E Kona n Reke te Tangira ni Koaua?

1, 2. Antai ae kona ni kakabwaiaaki ngkana e karaua n iaiangoa Ana Anene Toromon, ao bukin tera? (Nora te taamnei ni moan te kaongora aei.)

‘AI KORAKORARA aia tangira ngkai a kaai n itaramata ao n irabwati! Ni koauana, bon akea ae kona ni kakewea ae a rangi n tangiriia!’ Aikai ana iango temanna unimwaanen te ekaretia are e a tibwa tia ni karaoa aia mare naakai. Ngke a karaurau ni mwananga bwa a na taenti n tain te botaki, bon akea te bwai ae e kona ni karaoia te unimwaane aei ma e tii iango ni kangai: ‘E na teimatoa aia mare? E na korakora aia tangira i nanoni waakinakon te tai ke e na kekerikaaki?’ Ngkana e noraki bwa e korakora aia tangira ao n teimatoa i marenaia, a na bon nakoraoi. Ma n iangoan maare aika rangi ni bati ake a uruaki, e a riai ngkanne tabekan te titiraki ae e kona n reke te tangira ni koaua ke e aki.

² E burenibwai ni kaotiotaki naba te tangira ni koaua n ana bong te Uea are Toromon i aon Iteraera rimoa. E taekina ae kangai Toromon ngke e korea taekan te aroaro ni maiu ae riai n ana tai: “E reke i rou te mwane ae ti temanna mai buakoia tenga; ma e tuai reke i rou te aine mai buakoia akanne ni kabaneia. Noria, ti aei ae reke i rou, ba te Atua E a tia ni karaoa te aomata n eti arona, ma aomata a ukoukori aaro aika baoua aika bati.” (Te Minita 7:26-29, BG) Ibukin anne, e a korakora aia kariri aine aika ianena ake a taromauria Baara, ao e a rangi ni kerikaaki irakin nanon te kaetieti ibukin te aroaro ni maiu ae riai n ana tai Toromon, ngaia are e a kangaanga reken te mwaane ke te aine ae raoiroi aroarona irouna.a Ma e ngae n anne, e kaotaki n te kario are e koreia tao 20 te ririki mai imwaina ae Ana Anene Toromon, bwa e kona n reke te tangira ae teimatoa i marenan te mwaane ma te aine. E kaotaki naba iai n te aro ae mataata bwa tera aron te tangira anne ao aroni kaotiotana. A kona n reke reireiaia aika bati ana toro Iehova aika a a tia ni mare ao aika tuai ni mare, ni kaineti ma te aeka n tangira anne ngkana a karauia n iaiangoa bokin te Baibara aei.

E KONA N REKE TE TANGIRA NI KOAUA

3. E aera ngkai e kona n reke te tangira ni koaua i marenan te mwaane ma te aine?

³ Wareka Ana Anene Toromon 8:6. E kamanenaaki te taeka ae ‘te uramwaaka ae ana bwai Iehova’ ibukini kabwarabwaraan te tangira ae e bati reireiara mai iai. Te tangira ni koaua bon ‘te uramwaaka ae ana bwai Iehova’ ngaia are e Moan riki te aeka n tangira anne mairouna. E karika te aomata ni katotongana bwa e na kona ni kaotiota te tangira. (Karikani Bwaai 1:26, 27) Ngke e anganaki te moani mwaane are Atam iroun te Atua, te moan aine are Ewa, ao e rangi ni kukurei n te aro are e a kabwarabwaraa aron ana namakin ibukin neiei. Akea te nanououa bwa e namakinna Ewa ae e a rangi ni kaaniaki nakon Atam, are ‘e anaaki mairouna.’ (Karikani Bwaai 2:21-23, BG) Kioina ngkai e a tia Iehova n angania aomata te konaa ni kaotiota te tangira, e a kona ngkanne n reke te tangira ae korakora ma ni koaua i marenan te mwaane ma te aine.

4, 5. Taekina karakin Ana Anene Toromon ni kakimototoa.

⁴ E kabwarabwaraaki n te aro ae e anainano n Ana Anene Toromon te tangira ae kona n reke i marenan te mwaane ma te aine. A kaotaki tabeua mai buakon aikai n te aro ae kakukurei n Ana Anene Toromon. Kioina ngkai e koreaki bwa te anene ae titeboo ma te kaotioti ke te anene ma te katangitang, te karaki ngkanne bon taekan te tangira i marenan te ataeinnaine man te kaawa ae Tunem ke Turem ao te tia kawakintiibu are e tangiria. E uotaki te ataeinnaine aei nako nanon ana kaembwa Toromon bwa e atikaki nanon teuaei ni botonnainena, ngke e noria n ana tai ni kaembwa i rarikin te tawaana ni kureebe are e kawakinna neiei. Ma ni moan raoi te kaongora aei, e teretere bwa e tangira neiei ma te tia kawakintiibu. Ngke e kataia Toromon n anaa nanon neiei, e boni kaota raoi nanona n tangira teuare e tangiria. (Ana Anene Toromon 1:4-14) E ukoukora kawaina te tia kawakintiibu nakon te kaembwa ao a taekin taeka aika kakukurei i marenaia ni kaotii aia tangira.—Ana Anene Toromon 1:15–17.

