“Kataea Ana Kai Te Buakaka N Te Raoiroi”

“Tai taenikai n te buakaka, ma kam na kataea ana kai te buakaka n te raoiroi.”​—I-ROM 12:21.

1. E aera ngkai ti kakoauaa bwa ti kona ni kataea ana kai te buakaka n te raoiroi?

TI KONA n tei n nene ngkana ti kaaitaraki irouia te koraki aika rangi n ribaa te taromauri ae koaua? Ti kona n tokanikai i aon te katikitiki ae kataia ni kaokira nakon te aonnaba ae buakaka? Kaekan titiraki akana uoua akanne, bon eng! Bwaau? Ibukina bwa e kangai te abotoro Bauro n ana reta nakoia kaain Rom: “Tai taenikai n te buakaka, ma kam na kataea ana kai te buakaka n te raoiroi.” (I-Rom 12:21) Ti na bon tokanikai iai ngkana ti onimakina Iehova ma ni kamatoai nanora, bwa ti na aki taonaki nako ni waakin te aonnaba aei. Irarikina, e kaotaki n taeka aika “kataea ana kai te buakaka” bwa ti kona n tokanikai i aon te buakaka, ngkana ti teimatoa ni kakorakoraira n eekia nako. A na tii taonaki nako naake a buuti aia bwai ni buaka ao n toki ni buaka ni waakin te aonnaba ae buakaka, n ikotaki ma te tia kairiri iai ae Tatan te Riaboro.​—1 Ioane 5:19.

2. Tera bukin maroroakinan bwaai tabeua ake a riki ni maiun Neemia?

² Tao 500 te ririki imwain ana tai Bauro ao iai ana toro te Atua ae maeka i Ierutarem, ae kaotiota koauan ana taeka Bauro ni kaineti ma buakanakin te buakaka. E aki tii tokanikai Neemia ae ana aomata te Atua i aon riribakina irouia aomata aika aki tangira te Atua, ma e tokanikai naba ni buakanakin te buakaka n te raoiroi. Baikara kataaki ake e kaaitara ma ngaai? E kanga n tokanikai iai? Ti na kanga ni kakairi n ana katoto? Ti na maroroakin tabeua baike a riki ni maiun Neemia, ibukin kaekan titiraki akanne.a

3. Tera aroaroia aomata ake e maeka ibuakoia Neemia ao tera te mwakuri are baiti katiaana irouna?

³ E mwakuri Neemia n ana bareti Uean Botia ae Atatokititi. E ngae ngke e mena teuaei i buakoia aomata aika tiaki kaain te onimaki ni boong akekei, ma e aki roko n te irarang ni “katotonga aron aon te aba.” (I-Rom 12:2) Ngke e nora kainnanon Iuta, e a kakeaa bongan mweraoina, ao e rinanon te mwananga ae matoatoa nako Ierutarem, ike e a uota iai te mwioko ae moan te korakora, ae manga katean oona. (I-Rom 12:1) E ngae ngke bon te kowana Neemia i Ierutarem, ma e katoabong ni mwakuri ma raona ake tibun Iteraera ‘man otin taai ni karokoa kaotin itoi.’ Ao ibukin aei, e bobonga raoi te mwakuri ni kateitei tii i nanon uoua te namwakaina! (Neemia 4:21; 6:15) Bon te mwakuri ae baiti ae kamimi, bwa n tain te kateitei, ao a kaaitara tibun Iteraera ma aanga n riribai aika kakaokoro. Antai taani karitei nakon Neemia, ao tera ae a uaiakinna?

4. Tera tiaia taani karitei nakon ana waaki Neemia?

⁴ Taani karitei aikai bon Tanebarata, Tobia, ao Ketem, aika taan tautaeka, ao a maeka n uakaan ma Iuta. Kioina ngkai a kairiribai ma ana aomata te Atua, “a bati n rawawata iai, ba kioina ngkae e a roko [Neemia] ae na ukoukora tetekeraoiia tibun Iteraera.” (Neemia 2:10, 19) A kakorakoraia kairiribai aikai, ni kataia ni katoka ana babaire Neemia ibukin te kateitei ni karaoan mwakuri aika bubuaka. Te koaua bwa e na kariaia Neemia ‘bwa e na tae ana kai n te buakaka’?

“E Koro Unna”

5, 6. (a) Tera aroia ana kairiribai Neemia nakon te kateitei? (b) E aera bwa e aki maakuia te koraki ake a karitei nakoina Neemia?

