Umi rregálo omereséva peteĩ rréi

¿MBAʼÉPA nde rerregaláne peteĩ persóna iñimportántevape? Ymave ojerregalámi vaʼekue umi rréipe espésia térã mbaʼe hyakuã asýva, pórke koʼã mbaʼe óroicha hepy vaʼekue. Umi astrólogo ogueraha vaʼekue Jesúspe, térã ‘hudiokuéra rréipe’, mokõi espésia: olívano ha mírra (Mateo 2:1, 2, 11).

La Biblia omombeʼu rréina de Seba orregala hague rréi Salomónpe óro, ita vera hepyetereíva ha hetaiterei aséite valsámiko. Heʼi voi ke arakaʼeve ndojeguerúi hague Salomónpe peichagua aséite valsámiko (2 Crónicas 9:9).a Ha oĩ vaʼekue avei hetave rréi oguerukáva Salomónpe aséite valsámiko, ikatu hag̃uáicha oñemoĩ porã hendive (2 Crónicas 9:23, 24).

¿Mbaʼérepa peichaite oñemombaʼe ha hepyete rakaʼe yma umi espésia? Pórke koʼã mbaʼe ojepuru meme vaʼekue rríto rrelihiosorã, umi hénte oñemoporã hag̃ua ha oñemoĩ avei teʼonguére (ehecha pe rrekuádro heʼíva: “¿Mbaʼéichapa ojepuru vaʼekue yma umi espésia?”). Koʼã prodúkto hepy vaʼekue pórke entéronte oipota ha heta ojegastámi vaʼerã ojegueraha hag̃ua pe oñevendetahápe.

OJEKRUSA VAʼERÃ PE DESIÉRTO DE ARABIA

Yma umi espésia okakuaa vaʼekue rrío Jordán ypýpe ha avei ojeguerúmi mombyrymbyrýgui. La Bíbliape oñemensiona heta espésia hyakuã asýva, umíva apytépe, asafrán, aloe, válsamo, kanéla, insiénso ha mírra. Ha avei oĩ vaʼekue umi kondimentokuéra, por ehémplo, komíno, mentaʼi ha enéldo.

¿Moõguipa ojegueru koʼã prodúkto? Por ehémplo, umi aloe, kásia ha kanéla ojegueru vaʼekue China, India ha Sri Lánkagui. Pe mírra ha insiénso katu oñeguenohẽ umi yvyramáta ha plántagui, okakuaáva umi desiertoháre Áfricape, sur de Arabia guive Somalia peve. Ha pe nárdo katu peteĩ prodúkto índio, ikatúva oñekonsegi únikamente Himaláyape.

Oñeg̃uahẽ hag̃ua Israel peve koʼã prodúkto reheve, ojehasapa vaʼerã Arabia. Upévare peteĩ lívro oñeʼẽva umi espésiare heʼi Arabia añoite “oreko hague pe derécho ombohasávo umi prodúkto éntre Oriente ha Occidente”, koʼã mbaʼe oiko vaʼekue éntre el áño 2000 ha 1000, Jesús ou mboyve (The Book of Spices). Sur gotyo Israélpe, rrehión de Néguevpe, ojedeskuvri heta puévlo, fortalésa ha umi lugár opyta hague umi komersiantekuéra, koʼã mbaʼe ohechauka ohasa hague avei upérupi umi espésia vendeha. Según pe Centro del Patrimonio Mundial de la UNESCO, “koʼã lugár ohechauka porãiterei Arabia ha Mediterráneo onegosia hague oñondive”.

Umi komersiánte ovende hag̃ua umi espésia hyakuã asýva, orrekorrémi 1.800 kilómetrorupi okrusa hag̃ua Arabia (Job 6:19). La Biblia oñeʼẽ voi una partída komersiánte ismaelítare ohóva Galaádgui Egíptope, ha ogueraháva ikaméllo ári “ládano, aséite perfumádo, ha yvyra pirekue hyakuã porãva” (Génesis 37:25, NM). Ha koʼãvape Jacob raʼykuéra ovende vaʼekue iñermáno Josépe.

“PE SEKRÉTO AREVE OÑEÑONGATU VAʼEKUE”

Umi árave heta áñore omanehapaite lénto vaʼekue umi negósio de espésia. Haʼekuéra añoite ovende vaʼekue umi espésia ojeguerúva Ásiagui, por ehémplo umi kásia ha kanéla. Ha ani hag̃ua umi puévlo oĩva Mediterráneope onegosia Orienteguándi, umi árave oinventa peteĩ istória heʼíva ipeligrosoitereiha oñekonsegi umi espésia. Heta tiémpo rire ojekuaa pe istória omombeʼúva hikuái japuha. Peteĩ lívro heʼi voi upéva posívlemente haʼe hague “pe sekréto areve oñeñongatu vaʼekue” (The Book of Spices).

¿Mbaʼeichagua istóriapa oinventa raʼe umi árave? Pe istoriadór griégo Heródoto, oiko vaʼekue síglo 5-pe Jesús ou mboyve, heʼi ko istóriape oñemombeʼu hague oĩha umi guyra tuicháva ha ñanemongyhyjéva, ojaitypóva umi kanéla rakãre, oĩva peteĩ sérro yvate ári. Heʼi avei ke oñembyaty hag̃ua koʼã espésia, umi hénte omoĩ hague yvýpe umi soʼo pedáso tuichaicháva, ikatu hag̃uáicha umi guyra ogueraha haitýpe. Ha oguerahágui hetaitereíma la soʼo, pe kanéla rakã ndaipuʼakavéi ha hoʼa. Upéi umi kuimbaʼe ipyʼaguasúva ojagarra pe kanéla rakã hoʼa vaʼekue ha ovende umi komersiantekuérape. Koichagua istória pyaʼeterei ojekuaa ha iñasãi opárupi. Peteĩ lívro heʼi “pe kanéla hepyeterei oñevende hague, pórke ipeligrosoiterei guaʼu oñekonsegi hag̃ua” (The Book of Spices).

Péro amo ipahápe, ojedeskuvri umi áravente oinventa hague ko istória. Upe guive ndahaʼevéima haʼekuéra añónte la okomersialisáva koʼã espésia. Síglo 1-pe Jesús ou mboyve, siuda de Alejandríape, opytáva Egíptope, oĩma vaʼekue peteĩ puérto iñimportánteva ha oĩ voi upépe heta komérsio ovendéva espésia. Umi marinéro ipuʼaka rire pe yvytu atã ojagarrávare chupekuéra oséano Índicope, umi várko rrománo oñepyrũma oviaha diferénte puérto ehípsiope ha oho hikuái India peve. Upéicha rupi umi espésia oĩma opárupi rei ha ndahaʼevéima la hepyetereíva.

Koʼág̃arupi avei umi espésia ndahepyguasuvéi. Ha noñekonsideravéima peteĩ rregálo omereséva peteĩ rréi. Upéicharamo jepe, koʼag̃aite peve ojejapo chugui perfúme, pohã ha ojepuru jepi kondimentorã. Upeichaite, yma guive ha koʼag̃aite peve heta hénte omombaʼeterei umi espésia hyakuã asýva.