KAONGORA IBUKIN TE REIREI 52
Buokiia Tabemwaang n Nanomwaaka n Tain te Kangaanga
“Tai taua te bwai ae raoiroi mairouia akana ko riai n angania, ngkana iai korakoram ni kona n ibuobuoki iai.”—TAERAB. 3:27.
ANENE 103 Boni Bwaai n Tituaraoi Taani Kawakintiibu
KANOANAa
1. E kangaa Iehova ni kaekaekai aia tataro ana toro?
KO ATAIA ae ko kona ni kabonganaaki iroun Iehova bwa kaekaan ana tataro ni kakorakora temanna? N aki ongeia bwa te unimwaane n te ekaretia ngkoe, te tabonibai, te bwaiania ke te tia uarongorongo, te ataei ke te kara, te tari te aine ke te tari te mwaane ngkoe, ma ko boni kona naba n ibuobuoki. Ngkana iai ae e tangira Iehova ae e bubutii buokana nakoina, e aki toki Atuara ni kabonganaia unimwaane ao ana toro aika kakaonimaki bwa ‘nibwan te kabebetenano’ nakon te aomata anne. (IKoro. 4:11) Ai tamaroara te mwioko ae te beku iroun Iehova ao irouia taari n te itera aei! Ti na kona ni buokiia ao ni kabebeteia tarira n taini butinakon te aoraki, rikin te kabuanibwai ae karina, ke te bwainikirinaki.
BUOKIIA TABEMWAANG N TAINI BUTINAKON TE AORAKI
2. E aera bwa e kona ni kangaanga buokaia tabemwaang n taini butinakon te aoraki?
2 E kona ni kangaanga iroura buokaia tabemwaang n taini butinakon te aoraki. N te katoto, tao ti kani kawariia raoraora ma ti na kona n ewekaki n te aoraki iai. Tao ti kani kaoia naake iai aia kangaanga ma te mwane, bwa ti na amwarake ma ngaiia, ma ti aki naba kona. Tao ti kani buokiia tabemwaang, ma e kona ni kangaanga ngkana a karawawataaki naba kaain ara utu. Ma e ngae n anne, ti boni kani buokiia tarira ao e kukurei Iehova ngkana ti karaoa ae ti konaa ibukia. (TaeRab. 3:27; 19:17) Tera ae ti kona ni karaoia?
3. Tera reireiara man aia katoto unimwaane ake n ana ekaretia Desi? (Ieremia 23:4)
3 Te bwai ae a kona ni karaoia unimwaane. Ngkana te unimwaane ngkoe, kinaia raoi am tiibu. (Wareka Ieremia 23:4.) E kangai Desi, are te tari te aine are mwaneweaki n te kaongora are mai mwaina, “A kakatoai n uarongorongo ma ngai ao taari riki tabeman unimwaane ake n ara kurubu, ao a raraonira naba n taai ni kaakibotu.”b Man aroia aei taani kawakintiibu aikai e a bebete iai irouia buokan Desi imwini butinakon COVID-19 ao ngke a bua tabeman kaain ana utu n te aoraki aei.
4. Bukin tera ngke a kona unimwaane ni buoka Desi, ao tera te reirei iai?
4 E kabwarabwaraa aei Desi, “Ibukina bwa I a kamani kinaia unimwaane bwa kaanga raoraou, e a bebete iai irou bwa N na tuangia au namakin ao tabeaiangau.” Tera reireiami unimwaane? Kawakinia raoi naake a mena i aan ami tararua imwain rikin te kabuanibwai. Riiki bwa raoraoia. Ngkana e butinako te aoraki ae kam a aikoa kona ni kawariia iai taari, katai aanga riki tabeua. E taku Desi: “N tabetai a tareboon unimwaane ke ni kanakorongorongo n te tareboon nakoiu n te boong ae tii teuana. E ringaki nanou ni kiibu ake a tibwai e ngae ngke I boni mwaatai ma kiibu akekei.”