⁵ E kaungaia ana aomata Neemia ma te ninikoria ni kangai: “Ti na manga katea nonon Ierutarem.” A kaekaa ni kangai: “Ti na tei rake ni kateitei.” E taku Neemia: “A kakorakorai baiia nakon te makuri are raoiroi,” ma a karitei taani kakaitaraira n aroia ni “kakanikoira, ma n riribaira ao a kangai, Tera te baei ae kam na karaoia? Kam nangi rawa nakon te uea?” E aki maaku Neemia n aia taeka aika kammaraki ao aia uarao. E taku nakoia taani karitei: “Atuani karawa E na katetekeraoira; ma ngaia ae ti na tei rake ngaira aika ana toro ao ti na kateitei.” (Neemia 2:17-​20) E matoa nanon Neemia bwa e na waakinaanako te “makuri are raoiroi.”

⁶ ‘E koro unin’ Tanebarata ae temanna mai buakoia taani karitei aikai ao e a kabatiai ana taeka ni kakaniko. E taku: “Tera ae a karaoia I-Iutaia aika mamara aikai?” “A nang kamaiu atibu mai buakoni bwariko ni mange?” E tomaa te kakaniko Tobia ao e taku: “Ngkana tao e aerake nako iai te arobeke, ao e na urua aia nono atibu ni kabwaka.” (Neemia 4:1-3) Tera aron Neemia iai?

7. Tera aron Neemia ni kaitaraa aia bukibuki kairiribai?

⁷ E bon aki tabeakina aia kakaniko Neemia. E toua mwin ana kaetieti te Atua ao e aki kani kabooa te buakaka n te buakaka. (Nakoaia Ibonga 19:18) E katikua i nanoni bain Iehova ao e tataro ni kangai: “Atuara, Ko na ongo; ba ti riribaki: ao Ko na kaoka aia taetaebuaka nako aon atuia.” (Neemia 4:4) E onimakina ana karaunano Iehova Neemia ae kangai: “Au bwai te irantanga ni karekekai, ma te kabobo.” (Te Tua-Kaua 32:35) Irarikina, a waakinaanako ‘katean te nono’ Neemia ma ana aomata. A aki kariaia bwa e na anaaki nanoia n te bwai teuana. Ni koauana, “e a toma te nono nako ni kabuta n rota iteran rietana: ba a marurung aomata ni kani makuri.” (Neemia 4:6) A a tia ni kabwaka kairiribai ni katoka te mwakuri! Ti na kanga ni katotonga Neemia?

8. (a) Ti na kanga ni katotonga Neemia ngkana ti uaraoaki irouia taani karitei? (b) Taekina te bwai ae e a tia n riki nakoim ke tao ko ongo ae kaotaki iai te wanawana n aki kabooa te buakaka n te buakaka.

⁸ A kona naba taan ribaira n te tabo n reirei, te tabo ni mwakuri ke kaain ara utu, ni kamaamaaira ao n uaraoira ni boong aikai naba. Ma a kona ni kaetaki taetae n uarao ni kamanenan te boto n reirei man te Baibara aei n angiin te tai: “Iai . . . te tai ni kainababu.” (Te Minita 3:1, 7) Ngaia are ti riai ni katotonga Neemia n rarawa ni kabooi mwin aia bure aomata nakoira n taekinan taeka aika kammaraki. (I-Rom 12:17) Ma ti na tataro nakon te Atua ao n onimakinna bwa boni ngaia ae karau nanora ni kangai: “N na kabobo Ngai.” (I-Rom 12:19; 1 Betero 2:19, 20) Ni karaoan aei, ti aki kariaia iai taan ribaira bwa a na kakerikaki nanora man ara mwakuri ae ti riai ni karaoia ibukin te Atua ni boong aikai, ae tataekinan euangkerion ana Tautaeka n Uea te Atua ao kakiritianakia aomata. (Mataio 24:14; 28:19, 20) Ni katoatai ake ti uarongorongo iai ao n rawa ni kabwarai nanora n ribaakira, ti a kaota iai te nano are iroun Neemia.

