Βοηθήστε τους Σπουδαστές σας να Ταχθούν Υπέρ της Αλήθειας

1, 2. (α) Γιατί διστάζουν μερικοί σπουδαστές να ταχθούν υπέρ της αλήθειας; (β) Τι θα εξετάσουμε σε αυτό το άρθρο;

ΟΤΑΝ κάνατε μελέτη, υπήρχε κάτι που σας έκανε να διστάζετε να γίνετε Μάρτυρας του Ιεχωβά; Ίσως φοβόσασταν ότι θα σας εναντιωθούν οι συνεργάτες, οι φίλοι ή οι συγγενείς σας. Ή ίσως νομίζατε ότι θα σας ήταν αδύνατον να τηρείτε τους κανόνες του Θεού στη ζωή σας. Τότε μπορείτε να καταλάβετε τους σπουδαστές που διστάζουν να ταχθούν υπέρ της αλήθειας.

² Ο Ιησούς αναγνώρισε ότι τέτοιοι φόβοι θα μπορούσαν εύκολα να εμποδίσουν την πνευματική πρόοδο. (Ματθ. 13:20-22) Αλλά δεν έχανε τις ελπίδες του για εκείνους που δίσταζαν να τον ακολουθήσουν. Απεναντίας, έδειξε στους μαθητές του πώς να βοηθούν τέτοιους ανθρώπους (1) να βρουν τι τους εμποδίζει να προοδεύσουν, (2) να αγαπήσουν πιο βαθιά τον Ιεχωβά, (3) να αλλάξουν προτεραιότητες και (4) να υπερνικήσουν τις δυσκολίες τους. Πώς μπορούμε να εφαρμόσουμε τα όσα είπε ο Ιησούς στους μαθητές του καθώς χρησιμοποιούμε το βιβλίο Ευτυχισμένη Ζωή για Πάντα! για να βοηθήσουμε έναν σπουδαστή να ταχθεί υπέρ της αλήθειας;

ΒΟΗΘΗΣΤΕ ΤΟΥΣ ΝΑ ΒΡΟΥΝ ΤΙ ΤΟΥΣ ΕΜΠΟΔΙΖΕΙ ΝΑ ΠΡΟΟΔΕΥΣΟΥΝ

3. Τι μπορεί να εμπόδιζε τον Νικόδημο να γίνει μαθητής του Ιησού;

³ Ο Νικόδημος, ένας επιφανής ηγέτης των Ιουδαίων, δίσταζε να γίνει μαθητής του Ιησού επειδή κάτι τον εμπόδιζε. Μόλις έξι μήνες αφότου ο Ιησούς άρχισε τη διακονία του, ο Νικόδημος τον αναγνώρισε ως εκπρόσωπο του Θεού. (Ιωάν. 3:1, 2) Ωστόσο, προτίμησε να τον συναντήσει κρυφά “επειδή φοβόταν τους Ιουδαίους”. (Ιωάν. 7:13· 12:42) Ίσως νόμιζε ότι κινδύνευε να χάσει πολλά αν γινόταν μαθητής του Ιησού.a

4. Πώς βοήθησε ο Ιησούς τον Νικόδημο να καταλάβει τι ανέμενε από αυτόν ο Θεός;

⁴ Ο Νικόδημος είχε γνώση του Νόμου, αλλά χρειαζόταν βοήθεια για να καταλάβει τι ανέμενε από αυτόν ο Ιεχωβά. Πώς τον βοήθησε ο Ιησούς; Δεν δίστασε να του αφιερώσει χρόνο και μάλιστα τον συνάντησε τη νύχτα. Του είπε δε ξεκάθαρα τι έπρεπε να κάνει για να γίνει μαθητής: να μετανοήσει για τις αμαρτίες του, να βαφτιστεί στο νερό και να εκδηλώσει πίστη στον Γιο του Θεού.​—Ιωάν. 3:5, 14-21.

5. Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε έναν σπουδαστή να προσδιορίσει τι τον εμποδίζει να προοδεύσει;

⁵ Ακόμα και αν ένας σπουδαστής έχει καλή κατανόηση των Γραφών, ίσως χρειάζεται βοήθεια για να προσδιορίσει τι τον εμποδίζει να προοδεύσει. Η εργασία του ή η εναντίωση από την οικογένειά του ίσως δεν τον αφήνει να προσηλωθεί σε πνευματικούς στόχους. Γι’ αυτό, αφιερώστε χρόνο στον σπουδαστή σας. Προτείνετέ του να πάτε για έναν καφέ ή έναν περίπατο. Σε μια τέτοια χαλαρή ατμόσφαιρα, ίσως μπορέσετε να τον βοηθήσετε να ανοιχτεί και να σας μιλήσει για τις δυσκολίες του. Προτρέψτε τον σπουδαστή σας να κάνει τις όποιες αναγκαίες αλλαγές, όχι για να ευχαριστήσει εσάς, αλλά για να δείξει την αγάπη του για τον Ιεχωβά.

6. Πώς μπορείτε να βοηθήσετε έναν σπουδαστή να βρει το θάρρος να ταχθεί υπέρ της αλήθειας; (1 Κορινθίους 16:13)

⁶ Όταν ένας σπουδαστής νιώσει βέβαιος ότι ο Ιεχωβά θα τον βοηθάει να τηρεί τους κανόνες της Αγίας Γραφής, θα βρει το θάρρος να εφαρμόσει όσα μαθαίνει. (Διαβάστε 1 Κορινθίους 16:13) Ο ρόλος σας μπορεί να παρομοιαστεί με τον ρόλο του εκπαιδευτικού. Σκεφτείτε για λίγο τα σχολικά σας χρόνια. Ποιος ήταν ο αγαπημένος σας δάσκαλος; Πιθανότατα εκείνος που σας βοηθούσε υπομονετικά να πιστέψετε στις ικανότητές σας. Παρόμοια, ο καλός δάσκαλος της Γραφής, δεν διδάσκει απλώς τον σπουδαστή τι θέλει ο Θεός να κάνουμε. Τον διαβεβαιώνει επίσης ότι, με τη βοήθεια του Ιεχωβά, μπορεί να κάνει τις αναγκαίες αλλαγές στη ζωή του. Πώς θα το κάνετε αυτό;

ΒΟΗΘΗΣΤΕ ΤΟΥΣ ΝΑ ΑΓΑΠΗΣΟΥΝ ΠΙΟ ΒΑΘΙΑ ΤΟΝ ΙΕΧΩΒΑ

7. Πώς βοηθούσε ο Ιησούς τους ακροατές του να αυξήσουν την αγάπη τους για τον Ιεχωβά;

⁷ Ο Ιησούς ήξερε ότι η αγάπη για τον Θεό θα υποκινούσε τους μαθητές του να εφαρμόζουν όσα είχαν μάθει. Πολλές φορές τούς δίδασκε πράγματα που θα τους βοηθούσαν να αυξήσουν την αγάπη τους για τον ουράνιο Πατέρα τους. Για παράδειγμα, παρομοίασε τον Ιεχωβά με έναν άνθρωπο που δίνει καλά πράγματα στα παιδιά του. (Ματθ. 7:9-11) Κάποιοι από τους ακροατές του Ιησού ίσως να μην είχαν τέτοιον στοργικό πατέρα. Φανταστείτε πώς πρέπει να ένιωσαν όταν ο Ιησούς αφηγήθηκε την παραβολή για τον συμπονετικό πατέρα ο οποίος καλοδέχτηκε τον παραστρατημένο γιο του που επέστρεψε. Οι ακροατές του Ιησού μπορούσαν να διακρίνουν τη συμπόνια του Ιεχωβά για τα επίγεια παιδιά του.​—Λουκ. 15:20-24.

8. Πώς μπορείτε να βοηθήσετε έναν σπουδαστή να αγαπήσει πιο βαθιά τον Ιεχωβά;

⁸ Μπορείτε και εσείς να βοηθήσετε έναν σπουδαστή να αγαπήσει πιο βαθιά τον Ιεχωβά αν τονίζετε τις ιδιότητες του Θεού στη διδασκαλία σας. Σε κάθε μελέτη, να τον βοηθάτε να διακρίνει τη σύνδεση ανάμεσα σε αυτά που μαθαίνει και στην αγάπη του Ιεχωβά. Όταν μιλάτε για το λύτρο, να τονίζετε πώς εφαρμόζεται σε εκείνον. (Ρωμ. 5:8· 1 Ιωάν. 4:10) Αν ο σπουδαστής συλλογίζεται την αγάπη που τρέφει ο Ιεχωβά για εκείνον προσωπικά, αυτό πιθανώς θα τον ωθήσει να αγαπήσει και εκείνος τον Ιεχωβά ακόμα περισσότερο.​—Γαλ. 2:20.

