (Wareka Mataio 6:​9, 10.) E a rangi ni korakora te buakaka n te aonnaba aei, ao a kabwaka tautaeka n tararuaia aomata ke ni karekei baika kainnanoi ibukini maiuia. Ni koauana, ti riai n tataroa katabuan aran Tamara are i karawa ao ana Tautaeka n Uea bwa e na kamauna ana tautaeka Tatan i aon te aba. Aio naba te tai n tataro ni bubutiia Iehova bwa e na kakororaoaki nanona i aon te aba n aron are i karawa. Ngaia are ti bia teimatoa ni kamarurungira n tatataro ao ni kukurei ni kamanenai aeka n tataro nako.

‘TEIMATOA N TATATARO’

8, 9. E aera bwa ti riai n taraia raoi bwa ti na aki kabuakakaa Betero ma abotoro ake tabeman riki ngke a matunako n te onnaroka are i Ketetemane?

⁸ E ngae ngke e kaumakiia Kristian te abotoro Betero bwa a na ‘kamarurungia n tatataro,’ ma n te taina e boni kabwaka naba ni karaoa anne. E boni mena naba i buakoia taan rimwini Kristo ake a matunako ngke e tataro Iesu n te onnaroka are i Ketetemane. A boni matunako naba imwin tuangakia iroun Iesu ni kangai: “Teimatoa n tantani, ao tatataro,” ma a aki karaoa anne.​—Wareka Mataio 26:​40-45.

⁹ N oneani mwin are ti na kabuakakaa Betero ma abotoro ake tabeman riki ibukini kabwakaia n teimatoa n taratara, ma ti karaoa ae raoiroi ngkana ti ururinga are a a rangi ni kua ibukini bwaai ake a karaoi ni kabane n te bong anne. A a tia ni katauraoi ibukin te Toa ae te Riao ao ni bukamaruia n te tairiki anne. Imwina, e karaoaki Ana Katairiki te Uea iroun Iesu ike e a katea iai te katoto ibukia taan rimwina n taai aika imwaia ibukini kakaraoani Kanuringani matena. (1 I-Korinto 11:​23-25) “Ngke a a tia n anene n nebonebo, ao a a nako n te Maunga ae Oriweta,” rinanoni kawain Ierutarem aika irariki ma n raroa teutana. (Mataio 26:​30, 36) Tao e a bwakanako te nukanibong n te tai anne. Ngke arona bwa ti mena n te onnaroka are i Ketetemane n te tairiki anne, ti bae naba ni matunako. N oneani mwin are e na ribaia abotoro aika kua aikai Iesu, e bon ataia bwa e “bon ingainga te nano, ma e mamaara te rabwata.”

10, 11. (a) Tera reireiani Betero man te bwai are e riki nakoina n te onnaroka are i Ketetemane? (b) Tera aron rotakim n te bwai are e riki nakoni Betero?

¹⁰ E karekea reireiana Betero ae maraki iai ma e rangi ni kakawaki te bwai are e riki nakoina ngke e matunako n te onnaroka are i Ketetemane. E taekina aei Iesu mai mwaina riki: “Kam na bane ni bwaka ibukiu n te tairiki aei.” E taku Betero ngke e ongo aei: “E ngae ngke a na bane ni bwaka naakai ibukim, ma I bon aki kona ni bwaka ngai!” E kaekaa Iesu bwa e na boni kakeaaki tenua te tai irouni Betero. E aki muti Betero ao e taku: “E ngae ngkana I riai ni mate ma ngkoe, ma N na bon aki naba kakeako.” (Mataio 26:​31-35) Ma e boni bwaka n aron are e a kaman taekinna Iesu. “E korakai n tang” Betero ibukin nanokawakina ae korakora n ana kabanea n tai ni kakeaa Iesu.​—Ruka 22:​60-62.

¹¹ E bon reke reireiani Betero man te bwai ae riki nakoina aei ao e tokanikai i aoni mamaarana are onimakinana i bon irouna. E mataata bwa e boni buokaki Betero n te tataro ni kaineti ma anne. Ni koauana, e kakannongora bwa e korea te reirei ni kairiri ae ti na ‘kamarurungira n tatataro’ Betero. E koaua bwa ti mutiakina te reirei ni kairiri ae kairaki koreana rinanon te taamnei anne? Irarikin anne, ti ‘teimatoa n tatataro’ ma ni kaotia bwa ti mwiokoa Iehova ibukini maiura? (Taian Areru 85:8) Ti bia ururinga ana kaungaunga te abotoro Bauro aei: “Ane taku bwa e tei, ao ke e tarataraia bwa e na aki bwaka.”​—1 I-Korinto 10:12.

