A Biblia é diferente dos demais textos relixiosos. Ningún outro libro influíu tanto nas crenzas de millóns de persoas durante un período de tempo tan longo. Pero, á vez, ningún outro libro foi tan examinado nin criticado como a Biblia.

Por exemplo, algúns expertos dubidan de que as biblias actuais sexan copias fiables dos textos orixinais. “Nin sequera podemos estar seguros de que conseguísemos reconstruír o texto orixinal con exactitude”, dixo un experto en estudos relixiosos. E engadiu: “Só temos copias cheas de erros; a enorme maioría delas fixéronse séculos despois dos orixinais e, ó parecer, difiren deles en milleiros de formas”.

Outras persoas dubidan da autenticidade da Biblia debido ós seus antecedentes relixiosos. Por exemplo, Faizal criouse nunha familia que non era cristiá. Ensináronlle que a Biblia é un libro sagrado, pero que o texto fora modificado. “Como resultado, desconfiaba das persoas que querían falarme da Biblia”, di el. “Despois de todo, non tiñan a Biblia orixinal, fora cambiada”.

Pero, importa se a Biblia cambiou ou non? Pensa nisto: a Biblia contén promesas fermosas para o futuro. Poderías confiar nelas se non tiveses a seguridade de que esas promesas estaban no texto orixinal? (Romanos 15:4) Se as biblias actuais fosen simples copias defectuosas, usarías os principios bíblicos para tomar decisións importantes sobre o emprego, a familia ou mesmo a adoración a Deus?

Aínda que os escritos orixinais da Biblia desapareceron, podemos consultar copias antigas, o que inclúe miles de manuscritos. Como sobreviviron eses manuscritos á deterioración, á oposición e ós intentos de manipular o texto? De que xeito pode a súa supervivencia facer que confíes máis na autenticidade das biblias que están dispoñibles na actualidade? Imos ver as respostas a estas preguntas na seguinte historia de supervivencia.

O ATAQUE. Os escritores e copistas da Biblia escribiron en papiro e pergamiño (2 Timoteo 4:13).a En que sentido puxeron en perigo a supervivencia da Biblia estes materiais?

O papiro vólvese crebadizo, descolórase e debilítase facilmente. Os exiptólogos Richard Parkinson e Stephen Quirke explican: “Co tempo, unha folla desgástase ata se converter nun esqueleto de fibras e un puñado de po. Mentres está gardado, un rolo pode cubrirse de mofo ou podrecer pola humidade, e cando está enterrado pode acabar devorado polos roedores e os insectos, especialmente polos térmites”. Algúns papiros estiveron expostos a demasiada luz ou humidade despois de ser descubertos, e iso acelerou a súa deterioración.

O pergamiño é máis resistente que o papiro, pero tamén se deteriora se non se manipula axeitadamente ou se se expón a temperaturas, humidade ou luz excesivas.b Tamén é atacado polos insectos. Por esa razón, a obra Everyday Writing in the Graeco-Roman East (A escritura cotiá no oriente grecorromano) di con relación ós rexistros antigos que “a supervivencia é a excepción, non a regra”. Se a Biblia sufrise esa deterioración, a súa mensaxe xa estaría perdida.

COMO SOBREVIVIU A BIBLIA. A Lei que se lles deu ós israelitas mandaba que tódolos reis de Israel escribisen “pra sí nun libro unha copia dista lei”, é dicir, dos cinco primeiros libros da Biblia (Deuteronomio 17:18, Sagra Biblia en Galego). Ademais, os copistas profesionais fixeron tantos manuscritos que para finais do século primeiro podían atoparse copias das Escrituras nas sinagogas de todo Israel e ata na afastada Macedonia (Lucas 4:16, 17; Feitos 17:11). Como sobreviviron ata o día de hoxe algúns daqueles antigos manuscritos?

O experto no Novo Testamento Philip Comfort comenta: “Sabíase que os xudeus gardaban os rolos das Escrituras en ánforas ou vasillas de barro a fin de conservalas”. E os cristiáns seguiron o mesmo costume. Esta é a razón pola que algúns manuscritos da Biblia se descubriron en vasillas de barro, en habitacións escuras, en covas e tamén en rexións moi secas.

O RESULTADO. Miles de fragmentos de manuscritos da Biblia, algúns de máis de dous mil anos de antigüidade, sobreviviron ata os nosos días. Ningún outro texto histórico ten tantos manuscritos tan antigos.

