A na Urua te Aonnaba Aomata n Aki Toki?

Ni kaineti ma te tia korea te Baibara rimoa, e rangi ni korakora kaokoron anauni maiuia aomata ae kimototo ma teimatoan te aonnaba n aki toki. Ni koauana, e nako te rorona ao e manga roko te rorona i nanon nga ma nga te ririki, ma e noraki kamimin te buraneti ae Aonnaba bwa e kangaanga uruakana ao e teimatoa ni boutokaa te maiu ni karokoa ngkai.

A iangoaki ririki ake man te Kauoua ni Buaka Are Kabutaa Aonnaba irouia tabeman, bwa taai ake e korakora ao ni waekoa iai te bitaki n te aonnaba n te aro ae karawawata riki nakon are mai mwaina. Inanon ririki aika tii 70 ke e nako riki, a a tia aomata n nori rikirakeni kaubwain te aba aika kamimi ni kaineti ma baao ni mwamwananga, te itoman ao kukune aika boou riki tabeua ike a a riki iai bitaki aika korakora. A bati ake a karekea te maiu are e iangoaki ngkoa bwa e kangaanga rekena. Ma n te tai anne ni karokoa ngkai, e noraki bwa e a kaania tenua te tai okiokini mwaitin te botannaomata i aon te aba.

Ma a bane baikai ni kainnanoa te kabanemwane ae bati. A a tia aomata n urua te aonnaba n aia mwakuri aika aki raoiroi n te tai ae waekoa, n te aro are a aikoa nakoraoi mwamwakurini bwain te aonnaba. Ni koauana, a taekinna tabeman taan rabakau ni bwain te aonnaba bwa ti a mena ngkai n te tai ae e a rikirake iai rotakin ara buraneti n aia mwakuri aomata.

E taetae ni burabetinaki n te Baibara te tai are e na ‘uruakaki iai te aonnaba’ irouia aomata. (Te Kaotioti 11:18) A iangoia tabeman bwa ti a maeka n te tai anne ke ti aki. A na mwaitira riki te urubwai ae na karaoaki? Ai bon akea aia anga ni kaoka mwin te urubwai? Ni koauana, a na urua te aonnaba aomata n te aro are a aikoa kona ni kaoka mwin te urubwai?

AKEA TE ANGA NI KAOKA MWIN TE URUBWAI?

E koaua bwa ai aoni kawaina ngkai te aonnaba n akea te anga ae na kaokaki iai mwin te urubwai i aona? A namakinna tabeman taan rabakau ni bwain te aonnaba bwa e kona ni kangaanga katautauani baika a na riki imwini bitaki. Ibukin aei, a a tabeaianga bwa ti na bae n aitara ma “kangaanga” ike a na karina n reke mwia aika karuanikai ao bitaki aika aki kantaningaaki nakon tauani kanoan te bong.

Iangoa te katoto n te aono ae te West Antarctic Ice Sheet. A kakoauaa tabeman bwa ngkana e teimatoa n rikirake kabuebuen te ea n te aonnaba ao taari, e kona te tino ae bubura ma ni matenten aei are e a riki n rangi ni kangaanga kaokana ni manga buraoki. E riki aei ibukina bwa e rabunaki otan taai ni matentenin te tino. Ma ngkana e a tabe te tino arei ni mmani ao n uarereke, n tokina e na kai noraki iai taari are i aana are e uarereke iai rokon otan taai. E temeka te kabuebue ae korakora riki aon taari are e roo riki n te aro are e a kakorakoraa bitakin te tino bwa e na ran. E aki kona ni katokaki te urubwai ae e okioki anne. E kona iabutin taari man te tino are e a ran ni karika te kabuanibwai nakoia aomata aika mirion ma mirion.

E A RIKIRAKE N RUANIKAI BWAIN NANON TE AONNABA

A bati tuua ake a baireaki irouia taan rabakau ni bwain aonnaba ibukin totokoani karuanikai aika ti tabe ngkai ni kaaitarai n ara buraneti. E aranaki te tua teuana ae e tabe ni kabonganaaki i nanon te tai ae maan bwa kateimatoaani bwain aon te aba, ae e nanonaki iai karikirakeani kaubwain te aba ao bwain nanon te aonnaba n akea riaoan iai tian baika a katauraoaki i nanon te buraneti. Baikara bwaai aika a kona n noraki imwina?

