Kaitaraan te Nanokawaki ni Buani Buum

E KAMATATAAKI n te Baibara ni kangai: E riai te buu te mwaane n ‘tangira buuna n arona n tangiria i bon irouna.’ N aron naba anne, e riai te buu te aine “ni korakora karineani buuna irouna.” A riai ni kaai ni karaoi tabeia ngkai a a riki “n ti te irikona.” (I-Ebeto 5:33; Karikani Bwaai 2:23, 24, BG) Imwin te tai ae maan, e a kakorakoraaki aia reitaki naakai, n aron naba aia tangira i marenaia. Ko kona ni kabotaua ma wakaani kaai aika uoua ake a uaia n rikirake ao n rangi ni kaan. A reitaki n te aro ae rangi ni kaan ao ni katiteuanaaki te buu te mwaane ao te buu te aine ao a namakina te kukurei n tekatekaia n taanga.

Ma tera ngkanne ae e na karaoia te buu te mwane ngkana e mate buuna, ke te buu te aine ngkana e mate buuna? E a kona ngkanne n uruaki te itoman ae kangaanga uruakina ni maiuia. N angiin te tai, e wenemaan iroun te mwane ke te aine ae mate buuna namakinan te rawawatannano ae irianaki ma te maroaa, ao tao te un ke nanokawakina teutana bwa e bukinna n te bwai ane riki. Inanon tekatekan Daniella n taanga i nanon 58 te ririki, e bon ataia bwa a bati ake a a tia ni mate buuia.a Ma e taku neiei imwini mateni buuna: “I tuai man rinanon te aeka n namakin aei mai imwaina. Bon akea te anga ae ko kona n ota iai ni karokoa ko a bon rinanona.”

TE RAWAWATA AE TARAA N AKEA TOKINA

A kakoauaa tabeman taani kakaae bwa akea te rawawata ae korakora riki nakon are e namakinaki ni maten te buu ae rangi n tangiraki. A bati ake a a tibwa tia ni mate buuia aika a kakoauaa naba anne. E a rangi ni maan ni mate buuni Millie. E taku neiei ngke e kabwarabwaraa maiuna ngkai ai akea buuna: “I namakina te rawawata ae korakora.” E bon nanonna neiei bwa e rotaki ana iango i nanon 25 te ririki imwini mateni buuna.

E taneiai n iaiangoia Susan bwa a namakina riki te rawawata ae rangi ni korakora i nanon ririki aika bati, aine aika a nanokawaki ibukini buani buuia. Imwina, e a mate buuna are ai 38 ana ririki. E ngae ngke e a bwakanako 20 te ririki ma e taku neiei: “I bon ururinga buu ni katoabong.” N angiin te tai, e bon tang ibukini korakoran nanokawakina ngkai ai akea irarikina.

E kakoauaaki n te Baibara bwa e kauruakinano te nanokawaki ni buan te buu ao e kiriaria tokina. Ngke e mate Tara ao Aberaam are buuna e “kaota nanokawakina i bukin Tara, ao ba e na tang i bukina.” (Karikani Bwaai 23:1, 2, BG) E ngae ngke e kakoauaa te mangauti Aberaam, ma e bon namakina naba te rawawata ae korakora ni mateni buuna ae tangiraki. (I-Ebera 11:17-19) Imwini maten Rakera, e aki waekoa ni mwanuokina buuna Iakoba are tangiria. E boni kakarakina aroarona ma te tangira nakoia natina mwaane.—Karikani Bwaai 44:27; 48:7.

Tera reireiara ni katoto man te Baibara aikai? A bon namakina te rawawatannano mwaane ao aine aika a a tia ni mate buuia i nanon ririki aika bati. Ti riai n aki iangoi tangia ao aia tai n nanokawaki bwa kanikinaeani mamaaraia, ma bon te bwai ae ti ataia bwa e na riki imwini maten ae tangiraki irouia. A kona ni kainnanoa ara karaunano ao boutokaaia i nanon te tai ae maan.