O ATAQUE. Moitos líderes políticos e relixiosos tiñan obxectivos incompatibles coa mensaxe da Biblia. Moitas veces, valéronse da súa autoridade para evitar que as persoas puidesen ter, producir ou traducir as Escrituras. Imos ver dous exemplos:

• Arredor do ano 167 antes da nosa era, o rei seléucida Antíoco Epífanes ordenou destruír tódalas copias das Escrituras Hebreas porque quería impoñer a relixión grega ós xudeus. O historiador Heinrich Graetz escribiu que os seus funcionarios “esnaquizaron e queimaron os rolos da Lei alá onde os atopaban, e mataron a tódolos que atoparon lendo nela en busca de forza e consolo”.

• Na Idade Media, a algúns líderes católicos molestáballes que os laicos predicasen o que ensina a Biblia en lugar dos dogmas da Igrexa. Acusaban de herexe a calquera laico que tivese algún libro da Biblia fóra dos Salmos en latín. Un concilio eclesiástico mesmo ordenou que se “buscasen os herexes con dilixencia, lealdade e frecuencia [...] rexistrando tódalas casas e cámaras subterráneas que estivesen baixo sospeita”. E engadía: “A casa na que se atope un herexe deberá ser destruída”.

Se os inimigos da Biblia lograsen acabar con ela, a súa mensaxe xa tería desaparecido.

COMO SOBREVIVIU A BIBLIA. O rei Antíoco centrou os seus ataques en Israel. Con todo, os xudeus estableceran comunidades noutras nacións. Os expertos calculan que, para o primeiro século, máis do 60% dos xudeus vivían fóra de Israel. Nas súas sinagogas conservaban copias das Escrituras; as mesmas copias que usaron as seguintes xeracións, incluídos tamén os cristiáns (Feitos 15:21).

Na Idade Media, os que amaban a Biblia seguiron traducindo e copiando as Escrituras a pesar da persecución. Antes de que se inventase a imprenta de tipos móbiles a mediados do século XV, é posible que xa estivesen dispoñibles porcións da Biblia nuns trinta e tres idiomas. E a partir de aí, traduciuse e imprimiuse a unha velocidade sen precedentes.

O RESULTADO. A pesar das ameazas de reis poderosos e de clérigos que estaban equivocados, a Biblia é o libro máis difundido e máis traducido de toda a historia. Influíu nas leis e nos idiomas dalgúns países, así como na vida de millóns de persoas.

O ATAQUE. Nin a deterioración dos materiais nin os ataques dos opositores puideron acabar coa Biblia. Pero houbo copistas e tradutores que tentaron cambiar a mensaxe da Biblia para que se adaptase ás súas doutrinas, no canto de adaptar as súas doutrinas ó que di a Biblia. Imos ver algúns exemplos:

• O lugar de adoración. Entre os séculos IV e II antes da nosa era, os escritores do Pentateuco Samaritano inseriron despois de Éxodo 20:17 as seguintes palabras: “no Monte Guerizim. E construirás alí un altar”. Deste xeito, os samaritanos quixeron facer que as Escrituras apoiasen a súa construción dun templo alí mesmo, no Monte Guerizim.

• A doutrina da Trindade. Apenas pasaran trescentos anos dende que se completou a Biblia, cando un escritor trinitario lle engadiu a 1 Xoán 5:7 as palabras “no ceo: o Pai, o Verbo e o Espírito Santo; e estes tres son un”. Esta afirmación non aparecía no texto orixinal. Segundo o biblista Bruce Metzger, “dende o século VI en diante, [estas palabras] atópanse con máis e máis frecuencia en manuscritos da Vetus Latina e da Vulgata latina”.

• O nome de Deus. Baseándose nunha superstición xudía, moitos tradutores da Biblia decidiron eliminar o nome de Deus das Escrituras. Substituírono por títulos como Deus ou Señor, expresións que na Biblia non se usan só para referirse ó Creador senón tamén a homes, a obxectos de adoración falsa e ata ó Demo (Xoán 10:34, 35; 1 Corintios 8:5, 6; 2 Corintios 4:4).a

COMO SOBREVIVIU A BIBLIA. Primeiro, malia que algúns copistas da Biblia foron descoidados e ata deshonestos, moitos outros foron moi hábiles e meticulosos. Entre os séculos VI e X, os masoretas copiaron as Escrituras Hebreas e crearon o que se coñece como texto masorético. Dise que contaban as palabras e as letras para evitar que se introducisen erros por descoido. Cando lles parecía que o texto do que copiaban contiña algún erro, facían unha anotación na marxe da copia. Os masoretas negáronse a alterar o texto bíblico. Segundo o profesor Moshe Goshen-Gottstein, modificar adrede o texto orixinal “constituía para eles o peor crime posible”.

