Oʼutuupüroʼu

Saashin tü Wiwüliakat, nia Jeʼwaa «achechetkai waaʼin, katsüinkai atüma wanoula» (Roma 15:5). Nia neʼe Jeʼwaa eeka süpüla akatsüinrüin waaʼin, niain atüjaain saaʼu tü wakuwaʼipakat. Nütüjaa aaʼu tü jülüjakat waaʼin jee tü wakuwaʼipakat wamaiwa. Müsüjeseʼe naapüin tü choʼujaakat wamüin süpüla wachecherüin waaʼin. ¿Kasa naaʼinraka Maleiwa süpüla nükaaliinjain waya wachuntapa nümüin nükatsüinrüinjatüin wanoula? Wachuntüle kaaliinwaa nümüin Jeʼwaa süpüla wachecherüinjatüin waaʼin, nükaaliinjeena waya süpüla watüjaainjatüin saaʼu jamüinjatüin wojuʼitia saʼakajee müliaa (1 Cor. 10:13). ¿Jamüsü sukuwaʼipa tia nutuma? Eesü nüsünneʼerüle woulia tü kasa müliakalü atuma waya. Eesü nüchecherüle waaʼin süpüla eejiraain waya sümaa tü alatakat wamüin sümaa talatüin waaʼin otta nnojoluin süshapalaain waaʼin (Col. 1:11). Akaʼaya Jeʼwaa, nütüjaa aaʼu tü kasa isakat wachiki jee tü mojukalü atuma waaʼin. Nnojoleerü nuuʼulaain Jeʼwaa sülatüin wamüin wanee kasa kapüleejeetka atuma wamüin waneepiain waya nümaa. w16.04 2:5, 6

Saashin tü Wiwüliakat, jüüjüüinjana waya namüin na sülaülashiikana mma. Jee müsia shikirajüin waya sünain woonooinjanain waneepia sümaa nünüiki Maleiwa (Aluw. 5:29; Tito 3:1). ¿Jamüinjatka sukuwaʼipa süpüla waaʼinrüinjatüin tia piamasükat kasa? Nüküjain Jesuu tü sukuwaʼipainjatkat suluʼu tü pütchi waashajeʼerüitpakat. Süpüla waaʼinrüinjatüin «tü nuluwataakat anain César», kojutüinjana wamüin na sülaülashiikana mma, oonooinjana waya sümaa tü naluwataakalü anain otta wawalaajüinjatü tü nneerü nachekajakat süpüla tü kasa choʼujaakat yaa mmapaʼa (Roma 13:6, 7). ¿Jama naluwataale waya na sülaülashiikana mma sünain aaʼinraa wanee kasa mojuka nümüin Maleiwa? ¿Kaseerü waaʼinraka? Nnojoliinjana waya oonooin sümaa tü naluwataakalü anain. Nnojoliipejeʼe waya eʼrüliinjanain wayumüin namüinyaʼasa, weeʼiyatüinjatü nojutü namüin waneepia. Nnojoishii waya namaajanainjanain na poliitikokana (Isa. 2:4). Müshiijeseʼe nnojoliinjanain waya eʼrüliin wayumüin namüin na sülaülashiikana mma, watüjaa aaʼu nuuʼulaain naya Maleiwa süpüla naluwataain. Nnojoishii waya sünainpünaain wanee kasa aainjünaka shikiira kojutüinjatüin sutuma wayuu tü mma kaluʼukalü aluʼu waya maaʼulu (Roma 13:1, 2). «Niainjaʼa anaka süpüla aluwatawaa chi makai anülia mayaa», nnojoishii waya majakuʼu müinjanainya jee nnojoishii waya paaʼinwainjanain nümaa wanee poliitiko. Akaʼaya waya, nnojoliishii waya awotaajüin jee nnojoishii waya poliitikoin. w16.04 4:1, 2

Mojujiraale piamashii wawalayuu, nakumajiraainjatü sukuwaʼipa tia namüiwaʼa. Eepejeʼe choʼujaale wanee wawala nooʼomüin süpüla nanouktüinjatüin tia naashin Jesuu (Mat. 18:15-17). ¿Joujainjatü waaʼinraka tü nümakat Jesuu? Nnojotsü shiain wanaa sümaa mojujiraain waya saaʼujee wanee malaachon neʼe. Tü waaʼinrüinjatkalü oʼu tia, shia wanaa sümaa kaainjalain wanee wawala wamüin sümaa nnojoluin niyaawajaain suulia naainjala, mayaainjeʼe waashajaain nümaa, wamaain waneeshia jee piamashii wawalayuu jee waküjüin shia namüin na laülaashiikana suluʼu tü outkajaaleekat. Macheʼere chia wawalakai, «piirakaa pümata nümüin maa aka naaʼin eekai matüjüin ayaawajawaa suulia aainjalaa». Tü nüküjeekalü achiki Jesuu suluʼu Mateo 18:15-17 shia nujuʼitinnüinjachin chia wawalakai naʼakajee na wawalayuukana, naapaale wanee kasa nnojotkat nükoroloin jee shiale sutuma nüküjüin wanee perulaa. w16.05 1:14

Nnojotsü süküjüin wamüin tü Wiwüliakat süpüshuaʼa tü kasa waaʼinrajatkat. Jamüsüjaʼa tü Wiwüliakat, nnojotsü süküjüin wamüin jaralüinjatüin tü kuluulu waʼatüinjatkat wanain. Anapajaʼa süka müin sukuwaʼipa nutuma Jeʼwaa, piʼrüinchejeʼe waneejatiaa müin süsheʼinpala wayuu sainküin mmakat süpüshuaʼa ooʼulaka aʼwanajaʼawaisü tia weinshi. Shiainjaʼa matüjüin aʼwanajawaa tü waaʼinrüinjatkat saashin tü Wiwüliakat. Nnojotsü süküjüin tü Wiwüliakat kasain wayuu anaka süpüla waʼyataainjatüin anain jee nnojotsü süküjüin jaralin tü wunuʼu anakat süpüla wepinaseinjatüin ayuuire waya, nnojotsü süküjüin wamüin anaka süpüla washaittüinjatüin. Nnojorüle süküjüin wamüin tü Wiwüliakat tü waaʼinrüinjatkat süpüla waneeküin wanee kasa, ¿kasa eeka süpüla waaʼinrüin? Nnojo waaʼinrüin wanee kasa anaka neʼe saaʼin wamüin, waaʼinra tü watüjaakalü aaʼu sünain anain nümüin Jeʼwaa. Waaʼinrüle tia, weʼitaashaatain waaʼin sünain nükaaliinjeenain waya Jeʼwaa süpüla anainjatüin sukuwaʼipa watuma wanee kasa (Sal. 37:5). w16.05 3:2, 6

