E Maiu Ana Taeka Iehova

Reirei Aika Kakawaki Man Kauouan Iteran te Boki ae Etekiera​—II

N RITEMBWA 609 B.C.E., ao e a moanna n otabwaniniaki oon Ierutarem n te kabanea n tai bwa e na buakanaki iroun uean Baburon. Ni moan mwakorona ao e aanaki ana rongorongo Etekiera nakoia taenikai ake i Baburon i aon te boto iango teuana ae kangai: Bwakan ao uruan aia kaawa ae bati n tangiraki ae Ierutarem. Ma ngkai e a bitaki ana taetae ni burabeti Etekiera bwa e a kabuakakaia natannaomata aika beekan ake a kukurei ni kamaunaaia ana aomata Iehova. N te ka-18 n namwakaina imwin bwakan Ierutarem, e a manga reke te boto n iango teuana ae boou n ana rongorongo Etekiera ae kangai: Manga kaokan te taromauri ni koaua ae mimitong.

Iai n Etekiera 25:1–48:35 taetae ni burabeti ibukin otabwaninian Iteraera ao kamaiuakia ana aomata te Atua.a A koreaki ni karinanaki raoi man te tai are a riki iai ao ni kaineti ma rongorongoia aika a kakaokoro, ma tii rongorongo ake n Etekiera 29:17-20 aika a aki. Mangaia are, kibu aika aua aikai, a koreaki ni kaineti ma rongorongon Aikubita n taai aika kakaokoro. E “maiu ao e mwaka” te rongorongo are n te boki ae Etekiera kioina ngkai boni kanoan naba te Baibara ae kairaki koreana iroun te taamnei.​—Ebera 4:12.

‘E NA RIKI TE ABA ANNE N ARON TE ONNAROKA ARE ETEN’

(Etekiera 25:1–39:29)

Ni kaman noran aia iango ni kaineti ma bwakan Ierutarem, e kairaki Etekiera iroun Iehova bwa e na taetae ni burabeti ni kaitaraia kaain Ammon, Moaba, Etom, Biritia, Turo, ao Titon. E nang kuribwaiaki Aikubita. E kabotauaki ‘Barao are uean Aikubita, ma ana aomata aika bati’ nakon te tira ae nang koreaki ni kabwakaki n ana “kabaang ueani Baburon.” ​—Etekiera 31:2, 3, 12; 32:11, 12.

Tao onoua te namwakaina imwin kamaunan Ierutarem n 607 B.C.E., ao e roko temanna ae rawea maiuna nakon Etekiera ao n tuangnga ni kangai: “E a oreaki te kawa!” E a ‘aki manga kainababu’ te burabeti nakoia taenikai. (Etekiera 33:21, 22) Iai taetae ni burabeti ake e na taekin ibukin manga kaokan bwaai nakon aroia. Iehova e “na katea te tia kawakin-tiibu ae ti temanna i aoia, [ana] tia mwakuri ae Tawita.” (Etekiera 34:23) E nang kamaroaeaki Etom, ma te aba are irarikina, ae Iuta, e nang riki “n ai aron te ne n aroka are Eten.” (Etekiera 36:35) E berita Iehova bwa e na kamanoia ana aomata man te buakanaki irouni “Koka.”​—Etekiera 38:2.

A Kaekaaki Titiraki Aika Boto i Aon te Baibara:

29:8-​12​—N ningai are e kakoroaki iai bukin kamaroaean Aikubita ibukin 40 te ririki? Imwin kamaunakin Ierutarem n 607 B.C.E., ao a birinako Aikubita taenikai ake I-Iutaia n aki ongea ana taeka ni kauring te burabeti are Ieremia. (Ieremia 24:1, 8-10; 42:7-22) E aki koro bukin are a na rawei maiuia bwa e a roko naba Nebukaneta ni buakana Aikubita ao n taua taekana. Imwin te tokanikai anne tao e a taorimwiaki naba ni kamaroaean Aikubita i nanon 40 te ririki. Akea kakoauan kamaroaean Aikubita n rongorongon te aonnaba, ma ti boni kona ni kakoauaa raoi bwa e koro bukina kioina ngkai Iehova bon te tia Kakoroi bukin taetae ni burabeti.​—Itaia 55:11.

29:18, BK​—A kanga ‘ni bane ni mara atuia ao ni bwara tabon angaia’? E rangi ni karawawata otabwaninian te kawa ae uarereke ae Turo ao e kainnanoa te mwakuri korakora, n te aro are e a karika maran atuia ana tanga ni buaka Nebukaneta mai mwin kabonganan bwaraia ni buaka, ao a bwara tabon angaia mai imwin uouotakin bwaai aika rawawata ibukin katean te taua ao te oo.​—Etekiera 26:7-12.

