1. Mbaʼe mbaʼérepa ojeiko vai jepi ogapýpe?

AJÉPA ovyʼaite umi hogapýpe oñontendéva ha oikóva joayhu ha pyʼaguapýpe. Ha katuete ñande jaikose avei upéicha. Péro ñambyasýramo jepe hetaiterei famíliagui mombyry upéva. Heta mbaʼe oĩ oipeʼáva chuguikuéra pyʼaguapy. Mbaʼe mbaʼérepa oiko vai jepi? Ko kapítulope jahecháta mbohapy mbaʼe. Oĩ umi família noĩriva oñondivepa peteĩ rrelihiónpe. Ótrope katu umi mitã ndoikói itúva térã isy teéndi. Ha avei oĩ umi ombaʼapoitereíva ohupyty hag̃ua oikotevẽva térã orekosevégui heta mbaʼe. Upéicharõ jepe oĩ família ogueropuʼakáva ãichagua provléma ha osẽ porãva. Mbaʼépa oipytyvõ chupekuéra?

2. Moõpa heta hénte oheka konsého oiko porã hag̃ua hogapýpe, péro moõpa jatopa konsého iporãvéva?

² Ñañehaʼãramo jaikuaa mbaʼépa opensa ñane família umi mbaʼe oikóvare, jahechakuaáta mbaʼépa jajapovaʼerã jaiko porãve hag̃ua hendivekuéra. Avei iñimportánte moõpa jaheka konsého. Heta hénte ojapo heʼíva umi ombaʼapóva hendive, ivesinokuéra, periodísta térã ambue tapicha. Péro oĩ avei umi ohecháva mbaʼépa heʼi Ñandejára Ñeʼẽ ha oñehaʼãva ojapo upéva. Mbaʼéichapa la Biblia ikatu ñanepytyvõ jaiko hag̃ua pyʼaguapýpe ñande rogaygua ndive? (2 Timoteo 3:​16, 17.)

NE MÉNA OĨRAMO ÓTRO RRELIHIÓNPE

3. a) Mávarepa heʼi la Biblia ani hag̃ua ñamenda? b) Mbaʼépa heʼi la Biblia ojapovaʼerãha umi omendáva?

³ La Biblia heʼi porã ani hag̃ua ñamenda peteĩ ndojeroviáivare Jehováre (Deuteronomio 7:​3, 4; 1 Corintios 7:39). Péro ikatu nde remenda riréma restudia la Biblia ha ne ména ndostudiaséi. Mbaʼépa rejapóta? Jaikuaáningo ñamendaha opa ára g̃uarã (1 Corintios 7:10). La Biblia heʼi naiporãiha umi omendáva ojopoi, ha omokyreʼỹ chupekuéra oñeʼẽ hag̃ua iprovlemakuérare ikatu hag̃uáicha oiko porã jey (Efesios 5:​28-31; Tito 2:​4, 5). Péro mbaʼépa rejapóta ne ména ndoipotáiramo reservi Jehovápe? Ikatu ndoipotái reho rreunionhápe térã resẽ repredika. Mbaʼépa ikatu rejapo?

4. Mbaʼépa iporãta ojapo pe tembireko iména ndojeroviáiramo Jehováre?

⁴ Iporã reñeporandu: “Mbaʼére piko che ména opensa péicha?” (Proverbios 16:​20, 23). Haʼe nontendéiramo nde rejapóva reikóvo ikatu ojepyʼapy nderehe. Ikatu avei ihentekuéra ojopy chupe nereimeihaguére hendivekuéra ofesteha jave peteĩ mbaʼe. “Apytáningo cheaño, ndaipóri imanduʼáva cherehe” heʼi peteĩ ména. Ko karai heʼi pe rrelihión oipeʼahague chugui hembireko. Haʼe ningo oñeñandu haʼeño, péro ndoipotái avave ohechakuaa hese upéva. Upévare iporãta ere ne ménape rehayhúramo jepe Jehovápe, rehayhuha avei chupe. Ha reñehaʼãvaʼerã reime meme hendive.

5. Mbaʼépa Ñandejára oipota ojapo pe tembireko?

⁵ Péro oĩ avei peteĩ mbaʼe tuicha nepytyvõtava resẽ porã hag̃ua. Ñandejára Ñeʼẽ heʼi tembirekokuérape: “Pe kuña omendáva taiñeʼẽrendu iménape, upéicha vaʼerã umi Ñandejára rehe ojeroviáva” (Colosenses 3:​18, BNP). Koʼápe ohechauka naiporãiha pe tembireko ojapo ijeheguínte opa mbaʼe. Avei heʼívo “upéicha vaʼerã umi Ñandejára rehe ojeroviáva” ohechauka pe tembireko oñemoĩvo iména poguýpe, imanduʼavaʼerãha oĩha Ñandejára poguýpe. Koʼã mokõi mbaʼe iñimportánte.

6. Mbaʼe konséhopa omeʼẽ la Biblia umi kristiána omendávape?

⁶ Kristianokuéra omombaʼeterei umi rreunión ha predikasión oikuaágui koʼã mbaʼe iñimportanteha jaservi hag̃ua Ñandejárape (Romanos 10:​9, 10, 14; Hebreos 10:​24, 25). Péro mbaʼépa jajapóne ñande rapicha heʼíramo ani hag̃ua jajapo peteĩ mbaʼe Ñandejára ojeruréva? Jesús remimboʼekuéra heʼivaʼekue: ‘Oreñeʼẽrenduvaʼerã Ñandejárape yvypórape rangue’ (Hechos 5:29). Haʼekuéra ojapóva ohechauka mbaʼépa jajapovaʼerã. Eñeporandumi: “Ahayhu rupi Jehovápe, añehaʼãtapa aservi chupe haʼe oipotaháicha? Térã amombaʼe rupi che ménape añehaʼãtapa aservi Jehovápe péro ambopochyʼỹre che ménape?” (Mateo 4:10; 1 Juan 5:3).

7. Iména oñemoĩramo jepe hese, mbaʼépa ojapo peteĩ kristiána?

⁷ Jesús heʼivaʼekue ndaikatumoʼãiha jajapo mokõive mbaʼe. Haʼe heʼi oĩtaha oñemoĩva ñanderehe jaservihaguére Jehovápe. Heʼi peteĩ famíliape jepe ikatuha oiko upéva. Peteĩ kyse puku oikytĩramoguáicha yvyra rakã, péicha ikatu oñemboyke Jehová siervokuérape ifamíliagui (Mateo 10:​34-36). Peteĩ kuñakarai Japonguáre oiko ko mbaʼe. Iména oñemoĩ hese 11 áñore. Otrata vai chupe ha heta vése ndohejái oike hógape. Péro ko kuñakarai ogueropuʼaka koʼã mbaʼe ha iñirũnguéra kongregasionpegua oipytyvõ chupe. Haʼe oñemboʼe meme Jehovápe ha 1 Pedro 2:20 heʼíva omokyreʼỹ chupe. Haʼe ojerovia ndohejáiramo Jehovápe oipytyvõtaha iménape oservi hag̃ua Ñandejárape. Ha upéva oiko.

8, 9. Mbaʼépa ikatu ojapo peteĩ kristiána ani hag̃ua ombopochy iménape?

⁸ Heta mbaʼe ikatu rejapo reipytyvõ hag̃ua ne ménape. Pór ehémplo ndogustáiramo chupe ne rrelihión, ani reheka provléma ambue mbaʼépe. Nde róga ipotĩvaʼerã. Avei reñatendevaʼerã ndejehe, nde ao ha ne akãraguére. Iporã rembojerovia ne ménape ha ere chupe remombaʼeha ojapóva. Retakyrangue hese, reipytyvõvaʼerã chupe ha rehechaukavaʼerã reipotaha haʼe nemoakã. Ha ne ména ojapóramo peteĩ mbaʼe nembopochýva ani remyengovia ivaíva ivaívape (1 Pedro 2:​21, 23). Enterove ningo jajavy, upévare peiko vaíramo sapyʼa nde raẽ rejediskulpavaʼerã (Efesios 4:26).

⁹ Rehóramo jepe rreunionhápe remoĩvaʼerã chupe tembiʼu órape. Ikatu avei resẽ repredika ne ména noĩri jave. Ha ndoipotáiramo repredika chupe ekirirĩnte chugui. Iporã rejapo apóstol Pablo heʼíva: “Peẽ tembireko, peñemoĩ pene ména ñeʼẽme, oiméramo ogueroviaʼỹva pe Ñandejára Ñeʼẽ, ikatu hag̃ua oguerovia ñeʼẽʼỹ rehe pe hembireko reko porã rupi, ohechávo pe heko joheipyre ha oporoapoha mbaʼéramo” (1 Pedro 3:​1, 2, BNP). Umi kristiána omendáva oheja Ñandejára espíritu oipytyvõ chupekuéra heko porã hag̃ua (Gálatas 5:​22, 23).

TEMBIREKO NDOJEROVIÁIRAMO JEHOVÁRE

10. Mbaʼépa ojapovaʼerã peteĩ kristiáno hembireko ndojeroviáiramo Jehováre?

¹⁰ Mbaʼépa ikatu ojapo peteĩ kristiáno hembireko ndojeroviáiramo Jehováre? La Biblia ohechauka mbaʼépa ojapovaʼerã: “Oĩramo peteĩ tapicha oguerekóva hembireko ogueroviaʼỹva, ha oikoséramo hendive, ani opoi ichugui” (1 Corintios 7:​12, JMP). Heʼi avei menakuérape: “Pehayhu pene rembirekópe” (Colosenses 3:19).

11. Mbaʼéichapa peteĩ kristiáno omoakãvaʼerã hogapy hembireko ndojeroviáiramo jepe Jehováre?

¹¹ Oiméramo ne rembireko ndojeroviái Jehováre, reñehaʼãvaʼerã remombaʼe chupe ha ani nderesarái haʼe oñandúvagui. Haʼe ikatu oiporavo irrelihión, jepe nde ndereguerohorýi upéva. Ani reimoʼã reñeʼẽhaguére chupe umi mbaʼe regueroviávare, haʼe pyaʼe ohejatamaha ogueroviáva yma guive. Ererangue chupe irrelihión ojavyha, reñehaʼãvaʼerã mbegue katúpe rehechauka chupe mbaʼépa omboʼe la Biblia. Hetaiterei nerembiapóramo kongregasiónpe haʼe ikatu oñandu remboykeha chupe. Oĩ vése ne rembireko oñemoĩtaha nderehe, péro ndahaʼéi ndogustáigui chupe ne rrelihión, upéicha jave oipotantehína reñatendemie hese. Upévare tekotevẽ nepasiénsia. Nembaʼerechakuaáramo ikatu reipytyvõ mbegue katúpe ne rembirekópe ohayhu ha oservi hag̃ua Jehovápe (Colosenses 3:​12-14; 1 Pedro 3:​8, 9).

MBAʼÉICHAPA ÑAHEKOMBOʼÉTA MITÃNGUÉRAPE

12. Mbaʼéichapa sy ha túva ohekomboʼevaʼerã ifamília la Biblia heʼiháicha?

¹² Hasy jepi oñemboʼe mitãnguérape Ñandejára heʼíva itúva térã isýnte oservíramo Jehovápe. Mbaʼéichapa ikatu ñamboʼe umi mitãme la Biblia heʼiháicha? Ñandejára Ñeʼẽ heʼi túva ohekomboʼevaʼerãha itaʼyrakuérape. Péro heʼi avei pe sy ikatuha omboʼe heta mbaʼe imembykuérape (Proverbios 1:8; embojoja Génesis 18:19 ha Deuteronomio 11:​18, 19-re). Upéicharõ tembireko tekotevẽ imanduʼa iména omoakãvaʼerãha ogapy jepe noñemoĩri Cristo poguýpe.

13, 14. Mbaʼépa ikatu ojapo peteĩ kristiána iména ndohejáiramo chupe ogueraha imembykuéra rreunionhápe térã ostudia hendivekuéra?

¹³ Oĩ túva ohejáva hembirekópe omboʼe itaʼyrakuérape Ñandejárare. Péro oĩ avei umi ndoipotáiva. Mbaʼépa ikatu ojapo peteĩ kristiána iména ndoipotáiramo ogueraha imembykuéra rreunionhápe térã ostudia hendivekuéra la Biblia? Upéicha jave haʼe oñehaʼãvaʼerã omoĩ hendaitépe umi mbaʼe. Ojapovaʼerã Jehová ojeruréva chugui, iñeʼẽrenduvaʼerã iménape ha oipytyvõvaʼerã imembykuérape. Mbaʼéichapa ojapopáta koʼã mbaʼe?

¹⁴ Primero, oñemboʼe meme vaʼerã ko mbaʼére (Filipenses 4:​6, 7; 1 Juan 5:14). Upéi odesidivaʼerã mbaʼépa ojapóta. Oñemongeta porãramo iménandi ha heʼi chupe omombaʼeha haʼe ojapóva, ikatu mbegue katúpe noñemoĩvéi hese. Peteĩ ména ndohejáiramo jepe hembireko ogueraha ifamiliakuéra rreunionhápe térã ostudia hendivekuéra, haʼe ikatu omboʼe imembykuérape. Pe sy ojapóta upéva oñemongetávo hendivekuéra ára ha ára ha iñehémplo rupive. Ikatu oipytyvõ chupekuéra ohayhu hag̃ua Jehovápe, ojerovia la Bíbliare, omombaʼe ituvakuérape, ohayhu hapichakuérape ha ani hag̃ua iñateʼỹ. Upéi pe ména ikatu omombaʼe hembireko ojapóva ohechávo mbaʼéichapa heko porã umi mitã (Proverbios 23:24).

15. Mbaʼépa ojapovaʼerã peteĩ túva kristiáno?

¹⁵ Oiméramo pe túvante ojerovia Jehováre, haʼe hína pe ohekomboʼevaʼerã itaʼyrakuéra “Ñandejára oipotaháicha” (Efesios 6:4). Ojapóvo upéva otrata porã vaʼerã hembirekópe.

TUVAKUÉRA NDOJEROVIÁIRAMO JEHOVÁRE

16, 17. Mbaʼépa heʼi la Biblia taʼyrakuéra ojapovaʼerãha jepe ituvakuéra ndojeroviái Jehováre?

¹⁶ Koʼág̃a rupi ojehecha taʼyrakuéra imitãva jepe orekoha peteĩ rrelihión idiferénteva ituvakuéra orekóvagui. Oikópa upéva nderehe? Oiméramo upéicha, la Biblia heʼíva nepytyvõkuaa.

¹⁷ Ñandejára Ñeʼẽ heʼi: ‘Peneñeʼẽrendúke pende sy ha pende rúpe, ojapoháicha umi ogueroviáva Ñandejárape: péva oĩ porã. Emombaʼeguasúke nde sy ha nde rúpe’ (Efesios 6:​1, 2, JMP). Upéva heʼise taʼyrakuéra orrespetavaʼerãha ituvakuérape. Iñimportánte ñaneñeʼẽrendu ñande tuvakuérape péro ñamotenondevaʼerã Ñandejára heʼíva. Peteĩ mitãkuña térã mitãrusu ikatúmava odesidi ijehegui oĩma rresponsávle ojapóvare. Ndahaʼéi mburuvichakuérante heʼíva upéva, Ñandejára avei. La Biblia heʼi: ‘Peteĩteĩva ñande ñamombeʼupavaʼerã Ñandejárape ñande rekovekue’. Upéva heʼise enterovete ñaimetaha Ñandejára renondépe ñane rembiapokuére (Romanos 14:​12, JMP).