‘Ti na Kamateingkami’

9. Tera aia mwakuri ni kairiribai taani karitei nakon Neemia, ao tera arona iai?

⁹ Ngke a ongo te koraki ake a riribaa te taromauri ae koaua ake n ana bong Neemia, bwa e a “waetata manga-karaoan nonon nako Ierutarem,” ao a anai aia kabaang bwa a na “buakana Ierutarem.” E taraa ni kabwaranano noran aei irouia I-Iutaia. Bwa a mena I-Tamaria mai meang, tibun Ammon i mainiku, I-Arabia i maiaki ao I-Atitota i maeao. E a otabwaniniaki Ierutarem; ao e a taraa n ae a a mwane raoi taani kateitei! Tera ae a nang karaoia? E taku Neemia: “Ti tataro nakon Atuara.” A kakamaakuira kairiribai ni kangai: Ti na “kamateia, ma ni katoka te makuri.” Ma e kakorakoraia taani kateitei Neemia ngke e mwiokoia ibukin kamanoan te kaawa “ma aia kabaang, ma aia raanti, ma aia kainikatebe.” N taraana, a aki kona n tokanikai I-Iutaia aika karako mwaitiia aikai i aoia aia kairiribai ae te taanga ni buaka ae bubura, ma e kaumakiia Neemia ni kangai: “Kam na tai maku . . . kam na uringa te Uea, ae kakanato, ae kakamaku.”​—Neemia 4:7-9, 11, 13, 14.

10. (a) E kanga n riki te bitaki ae karina irouia ana kairiribai Neemia? (b) Baikara ana babaire Neemia ake e karaoi?

¹⁰ E a karina n riki te bitaki ngkai. E a toki aia buaka kairiribai. Bukin tera? E ribootinna Neemia ni kangai: “E kamatebuaka mwin aia iango te Atua.” Ma e namakinna Neemia bwa a teimatoa aia kairiribai n riki bwa bwaai ni karuanikai nakoia. Mangaia are e a bita aroia taani kateitei ni mwakuri n te aro ae riai. Ma imwin te tai anne, ao a a ‘bane ni mwakuri taani kateitei ni bai teaina, ao a taua aia kai ni baia are teaina.’ E mwiokoa naba temanna bwa ngkana tao a nang niniaki irouia kairiribai, e na “katanga te bu” bwa a aonga n ataia taani kateitei. Ma ae rangi ni kakawaki riki, e karau nanoia ana aomata Neemia ni kangai: “E na buaka Atuara i bukira.” (Neemia 4:15-20) A waakinaanako aia mwakuri taani kateitei ma te ungannano ao te tatauraoi ni kaaitarai mwakuri n iowawa. Tera reireiara man te rongorongo aei?

11. Tera ae kakorakoraia Kristian ni koaua ni kaitaraa te buakaka n aaba ake e katabuaki iai tataekinan te Tautaeka n Uea, ao a kanga ni kataea ana kai te buakaka n te raoiroi?

¹¹ N tabetai, ao a kaaitara Kristian ni koaua ma te karitei ae tiritiri. N aaba tabeua, a riki taani kairiribai nakon te taromauri ni koaua n ai aron te taanga ni buaka ae korakora. N aia taratara aomata a aki kona n tei imwaia kairiribai raora n onimaki ake n aaba akekei. Ma a koaua raoi taani Kakoaua bwa ‘e na buaka Atuaia ibukia.’ Eng, a aki toki n namakina kaekan aia tataro iroun Iehova te koraki ake a bwainikirinaki ibukin aia onimaki, ngke e a ‘kamatebuakaa aia iango’ kairiribai ake a kokorakora. E ngae naba ngkana e katabuaki uarongorongoan te Tautaeka n Uea n aaba tabeua, ma e bon reke naba angaia Kristian n teimatoa ni karaoia. N aroia taani kateitei ake Ierutarem ni bitii aroia ni mwakuri, a bitii naba aia aanga n uarongorongo Ana Tia Kakoaua Iehova ni boong aikai, ngkana a kaitaraki. Ma a bon rawa ni kabonganai bwaai ni buaka. (2 I-Korinto 10:4) A aki kona ni kerikaki man tataekinan te rongorongo, e ngae ngkana a kakamaakaki ni bwaai n tiritiri. (1 Betero 4:16) Ni kaaitaran anne, a “kataea ana kai te buakaka n te raoiroi” taari mwaane ma aine akana ninikoria aikai.

“Kaaraki, ba Ti na Botaki”

12, 13. (a) Baikara aia aanga ana kairiribai Neemia ake a karaoi? (b) E aera Neemia ngke e kakaomataa ni kaoana irouia ana kairiribai?

¹² Ngke a ataia ana kairiribai Neemia bwa a kabwaka aia waaki, a a manga iangoia bwa a na karitei n aanga aika aki otara. Eng, a katai aia iango aika tenua. Baikara baikanne?