Wapüshuaʼa wayakana, eesü tü pütchi kamalainkat wamüin suluʼujee tü Wiwüliakat. Eeshii na kamalainkana amüin tü sümakat Mateo, Marcos, Lucas otta Juan süka neʼraajüin tü nukuwaʼipakat Jeʼwaa sutuma nekirajaain nüchiki Jesuu (Juan 14:9). Eeshii na kamalainkana amüin tü sümakat Alateetkat Mapeena süka saashajaain süchiki tü alateetkat maalü (Alat. Map. 1:1). Eeshii na anakana aaʼin sutuma tü sümakat Salmos, eeshii na kamalainkana amüin tü sümakat Proverbios. Süpülajatü wayuu süpüshuaʼa tü Wiwüliakat. Kojutüshaatasü wamüin tü karalouktairua aapünakat wamüin süka sünainjeejatüin shia tü Wiwüliakat. Naapajala wamüin Jeʼwaa tü karalouktakat, tü poyeetokot, tü rewiisütakat jee müsia tü wanee karalouktakalüirua. Sükaaliinjain waya tia süpüla aleewain maʼin waya nümaa Maleiwa jee süpüla katsüinjatüin wanoula (Tito 2:2). w16.05 5:1-3

Wainma sukuwaʼipa süpüla nunoukteʼerüin wakuwaʼipa Jeʼwaa nükajee chi naaʼinkai. Nükaaliinjain waya nükajee chi naaʼinkai süpüla washatüin nukuwaʼipa Jesuu jee süpüla eein wanain tü akuwaʼipaa eekat nutuma chi naaʼinkai Maleiwa. Nükaaliinjain waya chi naaʼinkai Maleiwa süpüla aipüraliin waya wayuu. Süka alin wapüla Maleiwa, oonoweeshii waya sümaa nünüiki jee keeʼireesü waaʼin nunoukteʼerüin wakuwaʼipa, süka jamüin, aneerüin wakuwaʼipa waaʼinrüle tü nümakat. Nia yalayalaka atuma waaʼin chi naaʼinkai Maleiwa süpüla wayouktüin tü keejiakat namüin na manoujainsaliikana (Éf. 2:2). Jülüja waaʼin nukuwaʼipa Pablo. Jintüliiwaʼaya nia, nekirajapuʼuin nia na nekiipüʼükana na fariseokana, yaletayaakana aaʼin. Nükaaliinjapejeʼe chi naaʼinkai Maleiwa Pablo süpüla nunoukteʼerüin tü jülüjakat naaʼin; müshijeseʼe nümüin mayaa: «Katchinshi taya süpüla tü kasakat süpüshuaʼa nutuma chi katchinkai atuma taya» (Filip. 4:13, TNM). Müshiʼiya wayakana, wachuntajatü nümüin Jeʼwaa süka süpüshuaʼa waaʼin naapaiwa wamüin chi naaʼinkai, nnojoleerü naʼalijirüin tia woulia (Sal. 10:17). w16.06 1:12

Nia neʼe Jeʼwaa waʼwaajaka nümüiwaʼa. Wayouktajatü waʼwaajüin tü maleiwayaasükalüirua otta wayouktajatü waaʼinrüin wanee kasa naata suulia tü sümakat tü Wiwüliakat süpüla waʼwaajüinjachin Jeʼwaa. Süka niainjaʼa neʼe Jeʼwaa chi Maleiwa shiimainshikai otta chi pülashikai maʼin, niainjachi neʼe waʼwaajaka nümüiwaʼa. Niainjachi Jeʼwaa palajanaka watuma waneepia. Keeʼireere waaʼin niainjachin neʼe waʼwaajüin nümüiwaʼa, eeinjatü waaʼin suulia shiain palajanain watuma wanee kasa nuulia niakai. ¿Kasa wayuu tia eejüinjatka oulia waaʼin? Saʼaka tü poloosükat pütchi naapaka Jeʼwaa nümüin Moisés, nüküjüin nayouktajatüin na israeliitakana naʼwaajüin tü maleiwayaasükalüirua. Eejüinjatü naaʼin suulia tia (Deut. 5:6-10). Wainma sukuwaʼipa aʼwaajaa maleiwayaasü otta eesü eekai kapüleein wayaawatüin saaʼu. Matüjüinsai Jeʼwaa aʼwanajawaa nukuwaʼipa, makalaka keeʼireein naaʼin wayouktüin aʼwaajaa maleiwayaasü (Mar. 12:29). w16.06 3:10, 12

Wanaa sümaa nüsakirüin Pedro Jesuu jeʼratuainjatüin motuin naaʼin saainjala wayuu, müshi Jesuu: «Tamüshi paala pia: Nnojotsü kojuyatuain neʼe. Motowalinjatü paaʼin waneepia kaainjalakat oʼu puulia». Tü keeʼireekat naaʼin Jesuu shia motowalinjatüin waaʼin waneepia tü kasa mojusü naainjakat na waneeinnua wamüin (Mat. 6:15; 18:21, 22). Saaʼu kaainjalain waya wapüshuaʼa, mojusü saaʼin wayuu watuma. Müleka mojule saaʼin wayuu watuma, waaʼinra tü sümakat tü Wiwüliakat, wama sümüin motoiwa saaʼin waainjala otta wachajaa sukuwaʼipa süpüla anajiraainjanain waya (Mat. 5:23, 24). Anasü maʼin waaʼin motule saaʼin wayuu tü waainjalakat. Müsüjeseʼe motuinjatüin waaʼin saainjala wayuu. (1 Cor. 13:5; Col. 3:13). Shiimainre alin wapüla na wawalayuukana, nnojoleena waya jashichikuʼu müin saaliijee wanee kasa naainjaka wamüin paalainka. Moteerü naaʼin Jeʼwaa tü waainjalakat motule waaʼin naainjala na wawalayuukana. Amülialaainjatü waaʼin naalii na wawalayuukana maʼaka sümülialaain naaʼin Jeʼwaa waalii (Sal. 103:12-14). w16.06 4:15, 17

