E Bia Karaoiroaki Iehova n Nanom ni Kan Anga!

1, 2. (a) Tera are a taekinna Eribati ma Biretata ibukin aron te Atua n iangoi ara beku ibukina? (b) Tera aron Iehova ni kaota ana namakin?

“E KONA ni bongana te mwaane iroun te Atua? Ao e kona ni manena irouna temanna ae iai ana ataibwai? Te koaua bwa e tabe Teuare Moan te Mwaaka ngkai ko raoiroi, ke iai te bwai ae e na reke irouna ngkai ko teimatoa ni bwabwaina te aro ae eti?” (Iobi 22:​1-3) Ko a tia n iaiangoi kaekaan titiraki aika ai aron aikai? Ngke e tabeki titiraki aikai Eribati ae te I-Teman nakon Iobi, e kakoauaa bwa te kaeka iai e aki tabe te Atua ma ara mwakuri. E taekinna naba raona temanna ae Biretata are tibun Tuua bwa a aki kona naba n iangoaki aomata bwa a raoiroi i matan te Atua.​—Wareka Iobi 25:4.

² A taekinna taani kabebetenano ni kewe aikai bwa akea manenan ara kakorakora ni beku ma te kakaonimaki ni koaua nakon Iehova, ao titeboo kakawakira irouna ma te koa, te ino ke te mwata. (Iobi 4:19; 25:6) N te moantai, ti kona n iangoia bwa a kaota te nanorinano Eribati ma Biretata. (Iobi 22:29) Ni koauana, ngkana ko taraa te bwai ae a karaoia aomata mai taubukin te maunga ae rietata ke kamaaman te wanikiba, e bae n taraa n aki kakawaki. Ma e koaua bwa e iangoa anne Iehova ngkana e tarataraira man ana tabo ae rietata n uataboa te mwakuri n uarongorongoa te Tautaeka n Uea i aon te aba? E kaota ana namakin Iehova ngke e boaiia Eribati, Biretata, ao Toba ni kaineti ma taekinan te kewe ibukina, ma e kimwareirei iroun Iobi ao e atongnga bwa ‘ana toro.’ (Iobi 42:​7, 8) Ngaia are e boni kona te aomata ni “bongana . . . iroun te Atua.”

“TERA AE KO ANGANNA?”

3. Tera are e taekinna Eriu ibukin ara kakorakora ni beku ibukin Iehova, ao tera ae e nanonna?

³ E aki kaetaki Eriu iroun Iehova ngke e titiraki ni kangai: “Ngkana ko raoiroi, ao tera ae ko anganna [te Atua], ao tera ae e karekea mairoum?” (Iobi 35:7) E koaua bwa e taekinna Eriu bwa akea manenan ara kakorakora ni beku ibukin te Atua? E aki. E bon taekinna bwa e aki kainnanoira Iehova bwa ti na taromauria. E kororaoi Iehova. Akea te bae ti kona ni karaoia ae e na raka riki iai kaubwaina, ke korakorana. Ni koauana, boni mairoun te Atua tamaroara, rabakaura, ke korakorara, ao e mutiakin arora ni kamanenai.

4. Tera ana namakin Iehova ngkana ti tituaraoi nakoia aomata?

⁴ E iangoi ara mwakuri Iehova ake ti kaota iai ara tangira ni koaua nakoia ana toro bwa a karaoaki nakoina. E taekinaki aei n Taeka N Rabakau 19:17: “Ane e akoiia akana kainnano ao e kataaraua Iehova, ao E na angan te aomata anne booni mwin te bwai ae e karaoia.” E nanonaki n te kibu aei bwa Iehova e nori mwakuri n akoi n aekaia nako aika karaoaki nakoia aika mangori? Ti kona n iangoia bwa te tia Karika te iuniweeti e iangoia bwa e taarau irouia ake a karaoi mwakuri n nanoanga, ao e taraa te tituaraoi anne bwa kaanga ana taarau ae e na kabooi mwia n ana akoi ma ana kakabwaia? Eng, ao e kakoauaaki naba aei iroun Natin te Atua.​—Wareka Ruka 14:​13, 14.