18, 19. Mbaʼépa ikatu rejapo nde tuvakuéra ontende hag̃ua regueroviáva?

¹⁸ Oiméramo heta mbaʼépe rekambia restudia rire la Biblia, reñehaʼãvaʼerã rentende nde sy ha nde rúpe. Katuete haʼekuéra oguerohorýta ohecháramo koʼág̃a remombaʼeveha chupekuéra, neñeʼẽrenduve ha kyreʼỹme rejapoha ojeruréva ndéve. Péro remboykéramo omombaʼéva hikuái irrelihiónpe, ikatu oimoʼã neremombaʼeiha haʼekuéra nemboʼevaʼekue. Ikatu avei ndeguerokyhyje, oiméramo umi mbaʼe rejapóva ndojeguerohorýi reikoha rupi. Ojepyʼapy avei nderejapóiramo haʼekuéra oimoʼãva nepytyvõtaha rereko hag̃ua heta mbaʼe. Ikatu avei ipochy hikuái opensáramo ereha hesekuéra ojavyha ha nde erévante añeteha.

¹⁹ Upévare ani rehaʼarõ nde tuvakuéra oikuaa hag̃ua umi ansiáno térã ambue ermáno kongregasionguápe. Iporã reinvita chupekuéra oho hag̃ua Salón del Reino-pe ohendu mbaʼépa oñemboʼe upépe ha oikuaa hag̃ua mbaʼeichaguápa testigos de Jehová. Upéicha mbegue katúpe ikatu oguerohoryve nde rejapóva. Nde tuvakuéra ndaijaʼéiramo ne rrelihiónre, ohundi nde livrokuéra ha ndoipotái reho rreunionhápe, ikatu relee ambue hendápe, ikatumiháicha reñeʼẽ ermanokuérandi ha repredika umi retopávape upe rupi. Avei ikatu reñemboʼe Jehovápe. Oĩ mitãrusu ohaʼarõva tuichave raẽ oservi porãve hag̃ua Jehovápe. Upévare oĩramo jepe provléma nde rógape, ani nderesarái ‘remombaʼeguasuvaʼerãha nde sy ha nde rúpe’. Ejapókena oñekotevẽva reiko hag̃ua pyʼaguapýpe ne família ndive (Romanos 12:​17, 18). Ha iñimportantevéva, reñehaʼãvaʼerã reime porã Ñandejára renondépe.

SY TÉRÃ TUVANGA OMBOHOVÁIVA

20. Mbaʼéichapa ikatu oñeñandu umi mitã oikóva isy térã ituvanga ndive?

²⁰ Heta famíliape katu ndaipóri provléma rrelihiónre, péro ijetuʼu oĩ rupi sy térã tuvanga. Heta tapicha omenda jeýva orekóma mitã iména térã hembireko ypykuégui. Umichahápe umi mitã ikatu iselóso ha ipochy térã ndoikuaái mávapepa iñeʼẽrendúta. Pe sy térã tuvanga oñehaʼãramo jepe ojapo iporãva pe mitã ikatu oñemoĩ hese. Mbaʼépa oipytyvõta koʼãichagua famíliape oiko porã hag̃ua oñondive?

21. Mbaʼérepa iporã peteĩ sy térã tuvanga ojapo la Biblia heʼíva?

²¹ Jaikuaáningo la Biblia heʼíva oipytyvõha opaichagua famíliape. Ikatu ñaimoʼã iporãvetaha ndajajapóiramo la Biblia heʼíva, péro ipahápe umi provléma ivaivéta (Salmo 127:1; Proverbios 29:15). Ñañehaʼãvaʼerã ñanearandu ha ñanembaʼerechakuaa. Upéicha ikatúta jajapo Ñandejára heʼíva ha katuete ñasẽ porãta. Avei jahechakuaáta mbaʼérepa ñande rogaygua ojapo peteĩ mbaʼe térã oñeʼẽ oñeʼẽháicha. Tekotevẽ avei ñapensami mbaʼéichapa oñeñandu hikuái (Proverbios 16:21; 24:3; 1 Pedro 3:8).

22. Mbaʼérepa hasy jepi umi mitãme ohayhu hag̃ua isy térã ituvangápe?

²² Oiméramo nde peteĩ túva térã syanga, ikatu nemanduʼa umi mitã ndeguerohoryhague remenda mboyve isy térã itúvare. Péro upéi haʼekuéra okambia. Ohayhúgui itúva térã isy teépe umi mitã ndoikuaái mbaʼépa ojapóta. Ikatu oimoʼã reipotaha nderayhu ndéventema. Ha ndojeréi heʼi hag̃ua nde ndahaʼeiha isy térã itúva tee. Upévare ikatu reñeñandu vai. La Biblia heʼi ‘ani hag̃ua ñandepochy rei’ (Eclesiastés 7:9). Rentende hag̃ua chupekuéra reñehaʼãvaʼerã reikuaa mbaʼéichapa oñeñandu hikuái.

23. Mbaʼéichapa jakorrehivaʼerã umi mitãme?

²³ Upéva iñimportánte jakorrehi hag̃ua umi mitãme. Jakorrehivaʼerã chupekuéra hendápe porã (Proverbios 6:20; 13:1). Ha káda mitã ningo idiferénte, upévare ojekorrehivaʼerã peteĩteĩ oikotevẽháicha. Ñepyrũrã iporãvéta pe sy térã túva teénte okorrehi ifamiliakuérape. Péro mokõive oĩvaʼerã peteĩ ñeʼẽme, ha nomoʼãivaʼerã itaʼýra térã itajýra teépe (Proverbios 24:23). Iñimportánte umi mitã iñeʼẽrendu, péro ñanemanduʼavaʼerã iñimperfékto rupi ojapotaha ivaíva. Ani ñandepochyeterei oikóramo upéva. Jakorrehivaʼerã chupekuéra mborayhúpe (Colosenses 3:21).

24. Mbaʼépa oipytyvõta ani hag̃ua oĩ teko kyʼa ogapýpe?

²⁴ Ñañemongeta porãramo ñane família ndive jajehekýita heta provlémagui. Upéicha ikatúta jajapo umi mbaʼe iñimportantevéva (Embojoja Filipenses 1:​9-11-re). Avei ñañemongetáramo enterove jahechakuaáta mbaʼépa jajapovaʼerã jaiko porã hag̃ua. Upéva ñanepytyvõta avei ani hag̃ua oĩ teko kyʼa ñande rogapýpe. Umi mitãkuña oikuaáta mbaʼéichapa oñemonde ha otratavaʼerã ituvanga ha iñermanokuérape. Umi mitãrusu katu oikuaáta mbaʼéichapa otratavaʼerã isyangápe térã iñermanakuérape (1 Tesalonicenses 4:​3-8).

25. Mbaʼépa ñanepytyvõta jaiko hag̃ua pyʼaguapýpe ñande rogaygua ndive?

²⁵ Ijetuʼu ñamongakuaa ndahaʼéiva ñane família tee ha upévare ñanepasiensiavaʼerã. Heta ñañehaʼãvaʼerã umi mitã ñanderayhu ha ñanderrespeta hag̃ua. Péro ikatu ñasẽ porã. Jaiko hag̃ua pyʼaguapýpe ñande rogaygua ndive ñañehaʼãvaʼerã jajapo ñande pyʼaite guive Jehová heʼíva (Proverbios 16:20). Upéva ñanepytyvõta avei jagueropuʼaka hag̃ua ambue provléma.

JAIKO VAÍPA MBAʼEREPÝRE ÑANDE ROGAYGUA NDIVE?

26. Mbaʼéichapa ogapýpe ikatu ojeiko vai pláta térã mbaʼerepýre?

²⁶ Heta família iprovléma pláta ha mbaʼerepýre. Oĩ umi oiko vaíva orekosevégui koʼã mbaʼe. Ména ha tembireko ombaʼapóramo ikatu oñorairõ hakateʼỹgui iplátare. Ha ndoikovaíriramo jepe upévare, ikatu nahembyvéi chupekuéra tiémpo oĩ hag̃ua oñondive. Ha heta tetã rupi hetave ohóvo umi túva ohejáva ifamiliakuéra oho hag̃ua ombaʼapo mombyry. Ikatu oho mése térã áñore oganave hag̃ua. Ko mbaʼe ogueru jepi heta provléma.

27. Mbaʼe konséhopa oipytyvõta familiakuérape?

²⁷ Ndaikatúi jaʼe mbaʼépa peteĩ família ojapo térã ndojapoivaʼerã. Káda família idiferénte, upévare ndahaʼéi peteĩcha ohasáva ha oikotevẽva hikuái. Upéicharõ jepe la Biblia heʼíva oipytyvõkuaa enterovépe. Pór ehémplo, Proverbios 13:10 heʼi umi oñemongetáva ndoikovairiha vyroreíre. Ndahaʼéi jaʼentevaʼerã ñapensáva, iporã jaheka konsého ha ñaporandu mbaʼépa opensa upévare ñane rembireko térã ñane ména. Avei ñanepytyvõta jahecháramo mboýpa jareko, mbaʼe mbaʼépa ñaikotevẽ ha mboýpa ikatu jagasta. Oĩ vése tekotevẽha pe tembireko osẽ avei ombaʼapo, pór ehémplo orekóramo hikuái mitã térã oipytyvõ hag̃ua ihentekuéra oikotevẽvape. Oikóramo upéva pe ména oñehaʼãvaʼerã omboyke tiémpo oĩ hag̃ua hembirekóndi jepe heta hembiapo. Ha iporãta haʼe ha umi mitã oipytyvõramo ogapýpe (Filipenses 2:​1-4).

28. Mbaʼépa ojapovaʼerã familiakuéra oiko hag̃ua pyʼaguapýpe?

²⁸ Péro ñanemanduʼavaʼerã ñaikotevẽramo jepe pláta, upéva nañanembovyʼamoʼãiha ha nomeʼẽiha tekove (Eclesiastés 7:12). Ñamombaʼetereíramo pláta ha mbaʼerepy ikatu jaheja Jehovápe ha jaʼa teko vaípe (1 Timoteo 6:​9-12). Iporãve ñamotenonde Ñandejára Rréino ha jaiko haʼe oipotaháicha. Upéicharõ Jehová ñanevendesíta ha nañaikotevẽmoʼãi mbaʼeve (Mateo 6:​25-33; Hebreos 13:5). Ñamotenondéramo Jehovápe ha ñañehaʼã ñaime porã hendive, jaikóta pyʼaguapýpe ñande rogaygua ndive ha jagueropuʼakáta oimehaichagua provléma.

1. Mbaʼeichagua provlémapa oĩ heta ogapýpe?

PETEĨ kóche tuja ojejohéi porã ha opyta overa hendy. Umi ohechávante oimoʼã ipyahueteha. Péro ijapénte iporã, pe pintúra guýpe itujupaitemahína. Upéva oiko avei heta famíliare. Haʼetéramo jepe oiko porãmbáva hikuái, hogapýpe ohasa asy ha oiko kyhyjepópe. Mokõi provléma tuicháva ombyaíva ogapy hína: oĩramo peteĩ oñenvisiáva vevídare térã peteĩ oñemboharáiva hogayguáre.

OKAʼÚVA OGUERU HETA JEHASA ASY

2. a) Mbaʼépa heʼi la Biblia vevídare? b) Mbaʼéichapa oiko umi oñenvisiáva vevídare?

² La Biblia ndeʼíri ndovaleiha jaʼu vevída, péro heʼi ivaiha jakaʼu (Proverbios 23:​20, 21; 1 Corintios 6:​9, 10; 1 Timoteo 5:23; Tito 2:​2, 3). Oĩ umi okaʼúva jepi sapyʼapyʼa, péro oĩ avei umi oñenvisiáva vevídare. Koʼã oñenvisiáva ndaikatúi oiko ndoʼúiramo ha itarovaite voi hoʼuségui. Koʼãva apytépe oĩ kakuaa ha ñambyasýramo jepe imitãva avei.

3, 4. Eremi mbaʼéichapa oñeñandu peteĩ okaʼúva rembireko ha itaʼyrakuéra.

³ Yma guivéma la Biblia heʼi umi okaʼúva ombohasa asyha hogayguakuérape (Deuteronomio 21:18-21). Oĩramo peteĩ okaʼúva ñane famíliape enterovénte ñañeñandu vai. Oĩ heta kuña oñehaʼãmbaitéva anga ani iména okaʼu ha ani ojapo sarambi okaʼu jave.a Ani hag̃ua hoʼuve oñomi chugui pe vevída, oñongatu pe pláta, ojerure chupe topensami ifamíliare, ijehe térã Ñandejárare. Upéicharõ jepe, ndojokói chupe. Ohechávo oñehaʼã reiha, pe kuñakarai oñeñandu vai ha haʼete ku ndaikatumoʼãiva ogueropuʼaka. Ãichagua kuña okyhyje, inerviósa, omboja ijehe oikóva, ojepyʼapy mante ha oñandu ndovaleiha mbaʼeverã.

⁴ Mitãnguéra ohasa asy avei itúva ikaʼúramo. Ojejahéi jepi hesekuéra ha oĩ túva ojavykýva ifamiliakuéra. Oĩ mitã oimoʼãva ikáusare itúva térã isy okaʼuha. Ha pe okaʼúva ojapo reireígui oimeraẽ mbaʼe umi mitã opyta ndojeroviavéi avavére. Ijetuʼúgui omombeʼu hag̃ua oikóva hogapýpe, oguerokirirĩ heta mbaʼe ha upéva ikatu ombohasy chupekuéra (Proverbios 17:22). Ãichagua mitã okakuaapa rire jepe oñandu ndovaleiha mbaʼeverã.

MBAʼÉPA OJAPOKUAA IFAMÍLIA?

5. Mbaʼéichapa ikatu ñaipytyvõ peteĩ okaʼúvape opoi hag̃ua ivísiogui, ha mbaʼérepa hasy upéva?

⁵ Heta doktór heʼi umi oñenvisiáva vevídare ndokueramoʼãiha, péro ikatuha oĩ porãmie ojejokoitéramo vevídagui (Embojoja Mateo 5:​29-re). Ijetuʼu ñaipytyvõ hag̃ua koʼãichagua tapichápe, haʼekuéra ningo katuete onega iprovlemaha. Péro ñaipytyvõ hag̃ua jahechaukavaʼerã chupe umi provléma oĩva oñenvisiahaguére vevídare. Upéicha ikatu ohechakuaa tekotevẽha opoi ivísiogui. Peteĩ doktór oipytyvõva ãichagua famíliape heʼi: “Iporã umi família ojapo hembiapokuéra jepiveguáicha. Upéicharõ pe okaʼúva ohechakuaáta haʼe ojapóva tuicha ojoavyha ifamiliakuéra ojapóvandi”.

6. Moõpa jatopa umi konsého iporãvéva?

⁶ Oĩramo peteĩ okaʼúva ñande rógape, la Biblia heʼíva ikatu ñanepytyvõ jaiko porãmie hag̃ua (Isaías 48:17; 2 Timoteo 3:​16, 17). Jahechami umi konsého oipytyvõvaʼekue heta famíliape.