Segundo, a gran cantidade de manuscritos que hoxe temos dispoñibles axúdalles ós biblistas a detectar os erros. Durante séculos, os líderes relixiosos ensinaron que as súas versións en latín contiñan o texto auténtico da Biblia. Por iso engadiron a 1 Xoán 5:7 a frase espuria da que xa falamos neste artigo. Ese erro ata se introduciu en traducións moi prestixiosas como a Biblia do rei Xacobe en inglés e a versión Reina-Valera en español. Pero, que revelaron outros manuscritos que se descubriron despois? O biblista Bruce Metzger escribiu: “A frase [de 1 Xoán 5:7] non aparece nos manuscritos de ningunha das versións antigas (en siríaco, copto, armenio, etiópico, árabe, eslavo), excepto nas versións en latín”. Como resultado, versións revisadas da Biblia do rei Xacobe, da Reina-Valera e doutras traducións retiraron a frase incorrecta.

Demostran os manuscritos máis antigos que a mensaxe da Biblia non foi alterada? Cando se atoparon os rolos do Mar Morto en 1947, os eruditos por fin puideron comparar o texto masorético hebreo co que aparecía nestes rolos da Biblia que se escribiran máis de mil anos antes. Un membro do equipo editorial dos rolos do Mar Morto chegou a esta conclusión: un rolo “ofrece proba irrefutable de que a transmisión do texto bíblico a mans dos copistas xudeus ó longo de máis de mil anos foi extremadamente fiel e coidada”.

A Biblioteca Chester Beatty de Dublín (Irlanda) conta cunha colección de papiros de case tódolos libros das Escrituras Gregas Cristiás, o que inclúe algúns manuscritos que datan do século II, só uns cen anos despois de que se completase a Biblia. The Anchor Bible Dictionary comenta: “Aínda que os papiros ofrecen abundante información nova sobre detalles do texto, tamén demostran unha estabilidade sobresaínte na transmisión do texto bíblico ó longo da historia”.

O RESULTADO. No canto de corromper o texto da Biblia, a gran cantidade de manuscritos e a antigüidade destes fixérono aínda mellor. Sir Frederic Kenyon escribiu: “Ningún outro libro antigo dispón de copias tan temperás e abundantes, e ningún estudoso imparcial negaría que o texto que chegou ata nós é sumamente fiable”. En canto ás Escrituras Hebreas, o erudito William Henry Green afirmou: “Pode dicirse con total seguridade que ningunha outra obra da antigüidade se transmitiu con tanta exactitude”.

A Biblia sobreviviu. Grazas a iso, hoxe podes conseguir unha copia e lela. E cando escolles unha boa tradución das Escrituras, podes ter a seguridade de que estás a ler unha copia fiable dos escritos orixinais.a Pero, por que sobreviviu a Biblia, ás veces de forma extraordinaria, a pesar da deterioración dos materiais, a oposición desapiadada e a manipulación deliberada da súa mensaxe? Que ten de especial este libro?

Moitos estudantes da Biblia chegaron á mesma conclusión á que chegou o apóstolo Paulo, quen escribiu: “Toda a Escritura está inspirada por Deus” (2 Timoteo 3:16). Cren que a Biblia sobreviviu porque é a Palabra de Deus e porque el a preservou ata os nosos días. Faizal, mencionado no primeiro artigo desta revista, decidiu aclarar as súas dúbidas investigando a Biblia por si mesmo. Quedou sorprendido polo que aprendeu. Non tardou en darse conta de que moitas das doutrinas que ensina a cristiandade non están na Biblia. Ademais, conmoveuno coñecer o propósito que ten Deus para Terra e que se explica na súa Palabra.

Faizal di: “Agora estou convencido de que a Biblia que teño nas mans é un agasallo de Deus. Despois de todo, se Deus puido crear o Universo, seica non terá o poder para darnos a súa Palabra e preservala para nós? Dicir o contrario sería limitar o poder de Deus, do Deus todopoderoso. E quen son eu para facer iso?” (Isaías 40:8).