E kananokawaki bwa kamanenaan te mwane n te aro ae riao ni katobibia te aonnaba, bon titeboo ngkanne ma kamanenaan bwain te aonnaba n te aro ae riao. A teimatoa aomata ni baitii ni kabonganai bwain nanon ara buraneti nakon are a na kona ni karaoaki oneani mwia i bon irouia. Iai te bwai ae kona ni karaoaki ibukin aei? E kakoauaa temanna te tia rabakau i aon reitakini kanoan te otabwanin ngke e kangai: “Ni koauana, bon akea ara iango bwa tera arora ni kanakoraoa ara buraneti.” E tonuraoi aei ma ae e taekinaki n te Baibara ni kangai: “Tiaki ana bwai te aomata ae nakonako te kaeti eueutakina.”—Ieremia 10:23, BG.

N te itera are teuana, a karauaki nanora n te bae e taekinaki n te Baibara bwa e aki kariaia te Atua ae te tia Karikiriki bwa a na urua aomata te otabwanin n te buraneti. Ti wareka ae kangai n Taian Areru 115:16, (BG): “E angania natiia aomata aonaba [te Atua].” Eng, bon te ‘bwai n tituaraoi ae raoiroi’ ara buraneti aei mairoun Tamara are i karawa. (Iakobo 1:17) Ti na kantaningaa te Atua bwa e na anganira te bwai ae mwakuri raoi i nanon te tai ae aki maan ao imwina e a manga aki mwakuri raoi? Tiaki ngaia anne! E kakoauaaki anne man aroni karaoan ara buraneti.

TE BWAI AE KANTANINGAIA TE TIA KARIKIRIKI

E tabwanin raoi ni bokin te Baibara ae Karikani Bwaai, kabwarabwaraan aron te Atua ni karaua ni karaoa te aonnaba. N te moantai, e kabwarabwaraaki te aonnaba bwa “akea kanoana; ao e mena te ro i aoni marawa.” Ma e katuruturuaki taekan “raan” aika rangi kakawaki ibukia aomata aika maiu i aon te buraneti. (Karikani Bwaai 1:2, BG) Imwina ao e taku te Atua: “E na oota.” (Karikani Bwaai 1:3, BG) E teretere raoi bwa e rinnako otan taai i nanon otangan aonnaba ao e a noraki iai te oota n te moantai i aon te aba. E a manga kabwarabwaraaki imwina karikan te aba ae mwau ao raan. (Karikani Bwaai 1:9, 10) Imwin anne, e a riki “te uteute, ma te aroka ae kariki uaa aika bon uaana, ma te kai ae kariki uaa, ae bon iai koraana i nanona, aika bon uaana.” (Karikani Bwaai 1:12, BG) A kainnanoaki bwain nanon te otabwanin ibukin rikirakeia ao okiokini karaoaia i bon irouia aika kakawaki ibukin te maiu, n aron aroka aika kiriin ake a karaoi kanaia man taai. Tera bukin te katauraoi ae korakora ni kaineti ma anne?

E kabwarabwaraaki te Atua iroun te burabeti rimoa ae Itaia ni kangai: “Bon te Atua Ngaia; ae karika aonaba ma ni karaoia; E kamatoa, e aki matebuaka karaoana i Rouna, E karaoia ba e na maekanaki.” (Itaia 45:18, BG) E teretere raoi bwa ana kantaninga te Atua ibukin te aonnaba bwa e na maekanaki irouia aomata n aki toki.

E kananokawaki bwa a a tia aomata n aki kabongana raoi ana bwaintituaraoi te Atua ae rangi n tamaroa n te aro are a a urua. Ma e ngae n anne, e bon aki bitaki ana kantaninga te tia Karikiriki. E kangai ana taeka te mwaane temanna rimoa: “Tiaki te aomata te Atua, ae E na kewekewe iai; Ao tiaki naba natin te aomata, ae E na bita nanona iai ngkana E nanoanga: E a tia n taku, ao tiaki E na karaoia?” (Warekaia Iteraera 23:19, BG) Ni koauana, e na waekoa n roko te Atua ni “kamaunaia . . . te koraki ake a urua te aonnaba,” n oneani mwin are e na kariaia bwa a na urua.—Te Kaotioti 11:18.