¹³ Te moan, a kewea Neemia. A taku: “Kaaraki, ba ti na botaki n te kawa teuana ni kawan te aba are aoraoi are Ono.” E mena Ono i marenan Ierutarem ma Tamaria. Ngaia are a iangoia kairiribai aikai bwa a na botaki ma Neemia i nukan taabo aika uoua aikai ibukin kaetan te bwai are a bobuaka n iango iai: Tao e a kona n iango ni kangai Neemia: ‘E taraa n raoiroi te iango aei, bwa e raoiroi riki te maroro nakon te un.’ Ma e rawa Neemia, ao e kabwarabwaraa bukina ni kangai: “A taku i nanoia ba a na karaoa ae buakaka nako iu.” E ataa aia iango, ngaia are e a aki mwamwanaki iai. Aua ana tai ni kaekaia ana kairiribai ni kangai: “I aki kona n ruo: e aera ngkae e na toki te mwakuri, ngkana I kitanna, ma n ruo nako imi?” A kabwaka kairiribai aikai ni karekea aia boraraoi ma Neemia, bwa e kaatuua ana iango n te mwakuri ni kateitei.​—Neemia 6:1-4.

14. Tera aron Neemia nakoia taan uaraoia?

¹⁴ Te kauoua, a a manga iangoa kabutaan uaraoan Neemia kairiribai aikai, ao a bukinna bwa e “rarawa” nakon ana kaetieti te Uea ae Atatokititi. E a manga tuangaki riki Neemia ni kangai: “Ti na waki ngkai, ao ti na kabowi.” Ma e bon rawa naba Neemia, bwa e ataa aia iango. E kabwarabwaraa ni kangai: “A bane ni kani kamakuira, ngke a kangai, A na kamamaraki baiia man te mwakuri, ba e aonga n aki tia.” Ma n te tai aei, ao e a kaekaa aia uarao Neemia ao e taku: “Bon akea bwaai aika ai aron akanne akana ko atong, ma ko bon otoi.” Irarikina, e onimakina ana ibuobuoki Iehova Neemia ao e tataro ni kangai: “Ko na kakorakorai baiu.” E kakoauaa raoi Neemia bwa e kona n totokoi mwakuri aika bubuaka ao ni waakinaanako te kateitei man ana buoka Iehova.​—Neemia 6:5-9.

15. Tera ana taeka n reirei te burabeti ni kewe, ao bukin tera bwa e aki butimwaia Neemia?

¹⁵ Te katenua, a kabongana tibun Iteraera ae Temaia bwa e na kataia ni kamwanea Neemia bwa e aonga n urua Ana Tua te Atua. E taku Temaia nakon Neemia: “Ti na botaki n ana auti te Atua, i nanon te maneaba, ao ti na kaini mataroan te maneaba: ba ane a na nako mai ni kamateko.” E taekinna Temaia bwa e a kaan tiringan Neemia ma e na mano ngkana e karabaa i nanon te tembora. Tiaki te ibonga Neemia, ao ngkana e karaoa aei, ao e na bure iai. Te koaua bwa e na urua Ana Tua te Atua i bukin kamanoana? E taku Neemia: “Antai ae ai arou, ae na rin n te maneaba ba e na rawea maiuna iai? N na aki rin iai.” Bukin tera bwa e aki mwane Neemia n te bwai ni kamwane are e a tia n iangoaki ibukina? Ibukina bwa e ataia bwa e ngae ngke te I-Iutaia Temaia, ma “e aki kanakomaiakaki iroun te Atua.” N etina, e bon aki kona te burabeti ni koaua n tuangnga bwa e na urua Ana Tua te Atua. E manga aki kariaia naba Neemia bwa a na tokanikai aomata aika buakaka i aona. E ribootina ae kangai n te tai ae aki maan imwina: “Ao e a tia te nono ni kauangauni ma nima bongin te namakaina are Erura, n nimangauni ma uabong.”​—Neemia 6:10-15; Warekaia Iteraera 1:51; 18:7.

16. (a) Tera ae ti riai ni karaoia nakoia raao ni kewe, taan uarao ao aomata ake a baka n riki bwa tarira? (b) Ko kanga ni kaotia bwa ko rawa n urua am onimaki ni mwengam, n te tabo n reirei ao n te tabo ni mwakuri?