5. A na kangaa unimwaane n atai kainnanoia taari ao ni buokiia?
5 Te anga teuana ae ko kona n atai iai kainnanoia taari ngkana ko bon titirakinia n te aro ae a na aki maamaa iai. (TaeRab. 20:5) E tau kanaia, aia bwainnaoraki, ke bwaai riki tabeua ae a kainnanoi? E a bua aia mwakuri ni kareketianti ke mwengaia? A kainnanoa te ibuobuoki ni kanoaan te booma ni bubutii ibukin ana buoka te tautaeka? E karekei baika e kainnanoi Desi mairouia raao n te onimaki. Ma e rangi ni buokaki riki ngke e kataaki, ni kabebeteana ao ni boutokaana ni bwaai n taamnei mairouia unimwaane. E taku neiei: “A tataro ma ngai unimwaane. E ngae ngke I aki uringi baike a mwanewei, ma I uringa au namakin n te tai arei. Ai aron ae kangai Iehova, ‘Ko bon aki tiku n tii ngkoe.’”—Ita. 41:10, 13.
E rangi ni kukurei te tari are kaira te botaki n ongoraei aia kaeka taari aika kaungaunga ake a roko n taromauri, ao ana kaeka naba te tari te mwaane ae aoraki are e toma rinanon te intanete (Nora barakirabe 6)
6. Tera ae a kona ni karaoia aika bati n te ekaretia ni buokiia iai tabemwaang? (Nora te taamnei.)
6 Te bwai ae a kona ni karaoia tabemwaang. Ti bon riai ni kantaningaia unimwaane bwa a na karaoi bwaai ibukira. Ma e kaoira ni kabaneira Iehova bwa ti na kaungaia ao ni buokiia naba tabemwaang. (IKar. 6:10) Te bae uarereke ae ti karaoia ae oti iai ara tangira e kona n rangi ni buokaki iai temanna ae aoraki. E kona te ataei ni korea ana reta ae uarereke ke ana korotaamnei ni kaungaa iai te tari temanna. E kona te roro n rikirake ni buoka te tari te aine temanna ni biriakini ana bwai ke ni boobwai ibukina. A kona tabeman n te ekaretia ni kuuka ibukin ane e aoraki ao n nikira te amwarake ni mwengana. Ni koauana ngkana e butinako te aoraki, a bane kaain te ekaretia ni kainnanoa te kaungaunga. Tao ti kona n tiku ni maan teutana imwin te taromauri ma taari, n itaramata ma ngaiia ke rinanon te intanete. Ao a kainnanoa naba te kaungaunga unimwaane. Tabeman taani Kakoaua a kanakoi aia reta aika uarereke ni kakaitau nakoia unimwaane, ake a rangi n tabetabe riki n taini butinakon te aoraki. Ai tamaroara ngkana ti karaoi tabera bwa ti aonga n ‘teimatoa ni kaungaira i marenara ao ni kateimatoaira.”!—1Tet. 5:11.
BUOKIIA TABEMWAANG N RIKIN TE KABUANIBWAI AE KARINA
7. Tera te kangaanga ae riiriki imwin te kabuanibwai ae karina?
7 E kona n rotakibuaka maiun temanna n tii te rubenimata, man te kabuanibwai ae karina. A kona ni bua aia bwai, mwengaia, ke aomata aika tangiraki irouia. A boo naba ma kangaanga akanne taari n te ekaretia. Tera ae ti kona ni karaoia ibukini buokaia?
8. Tera ae a kona ni karaoia unimwaane ao atun utu imwain rikin te kabuanibwai ae karina?
8 Te bwai ae a kona ni karaoia unimwaane. Unimwaane buokiia taari bwa a na tauraoi imwain rikin te kabuanibwai ae karina. Taraia raoi bwa a na bane kaain te ekaretia n atai baika a na karaoi ibukini kamanoaia ao aroia n reitaki ma unimwaane. E taku Margaret are e mwaneweaki n te kaongora are mai mwaina: “A kakaraoa kainnanon te ekaretia ara unimwaane, ao ni kauringira iai bwa e tuai n toki uraraken te buakonikai. A taku bwa ti riai ni waekoa ni mwaing ngkana e tua te tautaeka bwa ti na kitani mwengara, ke ngkana e a kakaiaki riki te kangaanga.” E bon roko raoi n taina te kaetieti anne, bwa nimaua te wiki imwina ao e a manga riki naba te urarake. N tain te taromauri n utu, a kona atun utu ni kauring baika a riai ni karaoi kaain te utu n tatabemania nako. Ngkana ko a tauraoi ma natim, ko na boni kona n teimatoa n rau ngkana e a riki te kabuanibwai ae karina.