Nuluwataain waya Jeʼwaa sünain aküjaa tü pütchi anasü süchikikat Nuluwataaya. Alüʼütsü sükalia sajaʼttajatkat oʼu kasa süpüshuaʼa otta waküjüinjatü tü pütchikat «sainküin mmakat süpüshua süpüla saapünüinjatüin sütüma wayuu süpüshua» (Mat. 24:14). Tü pütchi anasü süchikikat Nuluwataaya Maleiwa shiaʼaya neʼe «tü pütchi anasükat nüchikü Maleiwa sünain anamiain nia». ¿Jamüsü watüjaaka saaʼu tia? Shia süka eejeerüin wainma kasa anasü sutuma Nuluwataaya Maleiwa saaʼujee anamiain nia (Aluw. 20:24; Éf. 1:3). Aküjüshii pütchi Pablo süka süpüshuaʼa naaʼin süka kojutüin nümüin anamiain Jeʼwaa nümüin. ¿Püshatüinche nukuwaʼipa Pablo? (Roma 1:14, 15). Wainma kasa anasü weʼraka sutuma anamiain Jeʼwaa wamüin mayaapejeʼe waleʼeruʼuin tü kaainjalaakat. Müsüjeseʼe waküjüinjatüin sümüin wayuu tü pütchi anasü süchikat anamiain Maleiwa otta waküjüinjatü namüin tü naaʼinrajatkat süpüla neʼrüinjanain kasa anasü saaʼu anamiain Maleiwa. w16.07 4:4, 5

Maʼaka jeʼra kaʼi süpülapünaa nütaʼünüin Jesuu, apünüintua nüküjüin namüin na nikirajüinkana niain Satanaa aluwataain saaʼu tü wayuu manoujainsatkalüirua (Juan 12:31; 14:30; 16:11). Nimeejüin wayuu Satanaa sükajee tü iküleesiairua ekirajakat sünain alawaa. Müsüjeseʼe wainmain wayuu nnojotka anoujain sünain shikeraajüin tü sümakat tü Wiwüliakat süchiki tü alatajatkat maaʼulu, süpülapünaa sajaʼttüin kasakat süpüshuaʼa (Sof. 1:14). Nüsürülüin Satanaa shikii wayuu suulia shiyaawatüin saaʼu tia (2 Cor. 4:3-6). Sutuma tia, wainma wayuu nnojotka aapajeein wanüiki waküjüinjatpa namüin sülüʼülüin sükalia sajaʼttajatkat oʼu kasa süpüshuaʼa. Wainma wayuu nnojotka kasajatüin amüin tü pütchi suluʼujeejatkat tü Wiwüliakat ekeraajaka maaʼulu. Nnojotpejeʼe mojuinjatüin jaaʼin saaʼu nnojoluin kasajatüin namüin tia pütchikat. Watüjaa aaʼu jamüin eejüinjatka waaʼin. w16.07 2:11, 12

Miyoʼusü naaliinjiraa wanee toolo sümaa wanee jierü namüraajiraiwaʼaya, müshiijeseʼe kasaalüinjanain joo naya süpüla kepiajiraain naya waneepia. Niʼinaajala Jeʼwaa sukuwaʼipa kaʼwayuusee otta keeʼireesü naaʼin talatajiraain na wayuukana sümaa naʼwayuuse jee anain nakuwaʼipa. Müsüjeseʼe nüküjüin namüin suluʼu tü Wiwüliakat tü naaʼinrajatkat (Prov. 18:22). Süka waleʼeruʼuin wapüshuaʼa tü kaainjalaakat, eʼreena waya wamüliala kasaatpa waya saashin tü Wiwüliakat (1 Cor. 7:28). ¿Kasa naaʼinrajatka na wawalayuu kaʼwayuusekana süpüla nnojoliinjanain neʼrüin maʼin namüliala? ¿Kasa naaʼinrajatka süpüla anainjatüin nakuwaʼipa sünain kasaalüü? Saashin tü Wiwüliakat, choʼujaashaatasü maʼin aijiraain wayuu. Naatawaipejeʼe sukuwaʼipa tia. Jamüshijaʼa wanee wayuu sümaa nuʼwayuuse, aijiraainjana maʼin naya maʼaka saaʼin namüraajiraiwaʼaya jee maʼaka alin naʼaleewain wayuu nüpüla. Nnojotpejeʼe wanaawain sukuwaʼipa saalin nuʼwayuuse wanee wayuu nüpüla sümaa naalin na nüchonniikana. Shiapajaʼa alanaʼaleein suluʼu anain aijiraale naya wanaapünaa sümaa tü sümakat tü Wiwüliakat, aneerü maʼin nakuwaʼipa naaʼinrüle tia. w16.08 2:1, 2

¿Jamüsüche nunoukteʼerawalinjatka Timoteo sukuwaʼipa nikirajia sümaa kakaliaichin nia sünain aküjaa pütchi? Shia süka suʼwanajaʼawalin sukuwaʼipa wayuu. Süpüla saapajüinjatüin wayuu nünüiki Timoteo, nunoukteʼerüinjatü nikirajia süpüla anainjatüin shia. Müinjatia watuma waküjapa pütchi. Eesü nnojorüle wayuu shipialuʼu wapüla wanaa sümaa waküjüin pütchi. Suluʼu waneeirua mma, nepialuʼushii na wayuukana, shiajaʼa neʼe kapüleein wamüin yootoo namaa süka süttüin nepia. Wachajaweein sukuwaʼipa süpüla waküjüin pütchi namüin naya wayuukana. Watta naalii wawalayuu kamalainkana amüin aküjaa pütchi eere jouluin wayuu maʼaka saaʼin süshaʼwajüle türein, süshaʼwajüle wuusü, metkaaruluʼu otta patkeruʼu. w16.08 3:14-16