7. Oĩramo peteĩ okaʼúva ñande rógape, máva káusarepa upéva?

⁷ Ani ñaimoʼã ñande káusare oikoha umi mbaʼe. La Biblia heʼi: “Peteĩteĩ oguerahavaʼerã imbaʼepohýi” ha ‘peteĩteĩ ñamombeʼuvaʼerã Ñandejárape ñande rekovekue’ (Gálatas 6:​5, BNP; Romanos 14:​12, JMP). Ikatu pe okaʼúva okulpa hogayguakuérape. Oĩ heʼíva: “Peẽ chetrata porãvéramo ningo ndaʼumoʼãvéima”. Jagueroviáramo upéva nañaipytyvõmoʼãi chupe oheja hag̃ua pe vevída. Oiméramo jepe pe okaʼúva ohasa heta mbaʼe vai, haʼe ndaikatúi omboja avavére umi mbaʼe ojapóva. Enterovete ñambohovaivaʼerã ñane rembiapokue (Embojoja Filipenses 2:​12-re).

8. Mbaʼéichapa ikatu jahechauka pe okaʼúvape ivaiha ojapóva?

⁸ Jahejavaʼerã pe okaʼúva ombohovái hembiapokue. La Biblia oñeʼẽvo umi ipochyetereívare heʼi jahejavaʼerãha opaga hembiapo vaikuére, jaheja reíramo chupe katuete ojapo jey jeýta. Upéicha avei umi okaʼúva (Proverbios 19:19). Pe okaʼúva ohecha hag̃ua ivaiha ojapóva oñanduvaʼerã mbaʼépa oiko okaʼuhaguére. Haʼete omopotĩvaʼerã omongyʼáva térã oñeʼẽ ipatrónpe omombeʼu hag̃ua mbaʼérepa ndohói ombaʼapo.

9, 10. Mbaʼérepa iporã jaheja ñande rapicha ñanepytyvõ ha mávandipa ñañeʼẽvaʼerã?

⁹ Jahejavaʼerã ñande rapicha ñanepytyvõ. Proverbios 17:17 heʼi peteĩ amígo tee ohechaukaha imborayhu oimehápe, ha oĩha ñande ykére jajejopy vai jave. Ñañeñandu vai oĩramo peteĩ okaʼúva ñande rógape ha upévare ñaikotevẽ ñane amigokuérare. Ndajakyhyjeivaʼerã jajerovia hag̃ua ‘ñane amígo teére’ (Proverbios 18:24). Umi oikuaáva térã ohasavaʼekue ãichagua provléma ikatu heʼi ñandéve mbaʼépa iporã jajapo. Naiporãi ñamombeʼu oimeraẽvape ñane provléma. Ñañeʼẽvaʼerã umi ñane irũ teéndi, ndoikomoʼãiva omombeʼu upe rupi jaʼéva chupekuéra (Proverbios 11:13).

¹⁰ Jajeroviavaʼerã umi ansiánore. Umi ansiáno ikatu ñanepytyvõ heta mbaʼépe. Haʼekuéra oikuaa porã Ñandejára Ñeʼẽ ha avei mbaʼéichapa jaiporuvaʼerã. ‘Haʼekuéra ojogua ku yvytúgui ñakañyha ha ára pochýgui ñañemoʼãha, ysyry oñemboyʼu hag̃ua, kuarahyʼãicha yvy ojeikoʼỹháme’. (Isaías 32:2.) Umi ansiáno oñangareko kongregasiónre ha ojepyʼapy enterovetére. Haʼekuéra oñehaʼã oipytyvõ ha omokyreʼỹ umi iprovlémavape. Ñañeʼẽvaʼerã hendivekuéra jaipotáramo ñanepytyvõ.

11, 12. Mávapa ñanepytyvõ porãvéta ha mbaʼépa jajapovaʼerã upearã?

¹¹ Jajerurevaʼerã Jehovápe tañanepytyvõ. La Biblia ohechauka mbaʼeichaitépa Jehová ñandeporiahuvereko: “Ñandejára oñemboja umi ohasa asýva rehe ha og̃uenohẽ umi ikangypávape jejopy vaígui” (Salmo 34:19 [34:​18, NM]). Oiméramo rejepyʼapyeterei térã nderevyʼavéi reikógui peteĩ okaʼúvandi, nemanduʼavaʼerã Jehová oñangarekotaha nderehe. Haʼe oikuaa porã rehasa asyha reína (1 Pedro 5:​6, 7).

¹² Jajeroviáramo Jehová heʼívare Iñeʼẽme ñandepyʼaguapýta (Salmo 130:​3, 4; Mateo 6:​25-34; 1 Juan 3:​19, 20). Jastudiáramo la Biblia ha jajapóramo heʼíva, Ñandejára omeʼẽta ñandéve ijespíritu sánto. Ko “puʼaka guasuete” ñanemombaretéta ñambohovái hag̃ua ñane provlemakuéra ára ha ára (2 Corintios 4:7).b

13. Mbaʼe provlémapa oĩ jepi avei familiakuérape?

¹³ Umi família oĩháme peteĩ okaʼúva oĩ jepi avei ko provléma: oñorairõ ha oñemboharáiva hogayguáre.

OJEIKO ASY OGAPÝPE OĨRAMO OÑEMBOHARÁIVA HOGAYGUÁRE

14. Arakaʼépa oñepyrũ ñorairõ ogapýpe ha mbaʼépa oiko koʼág̃a rupi?

¹⁴ Ñorairõ oñepyrũvaʼekue ogapýpe, Caín ojukárõ guare iñermáno Abélpe (Génesis 4:8). Upe guive oiko opaichagua ñorairõ ogapýpe. Koʼág̃a rupi oĩ ména ombyepotíva hembirekópe ha tembireko ojapóva avei upéva. Oĩ túva oñemboharáiva itaʼyrakuéra michĩvare ha umi oreko asýva ituvakuéra ijedávape.

15. Mbaʼéichapa oñeñandu tembireko ha mitã ojetrata vaíva?

¹⁵ Oĩrõ oñemboharáiva hogayguáre umi jehasa asy oúva ipuku ha ijetuʼu. Peteĩ kuñakarai ohasa asýva iména ombyepoti rupi chupe heʼi: “Vaicha chéve che káusare oiko ã mbaʼe vai ha atĩeterei. Apáyvo pyhareve apytase tupápe ha haʼe oimengaʼu che képente ahecha koʼã mbaʼe vai”. Umi mitã ojetrata vaíva térã ohecháva isy ha itúva oñorairõ, tuicha rire ojaposéta avei upéva ifamíliare.

16, 17. Mbaʼépa ojapo jepi pe oporotrata vaíva ha mbaʼéichapa oñeñandu ifamília?

¹⁶ Umi otrata vaíva hogayguápe ndahaʼéi katuete oinupãnteva chupekuéra. Heta vése oĩ oñeʼẽ pohýiva ha ojaʼo vaipáva hogayguápe. Proverbios 12:18 heʼi: “Oñeʼẽmba reíva oporokutu kysepeguáicha”. Pe oporotrata vaíva pyʼỹi oapoʼi, osapukái, ojaʼo vaipa ha oamenasa oporonupãtaha. Ha heta vése koichagua jehasa asy avave ndojehechakuaái.

¹⁷ Ñambyasyeténingo ojereko asýramo umi mitãme. Ojeʼéramo chupekuéra manterei ojapo vaiha opa mbaʼe, ndovaleiha mbaʼeverã ha itavyha, hasýta chupekuéra ojevale hag̃ua ijehe. Tekotevẽ ningo jakorrehi mitãnguérape. Péro la Biblia heʼi tuvakuérape: ‘Ani pembopochy pende raʼykuérape ani hag̃ua naikyreʼỹvéi’ (Colosenses 3:​21, BNP).

MBAʼÉPA IKATU JAJAPO ANI HAG̃UA ÑAÑORAIRÕ OGAPÝPE

18. Moõpa oñepyrũ umi mbaʼe vai jajapóva, ha mbaʼéichapa la Biblia ikatu oipytyvõ umi oporotrata vaívape okambia hag̃ua?

¹⁸ Umi mbaʼe vai jajapóva oñepyrũ ñane korasõ ha ñane akãme. Jajapo mboyve peteĩ mbaʼe ñapensa raẽ (Santiago 1:​14, 15). Ñorairõ opa hag̃ua, umi oporonupã ha opororeko asýva tekotevẽ okambia opensa lája (Romanos 12:2). Ikatu piko ojapo upéva? Ikatu. Ñandejára Ñeʼẽ niko ipuʼaka ha ikatu okambia hentekuérape. Oipeʼakuaa ñane akãgui umi mbaʼe vai ñapensáva (2 Corintios 10:4; Hebreos 4:12). La Biblia omboʼéva oipytyvõkuaa hentekuérape ombopyahu hag̃ua hekove (Efesios 4:​22-24; Colosenses 3:​8-10).

19. Mbaʼéichapa ména ha tembireko ojotratavaʼerã?

¹⁹ Ñamombaʼevaʼerã ñane rembireko térã ñane ménape. Ñandejára Ñeʼẽ heʼi: “Menakuéra ohayhuvaʼerã hembirekokuérape, haʼekuéra ojehayhuháicha ijupe voi. Upe hembirekópe ohayhúva, ojehayhu ijupe voi” (Efesios 5:28). Heʼi avei menakuéra ‘ombojeroviavaʼerãha hembirekópe, ohechakuaávo ikangyveha’ (1 Pedro 3:7). Tembirekokuérape ojeʼe “ohayhu hag̃ua iménape” ha ‘tomombaʼe chupe’ (Tito 2:4; Efesios 5:33). Upéicharõ peteĩ kuimbaʼe ohayhúva Ñandejárape ndaikatúi heʼi omombaʼeha hembirekópe ombyepotíramo térã oñeʼẽ pohýiramo chupe. Ha pe kuña osapukáiva iménape, oñembohorýva hese térã ojaʼo meméva chupe ndohechaukái ohayhu ha omombaʼeha iménape.

20. Mávapa heʼi tuvakuérape oñangareko hag̃ua ifamiliakuérare ha mbaʼépa ndojerureivaʼerã hikuái umi mitãme?

²⁰ Mbaʼépa oikotevẽ mitãnguéra. Haʼekuéra oikotevẽ itúva ha isy ohayhu chupekuéra. La Biblia heʼi Jehová ‘ñanevendesiha omeʼẽvo ñande raʼy ha ñande rajykuerarã’ (Salmo 127:3). Jehová heʼi tuvakuérape oñangareko hag̃ua ifamíliare. La Biblia heʼi umi mitã ‘oñeʼẽ, opensa ha ojepyʼamongetaha mitãicha’ ha “výro reko mitãrusu reheguánte voi” (1 Corintios 13:​11, BNP; Proverbios 22:15). Upévare tuvakuéra ndohecharamoivaʼerã umi mitã ojapóramo ‘výro rei’. Haʼekuéra ningo neʼĩra okakuaapa. Tuvakuéra ndojerureivaʼerã ifamiliakuérape ikatuʼỹva gueteri ojapo (Ehecha Génesis 33:​12-14).

21. Mbaʼéichapa oipota Ñandejára jatrata ñande tuvakuéra ijedávape?

²¹ Ñamombaʼevaʼerã ñande tuvakuéra ijedávape. Levítico 19:32 [ÑÑM] heʼi: ‘Pe iñakãrague morotĩva renondépe repuʼãvaʼerã, ha remombaʼe pe itujávape’. Ñandejára Léi heʼi ñamombaʼe ha jaguerohoryvaʼerãha umi ijedávape. Upéva ijetuʼu jepi ojejapo hag̃ua haʼekuéra ojeruretereíramo ifamiliakuéragui térã oiméramo hasy, ndoguatavéi térã hesaráima heta mbaʼégui. Upéicharõ jepe, taʼyrakuéra ‘omyengoviavaʼerã ituvakuérape upe haʼekuéra ojapovaʼekue hesekuéra’ (1 Timoteo 5:​4, BNP). Upéicharõ jatrata porã vaʼerã ñande tuvakuéra ijedávape ha ñaipytyvõ oikotevẽ jave. Jareko asýramo chupekuéra ñañemoĩ la Biblia heʼívare.

22. Mbaʼépa ñanepytyvõta ani hag̃ua ñañorairõ ñande rogapýpe?

²² Ñañehaʼãkéna jajejokokuaa. Proverbios 29:11 heʼi: “Pe itavýva oñemeʼẽ pirevai pochýpe, iñarandúva katu ojejoko ha koʼẽ vai ombohasa”. Mbaʼéichapa jajejokokuaáta? Japytarangue ñandepochy ñañehaʼãvaʼerã pyaʼe jaiko porã jey ñande rapichándi (Efesios 4:​26, 27). Iporãve ñasẽ jaha ñañandúramo ndaikatumoʼãiha jajejoko. Avei jajerurevaʼerã Ñandejárape ipuʼaka jajejokokuaa hag̃ua (Gálatas 5:​22, 23). Ñasẽramo jaguata térã ñambaʼapo pohýi ñanepytyvõta avei (Proverbios 17:​14, 27). Ñañehaʼãkena ani ñandepochy rei (Proverbios 14:29).

IPORÃVÉTAPA JAJOPOÍRAMO?

23. Mbaʼépa oikóta peteĩ kristiáno ipochy reíramo ha ombyepoti hogayguakuérape?

²³ La Biblia heʼi Ñandejárape g̃uarã ivaiha ‘joayhuʼỹ, joavy, pochy rei’ ha ‘umi upéicha oikóva ndoikemoʼãiha Ñandejára rréinope’ (Gálatas 5:​19-21, BNP). Upéicharõ, peteĩ kristiáno ipochy reíva, ombyepotíva hembireko ha ifamiliakuérape ha nokambiaséiva ikatu oñemosẽ kongregasióngui (Embojoja 2 Juan 9, 10-re). Upéicha umi oñorairõséva nomongyʼamoʼãi kongregasión(1 Corintios 5:​6, 7; Gálatas 5:9).

24. a) Mbaʼépa ikatu ojapo peteĩ kristiána iména ombyepotíramo chupe? b) Mbaʼéichapa ikatu oipytyvõ koʼãichagua tapichápe iñamígo ha umi ansiáno, péro mbaʼépa ndojapoivaʼerã hikuái?

²⁴ Mbaʼépa ojapóta peteĩ kristiána iména ombyepotíramo chupe ha nokambiaséi? Oĩ umi upéicharõ jepe ndohejaséiva iménape. Ótro katu oheja oguerokyhyjégui hekove térã ndaikatuvéi rupi oservi porã Jehovápe. Pe tapicha ohasáva koʼã mbaʼére ohechavaʼerã mbaʼépa ojapóta, ha mbaʼéichapa opytáta Jehová renondépe (1 Corintios 7:​10, 11). Ikatu ne amigokuéra, ne hénte térã umi ansiáno kongregasionpegua oñemoñeʼẽ ndéve ha nepytyvõse, péro naiporãi ndejopy redesidi hag̃ua. Ndete redesidivaʼerã (Romanos 14:4; Gálatas 6:5).