9. A na kangaa unimwaane ni baronga raoi te waaki imwain ao imwin rikin te kabuanibwai ae karina?
9 Ngkana te mataniwi n te kurubu ngkoe, tai tataningaa rikin te kabuanibwai ae karina ao ko a tibwa taraia bwa a eti nambwan aia tareboon kaain am kurubu ake iroum ke a aki. Korei aia nambwa ao karerekei aia nambwa aika boou. Bwa ngkana e riki te kabuanibwai ae karina, ko na kona n reitaki ma taani uarongorongo n tatabemania nako, ni buokiia ni kainnanoia. Aanga nambwa akanne nakon te tia babaire n te rabwata n unimwaane, are e na reitaki ma te mataniwi ae mwamwananga. E kabebetea te mwakuri te kaai n ibuobuoki. Ngke e riki te urarake, ao e aki mamatu i nanon 36 te aoa te mataniwi ae mwamwananga are n ana aono Margaret, bwa e babarongai aroia unimwaane ake a rereitaki ao n tararuaia taari mwaane ao aine aika 450 tabun mwaitiia ake a kitani mwengaia. (2Kor. 11:27) Ibukin anne, a bane n tararuaaki raoi taari ake a kainnanoa aia tabo ni maeka.
10. A aera unimwaane ngkai a iangoa kawakinaia tiibu bwa e kakawaki? (Ioane 21:15)
10 Tabeia naba unimwaane aika Kristian katauraoan te kaungaunga man te Baibara ibukia taari ao buokaia ake a rawawata. (1Bet. 5:2) Ngkana e riki te kabuanibwai ae karina a riai unimwaane n taraia raoi bwa a na mano taari, e na iai kanaia, kunnikaia, ao aia tabo ni katania. Ma a bae ni kainnanoa te kabebetenano taari i nanon namwakaina aika bati imwin naba rikin te kabuanibwai. (Wareka Ioane 21:15.) E kangai Harold are e beku n te Komete n te Aobiti n Tararua, ao n tia ni kaitiboo ma taari aika rotaki ni kabuanibwai aika karina: “E kainnanoa te tai ae maan teutana manga okin marurungim. Tao a toki nanokawakia ni buaia raoia, ma e kona n riki ururingaia naake a tangiraki irouia bwa te bwai ae kakawaki irouia ke te bwai ae e na karuanikai nakoia. A kona ururing aikai n okioki ni kauekea namakinan te nanokawaki. Tiaki nanona bwa akea aia onimaki ma bon anne arora n aomata.”
11. Tera ae a teimatoa ni kainnanoia utu aikai?
11 A maiuakina te reirei ni kairiri ae “taang ma akana tang” unimwaane. (IRom. 12:15) Taari aika rotaki ni kabuanibwai aika karina a bae ni kainnanoa karauan nanoia n ataakin ae a teimatoa n tangiraki iroun Iehova ao tariia ma mwaaneia ni Kristian. A na kani buokiia utu aikai unimwaane ni kateimatoa aia kaetieti ni bwaai n taamnei, n aron te tataro, te ukeuke n reirei, kaakaeani bobotaki, ao ai uataboan te uarongorongo. A kona naba unimwaane ni kaungaia kaaro bwa a na buokiia natiia ni kaatuui aia iango i aoni baika aki kona n uruanaki n te kabuanibwai ae karina. Kaaro kauringia natimi ae e kan riki Iehova bwa raoraoia ao e tatauraoi ibukia. Ao kabwarabwaraa raoi nakoia ae a kona n riki bwa kaain te botaki n itaritari ae katobibia te aonnaba ae a tatauraoi ni buokiia.—1Bet. 2:17.