Watta naalii na wawalayuu jülüjakana aaʼin waya jee na atütüleʼetkana waaʼin. Naapajala wamüin Jeʼwaa tia (Heb. 12:12, 13). Shiimain natütüleʼennüin aaʼin naya anoujashii namaiwajanakana natuma na nawalayuukana. Müsia sukuwaʼipa maaʼulu yaa. ¿Kasaka waaʼinrüinjatüin? Jülüja waaʼin saaʼalijiraanüin nütüna Moisés nutuma Aarón nümaa Hur suulia nüshakatirüin najapü. Alatüsü tia wanaa sümaa nashutünüin aaʼu natuma na amalequitakana (Éx. 17:8-13). Akaʼaya wayakana, eeshii süpüla wakatchinrüin naaʼin jee wakaaliinjain na wawalayuukana. Maʼaka naaʼin na wawalayuu laülaainnakana, na ayuuikana, na müliakana aaʼin sutuma napüshi, na mojukana aaʼin sutuma namüiwaʼain naya jee na ouktakana apüshi. Otta müsia, eesü süpüla wakatchinrüin naaʼin na jimaʼaliikana jee na majayünnüükana süka jooin naya süpüla ooʼulaküna aaʼin sünain aaʼinraa kasa mojusü (1 Tes. 3:1-3; 5:11, 14). Wachajaa sukuwaʼipa süpüla watütüleʼerüin naaʼin na wawalayuukana chapa waya sünain tü outkajawaakat, sünain aküjaa pütchi, wekaapa namaa jee wayamaajapa naya. w16.09 1:13, 14

Süka kojuteein watuma Maleiwa, na wawalayuukana otta na wayuu waküjakana amüin pütchi, anainjatü waʼanaaya (Roma 13:8-10). Anainjatü maʼin waʼanaaya woʼunapa sünain tü outkajawaakat jee waküjapa pütchi. Jaʼyainjatü waaʼu waʼwaajüin chi Maleiwakai (1 Tim. 2:9, 10). Eesü kuluulu anashiika sümüin wayuu suluʼu wanee mma, akatsaʼa mojushiin sümüin wayuu suluʼu waneʼeya. Jaʼitainna jalejeʼewaliin waya, nnojoluinjatü mojutüyaain wamüin wayuu sükajee sukuwaʼipa waʼanaaya. Woʼunapa sünain wanee outkajawaa miyoʼu, anainjatü washeʼin otta waʼanaaya. Nnojotsü washatüinjatüin sukuwaʼipa naʼanaaya na manoujainsaliikana sutuma jouluin tia maaʼulu. Waaʼinrüle tia, talateena maʼin waya sünain aküjaa sümüin wayuu waküjüliin pütchi nüchiki Jeʼwaa jee yapeena waya süpüla aküjaa pütchi eepünaale waya. w16.09 3:7, 8

Naashin Pablo, nnojotsü akumajaain sümüiwaʼa wanee piichi, ¿aashimüin? Eeshi chi ashaʼwaleʼetkai shia. Akaʼaya tü mürütkalüirua, eeshia chi kakumalakai shiairua jee kataka atuma soʼu. Jee anaʼleesia maʼin sukumajia mürüt suulia wanee piichi. ¿Jamüinjatü pünüiki nümüin wanee wayuu eekai nnojoluin nunoujain nünüikin Maleiwa tü Wiwüliakat? Püsakirüinjachi palajana kasain nunoujain anain jee piyaawatüinjatü saaʼu kasain naashajaweein achiki (Prov. 18:13). Kamalainre nümüin tü cienciakat, eesü süpüla püküjüin nümüin waneeirua pütchi suluʼuka tü Wiwüliakat süpüla niyaawatüin saaʼu pansaain tia pütchikat sümaa tü namakat na cientiificokana. Kamalainre nümüin naashajaain süchiki tü kasa alatakat sümaiwa, eesü süpüla paashajeʼerüin nümüin wanee pütchi eeʼiyataka shikeraajüin sünüiki tü Wiwüliakat otta pansaain sünüiki sümaa tü libro aashajaakat süchiki kasa sümaiwajatü. Eeshii na aapajeenakana pünüiki paashajeʼerüle wanee pütchi suluʼujee tü Wiwüliakat aneetka atuma nakuwaʼipa. Maʼaka saaʼin tü nikirajakalü anain Jesuu suluʼu Mateo 5 sünainmüin 7. Paashajaapa sümaa wayuu, soteesü paaʼin nnojolinjachin püʼülüjaajiraain sümaa. Anainjatü saaʼin wayuu watuma yootopa waya namaa jee wekirajapa sünain tü Wiwüliakat. Müsüjeseʼe püsakirüinjatüin wayuu sümaa piiʼiyatüin sujut sümüin jee jülüjainjatü paaʼin sünüiki. Kamanee pia sümüin püküjapa süchiki tü punoujakalü anain. Choʼujaasü paaʼinrüin tia paashajaale sümaa wayuu eeka miyoʼuin puulia. Müle pukuwaʼipa, kojuteechi pia sümüinya. w16.09 4:14-16

¿Kasa waaʼinrajatka süpüla anainjatüin naaʼin wamaa na jekenakana antapaatain? Wasakireʼera waaʼin sünain tüü: «Chale taya suluʼu wanee mma naatajatü, ¿kasaje keeʼireeka taaʼin saaʼinrüin wayuu tapüleerua?» (Mat. 7:12). Nnojo waashichijaain namüin na ekiʼralaayüliikana aaʼin suluʼu wanee mma naatajatü. Shiimain nnojoluin müin pansaakai wamüin tü jülüjakat naaʼin otta tü nakuwaʼipakat, nnojotpejeʼe waʼatapajüinjatüin müinjanain naya maʼaka naaʼin na wayuu suluʼujeejanakana woumain. Shia anaka aluʼu kojutüle wamüin nakuwaʼipa. Wekirajaale süchiki tü noumainkat jee tü nakuwaʼipakat, weʼraajeena maʼin naya. Eesü süpüla waaʼinrüin tia suʼunnaa waʼwaajüin Maleiwa sümaa wapüshi. Wanee kasa anaka süpüla waaʼinrüin shia wounejaale naya wepialuʼumüin sünain ekaa. Jutatüsü «süpüla wayuu eekai gentilein nütüma Maleiwakai süpüla sünoujainjatüin nünaʼinya» (Aluw. 14:27). Washata nukuwaʼipa Jeʼwaa, wounejaa wepialuʼumüin na wawalayuu suluʼujeejanakana wanee mma naatajatü (Gal. 6:10; Job 31:32). w16.10 1:15, 16