OPAPOTAITÉMA PROVLÉMA OGAPÝPE

25. Mbaʼépa oipota Jehová familiakuérape g̃uarã?

²⁵ Jehová omomendárõ guare Adán ha Évape, ndoipotaivaʼekue familiakuéra oiko asy oĩgui peteĩ okaʼúva térã oñorairõséva (Efesios 3:​14, 15). Upéva rangue Haʼe oipotavaʼekue umi família ojoayhu ha oiko pyʼaguapy ha vyʼápe. Enterove ogapýpe orekopaitevaʼerã oikotevẽva oiko porã hag̃ua. Péro Adán ha Eva naiñeʼẽrenduihaguére umi provléma ojahoʼi familiakuérape (Embojoja Eclesiastés 8:​9-re).

26. Mbaʼépa ohupytýta umi ojapóva Jehová heʼíva?

²⁶ Péro ani jajepyʼapy, Jehová oipota gueteri familiakuéra oiko vyʼápe. Haʼe heʼi omoĩtaha peteĩ múndo pyahu ha upépe umi ojapóva haʼe heʼíva ‘oikóta pyʼaguapýpe ha avave nomondyimoʼãi chupekuéra’ (Ezequiel 34:28). Upérõ ndaiporimoʼãi okaʼúva, oñemboharáiva hogayguáre térã ambue provléma ogapýpe. Hentekuéra ndopukaguaʼumoʼãi omoʼãségui ijehasa asy, ‘pyʼaguapýpe katu oikóta hikuái’ (Salmo 37:11).

1, 2. Mbaʼépa iporã ñañeporandu oiméramo ñaneprovléma ñande rogapýpe?

LUCIA peteĩ kuñakarai Italiaygua ojeheja iménagui 1988-pe diez áño omendahaguépe, ha ndovyʼaieterei opytávo.a Jepe heta oñehaʼã ndaikatuvéi ojogueraha porã iménandi. Haʼekuéra ojueja ha haʼe omongakuaavaʼerã haʼeño mokõi imemby kuña. Imanduʼávo oikóvare, haʼe heʼi: “Che aimoʼãvaʼekue mbaʼeve naorepytyvõmoʼãiha roiko porã jey hag̃ua”.

² Oiméramo ñaneprovléma ñande rogapýpe, jaikuaa mbaʼéichapa oñeñandu ko kuñakarai. Ha katuetei jaikuaase mbaʼépa ikatu ñanepytyvõ ani hag̃ua jajopoi. Upéicharõ iporã ñañeporandumi: “Ajapómapa Ñandejára heʼíva Iñeʼẽme umi omendávape g̃uarã?” (Salmo 119:105).

3. Jepe hetave ohóvo umi ojedivorsiáva, mbaʼéichapa oñeñandu jepi haʼekuéra ha ifamiliakuéra?

³ Ména ha tembireko pyʼỹi oiko vaíramo ikatu oimoʼã iporãveha ojueja. Upévare heta tetã rupi hetave ohóvo umi ojedivorsiáva. Péro heta kuña ha kuimbaʼe ojedivorsiavaʼekue oñembyasy upe rire. Haʼekuéra pyʼỹive hasy ha opyta ndovyʼavéi. Umi mitã oñeñandu vai ituvakuéra ojopoíramo ha tuicha rire jepe ombyasy upe oikóva. Ihentekuéra ha iñamigokuéra ombyasy avei. Ha mbaʼépa heʼi ko mbaʼére Ñandejára, upe omoñepyrũvaʼekue ñemenda?

4. Mbaʼépa ojapovaʼerã umi omendáva iprovlémaramo?

⁴ Jahechámakuri Ñandejára oipotahague umi omendáva opyta oñondive oikove aja pukukue (Génesis 2:24). Mbaʼérepa upéicharõ hetaite omendáva ojueja? Upéva ndoikói sapyʼaitépe. Ñepyrurã ikatu ojoavyʼimimínte hikuái, haʼete ku výro reíva. Upéi katu umi provléma tuichave ohóvo ha ndaikatuvéima ipuʼaka hese. Péro ména ha tembireko pyaʼe ojapóramo la Biblia heʼíva ndojopoimoʼãi.

ANI JAJERURE OJUPE IKATUʼỸVA

5. Mbaʼépa ojegueroviauka jepi umi omendávape ha mbaʼépa tekotevẽ ohechakuaa hikuái?

⁵ Heta vése umi omendáva iprovléma ohaʼarõgui ojuehegui ikatuʼỹva. Umi novéla osẽva lívro, rrevísta, télepe ha umi pelíkula ogueroviauka hentekuérape umi omendáva naiprovlemaiha voi ha oikoha vyʼápe. Ha ohechakuaávo ndaupeichaiha, umi omendáva heʼi oñembotavyhague chupekuéra ha ou ndovyʼavéi. Upéicharõ, mbaʼéichapa mokõi tapicha ojavy meméva ikatu oiko vyʼápe oñondive? Upearã mokõive oñehaʼãvaʼerã.

6. a) Mbaʼépa heʼi la Biblia umi omendávare? b) Mbaʼérepa oiko vai jepi umi omendáva?

⁶ La Biblia ikatu oipytyvõ ména ha tembirekópe oiko porã hag̃ua. Heʼi umi omendáva ovyʼataha péro avei ‘ohasataha heta jepyʼapy’ (1 Corintios 7:​28, BNP). Ména ha tembireko ningo iñimperfékto ha ojapose ivaíva. Ndaikatúi opensa hikuái peteĩcha opa mbaʼépe, térã oñeñandu pe ótro oñeñanduháicha. Avei ndojojái umi mbaʼe ohasavaʼekue imitãme. Umi omendáva oiko vai jepi plátare, mitãnguéra térã ihentekuérare. Avei nahembýigui chupekuéra tiémpo oĩmie hag̃ua oñondive térã iprovlémagui rrelasión seysuál rehe.b Ijetuʼúramo jepe ñambohovái koʼã mbaʼe, ani ñañemeʼẽ provlemakuérape. Heta tapicha omendáva ohechakuaa ikatuha ombohovái porã koʼã provléma.

TEKOTEVẼ ÑAÑEMONGETA JAJOAVY JAVE

7, 8. Ména ha tembireko oiko vaíramo, mbaʼépa heʼi la Biblia ojapovaʼerãha hikuái?

⁷ Heta tapichápe hasy omombeʼu pyʼaguapýpe mbaʼéichapa oñeñandu oĩ vaíramo, ipochy térã ndogustái jave chupekuéra peteĩ mbaʼe. Tembireko heʼirangue iménape: “Amalisia nde nachentendéi”, ipochy ha ombotuichave pe oikóva. Oĩ heta heʼíva: “Nde ningo ndejehénte voi rejepyʼapy” térã: “Ndacherayhúi voi”. Ha iména ndoikovaiséigui okirirĩnte chugui.

⁸ Péicha jave iporã jajapo la Biblia heʼíva: “Pendepochýramo, ani peʼa tembiapo vaípe. Ani peheja kuarahy oike jepe pendepochy poi hag̃ua” (Efesios 4:26). Okumplívo 60 áño omendahague, oñeporandu peteĩ karai ha hembirekópe mbaʼépa ojapo hikuái oiko porãite hag̃ua oñondive. Pe karai heʼi: “Arakaʼeve noroñenóiva roñemongetaʼỹre rojoavývare, vyroreíramo jepe”.

9. a) Mbaʼépa heʼi la Biblia iñimportanteha jajapo ñañemongeta jave? b) Mbaʼépa tekotevẽ jepi ojapo umi omendáva ijetuʼúramo jepe?

⁹ Peteĩ ména oiko vaíramo hembirekóndi, iporã mokõive imanduʼa la Biblia heʼívare: ‘Penekyreʼỹvaʼerã pehendu hag̃ua ha penembegue peñeʼẽ ha pendepochy hag̃ua’ (Santiago 1:19). Ojapysaka porã rire ojuehe, ikatu mokõive ohechakuaa tekotevẽha ojediskulpa (Santiago 5:16). Ijetuʼúramo jepe tekotevẽ jaʼe: “Ambyasyeténingo ajapohaguére upéva nderehe”. Jajapóramo upéicha pyaʼe jaiko porã jeýta jajoavy jave. Avei jahayhuvéta ñane rembireko térã ñane ménape ha jajogueraha porãvéta.

MÉNA HA TEMBIREKO OMEʼẼVAʼERÃ OJUPE

10. Mbaʼépa heʼivaʼekue apóstol Pablo umi Corintoyguápe ha iporãva koʼág̃a peve?

¹⁰ Apóstol Pablo ohaíramo guare umi Corintoyguápe, heʼi chupekuéra iporãveha omenda ‘ani hag̃ua hoʼa teko vaípe’ (1 Corintios 7:2). Koʼág̃a katu hentekuéra heko vaive yma guarégui. Noñetĩvéi oñeñeʼẽ hag̃ua mbaʼe tieʼỹre, hentekuéra oñemonde vai, ha rrevísta, lívro, ha télepe ojehechauka mbaʼe tieʼỹ. Koʼã mbaʼe omokyreʼỹ hentekuérape heko vai hag̃ua. Upévare Pablo heʼivaʼekue: ‘Iporãve pemenda peneakãrakuetereirangue peikóvo’ (1 Corintios 7:​9, JMP).

11, 12. a) Mbaʼépa ojapovaʼerã ména ha tembireko ovyʼa hag̃ua oĩ jave oñondive? b) Mbaʼépa ojapovaʼerã umi omendáva ndoikomoʼãiramo sapyʼami oñondive?

¹¹ Upévare la Biblia heʼi umi kristiáno omendávape: “Pe ména oikovaʼerã hekopete pe hembireko ndive, ha upéicha avei pe tembireko iména ndive” (1 Corintios 7:​3, BNP). Koʼápe ojehechauka ména térã tembireko nopensaivaʼerãha ijehénte oreko jave rrelasión seysuál. Umi omendáva ojepyʼapýramo ojuehe ovyʼáta oĩ jave oñondive. Pór ehémplo la Biblia heʼi menakuéra tekotevẽha ‘imbaʼerechakuaa hembirekóndi’ (1 Pedro 3:​7, BNP). Ha upéva tekotevẽ, ména omeʼẽ hag̃ua hembirekópe oikotevẽva ha pe tembireko avei. Ndojetrataporãiramo kuñáme ikatu ndovyʼái oĩ jave iménandi.

¹² Oĩ vése umi omendáva ojejokovaʼerãha. Pór ehémplo, pe kuña imbaʼasy jave térã ikaneʼõitereíramo (Embojoja Levítico 18:​19-re). Avei ikatu pe kuimbaʼe iprovléma itravahohápe, ojepyʼapyeterei ha ikaneʼõ. Upéicharõ umi omendáva ndoikomoʼãiramo oñondive sapyʼami, iporã oñemongeta ha oñemoĩ “peteĩ ñeʼẽme” (1 Corintios 7:5). Oikuaa porã rupi oikóva nopensavaimoʼãi ojuehe. Péro pe tembireko noĩséiramo iménandi térã pe kuimbaʼe nomombaʼéiramo hembirekópe oĩ jave hendive, ikatu mokõive omeʼẽ oportunida ivaívape. Ha upéva omoñepyrũ jepi heta provléma.

13. Mbaʼépa oipytyvõta kristianokuérape ani hag̃ua heko vai?

¹³ Entéro kristiáno, omendáva ha omendaʼỹva, omboykevaʼerã opaichagua taʼanga tieʼỹ. Umíva omokyreʼỹ hentekuérape heko vai hag̃ua (Colosenses 3:5). Avei oñangarekovaʼerã opensáva ha ojapóvare oĩ jave ndahaʼéivandi hembireko térã iména. Jesús heʼi porã vaʼekue: “Oimeraẽva omaʼẽva kuña rehe ha oguerekoséva ichupe, upéva oikóma hendive ipyʼapýpe” (Mateo 5:​28, BNP). Ojapóramo la Biblia heʼíva koʼã mbaʼére, umi omendáva ndoʼamoʼãi teko vaípe ha noñomoakãratĩmoʼãi. Ovyʼáta katu oĩ jave oñondive. Jaikuaa Jehová voi omeʼẽhague ko rregálo umi omendávape (Proverbios 5:​15-19).

LA BIBLIA HEʼÍVA DIVÓRSIORE

14. Mbaʼe ñambyasývapa oiko jepi ha mbaʼérepa?

¹⁴ Javyʼa jahechávo oĩha heta kristiáno omendáva ombohovái porãva iprovlemakuéra. Péro ñambyasýramo jepe oĩ avei umi ndogueropuʼakáiva. Ñaneimperfékto rupi ha jaikohaguére ko múndo añáme oĩva Satanás poguýpe, heta omendáva ojopoi (1 Juan 5:19). Mbaʼépa ojapovaʼerã kristianokuéra oikóramo ko mbaʼe?

15. a) Mbaʼére añoitépa heʼi la Biblia ikatuha jajedivorsia ha ñamenda jey ótrore? b) Mbaʼérepa oĩ umi ndojedivorsiáiva?

¹⁵ Kapítulo 2-pe jahechákuri la Biblia heʼiha ñemoakãratĩre añoite peteĩ tapicha ikatuha ojedivorsia ha omenda jey ótrore (Mateo 19:9).c Oiméramo jaikuaa porã ñane ména térã ñane rembireko ñanemoakãratĩhague, jahechavaʼerã mbaʼépa jajapóta. Jasegítapa hendive térãpa jajedivorsiáta? Ñandete jadesidivaʼerã. Oĩ umi ohecháva pe hembiapo vaíva oñembyasyha ha upévare operdona ha oiko porã jey hikuái. Oĩ katu ndojedivorsiáiva umi mitã rehehápe.

16. a) Mbaʼérepa oĩ umi odesidíva ojedivorsia? b) Mbaʼérepa naiporãmoʼãi ñañeʼẽ vai ñande rapicha odesidívare?

¹⁶ Avei ikatu pe oporomoakãratĩva oporombohyeguasu térã kuñáramo opyta hyeguasu. Ikatu avei ojerova hese peteĩ mbaʼasy. Ha oimérõ pe túva ojavyky ifamiliakuéra tekotevẽ ojepeʼa chugui umi mitã. Upéicharõ rehechavaʼerã heta mbaʼe redesidi mboyve rejedivorsiátapa. Péro oiméramo reikuaa ne ména térã ne rembireko nemoakãratĩhague ha upéicharamo jepe reiko jey hendive, rehechauka reperdonaha chupe ha repytaseha hendive. Upéicha ndaikatuvéima rejedivorsia remenda hag̃ua ótrore. Naiporãi jaʼe mbaʼépa odesidivaʼerã ñande rapicha térã jataky ojapóvare. Haʼe oikuaa ojapóva ha mbaʼépepa osẽta. “Peteĩteĩ oguerahavaʼerã imbaʼepohýi.” (Gálatas 6:​5, BNP.)

MBAʼÉICHA JAVÉPA UMI OMENDÁVA IKATU OJOPOI

17. Ndahaʼéiramo ñemoakãratĩre, mbaʼéichapa heʼi la Biblia oikovaʼerãha umi ojopoíva?

¹⁷ Ikatúpa umi omendáva ojueja térã ojedivorsia, ndahaʼéiramo jepe ñemoakãratĩre? Ikatu, péro ndaikatumoʼãi omenda jey (Mateo 5:32). La Biblia heʼi ikatuha ojopoi péro ‘opytamavaʼerãha omendaʼỹre térã oiko porã jey’ (1 Corintios 7:11). Mbaʼéicha javépa umi omendáva ikatu ojueja?