9. Τι βοήθησε τον Μάικλ να κάνει αλλαγές στη ζωή του;

⁹ Πάρτε για παράδειγμα τον Μάικλ από την Ινδονησία. Διδάχτηκε την αλήθεια ως παιδί αλλά δεν βαφτίστηκε. Στα 18 του, έφυγε στο εξωτερικό για να εργαστεί ως οδηγός φορτηγού. Αργότερα επέστρεψε και παντρεύτηκε, αλλά άφησε την οικογένειά του για να εργαστεί ξανά στο εξωτερικό. Στο μεταξύ, η σύζυγός του και η κόρη του άρχισαν να μελετούν την Αγία Γραφή και να κάνουν πρόοδο. Όταν πέθανε η μητέρα του, ο Μάικλ αποφάσισε να επιστρέψει στον τόπο του για να φροντίσει τον πατέρα του, και δέχτηκε να κάνει Γραφική μελέτη. Όταν εξέταζε το τμήμα «Ψάξτε Πιο Βαθιά» στο μάθημα 27 του βιβλίου Ευτυχισμένη Ζωή για Πάντα! συγκινήθηκε πάρα πολύ. Καθώς συλλογιζόταν πώς πρέπει να ένιωσε ο Ιεχωβά όταν είδε τον Γιο του να υποφέρει, έβαλε τα κλάματα. Ανέπτυξε βαθιά ευγνωμοσύνη για το λύτρο και υποκινήθηκε να κάνει αλλαγές στη ζωή του και να βαφτιστεί.

ΒΟΗΘΗΣΤΕ ΤΟΥΣ ΝΑ ΑΛΛΑΞΟΥΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ

10. Πώς βοήθησε ο Ιησούς τους πρώτους μαθητές του να αλλάξουν προτεραιότητες; (Λουκάς 5:5-11) (Βλέπε επίσης εικόνα.)

¹⁰ Οι πρώτοι μαθητές αναγνώρισαν γρήγορα τον Ιησού ως τον υποσχεμένο Μεσσία αλλά χρειάζονταν βοήθεια για να κάνουν τη διακονία προτεραιότητά τους. Ο Πέτρος και ο Ανδρέας ήταν ήδη μαθητές κάποιο διάστημα όταν ο Ιησούς τούς προσκάλεσε να τον ακολουθήσουν ολοχρόνια. (Ματθ. 4:18, 19) Είχαν μια ανθηρή αλιευτική επιχείρηση, προφανώς συνεταιρικά με τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη. (Μάρκ. 1:16-20) Όταν ο Πέτρος και ο Ανδρέας “άφησαν τα δίχτυα τους” πιθανότατα έκαναν σχέδια για να καλύπτονται οι ανάγκες της οικογένειάς τους όσο εκείνοι ακολουθούσαν τον Ιησού. Τι τους ώθησε να αλλάξουν προτεραιότητες; Η αφήγηση του Λουκά μάς λέει ότι ο Ιησούς έκανε ένα θαύμα που ενίσχυσε την εμπιστοσύνη τους στην ικανότητα του Ιεχωβά να τους παρέχει τα αναγκαία.​—Διαβάστε Λουκάς 5:5-11.

11. Πώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις δικές μας εμπειρίες για να ενισχύσουμε την πίστη του σπουδαστή μας;

¹¹ Εμείς δεν μπορούμε να κάνουμε θαύματα όπως ο Ιησούς, αλλά μπορούμε να αφηγούμαστε εμπειρίες που δείχνουν πώς στηρίζει ο Ιεχωβά εκείνους που τον βάζουν στην πρώτη θέση στη ζωή τους. Για παράδειγμα, θυμάστε πώς σας βοήθησε ο Ιεχωβά όταν αρχίσατε να παρακολουθείτε τις συναθροίσεις; Ίσως χρειάστηκε να πλησιάσετε τον εργοδότη σας και να του εξηγήσετε γιατί δεν θα μπορούσατε πλέον να κάνετε υπερωρίες τις ημέρες των συναθροίσεων. Καθώς αφηγείστε στον σπουδαστή σας τις εμπειρίες σας, να του εξηγείτε πώς ενισχύθηκε η πίστη σας όταν αποφασίσατε να κάνετε τη λατρεία του Ιεχωβά προτεραιότητά σας και είδατε πώς σας βοήθησε εκείνος.