Nia anaka süpüla washatüin akuwaʼipa Jesuu. Jüüjüüshi nia waneepia nümüin Jeʼwaa otta kapüleʼereesia tü eejiraakalü amaa nia. ¿Kasa akaaliinjaka nia süpüla nüchecherüin naaʼin? Müshi Pablo: «Sükajee tü talataa eʼitaanakat nüpüleerua, nüchecherüin naaʼin soʼu nükachennüin sünain wanee wunuʼu, nnojotsü niyouktajaain amaa meeʼerapalain nia saaliijee tia otta nojoyolooko nikialuʼujee Maleiwa» (Heb. 12:2, TNM). Sutuma tia, nütütüleʼerüin Pablo naaʼin na anoujashiikana süpüla jülüjain naaʼin nukuwaʼipa Jesuu. Watta naalii nikirajüin Jesuu oʼutünakana aaʼin saaliijee waneepiain naya nümaa Jeʼwaa maʼaka naaʼin Jesuu. Noʼutku naya anoujashiikana nia Antipas (Alat. Map. 2:13). Anoujashiikana naainnua aapünüitpa namüin tü naʼatapajakat. Na eetüjüliikana napülapünaa, nnojoyülia aapünüin namüin tia süka naʼatapajüin kepiaa saaʼu tü Mmakat (Heb. 11:35). Süchikijee nuʼttüin Jesuu sünain aluwatawaa soʼu 1914, asoʼireʼennüsü naaʼin na anoujashii aneekünakana süpüla aluwatawaa wanaa nümaa chaa iipünaa, müinnamaʼa nnojoluin ouktüin naya (Alat. Map. 20:4). w16.10 3:12

Eeshii wayuu eekai nnojoluin natütüleʼerüin naaʼin na nachonniikana süka nnojoluin mapuʼuin naya natuma nashi jee nei. Akaʼaya na wayuu miyoʼuyuukana, choʼujaasü namüin natütüleʼennüin aaʼin. Nnojotsü aainjünüin maʼin tia. Wainma na nnojoliikana atütüleʼennüin aaʼin naashin saaʼu anain natuma naʼyataain. Eesü süpüla watütüleʼerüin naaʼin na waneeinnua sükajee anain wanüiki namüin saaʼu tü kasa anasü naaʼinrakat. Eeshii süpüla waküjüin namüin tü anakat sünain nakuwaʼipa otta watütüleʼerüin naaʼin mojule naaʼin (1 Tes. 5:14). Sutuma namaain waya waneepia na wawalayuukana, eeshii süpüla watütüleʼerawalüin naaʼin (Ecl. 4:9, 10). Püsakira paaʼin sünain tüü: «¿Taküjüinche namüin na waneeinnua jamüin kojutüka naya tamüin otta jamüin aika naya tapüla? ¿Taaʼinrüinche tia waneepia?». Anuu sünüiki tü Wiwüliakat: «Wanee pütchi aküjünaka wanaa sümaa choʼujaain shia, ¡anasü maʼin!» (Prov. 15:23, TNM). w16.11 1:3-5

Wanaa sümaa noonooin na israeliitakana sümaa nünüiki Jeʼwaa, kottiraashii sümaa paaʼinwain naya. Anuu tü nümatüjütkalia Maleiwa süchiki nupueulose: «Kottiraajeena naya tatuma maʼaka kottüin anneerü suluʼu kulaala» (Miq. 2:12, TNM). Nüküjatüjülia Jeʼwaa shiyaawatüinjatüin saaʼu tü nupueulosekat tü ekirajünakat suluʼu tü Wiwüliakat jee paaʼinwajiraainjanain naya sünain aʼyatawaa nümüin. Müshi nia: «Teeʼirateerü nanüikipala na wayuukana napüshuaʼa süpüla naashajaainjanain pütchi wulesü. Süpüla kojutüinjatüin namüin nünülia Jeʼwaa otta süpüla paaʼinwajiraainjanain naya sünain aʼyatawaa nümüin» (Sof. 3:9, TNM). Waapüin analuʼut nümüin Jeʼwaa saaʼujee kottiraain waya sünain aʼwaajaa nia. Jaʼyasü naaʼu na anoujashii eejanakana nükalioʼu Jesuu, wulein nakuwaʼipa, anajiraain naya jee kottiraain sutuma naaʼinrüin tü nümakat Maleiwa namüin (1 Cor. 1:10; Éf. 4:11-13; 1 Ped. 3:8). Müsia maaʼulu yaa, paaʼinwajiraasü tü nupueulosekat Jeʼwaa sümaa kottiraain sünain aküjaa tü pütchi anasükat suluʼupünaa mmaka süpüshuaʼa. w16.11 2:16, 18

Kakalia mapa nüchikijee Kürisüto, watta saalii wayuu atüjaka aashajeʼeraa tü Wiwüliakat suluʼu griego jee suluʼu latín. Sutuma tia, nawanaawajireʼerüin tü sümakat tü Nünüikikat Maleiwa sümaa tü ekirajünakat suluʼu tü iküleesiakalüirua. Nayaawatapa saaʼu waneeinnua wayuu alawaain tü ekirajünakat suluʼu tü iküleesiakalüirua, nayouktüin shia. Eepejeʼe süpüla noʼutünüin aaʼin naküjüle tia. Kakalia mapa, palitchon na atüjakana aashajawaa griego jee latín. Jee na shikiipüʼükana tü iküleesiakat, nnojotsü nooʼulaain sülatinnüin tü Nünüikikat Maleiwa suluʼu tü anüikii saashajaakalü aka wayuu. Soʼu tia, müliashii atumawaa na ayouktakana tü shikirajakalü anain tü iküleesiakat. Müshiijeseʼe nounjulaʼawaliin na anoujashii chainjanakana iipünaa sünain aʼwaajaa otta nnojoishii kojuyain naya sünain jutkataa. Eeshii eekai kapüleein namüin noutkajaain. Kapüleepuʼusü namüin na anoujashii chainjanakana iipünaa lotuin natuma nuʼwaajia Maleiwa. Shia laülaaka saaʼu wayuu soʼu tia Babilonia tü Miyoʼusükat. w16.11 4:8, 10, 11