¹⁶ N aron Neemia, ti kona naba ni kaaitara ma te karitei mairouia aomata aika tiaki raao ni koaua, taan uaraoira ao aomata aika baka n riki bwa tarira n te onimaki. A kona ni kaoira aomata tabeman bwa ti na kariaia te boraraoi. A kona naba ni karina te iango i nanora ae ngkana ti kauarerekea ara beku ibukin Iehova, e na kona naba iai n reke uaiakinan bwain te maiu aei i rarikin ara uarongorongo. Ma ti rawa nakon te iango anne, kioina ngkai ti karimoaa Ana Tautaeka te Atua ni maiura. (Mataio 6:33; Ruka 9:57-62) A kabutaa naba uaraoakira ara kairiribai. Ti kabuakakaki naba n aaba tabeua bwa aongkoa ti karitei nakon te Tautaeka, n aron are e kabuakakaki naba iai Neemia bwa aongkoa e karitei nakon te uea. A a tia ni kaetaki kabuakaka tabeua n taian boowi. Ma ngkana tao tera mwin bowi aikai, ma ti aki nanokokoraki n tataro bwa e na boni kairii waaki aikai Iehova n aron nanona. (I-Biribi 1:7) E kona n reke te karitei mairouia te koraki ake a baka n riki bwa ana toro Iehova. N aron are e kataia naba ni karaoia raon Neemia n I-Iutaia, ngke e tuangnga bwa e na urua Ana Tua te Atua ibukin kamaiuana, ao ai aroia taani kabwaoua te koaua aika taani Kakoaua rimoa, ni kataia ni kamwaneira n te anga teuana ma teuana. Ma ti rawa nakoia taani kabwaoua te koaua ibukina bwa ti ataia ae ti na kamaiuaki ngkana ti aki urua ana tua te Atua, ma ti teimatoa n tou mwia! (1 Ioane 4:1) Eng, ti kona n tokanikai i aon aeka ni mwakuri aika bubuaka ni kabane man ana buoka Iehova.

Tataekinan te Rongorongo ae Raoiroi n Aki Ongea te Buakaka

17, 18. (a) Tera ae a uaiakinna Tatan ma ana aomata? (b) Tera ae ko motikia n am iango bwa ko na karaoia, ao bukin tera?

¹⁷ E taekinaki n Ana Taeka te Atua ae kangai ni kaineti ma tarin Kristo aika kabiraki: “A kataea ana kai [Tatan] . . . n aia taeka are a kaotiotia.” (Te Kaotioti 12:11) Ngaia are iai irekereken te tokanikai i aon Tatan, ae nibwan te buakaka, ma tataekinan euangkerion te Tautaeka n Uea. Maroaka ae e aki toki ni kaai ni buakania te koraki ake a kabiraki ao te “koraki ae uanao” Tatan ni kauekean te karitei!​—Te Kaotioti 7:9; 12:17.

¹⁸ N aron ae ti a tia n noria, a kona ni karitei nakoira aomata n aia taetae ni kawai aika kammaraki ke n aia taeka ni kakamaaku ibukin te iowawa, ke n aanga aika aki otara. E aki kona ni bitaki tian Tatan ae te kani katoka ara uarongorongo. Ma e na boni konaki ibukina bwa a katotonga Neemia ana aomata te Atua, ni kakorakoraia ni “kataea ana kai te buakaka n te raoiroi.” A kaakaraoa anne rinanon teimatoaia n tataekina te rongorongo ae raoiroi, ni karokoa katokana iroun Iehova!​—Mareko 13:10; I-Rom 8:31; I-Biribi 1:27, 28.

[Kabwarabwara ae nano]

Ko Uringnga?

• Tera te kairiribai are a kaaitara ma ngaai ana toro te Atua rimoa, ao aika ngkai?

• Tera tiaia ana kairiribai Neemia, ao ana kairiribai te Atua ni boong aikai?

• Ti na kanga n teimatoa ni kataea ana kai te buakaka n te raoiroi ni boong aikai?

[Te Bwaoki/​Taamnei n iteraniba 30]

Reirei Aika Mena n te Boki ae Neemia

A kaaitara ana toro te Atua ma

• te kakaniko

• te kakamakaki

• te mwamwanaki

A uarao aomata aika

• tiaki raao ni koaua

• taani kabuakaka

• a baka n riki bwa tarira

A kataea ana kai te buakaka ana toro te Atua rinanon

• nimtan mwakuri ake a a tia ni mwiokoaki iai iroun te Atua

[Taamnei n iteraniba 29]

A a manga katea oon Ierutarem Neemia ma raona ni mwakuri n aki ongea te kairiribai

[Taamnei n iteraniba 32]

A ninikoria n tataekina te rongorongo ae raoiroi Kristian ni koaua