A KAEKAAKI ANA TATARO NEEMIA

12. E aera ngkai bon te banna ni katoto ae manena ibukira Neemia?

¹² Iangoa Neemia are te tia taraa niman Ueani Bootia ae Atatokititi n te kanimaua n tienture B.C.E. E katea te banna ni katoto ae manena Neemia ngke e tataro ma nanona ni koaua. E ‘aki mamatam ao e tataro i matan te Atua’ i nanon tabebong ibukini karawawataaia I-Iutaia ake i Ierutarem. (Neemia 1:​4, BG) Ngke e titirakinaki Neemia iroun Atatokititi ibukini matana n raraoma, ao e “tataro nakon Atuani karawa” n te tai naba anne. (Neemia 2:​2-4, BG) Tera mwina? E kaekaaki ana tataro iroun Iehova ao e bairei bwaai n te aro are a a kakabwaiaaki iai Ana aomata. (Neemia 2:​5, 6) Ai boni kakorakorakira ana onimaki Neemia n aei!

13, 14. Tera ae ti riai ni karaoia bwa ti aonga ni kateimatoa korakoran ara onimaki ao n rarawa nakon ana kakorakora Tatan ni kabwarai nanora?

¹³ Ngkana ti teimatoa n tatataro n aron Neemia, ti na buokaki iai ni kateimatoa korakoran ara onimaki. Bon akea ana nanoanga Tatan ao e aki toki ni kaaitaraira ngkana ti mamaara. N te katoto, ngkana ti aitara ma te aoraki ke ti kabokorakora ma te rawawatannano, tao ti kona ni moanna n iangoia bwa e aki kakawaki iroun te Atua ara tai ae ti kabanei n te mwakuri ni minita ni katoa namwakaina. A kona n aitara ma iango aika karawawata tabeman mai buakora, tao ibukini baika a a tia n rinanoi rimoa. E tangirira Tatan bwa ti na kakoauaa ae ai bon akea uaara. E kataia ni kamanenai aeka n namakin akanne ni kamamaarai iai ara onimaki. Ma ngkana ti ‘kamarurungira n tatataro,’ ti a kona ngkanne ni kateimatoa korakoran ara onimaki. Ni koauana, ‘ti kona n tiringi ana kai ni kareteke ni kabane aika uramwaaka teuare buakaka n te otanga ae bubura ae te onimaki.’​—I-Ebeto 6:16.

¹⁴ Ngkana ti ‘kamarurungira n tatataro,’ ti na bon aki kaaki taekan ara mwakuri ibukin Iehova n te aro are ti na aki kubanako ngkana ti karina n aitara ma kataakin ara onimaki. Ngkana ti aitara ma kataaki ke kariri, ti bia ururinga ana katoto Neemia ao ni waekoa naba ngkekei n tataro nakon te Atua. Ti kona n tokanikai n rarawa nakoni kariri ao kataan ara onimaki tii man ana ibuobuoki Iehova.

TATARO IBUKIA TABEMWAANG

15. Baikara titiraki aika ti riai n titirakinira iai ni kaineti ma te tataro ibukia tabemwaang?

¹⁵ E tataro ni bubutii Iesu ibukin te abotoro Betero bwa e na aki bua ana onimaki. (Ruka 22:32) E kakairi iroun Iesu te Kristian ae kakaonimaki n te moan tienture are Ebabera n te itera aei, ao e kakorakoraa n tataro ibukia taari ake i Korote. E korea ae kangai Bauro: “[E] aki totoki ni kakorakora i bukimi n ana tataro, ba kam aonga n tei ni moa n raoiroi ma ni kareke raoi nanomi, n nanon te Atua ni kabanea.” (I-Korote 4:​12, Te Baibara) Ti wanawana ngkana ti titirakinira i bon iroura ni kangai: ‘I kakorakoraai n tataro ibukia tariu ni katobibia te aonnaba? I aki toki ni mwaneweia raao n te onimaki ake a a tia ni karawawataaki mani kabuanibwai aika karina n au tataro? N ningai au kabanea n tai ni kakorakoraai n tataro ibukia te koraki ake iai mwiokoaia aika kakawaki n ana botaki Iehova? I a tia n tataro n taai aika tibwa nako ibukia kaain te ekaretia ake a aitara ma kangaanga?’