Wayoukta waaʼinrüin tü kasa mojusü naaʼinrapuʼukat na corintojeʼewaliikana. Nnojoliinjana waya macheʼein süchiirua aaʼinraa kasa mojusü sutuma moteerüin shia naaʼin Jeʼwaa waashin saaʼujee anamiain nia. ¿Anasüche waainjüle wanee kasa nnojotka mojuin maʼin saashin wayuu? ¿Ayateenache oonooin waya nümaa Maleiwa sünain kasa süpüshuaʼa? (Roma 6:14, 17). Jülüja waaʼin nukuwaʼipa Pablo, müshi nia: «Otta tayakai, maa aka wayuu süpüshua sünain keʼirukuin, süchepchiashi taya kaainjalaa. Anasü taküjale paala tachiki jümüin. Shiimüin sünain nnojolüin tayaawatüin saaʼu jamüinjatüin taaʼinrüin tü kasa taaʼinrakat. Tü kasa anasü tachekakat sünain taaʼinreein, nnojotsü taaʼinrüin. Shia taaʼinraka tü kasa mojusü nnojotkat tacheküin taaʼinreein» (Roma 7:14-16). Mayaainjeʼe nnojoluin naaʼinrüin Pablo tü kasa mojusü aküjünakat suluʼu 1 Corinto 6:9-11, niyaawata aaʼu ayatüin nüleʼeruʼuin tü kaainjalaakat. Süka naaʼinreein tü nüchekakat Jeʼwaa, eejiraashi nia sümaa tü kasa mojusü suchuntaakat naaʼin (Roma 7:21-23). Washata nukuwaʼipa Pablo otta ayata woonooin sümaa nünüiki Jeʼwaa. w16.12 1:15, 16

Tü palajatkat kasa waaʼinrüinjatka suulia shapaain waaʼin, shia oʼuraajaa. Wanaa sümaa shapaain maʼin paaʼin, püküja nümüin Jeʼwaa süpüshuaʼa tü suluʼukat paaʼin, naapajeein maʼin pünüiki. Isale püchiki punoukteʼerüin tü alatakat pümüin, shia anaka puʼuraajüle maʼin nümüin Jeʼwaa suulialeʼeya shapaakuʼu müin paaʼin (Sal. 94:18, 19). ¿Jamüsü watüjaaka saaʼu naapüin wanüiki Jeʼwaa woʼuraajapa nümüin saashin Filipos 4:6, 7? Keeʼireesü naaʼin jutatüin waaʼin, nnojoluin jülüjain waaʼin kasa mojusü otta nnojoluin mojuin waaʼin. Nükaaliinjeena waya Jeʼwaa süpüla jutatüin waya suulia shapawaa aaʼin jee suulia mmoluwaain waya. Wattainna naalii wawalayuu nükaaliinjaka Jeʼwaa. Akaʼaya wayakana, eeshii süpüla müin waya maʼaka naaʼin nayakana. Tü anaa naapakat Maleiwa, sükaaliinjeechi pia süpüla eejiraain pia sümaa tü alatakat pümüin. Piʼitaa maʼin paaʼin sünain tü nümakat Jeʼwaa: «Nnojo shapaain paaʼin, taya chi Pümaleiwasekai. Shiimain katsüinjeerüin paaʼin tatuma. Shiimainshaata maʼin takaaliinjeechin pia» (Isa. 41:10, TNM). w16.12 3:3, 4

Niyouktüin Moisés suwashirüin Egipto otta «anasü saaʼin nümüin müliajiraain namaa na nuwalayuu nüpüshikana Maleiwa suulialeʼeya talataa aaʼin palit juya saʼaka kaainjalaa» (Heb. 11:25, 26). Washata sukuwaʼipa nunoula Moisés otta waneeka süka waaʼin wamüiwaʼa waaʼinrüin tü keeʼireekat naaʼin Jeʼwaa. Eesü anale wamüin süneekünüle wooʼopünaa tü waaʼinrajatkat. Nnojorüle waaʼinrüin tia, nnojoleerü atüjaanüin saaʼu shiimainre alin wapüla Jeʼwaa. Wekirajaa sünain tü sümakat Deuteronomio 30:19, 20. Suluʼu wetsiikulokot 19, nüküjüin Jeʼwaa namüin na israeliitakana eein süpüla naneeküin süka naaʼin namüiwaʼa tü naaʼinrajatkat. Suluʼu wetsiikulokot 20, nüküjüin Jeʼwaa namüin atüjaaneerüin saaʼu tü naneekakat shiimainre alin nia napüla. Müshiʼiya wayakana maaʼulu yaa, eesü süpüla waneeküin süka waaʼin wamüiwaʼa waʼwaajüinjachire Jeʼwaa. Waaʼinrüle tia, waneekeerü süka waaʼin wamüiwaʼa waʼwaajüin Jeʼwaa jee weeʼiyateerü sünain alin nia wapüla. w17.01 2:10, 11