IANGOANI KANOAN TE BONG AE TII TEUANA

Tiaki te bwai ae bebete kaokani maiun te mwaane ke te aine ae mate buuna nakon te maiu ae tii ngaia iai. Imwin te tekateka n taanga i nanon ririki aika bati, e taneiai te buu te mwaane n ataa arona ni kabebetea buuna ao ni kaungaa nanona ngkana e rawawata ke e un. Ngkana e a mate teuanne, ai akea ngkanne teuare e tangira neienne ao e a bua naba te tia kabebetea nanona. N aron naba anne, imwin te tai ae maan e ataa arona te buu te aine ni kamwengaraoa buuna ao ni kakukureia. Bon akea te bwai ae kona ni kabotauaki ma arorani baina ma te akoi, ana taeka ni karaunano, mwannanoani baika e tatangiri buuna ao baika e kainnanoi. Ngkana e mate neiei, e kona n namakinna teuaei bwa ai ake uaani maiuna. Ai ngaia are a a raraoma ao ni maaku tabeman ake a iaiangoia buuia aika bua mai rarikia ngkana a iangoi taai ake imwaia. Tera te boto n reirei man te Baibara ae kona ni buokiia bwa a na rau ao ni mwengaraoi?

“Tai iango n raraoma ngkanne ibukin ningabong, bwa ko na bon raraomaeakinna ningabong. E bon tannako te bong ma kangaangana.” (Mataio 6:34) A kaineti riki ana taeka Iesu akanne ma baika a kainnanoaki ibukin te maiu, ma a a bon tia ni buokaki iai aomata aika bati bwa a na nanomwaaka i aan te karawawata ni buan ae tangiraki irouia. E korea ae kangai Charles tabeua te namwakaina imwini maten buuna: “E teimatoa ni korakora ururingan Nei Monique irou, ma n tabetai e a taraa n rangi n riao riki. Ma e ngae n anne, I ataia bwa aio ae riiriki ao e na boni kekerikaaki te nanokawaki ni waakinakon te tai teutana imwin teutana.”

Eng, e riai n nanomwaaka Charles “ni waakinakon te tai.” E kanga ni kona ni karaoa anne? E taku: “I iangoa kanoan te bong ae tii teuana man ana ibuobuoki Iehova.” E aki taonakinako Charles n te nanokawaki. E aki waekoa ni bua nanokawakina, ao e aki rangi n rotakibuaka iai. Ngkana e a tia ni mate buum, kakorakorako ni kaitaraa nanokawakim n tabeakinani kanoan te bong ae tii teuana. Ko aki ataia bwa tera kakabwaiaam ke kaungaan nanom n te bong are imwina.

Bon tiaki iteran ana moani kantaninga Iehova te mate. Ni kaitaraan anne, bon iteran “ana mwakuri te Riaboro.” (1 Ioane 3:8; I-Rom 6:23) E kabongana te mate ao te maaku Tatan ni kaunia iai aomata aika bati bwa e aonga n teimatoa n tautoronia ao n akea aia kantaninga naba. (I-Ebera 2:14, 15) E kukurei Tatan ngkana e bwara nanon temanna n ukera te kukurei ni koaua ao te raunnano naba n ana waaki te Atua ae boou i aon te aba. Mangaia are te rawawatannano ae namakinna te buu ni mateni buuna, e bon riki man ana bure Atam ao ana kunemwaan Tatan. (I-Rom 5:12) E na boni kaetii urubwai ni kabane Iehova ake a riki mairoun Tatan, ike e na tokanikai iai i aon ana bwai ni buaka ae akea ana tangira iai ae te mate. A irekereke aomata aika bati ake a a tia ni mate buuia n te kamaiuaki ke te kainaomataaki man te maaku are e karikirakea Tatan, n arom naba.