5. Taekin titiraki aika ti na rinanoi.

⁵ E kaoa te burabeti ae Itaia Iehova bwa e na taetae ibukina ni kaota kukureina irouia ana toro aika aomata ake a kakaonimaki n uataboa kakororaoan Ana kantaninga. (Ita. 6:​8-10) E kukurei Itaia ni butimwaea te kakao anne ao e taku: “Aio ngai! Kanakoai!” Ni boong aikai, nga ma nga aika karaoa naba anne n aroia n ingainga ni butimwaei mwiokoaia n te beku ibukin Iehova. Ma e kona temanna ni kangai: ‘I kakaitau ngkai I kona n anga ngai ibukin te beku iroun Iehova, ma iai manenan te bwai ae I karaoia? Tiaki e boni kona Iehova n taraia bwa e na tia ana mwakuri n aki ongeia bwa I ibuobuoki ke I aki?’ Iangoi baika riki n ana tai Tebora ao kaekaan titiraki aikai.

E TAONAKI N TE MAAKU, MA E KAKORAKORAAKI IROUN TE ATUA

6. Tera te kaokoro i marenaia kaain te kaawa ake tibun Iteraera ma ana taanga ni buaka Iabin?

⁶ A ‘bati karawawataaia’ tibun Iteraera i nanon 20 te ririki iroun Ueani Kanaan ae Iabin. A maaku naba kaain te kaawa ni kitan aia auti. N aia iango taani buaka, a aki taubobonga raoi naakai bwa akea aia bwai ni buaka ao bwaini kamanoaia, ma taani kairiribai nakoia iai aia kaa ni buaka aika 900 aika nim biiti iai.​—MotiTae. 4:​1-3, 13; 5:​6-8.a

7, 8. (a) Baikara ana moani kaetieti Iehova nakoni Bwaraka? (b) A kangaa n tokanikai tibun Iteraera i aon ana taanga Iabin? (Nora te taamnei ni moan te kaongora aei.)

⁷ Ma e ngae n anne, e angani Bwaraka te kaetieti ae mataata Iehova rinanon te burabeti n aine ae Tebora ae kangai: “Naako ao mwananga nakon te Maunga ae Tabora, ao kairiia mwaane aika 10,000 mai buakoia tibun Nabetari ao tibun Teburun bwa raom. N na kaira Titera nakoim, are mataniwin ana taanga ni buaka Iabin, n ikotaki ma ana kaa ni buaka ao ana taanga ni buaka, nako rarikin te karaanga ae Kition, ao N na anga ngaia nako nanoni baim.”​—MotiTae. 4:​4-7.

⁸ E boni butanako te taeka anne. A ikotaki taan anganano n te Maunga ae Tabora. E waekoa naba ngkekei Bwaraka n toua mwin ana kaetieti Iehova. (Wareka Taani Motikitaeka 4:​14-16.) Ngke e a boo atin te buaka i Taanaka, e a karina naba ni bwaka te karau ae korakora ao e a bitaki te marae ni buaka are mwauteretere nakon te bokaboka. E kakioa ana taanga ni buaka Titera Bwaraka ni karokoa Aroteta ae 15 te maire (24 te kiromita) raroana. I aoni kawain Titera ao e a bae naba n te bokaboka ana kaa ni buaka, ao e a birinako nako Taanannim. E ukora kamanoana n ana umwanrianna Iaera are buun Eebere are te Kenaite, ao e butimwaeia neiei. E rangi ni kua Titera imwin te buaka ao e a matunako. Ai bon akea ngkai korakoran Titera ni kamanoa, ngaia are e a angaraoi ana iango Iaera ao e ninikoria n tiringnga. (MotiTae. 4:​17-21) A tokanikai aia taanga tibun Iteraera i aoia aiaia!b

KAKAOKORON TE AROARO NI KAINETI MA TE ANGANANO

9. Tera ae taekinaki n Taani Motikitaeka 5:​20, 21 ibukini buakanakin Titera?

⁹ Ti reiakina ae bati riki ibukini baika kabwarabwaraaki n Taani Motikitaeka mwakoro 4 ngkana ti wareka te mwakoro are imwina. N te katoto e taekinaki aei n Taani Motikitaeka 5:​20, 21: “A buaka taian itoi mai karawa, a buakana Titera i nanoni minominoia. E uotiianako taani kairiribai te karaanga ae Kition.” E nanonaki n aei bwa a buokaki tibun Iteraera irouia anera, ke te karau ae korakora ae rina ni bwaka? E aki kabwarabwaraaki anne n te Baibara. Ma e taraa n eti iangoan ae e kamaiuia ana aomata Iehova ngke e kabwakaa te karau ae korakora n te tabo ao n te tai ae riai, bwa a aonga n aki kona ni bati ni kakammwakuri kaa ni buaka ake 900. E taekinaki tenua te tai n Taani Motikitaeka 4:​14, 15, ae e reke te tokanikai mairoun Iehova. Akea i buakoia tibun Iteraera ake 10,000 ake a anganano ae kamoamoaaki ibukin te tokanikai.