Reireiara:

29:19, 20. E a karekei tabeua kaubwaina Nebukaneta man te aba are Turo, ngke a birinako I-Turo nakon aia abamwakoro ma kaubwaia aika bati. E ngae ngke Nebukaneta bon te aomata ae kainikatonga, e tabeakina oin nanona, ao te tia tautaeka ae te beekan, ma e anga Aikubita Iehova nakoina bwa boon ana beku ibukina bwa kanga “boon aia mwakuri ana taanga.” E aki ngkanne riai naba iroura bwa ti na katotonga te Atua ni koaua ni kabwakai roon rabwatara nakon te tautaeka ngkai a a tia naba ni beku i bukira? N aki ongeia bwa tera aroia taan tautaeka ni kairiri ke ni kabongana te mwane anne, ma ti na bon riai ni kabwakai roon rabwatara.​—I-Rom13:4-7.

33:7-9. A riai ni botumwaaka taan tia tantani ni boong aikai ae te koraki aika kabiraki ao raoia, n tataekina rongorongon te Tautaeka n Uea ao ni kauringia aomata rokon ‘te rawawata ae bati.’​—Mataio 24:21.

33:10-20, BK. E boto kamaiuara i aon tannakora mani kawai aika buakaka ao ongotaekara ni kaineti ma baike e tangiri te Atua. Ni koauana, e “eti” kawain Iehova.

36:20, 21. Ibukin aki maiuakinan nanon araia ae, “ana aomata Iehova,” a a kamatauningaa iai aran te Atua tibun Iteraera ibuakoia botannaomata. Ti aki riai n tii atongaki bwa taan taromauria Iehova n tii te ara.

36:25, 37, 38. E kaainaki te baretaiti n taamnei ae ti maekanna ngkai irouia kaain te “nanai n tiibu aika a tabuaki.” Mangaia are, ti riai ni botumwaaka ni kateimatoaa itiakina.

38:1-23. Ai karaunanora ataakin ae e na bon kamaiuia ana aomata Iehova man te buakanaki irouni Koka man te aba are Makoka! Te ara ae Koka e kaineti nakon “uean aonnaba” ae Tatan te Riaboro, imwin karenakoana mai karawa. Te aba are Makoka e tei ibukin te aonnaba ike a a karenakoaki iai Tatan ma ana taimonio.​—Ioane 12:31; Te Kaotioti 12:7-12.

“KABANEA NANOM I AONI BWAAI NI KABANE AIKA N NA KAOTI NAKO IM”

(Etekiera 40:1–48:35)

Ai 14 te ririki i mwin bwakan te kawa ae Ierutarem. (Etekiera 40:1) Ao te tautoronaki i nanon nimabwi ma onoua te ririki, e bon mena naba imwaia. (Ieremia 29:10) E a kaania nimabwi ana ririki ni maiu Etekiera, ngke e a uotaki nako abaia I-Iteraera n te miitara. E tuangaki ni kangai: “Natin te aomata, ko na mataku ni matam, ma n ongo n taningam, ao kabanea nanom i aoni bwaai ni kabane aika N na kaoti nako im.” (Etekiera 40:2-4) Ai kimwareireira Etekiera n nora te tembora ae boou n te miitara!

Iai 6 mataroan te tembora are mimitong are e noria Etekiera, 30 ana ruu n amwarake, teuana te tabo ae Tabu, ao teuana ae Moan te Tabu, teuana te baonikarea ae karaoaki man te kai ao teuana i bukin kabuokan karea. “A raanga rio” man te tembora bwaro n ran aika a rangi ni korakora raangaia. (Etekiera 47:1) N ana miitara Etekiera ao e nora naba iai aron tibwatibwakin abaia baronga nako ake a tiki mai Mainiku nako Maeao, ao iai te tabo ae kakabonganaki irouia aomata nako i nukan abaia tibun Iuta ao Beniamin. Ao a kateaki i nukan te aba anne “Umwan Iehova ae tabu” ao “te kawa” are e aranaki bwa Iehova-tiamma. ​—Etekiera 48:9, 10, 15, 35.