Ni kaineti ngkanne ma te koraki ake a kautaki nakon te maiu ikai i aon te aba, a na noraki bitaki aika bati n aroia aomata n iraorao. Iangoia kaaro, tiibu ao taiani bakatibu riki tabeman ake a na manga kautaki nakon te maiu ao n rikirake ni kororaoi i rarikia natiia ao tibuia. A na boni kamaunaaki mwin nako te kara. A kona te roro ae ngkai n ataa aron taraakia aia bakatibu n te aro ae rangi ni kaokoro man aron taraakia irouia ni boong aikai? Ao ti aki ngkanne kakoauaa bwa bitaki akanne bon iterani kanakoraoaia botannaomata?

A rangi ni mwaitikurikuri titiraki aika kona n iangoaki ibukia aika kautaki, n aroia te koraki ake iai buuia aika mate bwa tao uoman ke raka riki. A tabeka te titiraki Tarukaio ibukin te aine ae mate moani buuna, ao imwina ana kauoman, ao ai arona naba ma buuna aika bati imwina. (Ruka 20:27-33) Tera aron reitakia aeka n aomata akanne n te mangauti? Ti bon aki ataia, ao akea bukina ae ti riai ni katautaua te bwai ae na riki ke n tabeaianga ibukini baika ti aki atai. Ma n te tai aei, ti riai n onimakina te Atua. Iai te bwai ae ti kakoauaa raoi bwa bwaai ni kabane ake e na karaoi Iehova n taai aika imwaira, a na bon raraoi, a riai ni kantaningaaki ao n aki maakaki.

TE KANTANINGA IBUKIN TE MANGAUTI BON NIBWAN TE KABEBETENANO

Teuana mai buakon te reirei ae rangi ni mataata n Ana Taeka te Atua boni mangautiia aika tangiraki. E kakoauaaki n rongorongon rimoa man te Baibara ni kaineti ma te mangauti bwa “a na bane iai n ongo [bwanaan Iesu] aomata ake a mena i nanon taian ruanimate ao a na otinako.” (Ioane 5:28, 29) A na boni karekea te kukurei aomata aika maiu n te tai anne ngkana a a kaitiboo ma te koraki ake a kainaomataaki mani mwaakan te mate. N te itera are teuana, ti aki kona naba n ataa aron te kukurei are a na namakinna naake a na kautaki.

Ngkana a kautaki maate, e na boni kaonaki aon te aba n te kimwareirei ae tuai man namakinaki mai imwaina. A nang mena i buakoia aika maiu birion ma birion aomata ake a a tia ngkoa ni mate. (Mareko 5:39-42; Te Kaotioti 20:13) A riai ni kabebeteaki aomata ni kabane ake a a tia ni bua raoia aika tangiraki n te mate mani kananoan aia iango i aon te kakai ae na karaoaki n te tai ae imwaira.

Iai bukina ae riai ngkai a nanokawaki aomata nako ngkana e a roko te kautiuti? E kaekaaki anne n te Baibara bwa bon akea. Ni kaineti ma ae taekinaki n Itaia 25:8 (BG), e “na oongaki te mate [iroun Iehova] n aki toki.” E irekereke n anne kamaunaani baika a karika te rawawata imwin te mate ni kabane, bwa e reitakinako te taetae ni burabeti anne ni kangai: “E na kaoi rannimata te Uea ae Iehova mani maata ni bane.” Ngkana ko namakina te nanokawaki ngkai ibukina bwa e a tia ni mate buum, e na bon karekea nakoim te kukurei taekan te mangauti.

Akea te aomata ae atai bwaai ni kabane ake e na kakororaoi te Atua n te waaki ae boou i aon te aba. E taku Iehova: “Aroni karawa ngkae e rietata riki nakon aontano, ao ai aron naba arou nako, ba a rietata riki nakon aromi nako, ao nanou nako nakon nanomi nako.” (Itaia 55:9, BG) Ti a kona ni karekea te kantaninga n aron Aberaam ibukin onimakinan Iehova man ana berita Iesu ni kaineti ma te mangauti ae e a kaan roko. Te bwai ae kakawaki ibukia Kristian n tatabemania nako ngkai, e bon irekereke ma te bwai ae tangiria mairoura te Atua ao ngkanne, ‘a a katauaki bwa a na karekea te maiu n te waaki ae na roko’ i rarikia naake a na kautaki.—Ruka 20:35.