12. (α) Γιατί είναι καλό να προσκαλούμε διάφορους ευαγγελιζομένους σε μια Γραφική μελέτη; (β) Πώς μπορείτε να χρησιμοποιείτε τα βίντεο για να διδάσκετε αποτελεσματικά τον σπουδαστή σας; Δώστε παράδειγμα.

¹² Ο σπουδαστής σας θα ωφεληθεί επίσης αν ακούσει πώς προσάρμοσαν τις προτεραιότητές τους άλλοι Χριστιανοί. Γι’ αυτό, να προσκαλείτε στη μελέτη ομοπίστους σας με ποικίλο υπόβαθρο. Ζητήστε τους να εξηγήσουν πώς γνώρισαν την αλήθεια και πώς έκαναν την υπηρεσία του Ιεχωβά προτεραιότητα στη ζωή τους. Επιπρόσθετα, να αφιερώνετε χρόνο για να παρακολουθείτε μαζί με τον σπουδαστή σας τα βίντεο είτε από το τμήμα «Ψάξτε Πιο Βαθιά» είτε από το τμήμα «Ερευνήστε» στο βιβλίο Ευτυχισμένη Ζωή για Πάντα! Για παράδειγμα, όταν εξετάσετε το μάθημα 37, θα μπορούσατε να τονίσετε κάποιες αρχές από το βίντεο Ο Ιεχωβά θα Φροντίσει για τις Ανάγκες Μας.

ΒΟΗΘΗΣΤΕ ΤΟΥΣ ΝΑ ΥΠΕΡΝΙΚΗΣΟΥΝ ΤΙΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ

13. Πώς προετοίμασε ο Ιησούς τους μαθητές του για την εναντίωση που θα συναντούσαν;

¹³ Ο Ιησούς είπε επανειλημμένα στους ακολούθους του ότι θα αντιμετώπιζαν εναντίωση από τους άλλους, ακόμα και από τους συγγενείς τους. (Ματθ. 5:11· 10:22, 36) Προς το τέλος της διακονίας του, προειδοποίησε τους μαθητές του ότι οι εναντιούμενοι θα μπορούσαν ακόμα και να τους σκοτώσουν. (Ματθ. 24:9· Ιωάν. 15:20· 16:2) Τους παρότρυνε να είναι προσεκτικοί στη διακονία τους. Τους συμβούλεψε να αποφεύγουν τις αντιπαραθέσεις με τους εναντιουμένους και να είναι διακριτικοί ώστε να μπορούν να συνεχίσουν το έργο.

14. Πώς μπορούμε να προετοιμάσουμε τον σπουδαστή μας για την εναντίωση; (2 Τιμόθεο 3:12)

¹⁴ Μπορούμε να προετοιμάσουμε τον σπουδαστή μας για την εναντίωση εξηγώντας του τι ενδέχεται να ακούσει από συνεργάτες, φίλους και συγγενείς. (Διαβάστε 2 Τιμόθεο 3:12) Κάποιοι συνεργάτες ίσως χλευάζουν τον νέο τρόπο ζωής του. Άλλοι, ακόμα και στενοί συγγενείς, μπορεί να επικρίνουν τις Βιβλικές πεποιθήσεις του. Όσο νωρίτερα προετοιμάσουμε τους σπουδαστές μας για να αντιμετωπίσουν την εναντίωση τόσο πιο εξοπλισμένοι θα είναι όταν έρθει.