Ko kona n ibuobuoki imwin rikin te kabuanibwai ae karina n am aono? (Nora barakirabe 12)e
12. Tera ae a kona ni karaoia tabemwaang ni buoka te mwakuri n ibuobuoki imwin te kabuanibwai ae karina? (Nora te taamnei.)
12 Te bwai ae a kona ni karaoia tabemwaang. Ngkana e riki te kabuanibwai ae karina n te tabo ae ko kaan ma ngaia, ongora irouia unimwaane bwa tera ae ko kona ni karaoia. Tao ko kona ni kamaekaia iroum ibukin tabeua te tai, taari ake a kitani mwengaia ke taan ibuobuoki n te kateitei. Ko bae ni kona n nikiri amwarake ao bwaai riki tabeua nakoia taan uarongorongo ake a kainnanoa te ibuobuoki. Ngkana e riki te kabuanibwai n te tabo ae ko raroa ma ngaia, ko boni kona naba n ibuobuoki. N te aro raa? N arom n tataro ibukia naake a rotaki. (2Kor. 1:8-11) Ko bae ni kona ni buoka te mwakuri n ibuobuoki imwin te kabuanibwai ae karina, n arom ni bwaintangira ni boutokaa te mwakuri ni katobibia te aonnaba. (2Kor. 8:2-5) Ngkana ko kona ni mwananga nakon te tabo are rotaki ao n anga am ibuobuoki, tuangia unimwaane bwa tera ae ko na karaoia. Ngkana ko kaoaki, ko na bae ni karekea te kataneiai teutana bwa ko aonga ni kona ni kamanenaaki raoi n te tabo ao n te tai are ko rangi ni kainnanoaki iai.
BUOKIIA TAARI N NANOMWAAKA I AAN TE BWAINIKIRINAKI
13. Baikara kangaanga aika rinanona taari ake n aaba ake e katabuakaki iai ara mwakuri?
13 N aaba ake e katabuakaki iai ara mwakuri, e a kona ni kangaanga riki aron te maiu ibukin te bwainikirinaki. Taari ake n aaba akanne a rinanon te kangaanga ma te mwane, te aoraki, ao buaia aika tangiraki irouia. Ma ibukini katabuakan te mwakuri, a aikoa kona unimwaane ni kawariia naake a kainnanoa te kaungaunga ke n reitaki ma ngaiia. Anne ae riki nakon Andrei, are e taekinaki n te kaongora are mai mwaina. Temanna te tari te aine ae kaain ana kurubu iai ana kangaanga ma te mwane. Imwina e a manga kurati n te kaa. E a kainnanoa te korokoro neiei ao e aikoa kona ni mwakuri ni kareketianti. N aki ongea katabuakan ara mwakuri ao butinakon te aoraki, ma a boni karaoa are a konaa taari ao e bon nora anne Iehova.
14. A kangaa unimwaane ni katea te katoto ni kaineti ma onimakinan Iehova?
14 Te bwai ae a kona ni karaoia unimwaane. E tataro Andrei ao ni karaoa are e kona ni karaoia. E kangaa Iehova ni kaekaa? E kairiia taari ake a kona n reke riki mwamwanangaia. Tabeman a baona te tari te aine aei nakon ana taokita. Tabeman a anganna te mwane ibukini buokana. E kairiia Iehova bwa a na karaoa are a konaa, ao e kakabwaiaa aia kakorakora ma te ninikoria. (Ebera 13:16) Unimwaane ngkana e a katabuakaki te mwakuri, bubutii te ibuobuoki. (Ier. 36:5, 6) Ma ae kakawaki riki, onimakina Iehova. E kona ni buokiko ni karekei kainnanoia taari.