⁵ E okira Ierutarem Toromon ao e kaira te ataeinnaine, ao e a ririmwin neiei te tia kawakintiibu. (Ana Anene Toromon 4:1-5, 8, 9) E noraki bwa akea uaan ana kakorakora Toromon ni kabane ibukin anaakin nanon neiei. (Ana Anene Toromon 6:4-7; 7:1-10) N tokina, e a kariaia te uea bwa e na okira mwengana neiei. E motikaki te anene ma kaotan nanon neiei n tangira teuaei bwa e na ‘barekia n aron te anterobe’ ao ni biri nakoina.—Ana Anene Toromon 8:14, BG.

6. Bukin tera bwa e kangaanga ataakin araia taan taetae n te kaotioti?

⁶ N aron anainanon ao tamaroan otean ana anene Toromon ae ‘moaia anene,’ e boni kaotaki iai naake a uaia n taetae, aomata aika a taetae i bon irouia ao iai kangaanga ni miitara aika n te anene. (Ana Anene Toromon 1:1, BG) Ni kaineti ma ae taekinaki n The New Interpreter’s Dictionary of the Bible, “e bon aki rangi ni kakawaki bwaai n aroni kanoan te kaotioti, te karaki, kabwarabwara aika karioaki ao taani kaotioti.” Ngaia are a bae ni katukaki araia taan taetae bwa e aonga n aki nako te iango man taeka ao kario aika kabinano ibukin te karaki. Ma e ngae n anne, e boni kona n ataaki te aomata ae taetae man taeka ake a taekinaki nakoia ke a bon taekin.b

“E RAOIROI RIKI TANGIRAU IROUM NAKON TE WAIN”

7, 8. Tera ae kona n taekinaki ibukin ‘taeka n tangira’ n Ana Anene Toromon? Taekini katoto.

⁷ A rangi ni bati ‘taeka n tangira’ i marenan te ataeinnaine ma te tia kawakintiibu n Ana Anene Toromon. E ngae ngke a kaotiotaki n taeka n tangira akanne aroia kaain Atia tao 3,000 te ririki n nako ao ni kona naba n taraa ni kamimi nakoia taani wareware ni boong aikai, ma iai nanona aika rangi ni kakawaki ao ti a bon tia naba n rinanon namakin akanne. N te katoto, a kamoamoaaki iroun te tia kawakintiibu matan te ataeinnaine aika kanikan ma ni kaotiota te akoi ngke e kabotaui ma “taobe.” (Ana Anene Toromon 1:15, BG) E aki kabotaui matan neiei ma mataia taobe, ma bon nakoia taobe. (Wareka Ana Anene Toromon 5:12, BG.) Taraani kanikanin karorooni matana ae e otabwaniniaki n te mainaina, ai aron te taobe ae tebotebo n te rannimamma.

⁸ A aki kairiri nakon iangoan te tamaroa taeka n tangira ni kabane aika n te anene aei. Iangoi ana taeka te tia kawakintiibu ibukin ana taetaenikawai te ataeinnaine. (Wareka Ana Anene Toromon 4:7, 11, BG.) A taekinaki riana bwa a ‘timtim n ai aroni nnen aia karewe manibeeru.’ Bukin tera? Ibukina bwa e karewerewe ao e kangkang riki aia karewe manibeeru ae mena ni nnena nakon are e ukukaki n te ang. “E mena aia karewe ma te rannimamma i aan [newena],” ae nanona bwa a tangiraoi ao n raoiroi ana taetaenikawai n aron ana karewe te manibeeru ao te rannimamma. E teretere raoi bwa ngke e kangai te tia kawakintiibu nakon te ataeinnaine: “Ko buta n tamaroa, . . . ao akea te baareka i nanom,” a boni bati riki baike e iangoi ngkana e kabotauaki ma tamaroan neiei.

9. (a) Tera ae irekereke ma aia tangira raao ni mare? (b) Bukin tera bwa e kakawaki irouia raao ni mare te uaia n taekin aia tangira?