18, 19. Mbaʼéicha javépa oĩ umi ojedivorsiáva jepe ndaikatumoʼãvéima omenda jey?

¹⁸ Ikatu peteĩ família oiko asy pe kuimbaʼe nombaʼaposéigui térã ivísio vaígui.d Oĩ umi ogastapáva ipláta huegohápe, vevída térã drógare. La Biblia heʼi: “Pe oñangarekoʼỹva umi hogayguakuéra rehe, omboyke ijerovia ha ivaive umi Jesús rehe ojeroviaʼỹvagui” (1 Timoteo 5:​8, JMP). Koʼãichagua kuimbaʼe nokambiaséiramo, ha oiporupa avei hembireko oganáva, pe kuña hakateʼỹgui ijehe ha imembykuérare ikatu oheja chupe.

¹⁹ Pe tembireko ikatu avei oheja iménape, kóva ombyepotietereíramo chupe ha oguerokyhyjégui hekove. Oĩ avei umi ojopy meméva hembirekópe ojapo hag̃ua Ñandejára ndoipotáiva, upéicha jave ijerovia rehehápe pe kuña ikatu oheja iménape. Oĩ umi tembireko upéicha añoite ikatútava ‘iñeʼẽrendu Ñandejárape yvypórape rangue’ (Hechos 5:29).

20. a) Peteĩ kristiána ohejáramo iménape, mbaʼépa ikatu ojapo umi ermáno ha ansiáno ha mbaʼépa ndojapoivaʼerã? b) Mbaʼérepa naiporãmoʼãi umi omendáva ojueja výro reíre?

²⁰ Oikóramo jepe ã mbaʼe, naiporãi avave ojopy pe kuñáme oheja hag̃ua iménape térã opyta hag̃ua hendive. Umi ermáno ha ansiáno ikatu ohechauka chupe la Biblia heʼíva, péro haʼekuéra ndoikuaái opa mbaʼe oikóva pe ogapýpe. Jehová añoite oikuaa. Peteĩ kristiána omendáva ohejáramo iménape výro reíre, ohechauka nomombaʼeiha Ñandejára oipotáva omendávape g̃uarã. Péro ohasa vaietereíramo, avave ndotakyivaʼerã hese odesidíramo oheja iménape. Koʼã mbaʼe avei ojeʼe menakuéra ohejasévape hembirekópe. ‘Opavave ñañemoĩvaʼerã Ñandejára renondépe, haʼe ñanembohovake hag̃ua.’ (Romanos 14:10.)

MBAʼÉICHAPA OÑEPYTYVÕ PETEĨ KUÑAKARAI HA IMÉNAPE

21. Mbaʼépa ohechauka la Biblia oipytyvõha umi omendávape?

²¹ Tres mése oheja rire iménape, Lucia pe kuñakarai ñepyrũrã ñañeʼẽhague, otopa testigos de Jehováre ha oñepyrũ ostudia la Biblia. Haʼe heʼi: “Naimoʼãiva la Biblia peichaite peve chepytyvõtaha. Una semána astudiahaguépe, aiko porãse jeýma che ménandi. Koʼág̃a ahecha Jehová oikuaaha mbaʼépa ojapovaʼerã umi omendáva oiko porã hag̃ua. Haʼe heʼi ména ha tembireko ojorrespetavaʼerãha. Ha ijapu umi heʼíva testigos de Jehová ombyaiha familiakuéra. Haʼekuéra orepytyvõ roĩmba jey hag̃ua oñondive”. Upe guive Lucia oñehaʼã ojapo la Biblia heʼíva.

22. Mbaʼérepa ojeroviavaʼerã umi omendáva?

²² Ndahaʼéi ña Lúciape añónte la Biblia oipytyvõva. Ñandejára oipota entéro omendáva ovyʼa oñondive. Upévare omeʼẽ chupekuéra konsého iporãvéva ha umíva oĩ la Bíbliape. Ñandejára Ñeʼẽ ‘omoarandu oikuaaʼỹvape’ (Salmo 19:​8-12, [19:​7-11, NM]). La Biblia oipytyvõma heta omendávape ani hag̃ua ojopoi ha oiko porã jey hag̃ua. Iporãitéta ména ha tembireko ojeroviáramo Ñandejára Jehová heʼívare chupekuéra. Ojapóramo upéva katuete osẽ porãta.

1, 2. a) Mbaʼépa okambia jepi ñandetuja vove? b) Mbaʼépa oipytyvõvaʼekue Ñandejára rembiguaikuérape oiko hag̃ua vyʼápe?

HETA mbaʼe okambia ñandetuja térã ñaneg̃uaig̃ui vove. Nañanembaretevéima yma guaréicha. Ñamañávo espéhope ikatu jahecha ñande rova ichaʼĩveha ha ñane akãrague iñapatĩmba térã okuipaha ohóvo. Pyʼỹi ñanderesarái umi mbaʼe jajaposévagui. Ñane familiakuéra katu tuichapa ha omenda, ha oĩma avei nietokuéra. Heta oĩ ojehuvila rire orekovéva tiémpo ojapo hag̃ua heta mbaʼe.

² Ha añetéko heta mbaʼe ijetuʼu ñandetujavévo (Eclesiastés 12:​1-8). Upévare iporã jahechami mbaʼépa ohasavaʼekue Ñandejára rembiguaikuéra yma guare. Umi kuña ha kuimbaʼe iñarandu ha upévare oiko pyʼaguapy ha vyʼápe itujaite peve (Génesis 25:8; 35:29; Job 12:12; 42:17). Mbaʼépa oipytyvõ chupekuéra ovyʼa hag̃ua? Haʼekuéra ningo ovyʼa oiko rupi la Biblia heʼiháicha (Salmo 119:105; 2 Timoteo 3:​16, 17).

3. Mbaʼépa heʼi Pablo umi kuña ha kuimbaʼe ijedávape?

³ Apóstol Pablo ohaívo peteĩ kárta Títope, oñemoñeʼẽ umi ijedávape. Haʼe heʼi: “Itujáva taiñakãguapy, tojeapo mbaʼérõ, taiñakãporã, tahesãi ijeroviápe ha imborayhúpe, ha taimbarete ogueropuʼaka hag̃ua jehasa asy. Upéicha avei kuñakaraikuéra, taheko kuñakarai guasu ha ani ijurumyʼỹi térã ikaʼu. Tohechauka tembiapo iporãva” (Tito 2:​2, 3). Jajapóramo koʼápe heʼíva ñambohovái porãta umi mbaʼe oúva ñandetuja térã ñaneg̃uaig̃ui vove.

JAHECHAKUAÁKE ÑANE FAMÍLIA OKAKUAAPAMAHA

4, 5. Mbaʼéichapa oñeñandu jepi tuvakuéra ifamiliakuéra oho vove hógagui, ha mbaʼéichapa ogueropuʼaka upéva?

⁴ Mitãnguéra ningo tuichapáma ha tekotevẽ tuvakuéra ojepokuaa upévare. Ha tuichaite mbaʼe niko, taʼýra térã tajýra omendáramo ha oho hógagui. Heta sy ha túvape g̃uarã ko mbaʼe ohechauka itujamaha ohóvo hikuái. Ovyʼáramo jepe ohechávo ikariaʼy térã ikuñataĩmaha ifamiliakuéra, ojepyʼapy hesekuéra. Opensa neʼĩraha oĩ oiko hag̃uáicha haʼeño. Ha katuetei ohechagaʼu chupekuéra.

⁵ Jaikuaáningo tuvakuéra ojepyʼapyha ifamiliakuérare omenda rire jepe. Peteĩ kuñakarai heʼi: “Che ningo avyʼáma ahendúvonte oĩ porãha hikuái”. Peteĩ karai katu heʼi: “Che rajy ohórõ guare ógagui, ropyta vaieterei. Ropytáningo oreañomi. Ore rojapómi opa mbaʼe oñondive”. Mbaʼépa oipytyvõ koʼã tuvakuérape ogueropuʼaka hag̃ua techagaʼu? Oĩ heta oñeñandu porãvéva oñehaʼãvo oipytyvõ hapichakuérape.

6. Mbaʼépa oipytyvõta tuvakuérape ojogueraha porã hag̃ua ifamíliandi?

⁶ Tuvakuéra ojapóva okambia ifamiliakuéra omenda vove. Génesis 2:24 heʼi: “Upévare kuimbaʼe oheja itúva ha isýpe, ojoaju hembireko ndive, ha oiko mokõivégui peteĩ tekovénte”. Tuvakuéra ohechakuaáramo la Biblia heʼiha ména omoakãvaʼerãha hogapy ojogueraha porãvéta ifamiliakuérandi (1 Corintios 11:​3, 14:​33, 40).

7. Mbaʼéichapa peteĩ túva oipytyvõ itajyrakuérape omenda rire?

⁷ Mokõi kuñataĩ omendárõ guare ha oho hógagui, ituvakuéra ndovyʼaieterei opytávo haʼeño. Ñepyrurã pe karai noñontendepái ijernokuérandi. Péro opensa rire la Biblia heʼívare, ohechakuaa ijernokuéra omoakãvaʼerãha hogapy. Upévare peteĩ itajýra ojeruréramo konsého, haʼe oporandu chupe mbaʼépa heʼi iména, ha upéi oñehaʼã ohechauka iporãha ojapo iména heʼíva. Koʼág̃a ijernokuéra iñamigoite ha omombaʼe haʼe heʼíva chupekuéra.

8, 9. Mbaʼépa ojapo heta tuvakuéra itaʼyrakuéra oho rire hógagui?

⁸ Heta vése umi omendaramóva ojapo peteĩ mbaʼe ituvakuérape ndogustáiva, jepe noñemoĩri la Biblia heʼívare. Mbaʼépa ikatu ojapo tuvakuéra? Peteĩ karai ha hembireko heʼi: “Roñehaʼã rohechauka chupekuéra mbaʼépa heʼi Jehová. Péro ndaoregustáiramo odesidíva hikuái, rorrespeta ha roipytyvõ chupekuéra ikatúvape”.

⁹ Ásiape, oĩ tetã kuñakaraikuéra ndoipotaihápe imemby kariaʼy omenda ha oho hógagui. Péro koʼã kuñakarai omombaʼéramo la Biblia heʼíva famíliare, ojogueraha porãvéta inuerakuérandi. Peteĩ kristiána heʼi imembykuéra oho rire hógagui “heta ombovyʼahague chupe”. Haʼe ovyʼa ohechávo mbaʼéichapa imembykuéra omoakã porã hogapy. Upévare haʼe ha iména ijedáva ohóvo natekotevẽi ojepyʼapyeterei hesekuéra.

MBAʼÉICHAPA MÉNA HA TEMBIREKO OJOGUERAHA PORÃVÉTA

10, 11. Mbaʼépa oipytyvõta umi ijedávape ani hag̃ua iprovléma hembireko térã iménandi?

¹⁰ Kuimbaʼe ha kuña okambia jepi ijedavévo. Oĩ karai oñembokariaʼyse jeýva. Heta kuñakarai katu ojepyʼapy og̃uahẽvo pe menopausia. Ñambyasýramo jepe oĩ ombopochýva hembireko térã iménape oikohaguére omaña imitãvévare. Péro umi kristiáno tee ‘iñakãporã’ ha noñemeʼẽi koʼã mbaʼe vaípe (1 Pedro 4:7). Tembirekokuéra avei oñehaʼã ojogueraha porã iménandi, ohayhúgui chupe ha ombovyʼaségui Jehovápe.

¹¹ Peteĩ rréi hérava Lemuel opuraheivaʼekue ‘peteĩ kuñáme oñangarekokuaáva hógare’. Ko kuña ‘ojapo iporãva iménare ha arakaʼeve ndojapói ivaíva oikove aja pukukue’. Peteĩ kristiáno ohechakuaavaʼerã mbaʼéichapa hembireko oñehaʼã ogueropuʼaka umi provléma og̃uahẽva chupe ijedavévo. Ha ohayhúgui hembirekópe heʼíta chupe omombaʼeha ojapóva (Proverbios 31:​10, 12, 28).

12. Mbaʼépa ikatu ojapo ména ha tembireko ijedáva ohóvo ojogueraha porãve hag̃ua?

¹² Omongakuaa aja ifamiliakuéra, sy ha túva kyreʼỹme omboyke heta mbaʼe oipotáva térã ojaposéva. Péro umi mitã okakuaapa rire, oho hógagui ha tuvakuéra ikatu jey openave ojuehe. Peteĩ karai heʼi: “Che rajykuéra omenda rire ha oho ógagui, añepyrũ jey amongeta che rembirekópe”. Ótro karai katu heʼi: “Roñopytyvõ oreresãi hag̃ua ha roñomoirũ rojapo hag̃ua ehersísio”. Ani hag̃ua oĩ haʼeño, haʼekuéra oinvita jepi ermanokuéra hógape. Javyʼave ñañehaʼãramo ñaipytyvõ ñande rapichakuérape. Ha iporãveha katu upéva ombovyʼáta Jehovápe (Filipenses 2:4; Hebreos 13:​2, 16).

13. Mbaʼérepa iporã umi omendáva oñemongeta porã opa mbaʼére?

¹³ Ñanemanduʼákena iporãha ñañemongeta opa mbaʼére ñane ména térã ñane rembirekóndi. Ani ñamokañy mbaʼeve ojuehegui (Proverbios 17:27). Peteĩ karai heʼi: “Rojepyʼapy ojuehe ha orembaʼerechakuaa oñondive, upévare rojogueraha porãve”. Hembireko heʼi: “Koʼág̃a rohechakuaa mbaʼeichaitépa iporã roguapy rokayʼu oñondive, roñemongeta ha roñopytyvõ”. Ñamombeʼu porãramo ñañandúva ha nañandejapúiramo jajogueraha porãvéta ñane rembireko térã ñane ménandi. Upéicha avei ñañemoĩta Satanás rehe, jaikuaágui haʼe ndoipotaiha umi omendáva oiko porã oñondive.

JAVYʼÁKE ÑANE NIETOKUÉRA REHEVE

14. Mbaʼéichapa ijavuéla oipytyvõ Timotéope?

¹⁴ Nietokuéra ningo ijavuelokuéra “mbovyʼaha” (Proverbios 17:6). Umi mitã ningo ikatu ombovyʼa ha omokyreʼỹ ijavuelokuérape. La Biblia omombeʼu Loida oipytyvõhague imemby kuña Eunícepe omboʼe hag̃ua ogueroviáva iniéto Timotéope. Ko mitãkariaʼy okakuaa aja ohecha mbaʼéichapa ijavuéla ha isy omombaʼe Ñandejára Ñeʼẽ (2 Timoteo 1:5; 3:​14, 15).

15. Mbaʼéichapa umi avuélo ikatu oipytyvõ inietokuérape, péro mávapa omboʼevaʼerã umi mitãme?

¹⁵ Upéicharõ avuelokuéra tuicha oipytyvõkuaa inietokuérape. Haʼekuéra ningo omboʼéma itaʼyrakuérape Jehová oipotáva. Ha koʼág̃a ikatu omboʼe avei inietokuérape. Heta mitã ovyʼaiterei ijavuelokuéra omombeʼu jave chupekuéra umi istória oĩva la Bíbliape. Jaikuaáningo tuvakuéra omboʼevaʼerãha ifamiliakuérape, péro ijavuelokuéra ikatu oipytyvõ chupekuéra ko mbaʼépe (Deuteronomio 6:7). Avuelokuéra ikatu oñemboʼe pe salmísta ojapohaguéicha: ‘Koʼág̃a niko chetujáma ha che akã iñapatĩ, Ñandejára, anítei chereja rei. Amombeʼúne gueteri umi ouvaʼerãme umi mbaʼe pyapy mbaretépe rejapovaʼekue’ (Salmo 71:18; 78:​5, 6).