TE KOAUA IBUKIN TE KANTANINGA

Karikirakea am kantaninga n oneani mwin are ko na raraoma. A iangoia aomata bwa akea te bwai ae kantaningaaki nakon taai aika imwaira. Ma e anganira Iehova te kantaninga ibukin te bwai ae raoiroi riki. Ti aki kona n ataa raoi aron Iehova ni katoki nanora ni baika ti kainnanoi ke n tangiri, ma e ngae n anne, ti riai n aki nanokokoraki bwa e na boni karekei. E korea ae kangai te abotoro Bauro: “Ma ngkana e a noraki te bwai ae kantaningaaki, ao e a aikoa manga kantaningaaki. Bwa e na kanga te aomata ni kakantaningaa te bwai ae e a noria? Ma ngkana ti kakantaningaa te bae ti aki noria, ao ti nanomwaaka ni kariariaa.” (I-Rom 8:24, 25) Ko na boni buokaki n nanomwaaka ngkana e nene am kantaninga n ana berita nako te Atua. Ngkana ko nanomwaaka, ko na bon nori taai aika imwaim aika rianako aroia ike e nang “anganiko baikana e tangiri nanom” Iehova. E na kanuaiia ‘ni kabaneia akana maiu n te bwai ae a tangiria.’—Taian Areru 37:4; 145:16, BG; Ruka 21:19.

A a moanna n rawawata nanoia abotoro ngke e a uakaan ana tai ni mate Iesu. Mangaia are e a karau nanoia Iesu n taeka aikai: “Tai karawawatai nanomi. Onimakina te Atua ao onimakinai naba.” E tua ae kangai nakoia: “N na aki motika roomi. N na boni manga roko iroumi.” (Ioane 14:1-4, 18, 27) E karekea aan aia kantaninga ao nanomwaakaia taan rimwina aika kabiraki i nanon tienture aika bati n ana taeka ake e angania. Akea bukina ae a na bwara nanoia iai te koraki ake a ingainga ni kan noriia naake a tangiraki irouia n te mangauti. E na aki kariaia Iehova ma Natina bwa a na tiku n tii ngaiia. Ko kona ni kakoauaa anne!

a Names have been changed.

Kaungaia Akana Nanokawaki Imwini Buani Buuia

Inanon tabeua te tai imwini maten te Kristian ae iai buuna, ao a kona n roko aomata aika bati nakoni mwengani buuna are tiku imwina n anganna taeka ni kabebetenano ao ni buokia naba n aaro aika kakaokoro. N te katoto, e na bae ni kakaitau te aine ae e a tia ni mate buuna n aia mwamwannano kaain ana utu ao raoraona. Ma e tabe ni kekerikaaki nanokawakina teutana imwin teutana ao e kainnanoa te kabebetenano ao boutokaana i nanon tabeua te tai. E taekinaki ae kangai n te Baibara: “E tangira te aomata raona n te bong ae koraki, Ao e bungiaki te tari ba katokani kain tarina.”—Taeka N Rabakau 17:17, BG.

Tera arom ae riai ni kataetaea te aomata ae nanokawaki? E taekinaki te taeka n reirei n te Baibara ae kangai: “Kam na bane n nanoteuana, kaotiota te atataiaomata, te itangitangiri n tari, [ao] te nanoanga.” (1 Betero 3:8) E bae n aki marurung raoi i nanon tabeua te tai te Kristian ae tiku n tii ngaia imwini mateni buuna. Mangaia are e ngae ngke a karauaki n iangoaki raoi taeka aikai: “Ko uara? ke “Ko marurung? ma a bon aki rangi n tamaroa naba. E kona n iango ni kangai te aomata ae nanokawaki, ‘Ko aki ataa te bwai ae I rinanona,’ ke ‘N nang kanga naba ni marurung n te tai aei?’ E na rangi n ibuobuoki riki taekinan te taeka ae kaunganano aei: “I rangi ni kukurei n noriko,” ke “I rangi ni kaungaaki ngkai I noriko n roko n te botaki n te ekaretia.”