⁹ Te babaire ibukin te mare bon tiaki tii te boraraoi ae akea iai te tangira ao te akoi. Ni koauana, te tangira boni kamatoaan te mare ni Kristian. Ma tera te aeka n tangira aei? E aanaki te tangira aei mani booto n reirei n te Baibara? (1 Ioane 4:8) E irekereke te tangira aei ma ae namakinaki i marenaia kaain te utu? Iai te akoi ao te nanoanga n te tangira aei n aron ae e nonoraki irouia raao ni koaua? (Ioane 11:3) Te tangira ni karekenano? (Taeka N Rabakau 5:15-20) Ni koauana, a bane n reke baikanne n te tangira ae koaua ao n teimaan i marenaia taanga. Moan te ataaki te tangira ngkana e kaotiotaki. Ai kakawakira ngkanne irouia raao ni mare bwa a na aki kariaia tabeia ni katoabong bwa e na kimoaa aia tai n taetaenikawai ni kaotii aia tangira i marenaia! A kona aeka n taetaenikawai akanne n rangi ni boutokaa mweraoin ao kakukurein te mare. N aaba ake a aki toki ni matanaki iai rao ni maare, a a aikoa kinaia raoi nakanne imwain aia bong ni mare. Ma ngkana iai irouia namakinan ae a riai ni kaota aia tangira n aia taetaenikawai i marenaia, a na boni buokaki iai bwa e na rikirake aia tangira ao ni kakukurei aia tai n tekateka n taanga.

10. Tera ae kona n riki imwin ururingan taekinan te tangira?

¹⁰ Ngkana a taekina aia tangira i marenaia raao ni mare, bon iai uaana ae raoiroi. E kaota nanona Toromon nakon te ataeinnaine are te I-Turamaite bwa e na karaoi “[mwaena] aika taurekereke aika koora, Ma itoi aika tirewa.” A bati ana taeka ni kamoamoaa ngke e taekina neiei bwa e “tamaroa n ai aron namakaina, Ae itiaki n ai aron taai.” (Ana Anene Toromon 1:9-11; 6:10, BG) Ma e teimatoa te ataeinnaine ni kakaonimaki nakon ana tangira are te tia kawakintiibu. Tera are e kakorakoraa neiei ao ni kabebetea n aia tai ni maenako? E tuangira ni kangai. (Wareka Ana Anene Toromon 1:2, 3, BG.) E ururingi ana ‘taeka n tangira’ te tia kawakintiibu. Iroun neiei, e kakoauai taeka aikai bwa a ‘raoiroi riki nakon te wain’ bwa a kakukureia nanona, ao e karaunano arana n aron “te kabira ae boiarara ae nurakinaki” i aon te atu. (Taian Areru 23:5; 104:15) Eng, e kona ni karikirakeaki te aroaro ae te nanomwaaka n tangira man ururingan te tangira ae kakukurei ae taekinaki. Ai kakawakira irouia raao ni mare bwa a na aki toki n tataekina aia tangira i marenaia!

TAI KAUEKEA TE TANGIRA “NI KAROKOA AE E A UEKE I BON IROUNA”

11. Tera reireiaia Kristian aika tuai ni mare iroun te I-Turamaite, ngke e kaaki tabemwaang i aan te taetae n tuea bwa a na aki kataia ni kauekea te tangira i nanona?

¹¹ Iai naba n Ana Anene Toromon reirei ibukia Kristian aika tuai ni mare, ao e a moamoa riki naake a kakaaeia raoia. Bon akea tangiran Toromon iroun te ataeinnaine aei. E taku neiei ngke e kaaki natin Ierutarem aika aine i aan te taetae n tuea: “Tai kataia ni kauekea ke ni karikirakea te tangira irou ni karokoa ae e a ueke i bon irouna.” (Ana Anene Toromon 2:7, NW; 3:5) Bukin tera? Ibukina bwa e bon aki eti karikirakean te reitaki man te karekenano ma te aomata ae buti roko. E wanawana te Kristian ae e kani mare ngkana e taotaona nanona n tataningaa temanna ae e kona n tangiria ma nanona ni koaua.

12. Bukin tera bwa e tangira te tia kawakintiibu te I-Turamaite?

¹² Bukin tera bwa e tangira te tia kawakintiibu te I-Turamaite? Ni koauana, e boni botonimwaane, e katotonga “te ria,” a korakora baina n aroni “burenibai aika koora” ao waena a raraoi ao ni korakora n aroni “boua aika maboro.” Ma e aki tii korakora ao ni botonimwaane. Ai “aron te kai ae abora i buakoni kaai” “teuae tangiraki [iroun neiei] i buakoia ataei ni mwaane.” Kioina ngkai e namakina aei te ataeinnaine ae kakaonimaki nakon Iehova nakon te mwaane, e bae ngkanne naba teuaei ni kakaonimaki nakon te Atua.—Ana Anene Toromon 2:3, 9; 5:14, 15, BG.