BONI MWENGARA TE AONNABA N AKI TOKI

E taekina ae kangai Iesu Kristo n ana Kabwarabwara i aon te Maunga ae rangi n ataaki: “A a kukurei akana nimamannei bwa a na bwaibwai n te aonnaba.” (Mataio 5:5) E kaotia Iesu imwina riki n ana kabwarabwara naba anne, te anga ae e na kamanoaki iai te aonnaba man uruakana. E tua nakoia taan rimwina bwa a na tataro ni kangai: “E bia roko am tautaeka n uea. E na kakororaoaki nanom i karawa ao n te aonnaba naba.” Eng, e na kakororaoaki ana kantaninga te Atua ibukin te aonnaba n Ana Tautaeka n Uea te Atua ke ana kairiri.—Mataio 6:10.

Ni kaineti ma bitaki aika kamimi ake e na uotii te Tautaeka n Uea, e taekina ae kangai te Atua: “Noria! I a kabooui bwaai ni kabane.” (Te Kaotioti 21:5) E nanonaki n aei bwa e na onea mwin te aonnaba aei te Atua nakon ae boou? E aki, ngkai bon akea te bwai ae kairua ni bwain nanon ara buraneti. Ma iai te bwai ae na karaoia te Atua nakoia naake a bukintaeka ibukin uruanakin ara buraneti, ae “te koraki ake a urua te aonnaba” aika nanonaki iai aia tautaeka aomata aika kairiri ni boong aikai. E na oneaki mwina ni “karawa ae boou ao aonnaba ae boou,” ae te tautaeka i karawa ae boou ae Ana Tautaeka n Uea te Atua, are e na kairiri i aoia kaain te aonnaba ae boou.—Te Kaotioti 21:1.

Ngkana e na katokaki kamanenaani bwain nanon ara aonnaba n te aro ae riao irouia aomata, e na manga boni katamaroai bwain nanona te Atua bwa e aonga n teimatoa te maiu. E na manga kaoki bwain ara buraneti nakon aroia ni moani karikaia bwa e aonga n teimatoa iai maiuia aomata. Ni kabwarabwaraan te bwai ae e na karaoia te Atua, e kairaki n te taamnei te tia areru bwa e na korea ae kangai: “Ko teboka aontano n te karau ba e na maiu ma ni kariki ua.” Ibukin nakoraoin tauani kanoan te bong ao ae moan te kakawaki riki, bon ana kakabwaia te Atua bwa e na riki te aonnaba bwa te bwaretaiti mani batin te uaa.—Taian Areru 65:9-13, BK.

E taku Mohandas Gandhi ae te tia kairiri ngkai n te Aro i aon Inria ibukin Pyarelal ae ana tia koroboki: “A katauraoaki n te aonnaba bwaai aika rangi bati ibukini kainnanoia aomata ni kabane ma tiaki ibukin nanonrangiia.” E taekinaki nibwani kangaanga n te aonnaba n Ana Tautaeka n Uea te Atua ao rinanon rekeni bitakin nanoia aomata. E taetae ni burabetinna te burabeti are Itaia bwa e na “aki tabare te aba ma n ururu” nakon temanna ma temanna ke nakon te aonnaba i aan ana kairiri te Tautaeka n Uea. (Itaia 11:9, BG) Ni koauana, a a tia aomata aika mirion ma mirioni mwaitiia n ara bong aikai, man aaba ao aaro nako n reiakin ana kaetieti te Atua aika rangi ni kakawaki. A reiakinaki bwa a na tangira te Atua ao raoia n aomata, a na kaotiota te nano ni kakaitau, a na tararuaa te otabwanin, a na kateimatoai kaubwain te aba ao ni maeka n te aro ae boraoi ma ana kantaninga te tia Karikiriki ibukia aomata ao n ikotaki naba ma te aonnaba. A katauraoaki aomata ibukin te maiu n te aonnaba ae bwaretaiti.—Te Minita 12:13; Mataio 22:37-39; I-Korote 3:15.

E motikaki ni Karikani Bwaai te rongorongo ibukin te karikibwai ni kangai: “Ao te Atua E nori bwaai ni kabane aika E karaoi, ao noria, moan te raoiroi.” (Karikani Bwaai 1:31, BG) Ni koauana, e na bon aki kariaia te Atua te aonnaba ae rangi n tamaroa aei bwa e na uruakaki ni kabane. A kabebeteaki nanora n ataan ae e mena i nanoni bain ara tia Karikiriki ae tatangira ae Iehova ae te Atua, taekan ara buraneti ae e na kamanoa nakon taai aika na roko. E berita ni kangai: “A na abana te aba akana raoiroi, Ao a na mamaeka iai n aki toki.” (Taian Areru 37:29, BG) Ko bia warekaki i buakoia “akana a raoiroi” ake a na atonga te aonnaba bwa aia tabo n aki toki.