16. Mbaʼéichapa avuelokuéra oipytyvõta ani hag̃ua ojeiko vai ogapýpe?

¹⁶ Ñambyasýramo jepe, oĩ umi avuélo ombojeroviaitereíva inietokuérape ha upévare oiko vai itaʼyrakuérandi. Ikatu avei umi avuélo imbaʼeporãiterei ha upévare umi mitã omombeʼuseve chupekuéra iprovlemakuéra oñeʼẽrangue itúva ha isýndi. Umi mitãrusu oimoʼã jepi ijavuelokuéra odefendetaha chupekuéra ituvakuéra renondépe. Mbaʼépa iporã ojapo hikuái péicha jave? Iporãvéta omokyreʼỹramo inietokuérape oñeʼẽ hag̃ua ituvakuérandi. Ikatu heʼi chupekuéra Jehová oipotaha upéva (Efesios 6:​1-3). Tekotevẽramo umi avuélo ikatu oñeʼẽ raẽ itaʼyrakuérandi. Avei oñemongeta porã vaʼerã inietokuérandi ha omombeʼu chupekuéra haʼekuéra ohasavaʼekue. Upéva katuete oipytyvõta chupekuéra.

JAHECHAKUAA MBAʼÉPA IKATU JAJAPO

17. Mbaʼépa ñañehaʼãvaʼerã jajapo pe salmísta ojapohaguéicha?

¹⁷ Ñandetujávo jahávo jahechakuaa ndaikatuveimaha jajapo heta mbaʼe yma jajapovaʼekue. Mbaʼéichapa jajepokuaáta koʼã mbaʼére? Ikatu ñañandu ñanemitãitiha péro ñamañávo espéhope jahecha ndaupeichaiha. Ani jaheja ko mbaʼe oguapy ñanderehe. Pe salmísta ojerurevaʼekue Jehovápe: “Chetujávo ani chereja rei, chekangývo ani nderesarái chehegui”. Ñañehaʼãvaʼerã jajapo haʼe ojapohaguéicha. Haʼe heʼi: “Che katu, nderehénte ajeroviáne ha ára koʼẽre koʼýte romombaʼeguasúne” (Salmo 71:​9, 14).

18. Mbaʼe iporãvapa ojapokuaa peteĩ kristiáno ojehuvilávo?

¹⁸ Oĩ heta ojepreparáva oservive hag̃ua Jehovápe ojehuvila rire. Peteĩ karai heʼi: “Ahechavaʼekue mbaʼépa ajapóta che rajy omohuʼã rire ijestúdio. Ajapose prekursorádo ha chetiempove hag̃ua avende che negósio. Ajerure Jehovápe tohechauka chéve mbaʼépa ajapovaʼerã”. Oiméramo jajehuvilapotáma iporã jajerovia ñande Apohare heʼívare: “Pendetuja peve upéicha ajapóta, peneakã morotĩmba meve pogueraháta. Upéicha ajapovaʼekue, ha akóinte ajapóta” (Isaías 46:4).

19. Mbaʼe konséhopa oñemeʼẽ umi ijedávape?

¹⁹ Hetápe hasy ojepokuaa nombaʼapovéi ojehuvila rire. Upévare apóstol Pablo heʼi umi ijedávape “taiñakãguapy”. Upéicha ohechauka naiporãiha umi ijedáva oĩ rei. Ojehuvila rire tekotevẽ jepi oñehaʼãve hikuái ani operde rei itiémpo ha omohenda ojapótava káda día. Upévare tekotevẽ ‘ñambaʼapo tapiaite kyreʼỹ reheve Ñandejára rembiapópe; jaikuaa rupi ñane rembiapo Ñandejárape g̃uarã ndareiriha’ (1 Corintios 15:​58, BNP). Iporã ñañehaʼã ñaipytyvõ ñande rapichakuérape (2 Corintios 6:13). Upévare heta kristiáno ijedáva ikyreʼỹ ha ojapo opa ikatumíva opredika hag̃ua. Ñandetujávo jahávo ñañehaʼãvaʼerã ‘tahesãi ñande jerovia ha mborayhu, ha taimbarete ogueropuʼaka hag̃ua jehasa asy’ (Tito 2:2).

OMANÓVO ÑANE IRŨ

20, 21. a) Mbaʼérepa heta omendáva opyta haʼeño? b) Mbaʼe ehémplopa omeʼẽ Ana umi opytávape haʼeño?

²⁰ Ñambyasýramo jepe, heta omendáva opyta haʼeño omano rupi iména térã hembireko. Umi oservíva Jehovápe oikuaa umi omanóva opytuʼuha ha ojerovia oikove jeytaha (Juan 11:​11, 25). Upéicharõ jepe ñambyasyeterei omanóvo peteĩ jahayhúva. Mbaʼépa ñanepytyvõta ñañeñandu porãve hag̃ua?a

²¹ Iporãta ñanemanduʼami Ánare, peteĩ kuñakarai oservivaʼekue Jehovápe ha orekóva 84 áño. La Biblia heʼi haʼe opytahague viúda 7 áño omendahaguépe. Katuete ombyasy iména omanohaguére. Mbaʼépa oipytyvõ chupe ogueropuʼaka hag̃ua upéva? Ana oservi Jehová témplope ára ha pyhare (Lucas 2:​36-38). Oservi ha oñemboʼe rupi Ñandejárape Ana ogueropuʼaka imbaʼembyasy.

22. Mbaʼépa ojapo heta viúdo ha viúda ogueropuʼaka hag̃ua imbaʼembyasy?

²² “Ijetuʼuvéva chéve ningo ndarekovéi che irũ añemongeta hag̃ua. Che ména ojapysakavaʼekue cherehe. Roñemongetámi kongregasiónre ha rojapóvare predikasiónpe”, heʼi peteĩ kuñakarai orekóva 72 áño ha ojapómava 10 áño opytahague viúda. Ótro kuñakarai heʼi: “Ojeʼéningo ohasa rire tiémpo ñañeñandu porãveha, che katu ahechakuaa añeñandu porãveha arekóramo heta mbaʼe ajapovaʼerã. Upéicha ikatu ñaipytyvõve ñande rapichakuérape”. Peteĩ viúdo orekóva 67 áño heʼi: “Jagueropuʼaka porãve ningo ñande vyʼaʼỹ ñañehaʼãramo ñaipytyvõ ñande rapichakuérape”.

ÑANDEJÁRA OMOMBAʼE UMI IJEDÁVAPE

23, 24. Mbaʼéichapa la Biblia omokyreʼỹ umi ijedávape, ha koʼýte umi viúdo ha viúdape?

²³ Omanóramo jepe ñane ména térã ñane rembireko, Jehová nañanderejamoʼãi. Rréi David opuraheivaʼekue: ‘Peteĩ mbaʼénte Ñandejárape ajerure, peteĩ mbaʼénte aipota. Ñandejára rógape aikose aikove aja pukukue, hese ajepyʼamongeta hag̃ua, haʼe chembopyʼarory hag̃ua, chupe amombaʼeguasu hag̃ua’ (Salmo 27:4).

²⁴ “Eipytyvõ umi viúda añetévape” heʼi apóstol Pablo (1 Timoteo 5:​3, BNP). Upéi heʼi kongregasión oipytyvõvaʼerãha umi viúda oikotevẽvape ha ndorekóiva ihénte oñangareko hag̃ua hesekuéra. Avei oñemombaʼevaʼerã chupekuéra. Umi viúdo ha viúda oservíva Jehovápe imanduʼavaʼerã haʼe ohayhuha chupekuéra ha oñangarekotaha hesekuéra (Santiago 1:27).

25. Mbaʼépa ñañehaʼãvaʼerã jajapo ñandetujáramo jepe?

²⁵ La Biblia heʼi ‘itujávape omombaʼeha iñakã morotĩ’ ha ‘akãrague morotĩ ohechaukaha ojeikohague tekojojápe’ (Proverbios 16:31; 20:29). Upévare oiméramo ñamenda térã japyta jey ñaneaño, ñañehaʼãkena ñamotenonde umi mbaʼe jajapóva Jehovápe g̃uarã. Péicha ñaime porãta Jehová renondépe ha ikatúta jaiko opa ára g̃uarã pe múndo pyahúpe. Upérõ avave ndohasaʼasymoʼãvéima itujahaguére (Salmo 37:​3-5; Isaías 65:20).

1. Mbaʼépa omeʼẽ ñandéve ñande tuvakuéra, ha mbaʼépa ñañandu ha jajapovaʼerã hesekuéra?

“EHENDU nde rúpe, ndereru ypy vaʼekue, ha ani rejahéi nde sýre ig̃uaig̃uihaguére” heʼivaʼekue peteĩ kuimbaʼe arandu ymaguare (Proverbios 23:22). “Péro che ningo ni mbaʼevéicharõ ndajaheimoʼãi hesekuéra” ikatu jaʼe. Hetave ningo ñaime ñamombaʼéva ñande tuvakuérape ha jahayhuetereíva chupekuéra. Jahechakuaa haʼekuéra hetaiterei mbaʼe ojapohague ñanderehehápe. Ñepyrũrã omeʼẽ ñandéve ñande rekove. Jepe Jehovágui ou ñande rekove, jaikuaa jaikoha ñande tuvakuéra rupi. Ko mbaʼe ndaijojahái ha mbaʼevépe ndaikatúi ñamyengovia. Ñapensamíntena mbaʼeichaitépa ojepyʼapy, ojesakrifika, ogasta ha oñatende ñanderehe ñanemichĩ guive. Iporãite upévare Ñandejára Ñeʼẽ heʼíva: “Emombaʼe nde ru ha nde sýpe, [...] ipuku hag̃ua nde rekove ha revyʼa hag̃ua ko Yvýpe” (Efesios 6:​2, 3).

JAHECHAKUAÁKENA OIKOTEVẼVA HIKUÁI

2. Mbaʼéichapa ‘ñamyengovia’ térã japagáta ñande ru ha ñande sýpe?

² Apóstol Pablo heʼi kristianokuérape: ‘Pe viúda oguerekóramo imemby térã inietokuéra, haʼekuéra raẽvete oikuaavaʼerã oñangarekovaʼerãha hogayguáre ha omyengovia itúva ha isy mborayhu. Upéva ombohorýgui Ñandejárape’ (1 Timoteo 5:4). Jaagradesevaʼerã ñande tuvakuéra ha ñande avuelokuérape ñanderayhu ha hetaite oñangarekohaguére ñanderehe. Upéicha ‘ñamyengovia’ térã japaga chupekuéra. Jajapóta avei upéva jahechaukáramo jahayhuha chupekuéra. Enterove ningo jaipota ñande rapicha ñanderayhu ha koʼýte umi ijedáva oikotevẽ upéva. Ha ñande jaipotaháicha ñande rapicha ñanemombaʼe, haʼekuéra oipota avei oñemombaʼe chupekuéra. Upéva omokyreʼỹta chupekuéra ojapo hag̃ua opa mbaʼe.

3. Mbaʼéichapa jahechauka ñamombaʼeha ñande tuvakuéra ha avuelokuérape?

³ Upéicharõ ñamombaʼe ñande tuvakuéra ha ñande avuelokuérape jahechaukáramo jahayhuha chupekuéra (1 Corintios 16:14). Ndajaikóiramo hendivekuéra iporã ñanemanduʼa haʼekuéra oikuaaseha mbaʼéichapa ñaime. Ovyʼaitereíta hikuái ñamondóramo chupekuéra peteĩ kárta, ñañeʼẽ teléfonope térã jaháramo javisita. Miyo peteĩ kuñakarai orekóva 82 áño ha oikóva Japónpe heʼi: “Che memby kuña ha iména ovisita káda semána peteĩ kongregasión. Upévare haʼe heʼi chéve: ‘Mama “rehóta” orendive’. Omombeʼu chéve mamo rupípa oikóta ha iteléfono número. Péicha ahekakuaa peteĩ mápape ha haʼe chejupe: ‘Koʼápe oĩhína hikuái koʼág̃a’. Aagredese Jehovápe omeʼẽhaguére chéve peichagua che membyrã”.

ÑAIPYTYVÕKÉNA CHUPEKUÉRA OIKOTEVẼ JAVE

4. Mbaʼéichapa umi hudío rrelihión omoakãva omokyreʼỹ umi héntepe ani hag̃ua omombaʼe ituvakuérape?

⁴ Ñamombaʼéramo ñande tuvakuérape, tekotevẽta avei ñamoĩ chupekuéra oikotevẽva. Jesús oikórõ guare ko Yvy ape ári, umi hudío rrelihión omoakãva heʼi peteĩ tapicha natekotevẽiha oipytyvõ ituvakuérape heʼíramo ‘omboykeha Ñandejárape g̃uarã’ ipláta térã ijyvy (Mateo 15:​3-6). Ajépa iñañaite hikuái! Haʼekuéra nomokyreʼỹi umi héntepe omombaʼe hag̃ua ituvakuérape. Oipota guei oñenega chuguikuéra. Arakaʼeve ndajajaposéi upéva (Deuteronomio 27:16).

5. Jepe oĩ goviérno oipytyvõva umi ijedávape, mbaʼérepa tekotevẽ ñaipytyvõ ñande tuvakuérape?

⁵ Heta tetã rupi pe goviérno omeʼẽ umi ijedávape tembiʼu, ao ha oiko hag̃ua. Oĩ avei orekóva huvilasión. Péro ñande tuvakuéra ndorekóiramo ã mbaʼe térã ndohupytýi chupekuéra, ñañehaʼãvaʼerã ñameʼẽ chupekuéra oikotevẽva. Péicha jahechauka ñamombaʼeha chupekuéra. Ñañangarekóramo ñande tuvakuérare jahechauka avei jahayhuha Jehovápe, pe família Apohare.

MBORAYHU HA SAKRIFÍSIO

6. Mbaʼépa ojapo heta tapicha oñangareko hag̃ua ituvakuérare?

⁶ Heta tapicha oñehaʼã ojapo opa ikatúva oñangareko porã hag̃ua ituvakuéra hasývare. Oĩ umi ogueraháva ituvakuérape oiko hag̃ua hendivekuéra térã ováva ijypypekuéra. Oĩ avei umi ohóva oiko ituvakuérandi. Koʼã mbaʼe heta vése iporã tuvakuéra ha taʼyrakuérape g̃uarã.