13. Bukin tera bwa e tangira te I-Turamaite te tia kawakintiibu?

¹³ Ma tera aron te I-Turamaite? E ngae ngke e botonnaine ike e a anaaki iai nanon te uea are iai irouna “onongaun te uea aika aine, ao waningaun te bu-ni-kewe n te tai anne, Ao iai kibono aika aki konaki ni warekaki,” ma e iangoia neiei i bon irouna bwa “rootin Tiaron, Ao kiebuni marua,” ae te uee ae kabuta. E rianako nimamannein ao nanorinanon te ataeinnaine aei. Maroaka are ai “aron te kiebu i buakoni kaai aika kateketeke,” ae te bwai ae e taneiai iai te tia kawakintiibu! E boni kakaonimaki neiei nakon Iehova.—Ana Anene Toromon 2:1, 2; 6:8, BG.

14. Tera te tangira are e kaotaki n Ana Anene Toromon ae a reireiaki iai Kristian aika a kani mare?

¹⁴ E kamatoaaki te kaungaunga man te Baibara nakoia Kristian bwa a na mare “tii i nanon te Uea.” (1 I-Korinto 7:39) E rawa te aomata ae e kani mare n iraorao ma te aomata ae tiaki kaain te onimaki ao e ukera raona tii i buakoia taan taromauria Iehova aika kakaonimaki. Irarikin anne, e riai te buu te mwaane ao te buu te aine n tokanikai i aoni karawawatan te maiu aei. Ma ngkana a kaai ni kaan aia iraorao ma Iehova, e na boni kakukurei ao n rau tekatekaia. Bon akanne aroaro ake e nori te tia kawakintiibu ao te ataeinnaine irouia ni kauoman.

AI ARON “TE NE N AROKA AE OAKI” BUU

15. E na kangaa n riki te I-Turamaite bwa te katoto nakoia aine ao mwaane aika a kakaraoa nanon te Atua aika tuai ni mare?

¹⁵ Wareka Ana Anene Toromon 4:12, BG. Bukin tera bwa e kabwarabwaraa raona are e tangiria te tia kawakintiibu bwa kaanga “te ne n aroka ae oaki”? Ngkana e ooaki te nne n aroka, a aikoa kona n rin iai aomata nako. E tii kona n rin te aba iai mani mataroana ae kainaki. Ai aron te nne n aroka anne te ataeinnaine are te I-Turamaite ibukina bwa e kaonoti ana tangira tii nakon teuare e nang riki bwa buuna ae te tia kawakintiibu. Kioina ngke e aki anaaki nanona n ana kariri te uea, e a kaotia iai bwa titeboo ngaia ma te “nono” ao tiaki “te mataroa” ae uki nako. (Ana Anene Toromon 8:8-10, BG) N aron naba anne, a kawakina aia tangira ma aia akoi mwaane ma aine aika a kakaraoa nanon te Atua ibukia naake a na riki bwa buuia n taai aika a na roko.

16. Tera te reirei man Ana Anene Toromon ibukin te karekenano?

¹⁶ Ngke e tuangaki te I-Turamaite iroun te tia kawakintiibu bwa a na airi n nakonako n tain te kabuebue, a bon aki kariaia mwaanen neiei. Ma n oneani mwin anne, a mwiokoia bwa e na tararuaa te tawaana ni kureebe. Bukin tera? A aki onimakinna? A iangoia bwa tao e kani karaoa te bwai ae aki riai? Ni koauana, a boni kamanoa mwaaneia bwa e aonga n aki aitara ma te kaririaki. (Ana Anene Toromon 1:6; 2:10-15) Aio ngkanne te reirei nakoia Kristian aika tuai ni mare: N tain te karekenano, karaoi aroaro ake e na teimatoa iai n itiaki ami iraorao. Rarawa n tiku n taabo ake tii ngkami iai. E ngae ngkai e riai te taetaenikawai ao kaotiotan te tangira ae itiaki, ma taratara raoi bwa kam n rarawa nakon aroaro aika kam na kaririaki iai.

17, 18. Tera kakabwaiaam man rinanoan Ana Anene Toromon?

¹⁷ A mare taanga aika Kristian ni kabane ibukin aia tangira ae korakora ao aia akoi i marenaia. Kioina ngkai akea tokin te babaire ibukin te mare are e moan riki mairoun Iehova, e kakawaki ngkanne bwa a na kakorakoraia taanga ni kateimatoa nenen aia tangira i marenaia ao ni karika mwengaia n taai nako bwa e na kona n rikirake iai te tangira.—Mareko 10:6-9.

¹⁸ N am tai n ukoukora raom ni mare, ko bon kani karekea temanna ae ko kona n tangiria ma nanom ni koaua, ao imwina ko kakorakoraa te tangira anne ao e na aki uruaki n aron ae kaotaki n Ana Anene Toromon. Ngkana tao ko tabe n ukoukora raom ni mare ke ko a tia ni mare, ko bia namakina te tangira ni koaua ae ai aron “uramwaakan te ai ae ana bwai Iehova.”—Ana Anene Toromon 8:6, BG.