15. Ti na kangaa ni kateimatoa katiteuanaakira i aan te bwainikirinaki?
15 Te bwai ae a kona ni karaoia tabemwaang. Ngkana e katabuakaki te mwakuri, e kona n tiatianaki ikoikotakira ma taari. Ngaia are e a rangi ni kakawaki riki ngkai kateimatoaan te rau i marenara. Buaka ma Tatan ma tiaki i marenami. Tarariaoi aia kairua tarim ao waekoa ni kanakoraoa itabararaami. (TaeRab. 19:11; IEbe. 4:26) Biririmoa n ibuobuoki i marenami. (Tit. 3:14) Te ibuobuoki are a katauraoia taari ibukin te tari te aine arei, e kakabwaiaaki naba iai aia kurubu. E a kaan riki aia iraorao i marenaia n aroia kaain te utu ae tii teuana.—TaiAre. 133:1.
16. Ni kaineti ma I-Korote 4:3, 18, ti na kangaa ni buokiia taari ake a bwainikirinaki?
16 A bati tarira ao mwaanera ni Kristian aika beku iroun Iehova n aki ongei ana tutuki te tautaeka. Iai tabeman a kabureaki ibukin aia onimaki. Ti kona n tataro ibukia, ibukia aia utu, ao ibukia naake a karuanikaia inaomataia ibukini buokaia taari aikai n te aro n taamnei, n te aro n rabwata, ao n tei ibukia n te boowi.c (Wareka I-Korote 4:3, 18.) Tai iangoia bwa akea uaan am tataro!—2Tet. 3:1, 2; 1Tim. 2:1, 2.
Ko na kangaa ni katauraoiia mangkai am utu imwain te bwainikirinaki? (Nora barakirabe 17)
17. Ko na kangaa ni katauraoiko mangkai imwain te bwainikirinaki?
17 Ko kona ni katauraoiko mangkai ma am utu imwain te bwainikirinaki. (Mwa. 14:22) Tai kataia n iangoi baika bubuaka aika kona n riki. Ma kakorakoraa am reitaki ma Iehova ao buokiia natim bwa a na karaoa naba anne. Ngkana e roko ae ko a raraoma, bunra nanom nakon te Atua. (TaiAre. 62:7, 8) Maroroakinna ma kaain am utu bukina ae ko kona n onimakina iai te Atua.d Ngkana e a riki te kabuanibwai ae karina, a na kona natim n ninikoria ao n rau man am katauraoi ao onimakinan Iehova iroum.
18. Tera ae e mena imwaira?
18 Ti namakina te mano raoi n te rau are mairoun te Atua. (IBir. 4:6, 7) A rau iai nanora n aki ongea te aoraki, kabuanibwai aika karina, ao te bwainikirinaki ae ti rinanona. E kamanenaia unimwaane aika mwakuri korakora ibukini kaungaakira. Ao e mwiokoira naba ni kabaneira bwa ti na buokiia tabemwaang. Te rau ae ti karekea ngkai e na boni kataubobongaira nakoni kataaki aika kakaiaki riki aika imwaira, ao te “rawawata ae korakora” naba. (Mat. 24:21) N taai akanne ti a kainnanoa kateimatoaan raura ao buokaia tabemwaang bwa a na karaoa naba anne. Ma imwina riki, ti nang aki manga boo ma kangaanga aika a na kararaomaira. Ti nang karekea te baere e a kaman tangiria Iehova ibukira ae te rau ae kororaoi ao e teimatoa n aki toki.—Ita. 26:3, 4.
ANENE 109 Te Tangira ae Korakora Man te Nano
a E kakabonganaia ana toro aika kakaonimaki Iehova ni buokiia iai naake a rinanon taai aika kangaanga. E kona ni kabonganako bwa nibwan te kaungaunga nakoia taari. Ti na noria ngkai bwa ti na kangaa ni kona ni buokiia naake a kainnanoa te ibuobuoki.
b A a tia ni bitaki aara tabeua.
c E aki kona te aobiti n tararua ke naake ni kautun ara botaki ni karokoi ami reta irouia taari ake a kabureaki.
d Nora te kaongora ae “Katauraoi Mangkai Imwain te Bwainikirinaki” n Te Taua n Tantani ae bwain Turai 2019.
e KABWARABWARAAN TE TAAMNEI: Taanga aika uota te amwarake nakon te utu are a maeka irouia tabeua te tai imwin te kabuanibwai ae karina.