7. Mbaʼérepa naiporãi jadesidi pyaʼe pyaʼe jajapótava ñande tuvakuérare?

⁷ Péro oĩ vése umi mbaʼe nosẽiha ñahaʼarõháicha. Mbaʼérepa? Noñepensaporãi rupi ojedesidi hag̃ua. La Biblia heʼi porã: “Iñakãguapýva katu oikuaa mamópa opyrũ” (Proverbios 14:15). Pór ehémplo, ñamoĩ chupe ñande sy g̃uaig̃uimi opytaha haʼeño ha ñapensa iporãvetaha oúramo oiko ñanendive. ‘Jahechaséramo mamópa ñapyrũ’ iporã ñapensami raẽ koʼã mbaʼére: Mbaʼépa haʼe oikotevẽ koʼág̃a? Oĩpa peteĩ lugár ikatuhápe oñeñatende porãve hese? Ousépa oiko ñanendive? Ha oúramo, mbaʼépa ojapóta? Ohejapátapa umi hénte haʼe ojepokuaaha? Ovyʼátapa? Ñañemongetámapa hendive koʼã mbaʼére? Mbaʼéichapa oñeñandúta ñane rembireko térã ñane ména ha ñane familiakuéra? Mbaʼépa ikatu jaʼe ñandejehe? Ha tekotevẽramo oñeñangareko hese, mávapa ojapóta upéva? Mávapa ikatúta ñanepytyvõ? Ñañemongetámapa enterove ñande rogayguándi?

8. Máva mávandipa ikatu ñañeʼẽ jadesidi hag̃ua mbaʼépa jajapóta?

⁸ Enterove ñañangarekovaʼerã ñande tuvakuérare, upévare iporãta ñañembyatýramo ñane ermanokuérandi jahecha hag̃ua mbaʼépa jajapóta. Avei ikatu ñañeʼẽ umi ansiánondi térã umi ohasavaʼekuéndi ãichagua provlémare. La Biblia heʼi: “Ndaiporihápe ñemongeta mbaʼeve nosẽporãi, tape rechaukaha hetáramo, oiko tembiapo” (Proverbios 15:22).

ÑANEMBAʼERECHAKUAÁKENA HENDIVEKUÉRA

9, 10. a) Mbaʼéichapa jatratavaʼerã ñande tuvakuérape ijedáramo jepe? b) Jepe ñande tuvakuéra ndaikatuvéima ojapo heta mbaʼe, mbaʼépa iporã jaheja ojapo hikuái?

⁹ Ñamombaʼevaʼerã ñande tuvakuérape ijedáramo jepe. Upévare tekotevẽ ñanembaʼerechakuaa hendivekuéra ha ñantende chupekuéra. Ijedavévo ohóvo hasyve jepi chupekuéra oguata ha okaru, ha hesarái jepi heta mbaʼégui. Upévare oikotevẽ ñaipytyvõ chupekuéra. Heta vése jajepyʼapyeterei rupi hesekuéra ikatu ñañemoñeʼẽse chupekuéra. Péro ani ñanderesarái ñande ru ha ñande sy ohasamahague heta mbaʼére ha upévare oikuaaveha ñandehegui. Avei heta tiémpoma haʼekuéra oiko haʼeño ha odesidi ijehegui mbaʼépa ojapóta. Haʼekuéra ningo ñanemongakuaa ha oñangarekovaʼekue ñanderehe. Upévare ikatu ndovyʼái térã ipochy ñakontrolasérõ chupekuéra. Heta oĩ ipochyetéva voi oimoʼãgui ojepeʼaha chuguikuéra iliverta.

¹⁰ Koʼã provléma ijetuʼu. Péro iporã jaheja ñande tuvakuérape oñangareko ijehe ha odesidi ojapótava ikatuha peve. Avei ñañemongetavaʼerã hendivekuéra jahecha mboyve mbaʼépa ou porãvéta chupekuéra. Heta mbaʼe ningo ndaikatuvéima ojapo hikuái ijedavehaguére. Upévare jahejavaʼerã ojapo umi mbaʼe ikatúva gueteri. Ani jaiko ñakontrola opa ojapóva hikuái, upéicha jajogueraha porãvéta hendivekuéra. Katuete haʼekuéra ovyʼavéta ha ñande avei. Ha tekotevẽramo jepe jajerure joʼa joʼa oñeñangareko hag̃ua ijehe, ñamombaʼevaʼerã chupekuéra ha ani jaʼapoʼi. Ñandejára Ñeʼẽ heʼi: ‘Pe iñakãrague morotĩva renondépe repuʼãvaʼerã ha remombaʼevaʼerã itujávape’ (Levítico 19:​32, ÑÑM).

ANÍKENA ÑANDEPYʼAHATÃ

11-13. Jepe ndajajoguerahaporãi ñande tuvakuérandi ñanemitãme, mbaʼépa ñañehaʼãvaʼerã jajapo hesekuéra ituja rire?

¹¹ Heta tapicha oiko vai mante vaʼekue ituvakuérandi yma, upévare koʼág̃a hasyve chupekuéra omombaʼe hag̃ua ituvakuéra ijedávape. Ikatu ñande túva ijarhél ha ipyʼahatã ha ñande sy katu omandaseterei ñanderehe. Upévare ikatu ñandepochy ha ñañembyasy gueteri noñatendeihaguére ñanderehe ñande jaipotahaguéicha. Mbaʼéichapa ikatu ñambohasa ñandehegui ã mbaʼe?a

¹² Basse peteĩ karai Finlandiaygua heʼi: “Che tuvanga oservivaʼekue Alemania nazi ehérsitope. Haʼe ipochy reipa ha oporonupãse. Heta vése ombyepoti che sýpe che rovake. Peteĩ jey ipochy chendive, oipeʼa isínto ha olia che rováre peteĩ. Hatãiterei ningo chenupã ha chemombo tupápe”.

¹³ Péro jahechamína umi mbaʼe porã ojapóva avei. Basse heʼi: “Upéicharõ jepe, haʼe ombaʼapo pohýi ha nombofaltái oréve mbaʼeve. Haʼe nachemokunuʼũi arakaʼeve, péro aikuaa heta ohasa asy hague imitãme. Isy omosẽ chupe hógagui imitãʼíre. Okakuaa kállere ha oho gerrahápe imitãrusúpe. Upévare añehaʼã antende chupe. Akakuaapa riréma haʼe ou hasy, ha añangareko hese omano meve. Ijetuʼúramo jepe ajapo opa ikatúva hese. Añehaʼã añangareko hese peteĩ taʼýra ojapovaʼerãháicha itúvare, ha aikuaa haʼe ovyʼahague upévare”.

14. Mbaʼe konséhopa omeʼẽ la Biblia ñanepytyvõva opa mbaʼépe?

¹⁴ Tahaʼe ñane famíliape térã ñande rapichakuérandi ñañehaʼãvaʼerã jajapo ko mbaʼe: “Peñemonde poriahuverekópe, pyʼaporãme, jejapoʼỹme, teko pochyʼỹ ha ñehaʼarõkuaápe. Pejogueropuʼaka ha peheja rei ojupe oimérõ máva ipochýva ambuére. Ñandejára oheja rei haguéicha peẽme, peheja rei avei peẽ” (Colosenses 3:​12, 13).

MBAʼÉPA TEKOTEVẼ OJAPO UMI OÑANGAREKÓVA IJEDÁVARE

15. Mbaʼérepa ikatu ijetuʼu ñañangareko ñande tuvakuéra hasývare?

¹⁵ Ijetuʼu ñañangareko ñande ru térã ñande sy hasývare. Hetaiterei mbaʼe jajapo ha jadesidivaʼerã. Péro ijetuʼuvéva ningo jahechávo chupekuéra nahesãivéi, hesarái heta mbaʼégui, ha ndaikatuvéi ojapo mbaʼeve haʼeño. Sandy peteĩ kuñakarai Puerto Ricoygua heʼi: “Ógape ningo ore sy omotenondevaʼekue opa mbaʼe. Upévare ijetuʼueterei oréve rohecha ohasa asyha. Ñepyrũrã ikarẽ, upéi oiporu peteĩ vastón, upéi oikotevẽma peteĩ andadór ha amo ipahápe oiporúma peteĩ sílla de rruéda. Péicha hasyve ohóvo omano meve. Haʼe orekovaʼekue cáncer ikanguépe ha roñatendevaʼerã hese ára ha pyhare. Ore rombojahu, romongaru ha rolee chupe. Rombyasyetereíningo rohechávo péicha. Ahechakuaávo omanotamaha hetaiterei cherasẽ ahayhuetereígui chupe”.

16, 17. Mbaʼépa oipytyvõta umi oñangarekóvape ituvakuérare?

¹⁶ Mbaʼépa jajapokuaa oikóramo ñanderehe upéva? Tuicha ñanepytyvõta ñahendúramo Jehovápe jalee rupi la Biblia ha ñañeʼẽ hendive ñañemboʼévo chupe (Filipenses 4:​6, 7). Avei ñañehaʼãvaʼerã jakaru porã ha japytuʼu. Upéicha ñaime porãvéta ñañangareko hag̃ua hesekuéra. Iporã jahecha avei mbaʼépa jajapóta japytuʼuʼimi hag̃ua. Upearã tekotevẽ jahecha mávapa ikatúne opyta hendivekuéra.

¹⁷ Heta vése ikatu ñaimoʼã nañañatendeporãiha ñande tuvakuérare. Péro ani ñañeñandu vai umi mbaʼe ndaikatúivare jajapo. Oĩ umi ogueraháva chupekuéra peteĩ lugár oñeñangarekohápe umi ijedávare. Oiméramo ñañangareko ñande ru térã ñande sy hasývare, jahechakuaavaʼerã oĩtaha heta mbaʼe ndaikatumoʼãiva jajapo. Jahechavaʼerã mbaʼépa oikotevẽ ñande tuvakuéra ha ñane família avei ha ñañehaʼã ñañatende porã hesekuéra.

PUʼAKA NDAIJOJAHÁIVA

18, 19. Mbaʼépa opromete Jehová ha mbaʼépa ohechauka ndaijapuiha?

¹⁸ La Bíbliape oĩ heta konsého Jehová omeʼẽva umi oñangarekóvape ituvakuérare. Péro Haʼe ndojapói upévante. Pe salmísta heʼivaʼekue: ‘Jehová oñemoag̃ui umi chupe oñemboʼéva rehe, ha ojerure vove chupe pytyvõ haʼe og̃uenohẽ chupekuéra jejopy vaígui’. Jehová oñangareko isiervokuérare ohasáramo jepe peteĩ mbaʼe ijetuʼuetereívare (Salmo 145:​18, 19).

¹⁹ Myrna peteĩ kuñakarai Filipinasgua ohechakuaa ko mbaʼe añeteha. Isy opytaite tupápe iderráme rire ha Myrna oñangareko hese. Haʼe heʼi: “Ñambyasyetereíningo jahechávo ñane hénte hasy ha ndaikatúi omombeʼu moõpa hasy chupe. Haʼete ku opáva ohóvo ha ndaikatúi jajapo mbaʼeve. Heta vése añesũ ha amombeʼu Jehovápe chekaneʼõitereiha. Heta cherasẽ ha David ojerurehaguéicha ajerure Jehovápe ani hag̃ua hesarái che resaýgui [Salmo 56:8]. Ha Jehová oprometeháicha chembarete jey. ‘Jehová chepytyvõ.’” (Salmo 18:19 [18:​18, NM].)

20. Mbaʼépa heʼi la Biblia ombopyʼaguapýva umi oñangarekóvape ituvakuérare?

²⁰ Ñañehaʼãmbaitéramo jepe ñañangareko porã ñande tuvakuéra ijedávare, upéva katuete opa vai. Amo ipahápe haʼekuéra omano, Myrna sýre oikohaguéicha. Péro ñande jajeroviáva Jehováre jaikuaa umi omanovaʼekue oikove jeytaha. Apóstol Pablo heʼi: ‘Ajerovia Ñandejárare, umi omanovaʼekue oikove jey vaʼerãha, tahaʼe imarangatúva, tahaʼe heko añáva’ (Hechos 24:15). Umi ndorekovéimava ituvakuérape ipyʼaguapy oikuaa rupi oñemoingove jeytaha chupekuéra ha oĩtaha peteĩ múndo pyahu ‘ndaiporimoʼãihápe ñemano’ (Apocalipsis [Revelación] 21:4).

21. Mbaʼe iporãvapa jajapo ñañangarekóramo ñande tuvakuéra ijedávare?

²¹ Entéro jaservíva Ñandejárape ñamombaʼeterei ñande tuvakuérape, jepe ijedáma hikuái (Proverbios 23:​22-24). Upéicha ñambovyʼa chupekuéra heʼiháicha ko ñeʼẽnga: “Tahory nde ru ha nde sy, ha tahenyhẽ vyʼágui umi ndereru ypy vaʼekue” (Proverbios 23:25). Ha avei ñañangarekóramo ñande sy ha ñande ru tujamíre ñamombaʼe ha ñambovyʼañaína Jehovápe.

1. Mbaʼéichapa oipotavaʼekue Jehová oiko familiakuéra?

JEHOVÁ omeʼẽrõ guare Adánpe hembirekorã, haʼe ovyʼaiterei ha ojapo peteĩ ñeʼẽyvoty omoñeʼẽvo hembirekópe. Upéva hína poesía ypykue oĩva evréo ñeʼẽme (Génesis 2:​22, 23). Jehová oipotavaʼekue yvyporakuéra ovyʼa. Péro oipota avei umi omendáva ha ifamiliakuéra ojapo hembipota. Heʼi Adán ha Évape: ‘Penderaʼýkena, taheta, taisarambi Yvy tuichakue ha toguereko ipoguýpe pira, guyra, mymbakuéra ha opaichagua yvýre otyryrýva’ (Génesis 1:28). Ko tembiapo oñemeʼẽva chupekuéra ningo tuichaiterei ha iporã. Mbaʼeichaitépa ovyʼavaʼerãmoʼã Adán ha Eva, ha ifamiliakuéra avei, iñeʼẽrendúrire hikuái Jehovápe!

2, 3. Mbaʼépa ojapovaʼerã familiakuéra oiko hag̃ua vyʼápe koʼág̃ama voi?

² Koʼág̃a rupi avei familiakuéra ovyʼave oñehaʼãramo ojapo oñondivepa Ñandejára heʼíva. Apóstol Pablo heʼi: ‘Teko marangatu iporã opa mbaʼépe g̃uarã, ogueruvaʼerã ñandéve iporãva ko ñande rekove koʼag̃aguápe ha ñande rekove ouvaʼerãme avei’ (1 Timoteo 4:​8, BNP). Umi família ohayhúva Ñandejárape ha oñehaʼãva ojapo la Biblia heʼíva oiko porã koʼág̃ama voi (Salmo 1:​1-3; 119:105; 2 Timoteo 3:16). Peteĩnte jepe ojapóramo la Biblia heʼíva tuicha oipytyvõ ojeiko porãve hag̃ua ogapýpe.

³ Ko lívrope jahecháma heta konsého oĩva la Bíbliape ñanepytyvõva javyʼa hag̃ua ñande rogapýpe. Oĩ umi jahecha joʼa joʼa vaʼekue. Mbaʼérepa? Koʼã konsého ñanepytyvõ rupi jajogueraha porã hag̃ua ñane família ndive. Umi oñehaʼãva ojapo la Biblia heʼíva ohechakuaa jaikóramo Ñandejára oipotaháicha ‘ogueruha iporãva ñande rekove koʼag̃aguápe g̃uarã’. Jahechami jey cuatro konsého iñimportánteva.