16. E koaua bwa a kakawaki ara tataro ibukia tabemwaang? Kabwarabwaraa.

¹⁶ A boni buokaki aomata ngkana ti tataro ibukia nakon Iehova ae te Atua. (Wareka 2 I-Korinto 1:11.) E aki kabaeaki Iehova bwa e na karaoa anne ibukina bwa a rangi ni bati taan taromauria ake a okioki ni butiia n aia tataro. Ma e kaekai aia tataro ibukina bwa e nori aia itangitangiri ni koaua. Mangaia are ti riai n tabeakini mwiokoara ma nanora ni kabane ao n tataro naba ibukia tabemwaang. Ti riai ni kaotiota ara tangira ni koaua ao tabeakinaia taari aika Kristian rinanoni kakorakorakira n tataro ibukia, n aron naba are e karaoia Ebabera. Ni karaoan anne, e a raka riki kukureira bwa “e kakukurei riki te anga nakon te anganaki.”​—Mwakuri 20:35.

‘E A KAANI KAMAIUARA’

17, 18. Ti na kanga ni buokaki ngkana ti ‘kamarurungira n tatataro’?

¹⁷ Imwain raoi taekinan ae “e a kaan toki te bong ao e a kaan te ngaina” irouni Bauro, e korea ae kangai: “Kam bon ataa te tai aei bwa ai te tai n uti, bwa e a rangi ni kaan riki kamaiuara ngkai nakon are ngke ti moan riki bwa taan onimaki.” (I-Rom 13:​11, 12) E a kaan roko te waaki ae boou i aon te aba are e beritanna te Atua, ao e a rangi ni kaan riki kamaiuara nakon ae ti kona n iangoia. Ti aki riai ni matunako n te aro n taamnei, ao ti riai naba n aki kariaia bwaai aika katika te nano n te aonnaba aei bwa e na karibwai ara tai n tataro nakon Iehova n tii ngaira. Ma ti bia ‘kamarurungira n tatataro.’ Ni karaoan anne, ti na buokaki iai ni katabetabeaki ni karaoi “mwakuri ibukin tangiran te Atua” ngkai ti kariariaa ana bong Iehova. (2 Betero 3:​11, 12) Ao ngkanne e na kaotaki n aroaroni maiura bwa ti teimatoa n tantani n te aro n taamnei ao ti kakoauaa raoi ae e a rangi ni kaan tokin te waaki ae buakaka ae ngkai. Ai ngaia are ti bia “tataro n aki toki.” (1 I-Tetaronike 5:17) Ti bia katotonga Iesu ni karekea te tabo are ti na tataro iai n tii ngaira. Ngkana ti karekea ara tai ae tau ibukin te tataro nakon Iehova, ti na boni kaaniaki riki ma ngaia. (Iakobo 4:​7, 8) Ai bon te kakabwaia norakin anne!

¹⁸ E taekinaki ae kangai n te Baibara: “Ngke e mena Kristo i aon te aba, ao e kakorakoraa n tataro ni bubutii ma te korakai ao te tang, nakon Teuare kona ni kamaiua man te mate, ao e ongoraeaki ana tataro ibukini maakan te Atua irouna.” (I-Ebera 5:7) E tataro ni bubutii Iesu ma n onnon ao e teimatoa ni kakaonimaki nakon te Atua ni karokoa tokini maiuna i aon te aba. Ao ibukin anne, e kamaiua Natina ae tangiraki Iehova imwini matena ao e anganna kaniwangana ae te aki mamate i karawa. Ti kona naba ngaira ni kakaonimaki nakon Tamara are i karawa, n aki ongei kariri ao kataaki aika ti kona n aitara ma ngaai n taai aika imwaira. Ni koauana, ti kona ni karekei kaniwangara ae te maiu n aki toki tii ngkana ti teimatoa ni ‘kamarurungira n tatataro.’