15. Τι μπορεί να βοηθήσει έναν σπουδαστή να υπομείνει την εναντίωση από την οικογένεια;

¹⁵ Όσον αφορά την εναντίωση από την οικογένεια, προτρέψτε τον σπουδαστή σας να σκεφτεί γιατί μπορεί να έχουν αναστατωθεί οι συγγενείς του. Ίσως νομίζουν ότι έχει παραπλανηθεί ή μπορεί απλώς να είναι προκατειλημμένοι απέναντι στους Μάρτυρες του Ιεχωβά. Ακόμα και ο Ιησούς αντιμετώπισε αρνητικές αντιδράσεις από αγαπημένα του πρόσωπα. (Μάρκ. 3:21· Ιωάν. 7:5) Διδάξτε τον σπουδαστή σας να είναι πάντα μακρόθυμος και διακριτικός με τους άλλους, μεταξύ αυτών και με τα μέλη της οικογένειάς του.

16. Πώς θα βοηθήσουμε τον σπουδαστή μας να μάθει να μιλάει για τις πεποιθήσεις του με διακριτικότητα;

¹⁶ Ακόμα και αν οι συγγενείς του σπουδαστή δείξουν ενδιαφέρον, είναι σοφό να μην τους εξηγήσει τα πάντα μεμιάς. Αν τους κατακλύσει με πληροφορίες, ίσως να μη θελήσουν να συζητήσουν ξανά. Γι’ αυτό, προτρέψτε τον σπουδαστή σας να μιλάει για τις πεποιθήσεις του με τρόπο που αφήνει την πόρτα ανοιχτή για μελλοντικές συζητήσεις. (Κολ. 4:6) Ίσως θα μπορούσε να προτείνει στους συγγενείς του να επισκεφτούν τον ιστότοπο jw.org. Αυτό θα τους επιτρέψει να μάθουν περισσότερα για τους Μάρτυρες του Ιεχωβά με τον δικό τους ρυθμό.

17. Πώς μπορείτε να εκπαιδεύσετε τον σπουδαστή σας να αντιμετωπίζει τις εσφαλμένες αντιλήψεις που ίσως έχουν οι άλλοι σχετικά με τους Μάρτυρες του Ιεχωβά; (Βλέπε επίσης εικόνα.)

¹⁷ Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τη σειρά άρθρων «Συχνές Ερωτήσεις» στον ιστότοπο jw.org για να βοηθήσετε τον σπουδαστή σας να ετοιμάσει απλές απαντήσεις σε πιθανές ερωτήσεις των συγγενών ή των συνεργατών του. (2 Τιμ. 2:24, 25) Στο τέλος κάθε μαθήματος από το βιβλίο Ευτυχισμένη Ζωή για Πάντα! να ανασκοπείτε το τμήμα «Μερικοί Λένε». Να προτρέπετε τον σπουδαστή σας να ετοιμάζει απαντήσεις με δικά του λόγια και να κάνετε πρόβες. Μη διστάζετε να του υποδεικνύετε πώς θα μπορούσε να βελτιώσει τις απαντήσεις του. Αυτή η εξάσκηση θα τον βοηθήσει να υπερασπίζεται την πίστη του με πεποίθηση.

18. Πώς μπορείτε να προτρέψετε τον σπουδαστή σας να αρχίσει να συμμετέχει στη διακονία με την εκκλησία; (Ματθαίος 10:27)

¹⁸ Ο Ιησούς παρότρυνε τους μαθητές του να κηρύττουν τα καλά νέα δημόσια. (Διαβάστε Ματθαίος 10:27) Όσο πιο σύντομα αρχίσει ο σπουδαστής να μιλάει για την πίστη του τόσο πιο σύντομα θα μάθει να στηρίζεται στον Ιεχωβά. Πώς μπορείτε να βοηθήσετε τον σπουδαστή να βάλει αυτόν τον στόχο; Όταν ανακοινωθεί μια εκστρατεία στην εκκλησία, προτρέψτε τον σπουδαστή σας να σκεφτεί πώς θα μπορούσε να αποκτήσει τα προσόντα για να γίνει ευαγγελιζόμενος. Εξηγήστε του γιατί πολλοί το έχουν βρει ευκολότερο να αρχίσουν να κηρύττουν στη διάρκεια τέτοιων εκστρατειών. Μπορεί επίσης να ωφεληθεί αν αρχίσει να κάνει ομιλίες στη μεσοβδόμαδη συνάθροιση. Καθώς επιδιώκει αυτόν τον στόχο, θα μάθει να μιλάει για την πίστη του με πεποίθηση.