A Kaekaki Titiraki Aika Boto i Aon te Baibara:

40:3–47:12​—Tera ae kaikonakaki n te tembora are n te miitara? E bon aki kateaki te tembora ae te kabanea ni buburakaei are e noria Etekiera. E tei ibukin ana tembora n tamnnei te Atua ae ana babaire ibukin te taromauri ae itiaki ni boong aikai. (Etekiera 40:2; Mika 4:1; Ebera 8:2; 9:23, 24) E kakoroaki nanon te tembora are n te miitara i nanon “boong aika kaitira” ngke e a kaitiakaki te waaki n ibonga. (2 Timoteo 3:1; Etekiera 44:10-16; Maraki 3:1-3) Ma e ngae n anne, ao iai kabanean kakoroan bukina n te Baretaiti. Te tembora are e noraki n te miitara e angania I-Iutaia ake a taenikai te berita ni kaineti ma manga kaokan te taromauri ae itiaki ao aia utu n tatabemania nako bwa a na bane ni karekei abaia man te aba anne.

40:3–43:17​—Tera ae kakawaki i bukin bairean abwakin te tembora? E tei bairean abwakin te tembora i bukin ana kaantaninga Iehova ni kaineti ma te taromauri ae e itiaki are e nang kakoroaki nanona.

43:2-4, 7, 9​—Tera ae nanonaki ni “bannaia aia uea” ake a karenakoaki man te tembora? E teretere raoi ni banna aikai bwa a tei ibukin bouannanti. A kabarekaa ana tembora te Atua ni bouannanti taan tautaeka i Ierutarem ma ana aomata n aroia ni karikia bwa aia uea.

43:13-20​—Tera ae kaikonakaki n te baonikarea are e noria Etekiera n ana miitara? E tei te baonikarea ni kaikonaki arei ibukin ana kaantaninga te Atua n irekereke ma ana karea ni kaboomwi Kristo Iesu. Man te kaboomwi aei, a a karaoiroaki iai taani kabiraki ao te “koraki ae uanao” a a itiaki i matan te Atua. (Te Kaotioti 7:9-14; I-Rom 5:1, 2) Tao ngaia bukina are te “nama” are n ana tembora Toromon ae te taabu ae buburakaei are a kakaitiakiia iai ngkoa ibonga ai akea n te tembora are e noraki n te miitara.​—1 Uea 7:23-26.

44:10-16​—Antai ae a tei ibukina te koraki n ibonga? A tei te koraki n ibonga ibukia Kristian aika kabiraki ni boong aikai. E moanaki kaitiakaia te koraki aikai n te ririki 1918 ngke e tekateka Iehova “n ai aron te tia kaburoa te tirewa ma ni kaitiakia,” n ana tembora n tamnnei. (Maraki 3:1-5) A kona te koraki ake a a itiaki ke ake a rairi nanoia n reitanako kakabwaiaia ni mwiokoaia ae e onoti nakoia. Ma e ngae n anne, a riai ni kakorakoraia ni mwakuri bwa a kaawa “ni baareka ni bwain aon te aba,” ao a aonga n riki naba bwa banna ni katoto nakoia te “koraki ae uanao,” ake a kaikonakaki ma baronga ake tiaki ibonga.​—Iakobo 1:27; Te Kaotioti 7:9, 10.

45:1; 47:13–48:29​—Tera ae kaikonakaki n te aba ao tibwangaia? E kaikonakaki te aba ma aia tabo ni mwakuri ana aomata te Atua. N aki ongeia bwa e mena iia te tia taromauria Iehova, ma e bon mena n te aba are e a manga kateaki kioina ngkai e teimatoa n taua te taromauri ni koaua. E na kakoroaki raoi nanon tibwatibwan te aba n te waaki ae boou i aon te aba ngkana a anganaki abaia aomata aika kakaonimaki.​—Itaia 65:17, 21.

45:7, 16​—Tera ae kaikonakaki n aia ibuobuoki aomata ibukin te ibonga ao te mataniwi n te baronga? E rangi ni kakawaki n te tembora n tamnnei, boutokaan te onimaki man anganano n ibuobuoki ao ni kaotiotan te nano ni kani kairaki.

47:1-5​—Tera ae kaikonakaki ma te ran are n te karanga are n ana miitara Etekiera? E tei te ran i bukin baike e katauraoi Iehova i bukin maiura n onimaki, n ikotaki naba ma te karea ni kaboomwi are mairoun Kristo Iesu ao ataakin te Atua man te Baibara. (Ieremia 2:13; Ioane 4:7-26; I-Ebeto 5:25-27) E tabe n rikirake n nano te karanga aio bwa a aonga ni kona n raanga nako iai aomata aika boou ake a kukurei ni butimwaea te taromauri ae koaua. (Itaia 60:22) E na raanga te karanga ma te ran ni kamaiu ae rangi ni korakora i nanon tenga te ririki ao e reitaki naba ranna aei ma te atatai are e reke man te “nira ni boki” are e nang kaukaki.​—Te Kaotioti 20:12; 22:1, 2.