10, 11. Tera “Meroti,” ao e aera ngke e karekeaki kaina?

¹⁰ Ti na nenera te bwai ae rangi ni kakaongora. Imwin tokanikaia Tebora ao Bwaraka, a anenea aei nakon Iehova: “E taku ana anera Iehova, ‘Ke e reke kaini Meroti, eng, ke a reke kaia taani maeka iai, bwa a aki roko ni buoka Iehova, ni buoka Iehova ma te koraki aika korakora.’ ”​—MotiTae. 5:23.

¹¹ Tera raoi Meroti? Ti aki raoi ataia. Tao e kakoroaki nanoni karekeani kain Meroti ao e a maunanako. E kona n ae Meroti bon te kaawa are a rawa kaaina ni buoka Bwaraka n te buaka. Kioina ngkai a a tia n anganano aomata aika tebwina tenga ni buakania kaaini Kanaan, a boni bae n ongo te bubutii kaaini Meroti ibukia taan anganano. Ke tao Meroti bon te kaawa are e rinanona Titera ngke e birinako n rawea maiuna mairouni Bwaraka. Tao a kona n taua Titera kaaini Meroti ma a aki karaoia. Iangoia bwa a nora te tia buaka ae tanoata taekana ni birinako n rawea maiuna i nanoni kawaia! A boni kona ni karaoa te bwai teuana ae kakawaki ibukini boutokaan ana kantaninga Iehova. Ngke arona bwa a karaoa anne, e na bae ni kakabwaiaia. Ma ibukina bwa a aki, a a taraa n rangi ni kaokoro iai ma Iaera are karaoa ana mwakuri ma te ninikoria n aron ae taekinaki n te kibu are imwina!​—MotiTae. 5:​24-27.

12. Tera kaokoron aroaroia aomata ae noraki n Taani Motikitaeka 5:​9, 10, ao tera aron rotakira iai ni boong aikai?

¹² Ti nora te aroaro ae kaokoro riki n Taani Motikitaeka 5:​9, 10, i marenaia naake a ira Bwaraka ni buaka ma naake a karautaeka. A kamoamoaaki irouia Tebora ma Bwaraka “taani kairiia tibun Iteraera, ake a nako n anga ngaiia n raonia aomata.” Ai kaokorora ngaiia ma “taan toka i aoia taongki aika maii,” ake a iangoiia bwa a kakannato ao a aki riai n ibuobuoki, ao naake a “tekateka i aon nangoa aika raraoi” ao n tangira te maiu ni kaubwai! A rangi ni kaokoro naake a “nakonako i nanon te kawai bwa a tangira te maiu ae bebete riki, ni kabotauaki ma taan anganano aika ira Bwaraka ni buaka i aon tabuki aika kiribwaa i Tabora, ao ni mwaruani Kition ae bokaboka! A kaumakaki naake a ukora te kakukurei bwa a na “iangoa aei!” Eng, a riai ni kananoi aia iango i aon te tai are e angaraoi ibukini boutokaan Iehova, ma a katibanakoa. Ngaia are a riai naba ni karaoa anne naake a tabwarabwara nakon te beku ibukin te Atua ni boong aikai.

13. A kangaa ni kaokoro aroaroia baronga ake Reuben, Tan, ao Atera ma aroaroia baronga ake Teburun ao Nabetari?

¹³ A bon nora aron Iehova ni kaotia bwa te tia Tautaeka ae Moan te Rietata, naake a anga ngaiia. A kona n tuangia tabemwaang taekani baike a nori ngkana ‘a karakin ana mwakuri aika raraoi Iehova.’ (MotiTae. 5:11) N iterana are teuana, a katebenakoaki n taekinaki te baronga ae Reuben, Tan, ao Atera n Taani Motikitaeka 5:​15-17 bwa a tabeakin riki kaubwaia n aron aia nanai, aia kaibuke, ao aia matabaiawa, nakon ana mwakuri Iehova. Ni kaitaraan anne, “a karuanikaia maiuia ni kataua mateia” te baronga ae Teburun ao Nabetari, ni boutokaa Tebora ma Bwaraka. (MotiTae. 5:18) E reke reireiara ae kakawaki ni kaokoron aroaro aikai ni kaineti ma te anganano ibukin te beku.

“KARAOIROA IEHOVA!”