IPORÃ JAJEJOKOKUAA

4. Mbaʼérepa tekotevẽ umi omendáva ojejokokuaa?

⁴ Rréi Salomón heʼivaʼekue: “Táva hoʼapavaʼekuépe, ha itapiaveʼỹmava, ojogua pe ojejokokuaaʼỹva” (Proverbios 25:28; 29:11). Umi omendáva oiko porãséramo oñondive ‘ojejokokuaavaʼerã’. Umi oñemeʼẽva pochyetereípe térã heko vaiséva ombyaíta hogapy ha upéi hasyvétama chupekuéra oiko porã jey hag̃ua.

5. Mbaʼépa ñanepytyvõta jajejokokuaa hag̃ua ha mbaʼépa ikatúta jajapo jajejokokuaáramo?

⁵ Ndaipóri Adán raʼykuéra apytépe ikatúva ojejokoite ani hag̃ua ojapo ivaíva (Romanos 7:​21, 22). Péro Ñandejára puʼaka ñanepytyvõ jajejokokuaa hag̃ua (Gálatas 5:​22, 23). Upéicharõ tekotevẽ jajerure chupe ijespíritu térã ipuʼaka ha jajapo la Biblia heʼíva. Avei jajeheʼavaʼerã umi ojejokokuaávare ha jajei umi ojejokokuaaʼỹvagui (Salmo 119:​100, 101, 130; Proverbios 13:20; 1 Pedro 4:7). Jajejokokuaáramo ikatúta ‘ñañemomombyry teko vaígui’, jepe oĩ ñandejopýva ñande reko vai hag̃ua (1 Corintios 6:18). Ndajaguerohorymoʼãi mbaʼeveichagua ñorairõ ha nañandekaʼumoʼãi. Ñandepyʼaguapýta oĩramo jepe ñanderekáva térã jahasa asy jave. Iporãitétapa mitã ha kakuaa oñehaʼãramo ojejoko (Salmo 119:​1, 2).

MÁVAPA OMOAKÃVAʼERÃ OGAPY

6. a) Mávapa heʼi Ñandejára omoakãvaʼerãha ogapy? b) Mbaʼéichapa pe ména omoakãvaʼerã hogapy oipotáramo ifamília ovyʼa?

⁶ Iñimportánte avei jahechakuaa mávapa omoakãvaʼerã ogapy. Pablo ohechauka mávapa: ‘Aipota peikuaa Cristoha kuimbaʼe akã, ha pe kuimbaʼe kuña akã, Ñandejaraháicha Cristo akã’ (1 Corintios 11:​3, BNP). Upéicharõ kuimbaʼe omoakãvaʼerã ifamília, hembireko oipytyvõ chupe ha mitãnguéra iñeʼẽrenduvaʼerã ituvakuérape (Efesios 5:​22-25, 28-33; 6:​1-4). Péro enterove ovyʼa hag̃ua pe kuimbaʼe omoakã porã vaʼerã hogapy. Peteĩ ména ohayhúva Ñandejárape omoakã hogapy mborayhúpe ha oñehaʼã ojapo Jesús ojapohaguéicha. Jepe Jesúspe oñemoĩ omoakã hag̃ua “opaite mbaʼe”, haʼe ‘ndoúi oporojokuái hag̃ua, ojejokuái hag̃ua guei’ (Efesios 1:22; Mateo 20:​28, BNP). Upéicha avei umi kristiáno omendáva nopensái ijehénte, omoakãvo hogapy haʼekuéra oipytyvõse hembireko ha itaʼyrakuérape (1 Corintios 13:​4, 5)

7. Mbaʼépa heʼi la Biblia oipytyvõva tembirekokuérape oñemoĩ hag̃ua iména poguýpe?

⁷ Pe tembireko ohayhúva Ñandejárape noñemoĩri iménare térã noñehaʼãi odomina chupe. Ovyʼa guei oipytyvõvo iménape. La Biblia heʼi peteĩ kuña omendáva ijaramaha, péicha ohechauka iména omoakãha chupe (Génesis 20:3). Pe kuña omendávo oñemoĩ iména léi poguýpe (Romanos 7:2). La Biblia heʼi avei kuñáre ‘oipytyvõha iménape oikotevẽháicha’ (Génesis 2:20). Haʼe ojapokuaa heta mbaʼe iména ndojapokuaáiva ha upéicha oipytyvõ chupe (Proverbios 31:​10-31). La Biblia heʼi avei tembireko iména irũha, ombaʼapógui hendive (Malaquías 2:14). Koʼã konsého oipytyvõ ména ha tembirekópe oikuaa hag̃ua mbaʼépa ojapovaʼerã hogapýpe ha ojotrata porã hag̃ua.

‘ÑANEKYREʼỸVAʼERÃ ÑAHENDU HAG̃UA’

8, 9. Mbaʼépa heʼi la Biblia ñanepytyvõva ñañemongetakuaa hag̃ua ñande rogayguándi?

⁸ Ko lívrope heta vése ojehechauka tekotevẽha ñañemongeta. Mbaʼérepa? Jajoavy jave ñande rogayguándi, pyaʼeve jaiko porã jeýta ikatúrõ ñañemongeta. Péro upearã tekotevẽ ñahendukuaa avei. Joʼa joʼa ojeʼe tekotevẽha jajapysaka porã ñande rapicháre. Disípulo Santiago heʼivaʼekue: ‘Penekyreʼỹvaʼerã pehendu hag̃ua, ha penembegue peñeʼẽ hag̃ua’ (Santiago 1:19).

⁹ Avei iñimportánte jahecha mbaʼéichapa ñañeʼẽ. Ñane ñeʼẽ arhél térã japorojaʼo meméramo ndaikatumoʼãi ñañemongeta avavéndi (Proverbios 15:1; 21:9; 29:​11, 20). Añetéramo jepe jaʼéva, jaʼe vai guasúramo térã jaʼapoʼíramo ñande rapichápe, haʼe ikatu ipochy térã oñeñandu vai. Ñane ñeʼẽ ningo “oporombohoryvaʼerã” (Colosenses 4:6). Umi mbaʼe jaʼéva ojoguavaʼerã “óro ojeguáva plátape” (Proverbios 25:11). Ñañehaʼãramo ñañemongeta porã ñane famíliandi jaiko porãve ha javyʼavéta.

MBORAYHU IÑIMPORTANTETEREI

10. Mbaʼeichagua mborayhúpa iñimportanteve umi omendávape g̃uarã?

¹⁰ Ko lívrope heta vése oñeñeʼẽ “mborayhúre”. Ñanemanduʼápa mbaʼeichagua mborayhúre oñeñeʼẽve? Jahechákuri pe mborayhu oñandúva ojuehe kuña ha kuimbaʼe (griégo ñeʼẽme é·ros) iñimportanteha umi omendávape g̃uarã. Avei ojogueraha porã hag̃ua oñoamigoitevaʼerã hikuái (griégope phi·lí·a). Péro mborayhu tuichavéva hína a·gá·pe. Ko mborayhu ñañandu Jehová, Jesús ha ñande rapichakuérare (Mateo 22:​37-39). Ko mborayhu Jehová oñandu yvyporakuérare (Juan 3:16). Iporãitereíta avei ñande ñañehaʼãramo jahayhu péicha ñane rembireko térã ñane ménape ha ñane familiakuérape (1 Juan 4:19).

11. Mbaʼéichapa mborayhu oipytyvõ umi omendávape?

¹¹ Ko mborayhu ‘ombojoaju porã’ ména ha tembirekópe (Colosenses 3:14). Upévare haʼekuéra ojogueraha porã ha mokõivéva oñehaʼã ojapo iporãvéva chupekuéra ha ifamiliakuérape g̃uarã. Ha oĩ jave provléma ko mborayhu oipytyvõta umi omendávape ombohovái hag̃ua umíva oñondive. Ména ha tembireko ijedávo ohóvo ojoayhu rupi oñopytyvõta ha opytáta oñondive. ‘Mborayhu ndohekái imbaʼerãvante, opa mbaʼe ogueropuʼaka jerovia, esperánsa ha pasiénsia reheve. Pe mborayhu ndopavaʼerãi arakaʼeve’. (1 Corintios 13:​4-8, BNP.)

12. Mbaʼérepa ména ha tembireko ohayhúva Jehovápe ojogueraha porãve?

¹² Umi omendáva ojogueraha porãta ojoayhúramo ha koʼýte ohayhúramo Jehovápe (Eclesiastés 4:​9-12). Mbaʼérepa? Apóstol Juan heʼivaʼekue: ‘Jahayhu Ñandejárape heʼise jajapo hembipota, ha hembipota ndahaʼéi mbaʼe pohýi’ (1 Juan 5:3). Tuvakuéra ohayhúva itaʼyrakuérape omboʼe chupekuéra ohayhu hag̃ua Ñandejárape. Ojapo hikuái upéva Jehová voi ojerurégui ko mbaʼe (Deuteronomio 6:​6, 7). Ména ha tembireko ojoayhúva ha ohayhúva Jehovápe noñomoakãratĩmoʼãi. Haʼekuéra oikuaa porã Haʼe ohusgataha “umi heko kyʼávape ha umi oporomoakãratĩvape” (Hebreos 13:4). Ñane rembireko térã ñane ména ohekáramo jepe provléma, jahayhu rupi Jehovápe ñañehaʼãta jajapo la Biblia heʼíva. Ovyʼaiténingo umi família ojoayhúva ha ohayhúva Jehovápe.

UMI FAMÍLIA OJAPÓVA ÑANDEJÁRA OIPOTÁVA

13. Mbaʼérepa iporã ñaaguanta oĩramo jepe oñemoĩva ñanderehe?

¹³ Peteĩ kristiáno oñehaʼãmbaite oiko Ñandejára oipotaháicha ára ha ára (Salmo 143:10). Upéva ohechauka ohayhuha Ñandejárape. Umi família ojapóramo Ñandejára oipotáva omotenondéta umi mbaʼe iñimportantevéva (Filipenses 1:​9, 10). Pór ehémplo Jesús heʼivaʼekue: “Aju amopuʼãvo taʼýra túvare, ha isýre imemby kuña, tembireko iména sýre. Opavave ojuhúta ijaʼeʼỹva hese hogayguakuéra apytépe” (Mateo 10:​35, 36, JMP). Ha Jesús heʼihaguéicha heta hemimboʼépe opersegi hogayguakuéra voi. Ko mbaʼe ijetuʼu jagueropuʼaka hag̃ua. Upéicharõ jepe nañamboykemoʼãi Jehová ha Jesúspe ñane família rehehápe (Mateo 10:​37-39). Ñaaguantáramo, ikatu ñaipytyvõ chupekuéra ohechakuaa hag̃ua iporãveha jajapo Ñandejára heʼíva (1 Corintios 7:​12-16; 1 Pedro 3:​1, 2). Ndoikóiramo jepe upéva, nañasẽporãmoʼãi ñamboykéramo Ñandejárape oĩhaguére oñemoĩva ñanderehe.

14. Mbaʼépa ndojapoivaʼerã tuvakuéra ohayhúva Ñandejárape?

¹⁴ Tuvakuéra odesidi porãvéta ojapóramo Ñandejára oipotáva. Pór ehémplo heta henda rupi ojeʼe ñanefamiliaretavaʼerãha, peteĩ jepe oñatende hag̃ua ñanderehe ñandetuja rire. Iporã ningo taʼyrakuéra oñatende ituvakuérare, péro nañamokyreʼỹivaʼerã ñane famíliape oiko hag̃ua pláta rapykuéri. Nañaipytyvõmoʼãi chupekuéra ñamokyreʼỹramo omotenonde hag̃ua pláta ha ombotapykue Ñandejárape (1 Timoteo 6:9).

15. Mbaʼe ehémplo neporãvapa omeʼẽ Eunice tuvakuérape?

¹⁵ Ehémplo neporãva oheja Eunice, Timoteo sy (2 Timoteo 1:5). Iména ndojeroviáiramo jepe Jehováre, Eunice omboʼe Timotéope ohayhu hag̃ua Ñandejárape. Ha oipytyvõ chupe Loida, Timoteo avuéla (2 Timoteo 3:​14, 15). Timoteo ikariaʼy rire, Eunice oheja chupe toho mombyry opredika hag̃ua apóstol Páblondi (Hechos 16:​1-5). Mbaʼeichaitépa ovyʼáneraʼe ohechávo Timotéogui oikoha peteĩ misionéro katupyry! Upéva oiko ohekomboʼe porã haguére imemby michĩmi guive. Oiméne Eunice ohechagaʼu Timotéope, péro ovyʼa ohendúvo oho porãha chupe predikasiónpe (Filipenses 2:​19, 20).

ÑANE FAMÍLIA HA ÑANE RENONDERÃ

16. Mávarepa ojepyʼapyvaʼekue Jesús ha mbaʼépa iñimportanteve chupe g̃uarã?

¹⁶ Jesús okakuaavaʼekue peteĩ famíliape ojeroviáva Ñandejárare. Ha ikariaʼy rire ndohejareíri isýpe (Lucas 2:​51, 52; Juan 19:26). Péro chupe g̃uarã iñimportanteve ojapo Ñandejára rembipota ha upéicha oipytyvõ yvyporakuérape ohupyty hag̃ua jeikove opaveʼỹva. Ojapo upéva omanóvo ñanderehehápe (Marcos 10:45; Juan 5:​28, 29).

17. Mbaʼe iporãitévapa ikatu ohupyty yvyporakuéra Jesús omanohaguére ñanderehehápe?

¹⁷ Jehová omoingove jeýrõ guare Jesúspe oiko hag̃ua yvágape omeʼẽ chupe tuicha autorida. Upéi omoĩ chupe ogoverna hag̃ua irréinope (Mateo 28:18; Romanos 14:9; Apocalipsis [Revelación] 11:15). Jesús omano rupi ñanderehehápe oĩ yvypóra ikatúva oho yvágape ogoverna hendive. Avei umi yvypóra iñeʼẽrendúva Ñandejárape ikatúta oiko opa ára g̃uarã peteĩ paraísope ko Yvy ape ári (Apocalipsis [Revelación] 5:​9, 10; 14:​1, 4; 21:​3-5; 22:​1-4). Ajépa tuichaite mbaʼe ñamombeʼu ñande rapichakuérape ko marandu porã (Mateo 24:14).

18. Mbaʼépa ñanemanduʼavaʼerã ha mbaʼépa enterove ñañehaʼãvaʼerã jajapo?

¹⁸ Apóstol Pablo heʼihaguéicha jaikóramo Ñandejára oipotaháicha jahupytýta hetaiterei mbaʼe porã pe jeikove ‘ouvaʼerãme’. Jajapóramo upéva añoite javyʼáta. Ñanemanduʼákena ‘ko múndo opavaʼerãha, opa mbaʼe ipype oĩva reheve, pe ojapóva Ñandejára rembipota katu opytavaʼerã tapia g̃uarã’ (1 Juan 2:​17, BNP). Upéicharõ, oiméramo jaiko gueteri ñande tuvakuérandi, térã ñamendáma ha ñanefamília, térã ñamongakuaa ñaneaño ñane família, enterove ñañehaʼãvaʼerã jajapo Ñandejára rembipota. Jajejopy vaíramo jepe térã jahasa asy aníkena ñanderesarái jaserviha Ñandejára oikovévape. Upévare iporã ñañehaʼã ñambovyʼa Jehovápe opa árape (Proverbios 27:11). Upéicha jaikóramo javyʼáta koʼág̃ama voi ha jaikóta opa ára g̃uarã Ñandejára múndo pyahúpe!