Keeʼireesü naaʼin Jeʼwaa waaʼinrüin tü kasa anasükat süka tü kasa naapakat wamüin. Aishii waya nüpüla otta nütüjaa aaʼu talateenain waya waaʼinrüle tia. Nütüjaa aaʼu eein tü kasairua isakat wachiki. Jamüshiijaʼa waya, isasü wachiki washaʼleʼerüin woulia tü kaainjalaakat jee tü ouktaakat (1 Rey. 8:46). Akaʼaya waya, isasü wachiki waluwataain saaʼu wayuu, süka jamüin, süneeküin wayuu süka saaʼin sümüiwaʼa tü keeʼireekat saaʼin. Otta müsia, isasü wachiki kekiishaatain maʼin waya sümaa watüjashaatain maʼaka naaʼin Jeʼwaa (Isa. 55:9). Wooʼulaainjachi niain Jeʼwaa oʼunirüin wakuwaʼipa waneepia, weʼitaainjatü waaʼin sünain nükaaliinjeenain waya otta naaʼinreerüin wapüleerua tü isakat wachiki waaʼinrüin. Keeʼireepejeʼe naaʼin Jeʼwaa jülüjain waaʼin tü waaʼinrajatkat süpüla wanoukteʼerüin wanee kasa jee tü waaʼinrajatkat süpüla wakaaliinjain na waneeinnua. Choʼujaasü maʼin weʼitaain waaʼin nünain Jeʼwaa, waaʼinrüin tü anasükat jee waaʼinrüin tü nümakat. w17.01 1:2-4

Mayaainjeʼe nütüjaain saaʼu Barzilai anain maʼin tia aʼyatawaakat, nia nüjütaka nooʼopünaa wanee wayuu Kimham nünülia, eeshijaʼa süpüla nüchoin chia makai (2 Sam. 19:31-37). ¿Jamüsü nnojotka naapaain Barzilai tia aʼyatawaakat? ¿Shiache sutuma meejiain shia nümüin? ¿Shiataapa sutuma nnojoluin kasain naaʼinreein? Nnojotsü shiain saaʼujee tia, nnojoishi yaletüin aaʼin Barzilai. Nütüjaa aaʼu isaitpain nüchiki naaʼinrüin wainma kasa maʼakaapuʼu nümaiwa (Galacia 6:4, 5, TNM). Washata nukuwaʼipa Barzilai, nnojo yaletüin waaʼin. Nnojotsü anain shiale jülüjain waaʼin tü waaʼinreekalü amüin jee wayoujireʼerüin wakuwaʼipa namaa na waneeinnua, shia anaka jülüjale waaʼin aʼyatawaa nümüin Jeʼwaa süka süpüshuaʼa waaʼin. Anaʼleesia tia suulialeʼeya wanee aʼyatawaa anashaatasü maʼin aapünaka wamüin suluʼu tü nupueulosekat Maleiwa. Jee anaʼleesia suulialeʼeya weʼnnaajünüin maʼin (Gal. 5:26, TNM). Nnojorüle yaletüin waaʼin, paaʼinweena waya namaa na wawalayuukana sünain aʼwaajaa Jeʼwaa otta wakaaliinjeena na waneeinnua (1 Cor. 10:31). w17.01 4:5, 6

Nnojoishi eein wanee kuʼyamai eekai müin aka naaʼin Jeʼwaa. Anasü maʼin süpüshuaʼa tü kasa nukumajakat (Jer. 10:12). Süpüshuaʼa tü kasa nukumajakat Jeʼwaa niʼitaain shia süpüla wanee kasa, akaʼaya nia, nüküjüin nümüin chi wayuukai tü naaʼinrajatkat süpüla wulein nukuwaʼipa noʼuluʼu. Naaʼinrüin tia süpüla anainjatüin süpüshuaʼa tü kasa nukumajakat yaa mmapaʼa jee chaa iipünaa (Sal. 19:7-9). Süpüshuaʼa tü kasa nukumajakat Jeʼwaa eesü tü kasa anakalü apüla shia. Anuu wanee sukuwaʼipa: sutuma tü gravedaakat, ayatüsü eein tü atmósferakat sünain akoʼoyoloo tü Mmakat jee nnojotsü asetüin tü palaakat sutuma. Nnojotsüje kasain katüin oʼu yaa Mmapaʼa nnojorüle tü gravedaakat. Anasü sukuwaʼipa tü kasa yaakat mmapaʼa jee tü kasa chakat iipünaa sutuma nukumajatüjülüin Jeʼwaa sukuwaʼipa. Shiimainkalaka eein tü kasa nukumajakalü apüla Jeʼwaa tü Mmakat jee wayuu süpüshuaʼa. Waküjapa pütchi sümüin tü wayuukalüirua wekirajüin naya nüchiki chi Kakumainkai tia kasakalüirua süpüshuaʼa (Alat. Map. 4:11). w17.02 1:4, 5

¿Jara maa nakaaliinjaka na aapieekana? Saashin tü Wiwüliakat, akaaliinjünüshi Josué nutuma wanee aapiee aluwataaka naaʼu na nusurulaatsekana Jeʼwaa (Jos. 5:13-15; 6:2, 21). Süküjüin tü Wiwüliakat tü alatakat soʼu nuluwataain Ezequías saaʼu nupueulose Maleiwa. Ashutünajatiaa aaʼu paala nupueulose Jeʼwaa natuma na asiriokana, ojuʼitüshijeseʼe «chi aapiee nümaʼanajeejachikai Jeʼwaa, nuʼutaka naaʼin 185.000 surulaat asiiriajeʼewalii» (2 Rey. 19:35, TNM). Lotusü nakuwaʼipa na aapieekana waneepia. Eekajasaʼa na wayuu nakaaliinjakana, nnojotsü müin nakuwaʼipa. Jamüshijaʼa Moisés, nnojoishinka kojutüin Maleiwa nutuma (Núm. 20:12). Josué nnojoishi achuntüin kaaliinwaa nümüin Jeʼwaa wanaa sümaa nüpansaajiraain wanee pütchi namaa na gabaoniitakana (Jos. 9:14, 15). Jee yaletüsü naaʼin Ezequías (2 Crón. 32:25, 26). Mayaapejeʼe nnojoluin lotuin nakuwaʼipa wayuukana naainnua, kojutüinjana naya namüin na israeliitakana süka neʼrüin nakaaliinjain naya Jeʼwaa nakajee na aapieekana. Sutuma tia, wayaawata aaʼu niain Jeʼwaa oʼunirüin tü nupueulosekat. w17.02 3:7-9