14. Tera arora ni boutokaa riaini mwaakan Iehova n tautaeka ni boong aikai?

¹⁴ Ni boong aikai, ti a aki buaka n te buaka raoi ibukini boutokaan Iehova, ma ti kaotiota te ninikoria ao te ingaingannano ni boutokaan te mwakuri n uarongorongo. E a korakora riki ngkai kainnanoaia taan anganano n ana botaki Iehova. Mirion ma mirion taari mwaane ao taari aine ake anganano bwa a na beku n iteran te mwakuri aika kakaokoro ake a kabwanina iai aia tai n aron te bwaiania, te mwakuri n te Betaera, katean Taabo n Taromauri. Ao a bati rooro n rikirake ao aika ikawai riki ake a anganano bwa a na ibuobuoki n ruunga ao bwabwaro. Iangoiia naba unimwaane ake a karaoi mwakuri aika kakawaki ake a kaaina te Komete Ibukin te Reitaki ma te Onnaoraki, ao bairean raoi bwabwaro. A na rau nanora bwa e rangi ni kukurei Iehova n nanora ni kan anga ngaira, ao e na bon aki mwanuokinna.​—Ebera 6:10.

15. Ti na kangaa n taraia raoi bwa e na aki bua ingaingara n ana mwakuri Iehova?

¹⁵ Ti wanawana ngkana ti bane n titirakinira ni kangai: ‘E rau nanou ngkai a karaoa angiin te mwakuri tabemwaang? I kariaia bwa N na kaatuua riki iangoani bwaikorakin te maiu aei nakon nanou ni kan anga ngai n te beku ibukin Iehova? N aroni Bwaraka, Tebora, Iaera, ao taan anganano ake 10,000, I onimaki ao n ninikoria ni kamanenai baika iai irou n au beku ibukin Iehova? Ngkana I iangoa te mwaing nakon te kaawa ke te aba teuana ibukin te kareketianti, e koaua bwa I taratara raoi ao n tataroakina te bwai ae kona n riki nakon au utu ao te ekaretia?’c

16. Tera ae ti kona n angan Iehova e ngae naba ngke iai irouna bwaai ni kabane?

¹⁶ E tituaraoi Iehova ni katauira bwa ti na boutokaa riaini mwaakana n tautaeka. Kioina ngke e mwamwanaiia moa aomata te Riaboro bwa a na boutokaa ana tautaeka, ngkana ko tei ibukin ana tautaeka Iehova ko a kamataataa iai nakon Tatan bwa te itera raa ae ko tei iai. E karikirakeaki nanora ni kan anga man ara onimaki ao etin arora, ao e kukurei iai Iehova. (TaeRab. 23:​15, 16) E kona ni kamanena kakaonimakira ni koaua Iehova ni boutokaa iai ana kaeka nakon ana kakaniko Tatan. (TaeRab. 27:11) Ngaia are ngkana ko kakaonimaki n ongeaba, ko a angan iai Iehova te bwai teuana ae rangi ni kakawaki irouna, ao e korakora iai kimwareireina.

17. Tera ae kaotaki ibukin taai aika imwaira n Taani Motikitaeka 5:31?

¹⁷ N te tai ae waekoa, e na kaonaki te aonnaba irouia naake a tangira ana tautaeka Iehova n tii ngaia. Ai ingaingara ngaira ni kariariaa te bong anne! Titeboo ara namakin ma Tebora ao Bwaraka ake a anene ni kangai: “Ke a bane ni mauna taani kairiribai nakoim, ngkoe ae Iehova, ma ke a katotonga aron taai ae otirake akana tangiriko, ao e ootanako n raneanea.” (MotiTae. 5:31) E na kaekaaki te bubutii aei ngkana e a kamauna Iehova ana waaki Tatan ae buakaka ae ngkai. Ni moanakin te buaka ae Aremaketon, a nang akea kainnanoaia taan anganano aika aomata ibukini kamaunaaia taani kairiribai. Anne te tai are ti na “tai kakammwakuri [iai] ao n nora ana kakamaiu Iehova.” (2Rong. 20:17) Ma ngkai ni karokoa te tai anne, a bati aanga aika ti kona iai ni boutokaa ana kantaninga Iehova ma te ninikoria ao te ingaingannano.

18. A na kangaa ni kakabwaiaaki tabemwaang man am anganano?

¹⁸ A moana aia anene n tokanikai ao ni karaoiroi Tebora ma Bwaraka, tiaki nakoia aomata ma bon nakon Teuare Moan te Rietata ni kangai: “Ibukina bwa a anga nanoia aomata nakon te buaka, karaoiroa Iehova!” (MotiTae. 5:​1, 2) N aron naba anne, ngkana ko anga boni ngkoe ni beku ibukin Iehova n aron ae kainnanoaki, a bae ni kaungaaki iai tabemwaang bwa a na “karaoiroa Iehova!”