Ko a Tia ni Katoonga te Bwerena ni Kamaiu?

A A BONI baki taan neweaba. E a rikirake tangiran amwarake n taamnei irouia n rokoia n taabo rimoa n te kaawa ae Betereem ni kawai, ao a kani kataia ni karaoa te bwai teuana ae a taneiai iai. E nora te tabo ni kaamwarake teuana temanna mai buakoia ae kakabooaki iai te amwarake ae te falafel ae karaoaki man te aeka n uaanikai ae te chickpeas, te tomato, anian, ao ai tabeua riki aika a kakanaki ma te aeka ni bwerena teuana. E a manga reke korakoraia taan neweaba akanne mani kanaia ae bebete ma ni kangkang anne.

A bon aki ataia iruwa aikai ae kanakin te aeka ni bwerena ae bebete aei irouia n te bong anne bon te bwai ae e a kamani kakaraoaki ma rimoa. Nanon te ara ae Betereem bon te “Auti ni Berena,” ao e a tia te bwerena anne n umunaki n te tabo anne i nanon ririki aika nga ma nga. (Ruta 1:22; 2:14) Te aeka ni bwerena ae te Pita bon teuana mai buakoni bwerena mai Betereem.

E kaania aua te nga te ririki n nako n te tabo ae aki raroa i maiakini Betereem, ao e kakaraoi “buani berena” aika umunaki buun Aberaam ae Tara bwa kanaia aia iruwa aika teniman ake a karina ni kawariia. (Karikani Bwaai 18:6, BG) Tao e reke te “baraua ae manti raoi” are e kamanena Tara man te aeka n uita teuana ae te emmer ke te bare. E riai ni waekoa ni katauraoa te bwerena aei Tara ao e bae n umunna i aon atibu aika kabuebue.—1 Uea 19:6.

A boni katauraoa oin aia bwerena kaain ana utu Aberaam ao a umunna n aron ae taekinaki n te rongorongo aei. N aroaroia ni mwamwananga man te tabo teuana ma teuana, e nanonaki iai bwa tao a aki kona Tara ao ana toro n umuna te bwerena n aeka n ai n umum ake a taneiai ni kakabonganaaki i Ura, ae ana kaawa Tara. E boni katauraoa te baraua ae manti raoi man aia uita. Bon te mwakuri korakora aei are e kamanenaaki iai te bwai n ii baraua ae kona n uouotaki ao tao te kai n ikiki ma te aubunga ae kaanga te boora.

Imwin aua te tienture, e a tei te Tua Rinanoni Mote bwa e aki kona n riki te bwai n ii baraua bwa te bwai ni kaboomwi ibukin tangoan te bwai teuana kioina ngke bon “roon te aomata.” (Te Tua-Kaua 24:6, BG) E iangoia te Atua bwa e rangi ni kakawaki te bwai n ii baraua ibukina bwa ngkana akea te bwai aei, e aki kona ngkanne te utu ni karaoa aia bwerena ni katoabong.—Nora te bwaoki ae “Kamarauan te Burawa ao Umunakina ni Katoabong n Taai Ake A Karakinaki n te Baibara.”

TE BWERENA IBUKINI KATEIMATOAAN TE AOMATA

E mwaneweaki te bwerena n te Baibara tao 350 te tai, ao a aki toki ni kamanena taani korea te Baibara n oneani mwin te amwarake. E kaotia Iesu bwa te koraki ake a beku ibukin te Atua a kona n tataro n akea nanououaia ni kangai: “Anganira kanara ae ti a tau iai n te bong aei.” (Mataio 6:11) E tei ikai te “berena” n onea mwin te amwarake ni kabane, ao e kaotia Iesu bwa ti kona n onimakina te Atua bwa e na katauraoi kanara ni katoabong ibukini kateimatoaani maiura.—Taian Areru 37:25.

Ma e ngae n anne, iai te bwai teuana ae kakawaki riki nakon te bwerena ke te amwarake. E taku Iesu: “E aki riai ni maiu te aomata n tii te amwarake, ma e na maiu naba n taeka nako aika otinako mai win Iehova.” (Mataio 4:4) E taekina anne ngke e nanona iai te tai are a a bon onimakina naba te Atua tibun Iteraera ni baike E katauraoi ibukia. E moanaki aei n te tai ae aki rangi ni maan imwini kitanakin Aikubita. Tao imwin teuana te namwakaina, e a karako kanaia n te tai are a a rin iai n te Rereua ae Tinai. A a raraoma ngke e taraa n ae a nangi mate n te baki n te rereua ae mwauteretere, ao e a korakora ngurengureia ao a taku: “Ti kanuaira ni kangi baraua” i Aikubita.—Te Otinako 16:1-3, BG.