Ko kona naba ni kaoa te aomata ae tiku n tii ngaia bwa ko na amwarake ma ngaia, ke n nakonako ni kabuaa nanokawakina. E kabebeteaki nanon Marcos ae te mwaane are e a tia ni mate buuna ni kawarana n ana auti irouia raoraona. Tera ae a maroroakinna? E taku Marcos: “Ti aki kabatiaa maroroakinan au kangaanga ma boni bwaai aika kaungaunga.” E taku naba Nei Nina are e a tia ni mate buuna: “A aki toki raoraou n taekin taeka aika riai n taai ake I boni kainnanoi iai. N tabetai, a aki taetae ma a bon tii tekateka naba i rarikiu.”

Ngkana e kani maroroakina te kabuanibwai anne te aomata ae e a tiku n tii ngaiia, kakauongo ma te nano ni kan ongora ao taotaona nanom. Tai tabeki titiraki aika a na kekeraanako te bwai ae ko aki riai n ongo. Tai motikitaeka. Akea riaim n anga am reirei ni kairiri ibukin aron te aomata ae nanokawaki ni kaotiota nanokawakina ke ibukini maanin ana tai n nanokawaki. Tai maneang ngkana arona bwa e aki kani maroro ma e kan tiku n tii ngaia. Ko kona ni manga okiria n te tai teuana. Teimatoa ni kaotiota te itangitangiri.—Ioane 13:34, 35.

Ko Raraomaeakini Taai Aika A na Roko?

E raoiroi iaiangoan kakororaoan ana berita nako Iehova. E aki toki naba Aberaam n iaiangoa ana berita te Atua are e na anganna natina te mwaane. Ma e kaungaa Iehova bwa e na taotaona nanona. E bon aki bwarannano te mwaane ae kakaonimaki anne.—Karikani Bwaai 15:2-5; I-Ebera 6:10-15.

Imwin ongoran Iakoba taekani maten Ioteba, e a rangi n nanokawaki ngkai bwa ai akea natina aei i rarikina. N ririki ake imwina, ao e teimatoa Iakoba n tanginiwenei ibukin natina are e iangoia bwa e a tia ni mate. Ma e ngae n anne, E kawakina kakabwaiaan Iakoba are kakaonimaki Iehova, ae te bwai ae riaon ae e kona n iangoia. Imwin tabeua te tai, e a manga katiteuanaaki Iakoba ma Ioteba ao e rinanon naba kakukurein noraia tibuna. E taku Iakoba: “I aki taku i nanou ngkoa ba N na manga nora matam: ao noria, E anganai te Atua te noriia naba am kariki.”—Karikani Bwaai 37:33-35; 48:11, BG.

Baikara reireiara man rongorongo aikai? Te moan, ti riai ni kakoauaa bwa bon akea te bwai ae kona ni tuka kakororaoan nanon te Atua ae Moan te Mwaaka. Te kauoua, ngkana ti tataro ao ni kaboraoi ara mwakuri ma nanon Iehova, e na bon tabeakinira ngkai ao e na katoki naba nanora ni bwaai ni kabane aika ti kainnanoi ke n tangiri n taai aika a na roko. E korea ae kangai Bauro: “E kona ni karaoa ae rangi ni bati riki te Atua nakon are ti bubutii ke are ti iangoia, ibukini mwaakana ae mwamwakuri i nanora. Mangaia ae e na neboaki rinanon te ekaretia ao rinanon naba Kristo Iesu n rooro nako n aki totoki. Amen.”—I-Ebeto 3:20, 21.