¿Kasa waaʼinraka kojutüle wamüin wanee wayuu? Kapülainshi nia wamüin. Naya eeʼiyatünawaika amüin ojutü na wayuu aaʼinrakana wanee kasa kojutüka atuma naya jee na anakana maʼin aʼyataain otta na kapülainkana sümüin wayuu. Saashin Alateetkat Mapeena 5:13, weeʼiyatüinjatü nujutü nümüin «chi joyotakai saaʼu tü einaseekat ooʼulaka chi Anneetchonkai». «Chi joyotakai saaʼu tü einaseekat» nia Jeʼwaa. Suluʼu Alateetkat Mapeena kapiitulo 4, naküjüin waneeinnua meʼrujusalii wanee kasa waʼwaajüinjachika aaʼujee Jeʼwaa, «chi matüjainkai ouktaa». Müshii naya: «Maleiwakalee, waʼwaajüin pia süka piainjaʼa neʼe piakai aluwataain waaʼu. Alanaʼaleeshia maʼi pia sünain anain [jee sünain kojutüin, TNM] je sünain pülashin, süka piainjaʼa kakumalain kasakat süpüshua suluʼu tü püchekakat paaʼinyaka. Je ayatsüjaʼa shia waneepia maaʼulu yaa süka alejatüinjaʼa shia pütüma» (Alat. Map. 4:9-11). w17.03 1:1, 2

Maaʼulu yaa, watta naalii wayuu aneekakana tü kasa naaʼinrajatkat wanaapünaa sümaa tü suluʼukat naaʼin. Nnojotpejeʼe anain waaʼinrüle tia. Süchiaain waya tü Wiwüliakat suulia waaʼinrüin tü sümakat waaʼin süka waleʼeruʼuin tü kaainjalaakat. «Emeejülü maʼin tü waaʼinkat suulialeʼeya wanee kasa otta kashapajaarat shia», müsüjeseʼe nnojoluinjatüin waaʼinrüin tü sümakat waaʼin (Jer. 17:9, TNM). Süküjüin tü Wiwüliakat nachiki wainma wayuu mojukana akuwaʼipa sutuma naaʼinrüin tü sümakat naaʼin (1 Rey. 11:9; Jer. 3:17; 13:10). ¿Kaseerü alataka müleka shiale waaʼinrüin tü sümakat waaʼin? Mojeerü tü wakuwaʼipakat. Jamüsüjaʼa üttüle naaʼin wanee wayuu, kapüleejeerü nümüin naaʼinrüin tü anasükat (Prov. 14:17; 29:22). Akaʼaya neʼe chi wayuu mojukai aaʼin, iseerü nüchiki nüneeküin tü anakat süpüla naaʼinrüin (Núm. 32:6-12; Prov. 24:10). Waneeküinjanapa wanee kasa waaʼinrajatka, nnojotsü anain shiale waaʼinrüin tü sümakat tü waaʼinkat. w17.03 2:12, 13

Kaleʼeruʼushii waya kaainjalaa wapüshuaʼa otta eeshii waainjawaire kasa mojusü. Müshijeseʼe naapüin Jeʼwaa chi Nüchonkai süpüla nülaʼajaain waainjala. Nnojorüle yaletüin waaʼin otta wayaawajaale suulia waainjala, eeshii süpüla wachuntüin nümüin Jeʼwaa motoiwa naaʼin waainjala. Süka waleʼeruʼuin tü kaainjalaakat, amülialaajeerü naaʼin Jeʼwaa waalin jee moteerü naaʼin waainjala (Sal. 103:10). Aʼyataainjanapajaʼa waya nümüin Jeʼwaa süka süpüshuaʼa waaʼin (1 Crón. 28:9). Chi wayuu aʼyataakai nümüin Jeʼwaa süka süpüshuaʼa naaʼin shia süka aishaatain nia nüpüla otta nuʼwaajeechi nia süpüla kaʼikat süpüshuaʼa. Wanaa sümaa saashajaain tü Wiwüliakat süchiki tü waaʼinkat shia saashajaaka achiki tü wakuwaʼipakat. Maʼaka saaʼin tü jülüjakat waaʼin, tü keejiakat wamüin, tü waaʼinreekalü amüin watta kaʼi jee tü waaʼinrakat aaʼujee wanee kasa. Eepejeʼe süpüla waʼyataain nümüin Jeʼwaa süka süpüshuaʼa waaʼin mayaapejeʼe waleʼeruʼuin tü kaainjalaakat. Aʼyataashii waya nümüin Jeʼwaa süka keeʼireein waaʼin waaʼinrüin tia, nnojotsü shiain sutuma wapüleeruaanüin aaʼin jee sutuma kiʼrainnain waya sünain aaʼinraa shia (2 Crón. 19:9). w17.03 3:1, 3

Eejüinjatü waaʼin anapa wakuwaʼipa otta waʼwaajünapa sutuma wayuu. ¿Jamüsü eejüinjatka waaʼin suulia tia? Süka sütüjaaneerüin aaʼu tü suluʼukat waaʼin. Jamüshijaʼa eere wanee wawala eekai yapain maʼin nünüiki süpülapünaa nikirajüin sünain wanee pütchi süpülajatkat wayuu süpüshuaʼa, ¿kaseerü naaʼinraka nuʼwaajünüle maʼin sutuma anain nikirajia? Sülatüle tia wamüin, soteesü waaʼin waneepia tü nümakat Jesuu, müshi nia: «Achepchiaʼalaa neʼe waya, nnojoishii waya kasain anain apüla. Tü waaʼinrakat, waaʼinrüinjatü neʼe waneepia» (Luc. 17:10, TNM). Yaletajaapa naaʼin Ezequías, mojutsat nümüin tü kasa naaʼinrakat Jeʼwaa nüpüleerua (2 Crón. 32:24-27, 31). ¿Kaseerü akaaliinjaka waya süpüla nnojoluin yaletüin waaʼin suʼwaajüle waya wayuu sutuma anain wekirajia? Jülüjeesü waaʼin tü kasa naaʼinrakat Jeʼwaa wapüleerua. Waaʼinrüle tia, kojuteechi nia watuma waashajaapa nüchiki otta waküjeerü niain akaaliinjain waya. w17.03 4:12-14