47:12​—Tera ae kaikonakaki ni kaai aika bati uaaia? A tei kaai ni kaikonaki aikai i bukin baike e katauraoi te Atua ni kaineti ma te onimaki ibukin manga kaokan kororaoia te botannaomata.

48:15-19, 30-35​—E tei ibukin tera te kawa are n ana miitara Etekiera? E tei te kawa ae “Iehova-tiamma” n te aba ae “buakaka,” are e kaotaki iai bwa e tei ibukin bwain te aonnaba. E tei te kawa ibukin te botaki n te aonnaba are a na kakabwaiaki iai te koraki aika raoiroi ake a na maeka n te “aonnaba nabangkai.” (2 Betero 3:13) E kamatataaki aron bebeten te rin n ana botaki Iehova ni mataroana ake n iterana nako. A riai ni kai kawaraki mataniwi aika i buakoia ana aomata te Atua.

Reireiara:

40:14, 16, 22, 26. Koreakin baam ao katekeaia n oon mataroan nako te tembora e kaotaki iai bwa a tii kariaiakaki n rinnako te koraki ake a maiuakina te aroaro ni maiu ae riai. (Taian Areru 92:12) Ti reireiaki ikai bwa e tii kona ni butimwaeaki ara taromauri iroun Iehova ngkana ti kakaraoa ae eti.

44:23. Ai bon kakabwaiakira ngaira man te ibuobuoki are a katauraoia te koraki n ibonga ni boong aikai! E teimatoa “te toro ae kakaonimaki ae wanawana” ni katauraoi amwarake n tamnnei n taia aika riai, ake a na buokira n ataa te kaokoro i marenan baika aki itiaki ao aika itiaki i matan Iehova.​—Mataio 24:45.

47:9, 11. Te atatai bon te bwai naba ae kakawaki ni kaineti ma te ran ni kaikonaki are e katiaa te mwakuri n ibuobuoki ae tamaroa n ara tai aikai. N aki ongeia bwa te tabo raa ae a nima iai te ran ni kamaiu aei aomata, ma e na boni kona naba ni kamaiua aia onimaki. (Ioane 17:3) N te itera are teuana, te koraki ake a aki butimwaea te ran ni kamaiu aei, a na riki bwa “nen te taari,” are nanona bwa a na kamaunaki n aki toki. Ai bonganara ‘kabanean ara konaa ni bairea raoi taekan te koaua’!​—2 Timoteo 2:15.

“N na Tabua Arau ae Kakanato”

Imwin kamaunan te kabanea n uea man kanoan Tawita, e a kariaia te tai ae ananau te Atua ni koaua bwa e na waakinako ni karokoa rokon Teuare “ana tei te baei”. Ma e ngae n anne, e aki mwanuoka taekan ana berita ma Tawita te Atua. (Etekiera 21:27; 2 Tamuera 7:11-16) E taekinaki ae kangai n ana taetae ni burabeti Etekiera: “Au tia mwakuri are Tawita,” are e na riki bwa “te tia kawakin tiibu” ao te “uea.” (Etekiera 34:23, 24; 37:22, 24, 25) Aio bon Iesu Kristo ma mwaakana n Tautaeka. (Te Kaotioti 11:15) E na ‘tabua arana ae kakannato’ Iehova rinanon te Tautaeka n Uea iroun te Mesia.​—Etekiera 36:23.

N te tai ae e a kaan roko ngkai, ao a nang kamaunaki te koraki ake a kamatauningaa aran te Atua ae tabu. Ma a na karekea te maiu n aki toki aomata ake a katabua arana ni maiuia n aroia n taromauria n te aro ni koaua. Ti riai ni bane ni butimwaei baika raraoi ake man te ran ni kamaiu are e tabe ni korakora raangana n ara bong aikai ao ni karika te taromauri ni koaua bwa nibwan maiura ae rangi ni kakawaki.

[Kabwarabwara ae nano]

[Taamnei n iteraniba 17]

Te tembora ae mimitong are n ana miitara Etekiera

[Taamnei n iteraniba 18]

Tera ae kaikonakaki ma te karanga ni kamaiu are n ana miitara Etekiera?

[Te Kabwarabwaraan te Taamnei]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.