Akea te nanououa bwa e rangi ni kangkang te bwerena are i Aikubita. N ana tai Mote, a anganganaki kaain Aikubita bwerena aika kakaokoro ao keeke aika bon tau irouia taan umum aika mwaatai. Ma bon akea ana iango Iehova bwa e na katikuia ana aomata n akea kanaia te bwerena n aekaia nako. E berita ni kangai: “Noria, N na kabwaka te berena mai karawa ba kanami.” Ao n aron ae taekinaki, e reke te bwerena aei mai karawa n te karangaina, ae “te bai ae uarereke ae mronron,” n ai aron te aoi ke te aiti. “Tera na te baei?” Anne aia titiraki tibun Iteraera n te moantai are a noria iai. E kaekaia Mote ni kangai: “Aei te berena ae E anganingkami Iehova ba kanami.” A arana te baei bwa te mannaa ao e kateimatoaaki maiuia n te bwerena aei i nanon 40 riki te ririki.—Te Otinako 16:4, 13-15, 31, BG.

A boni bae ni mimi iai tibun Iteraera n te moantai. Ao kanakina ai aroni “berena aika karaoaki ma aia karewe maniberu,” ao e bon tau mwaitina ibukia aomata ni kabane. (Te Otinako 16:18) Ma ni waakinakon te tai, a a moanna ni bwarui amwarake aika kakaokoro ake a kaakang i Aikubita. A a ngurengure ni kangai: “Bon akea te amarake ae ti noria ba ti te manna aei.” (Warekaia Iteraera 11:6, BG) Imwina riki, a a rangi n un ao a taku: “A bu nanora n te amarake ae bebete aei.” (Warekaia Iteraera 21:5, BG) N tokina, e a rangi ni maai irouia te “berena mai karawa” ao a a rawa ni kanna.—Taian Areru 105:40, BG.

TE AMWARAKE NI KAMAIU

E teretere raoi bwa e kona ni kai reke te bwerena n aroni baika bati riki. Ma e taekinaki n te Baibara te bwerena ae rangi n okoro are e aki riai ni kamangoraki. E kona ni karekei kakabwaia aika akea tokia te bwerena aei are e kabotaua Iesu ma te manna are a rangi n ribaia tibun Iteraera.

E tua ae kangai Iesu nakoia ake a ongora irouna: “Ngai bon te amwarake ni kamaiu. A kang manna ami bakatibu n te rereua, ma a boni mate naba. Ma ane kana te amwarake ae ruo mai karawa, ao e na aki mate. Boni ngai te amwarake ae maiu ae ruo mai karawa, ane kana te amwarake aei ao e na maiu n aki toki, bwa ni koauana, te amwarake ae N na anga bon irikou ibukini maiuia kaain te aonnaba.”—Ioane 6:48-51.

A bati aika a ongora iroun Iesu ake a aki ota raoi n ana kaikonaki are e kamanenai iai taeka aika “amwarake” ao “irikou.” Ma e bon tonu raoi te kaikonaki anne. A teimatoa ni maiu kaain te baronga ae Iuta n te bwerena raoi, n aron naba te manna are a teimatoa ni maiu iai tibun Iteraera i nanon 40 te ririki n te rereua. E ngae ngke te manna bon te bwaintangira mairoun te Atua, ma e bon aki anga te maiu ae aki toki. N te itera are teuana, e reke te kaniwanga man ana angakarea Iesu tii nakoia akana kaotiota onimakinana. Boni ngaia raoi “te amwarake ni kamaiu.”

Ngkana tao ko baki, ko kaenakoa baim n anaa te mwakoro ni bwerena. Ao ko kona naba ni kaitaua te Atua ibukini “kanam n te bong anne.” (Mataio 6:11, The New English Bible) Ngkai ti boni kakaitau n te bwai ae katauraoaki ae kangkang, ti bia aki mwanuokina kakawakin “te amwarake ni kamaiu” ae Iesu Kristo.

Ti na kanga ni kaotia bwa ti kaokoro ma tibun Iteraera ake a aki kakaitau n ana bong Mote, ngkai ti aki kakeaa bongan te amwarake ae moan te kakawaki aei? E taku Iesu: “Ngkana kam tangirai ao kam na kakairi n au tua.” (Ioane 14:15) Ngkana ti kakairi n ana tua Iesu, e na reke nakoira kantaningaani kanakin te amwarake ni kamaiu ae kakukurei n aki totoki.—Te Tua-Kaua 12:7.