ΔΕΙΞΤΕ ΟΤΙ ΠΙΣΤΕΥΕΤΕ ΣΤΙΣ ΚΑΛΕΣ ΤΟΥΣ ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ

19. Πώς έδειξε ο Ιησούς ότι πίστευε στις καλές προθέσεις των μαθητών του και πώς μπορούμε να τον μιμούμαστε;

¹⁹ Προτού ο Ιησούς αναληφθεί στον ουρανό, είπε στους μαθητές του ότι κάποια μέρα θα τους έπαιρνε κοντά του. Εννοούσε ότι θα πήγαιναν στον ουρανό, αλλά εκείνοι δεν το κατάλαβαν. Ωστόσο, εστίασε στην οσιότητά τους όχι στις αμφιβολίες τους. (Ιωάν. 14:1-5, 8) Ήξερε ότι χρειάζονταν χρόνο για να κατανοήσουν ορισμένα πράγματα, όπως την ουράνια ελπίδα. (Ιωάν. 16:12) Μπορούμε και εμείς να δείχνουμε ότι πιστεύουμε πως ο σπουδαστής μας έχει την επιθυμία να ευαρεστεί τον Ιεχωβά.

20. Πώς έδειξε μια αδελφή στο Μαλάουι ότι πίστευε στις καλές προθέσεις της σπουδάστριάς της;

²⁰ Δεν παύουμε να ελπίζουμε ότι ο σπουδαστής μας θέλει να κάνει το σωστό. Πάρτε για παράδειγμα τη Σιφούντο, μια αδελφή που ζει στο Μαλάουι. Άρχισε Γραφική μελέτη από το βιβλίο Ευτυχισμένη Ζωή για Πάντα! με την Αλινάφε, μια νεαρή Καθολική. Όταν ολοκλήρωσαν το μάθημα 14, η Σιφούντο τη ρώτησε ποια είναι η γνώμη της για τη χρήση ομοιωμάτων στη λατρεία. Η Αλινάφε αναστατώθηκε πολύ και απάντησε: «Αυτό είναι προσωπική επιλογή!» Η Σιφούντο αναρωτήθηκε αν έπειτα από αυτό θα σταματούσε η μελέτη. Συνέχισε όμως υπομονετικά να μελετάει με την Αλινάφε ελπίζοντας ότι με τον καιρό θα καταλάβαινε το σωστό. Λίγους μήνες αργότερα, η Σιφούντο τής έκανε την εξής ερώτηση που βρίσκεται στο μάθημα 34: “Έχεις δει μέχρι στιγμής κάποιο όφελος από τη μελέτη της Γραφής και από τον αληθινό Θεό, τον Ιεχωβά;” Η Σιφούντο αναφέρει πώς απάντησε η Αλινάφε: «Είπε ένα σωρό θαυμάσια πράγματα, μεταξύ άλλων ότι οι Μάρτυρες δεν κάνουν πράγματα που καταδικάζει η Γραφή». Σύντομα έπειτα από αυτό, η Αλινάφε έπαψε να χρησιμοποιεί ομοιώματα και απέκτησε τα προσόντα για το βάφτισμα.

21. Πώς μπορούμε να ενισχύσουμε την επιθυμία ενός σπουδαστή να ταχθεί υπέρ της αλήθειας;

²¹ Μολονότι ο Ιεχωβά είναι εκείνος «που το κάνει να αυξάνει», μπορούμε να συμβάλλουμε και εμείς στην πρόοδο ενός σπουδαστή. (1 Κορ. 3:7) Δεν τον διδάσκουμε απλώς τι θέλει ο Θεός από εκείνον. Τον βοηθάμε να αναπτύξει βαθιά αγάπη για τον Ιεχωβά. Τον παροτρύνουμε επίσης να δείξει την αγάπη του αλλάζοντας τις προτεραιότητές του. Και τον διδάσκουμε πώς να στηρίζεται στον Ιεχωβά όταν αντιμετωπίζει δυσκολίες. Αν δείχνουμε ότι πιστεύουμε στις καλές του προθέσεις, ενισχύουμε την πεποίθησή του ότι μπορεί και αυτός να ανταποκριθεί στους κανόνες του Ιεχωβά και να ταχθεί σταθερά υπέρ της αλήθειας.