Agosto

Jehová aune Jesús dre nuainbare ni kräke ye ngwanta törö käre nie gätäte. Nita debe bien krubäte, yebätä ni tö ja ngwain Jesús erere nita dre nuainne mantre jetebe yebiti (2 Cor. 5:14, 15). Ne madakäre, Jehovakwe Monso kwe biani ni kräke yebätä nita niara käikitekä. Nita blite gätäte ja brukwä tätebiti yebiti niara käikitakata arato. Nita juto biare kukwe keta kabre nuainne, yebiti nita Jehová aune Monso kwe tarere ye nita bämike. Ni kwandre gätäbätä yekäre, ni rabadre ja di ngwen kukwe keta kabre nuainne. Ñodre, konkrekasion keta kabre tä gätä nuainne bämän kratire kratire derekri, akwa ye ngwane nita sribire yebätä nita nemen nainte. Aune gätä mada abokän nuainta bämän krüte yebätä, yete nitre ñaka sribire. ¿Nita nainte akwa nita niken gätäbätä ye tuin Jehovai? Jän. Nikwe ja di ngwain bäri ngwane, nita Jehová tarere ye mikai bäri ütiäte kwe jai (Mar. 12:41-44). w19.01 29 párr. 12, 13

Kukwe ben nitre nämäne ja tuin ye ruäre ben Jesukwe ja tuani arato. Ñodre, nitre ja mräkäre bobre ngätäite niara ririabare raba ruin nie. Sribibare kwe rün Josebe ngwane, sribi ñaka nuäre nuainbare kwe (Mat. 13:55; Mar. 6:3). Aune niara mräkä tare kwe krütani kän ye namani tare ie raba ruin nie, ñobätä ñan aune niara jämi kukwe drie kömike ye känenkri José krütani. Ne madakäre, ni mräkätre ñaka kukwebätä nibe ye ngwane jata nemen ruin ño nie ye nükani gare ie (Juan 7:5). Kukwe ye aune kukwe mada ben niara ja tuani yekwe dimikani nitre mada nämäne ja tuin kukwe meden ben aune töi nämäne ño ye mike nüke gare jai. Jondron ñan tuabare nuainbare Jesukwe yebiti niara töi nämäne nitre madabätä bämikani kwe. Nitre nämäne ja tare nike ye namani tuin bobre ie yebätä nuainbare kwe (Mat. 20:29-34; Mar. 1:40-42). Nitre ie ja nämäne nemen ruin ño ye ererebätä Jesukwe ja töi mikani dimike (Mar. 7:32-35; Luc. 7:12-15). w19.03 16 párr. 10, 11

Köbö mrä deu te Jesús nämäne Kä tibienbätä ye ngwane, niara nämäne töbike krubäte ye ni raba bämike ja töite. Ñodre, Ngöbö mikai täte metre kwe ye aibe köböire kukwe kwin rabai nitre millón kwati krubäte yekwe ye nämäne gare ie. ¿Ye erere nuainbare kwe? (Rom. 5:18, 19, TNM). Jesukwe Rün käikitadrekä o ñakare ye namani bämikadre ie (Job 2:4). Niara nämäne mröre ja ketamuko kwin kwe yebe ngwane, niaratre “mden bäri ütiäte abko btä nikani ja kwete”. Akwa yebiti ta, Jesús ñaka namani rubun, ñakare aune ja töi mikani jäme kwe niaratre kräke. Ja töi mikani kwin kwe akwa kukwe metre niebare kwe ietre, mada bati niaratre rabadre ja ngwen ño ye mikani gare kwe ietre. Aune niaratre ñaka kämikaninkä niarabätä yebätä kwin niebare kwe ietre (Luc. 22:24-28; Juan 13:1-5, 12-15, TNM). Töbikakwe tädre ni kisete akwa nikwe ja töi mikadre jäme Jesús erere. Ni jökrä tä kukwe niere aune kukwe nuainne ye ñaka tä mate kwin ni madabätä ye nikwe ngwandre törö jai (Prov. 12:18; Sant. 3:2, 5). Aune nire töi kwin yei nikwe kwin niedre arato (Efes. 4:29). w19.02 11, 12 párr. 16, 17

Nitre nämäne kukwe ngwarbe niere ni mada kita ngisekäre ye ngwane, Kukwe Biani Moisés ie nämäne ni ye kriemike. ¿Nämäne kriemike ño? Kena, nire nämäne ni ye kite ngise ye mikadre gare ie ye ribe nämäne (Deut. 19:16-19; 25:1). Ne madakäre, ni iti kitadre ngite yekäre nitre nibu käkwe blitadre ni ye rüere ribe nämäne (Deut. 17:6; 19:15). Ne madakäre, ni iti nämäne ja mike ngite akwa ni niara kita ngisekä ye abokän itibe ngwane, ¿dre nämäne nemen bare? Ye ngwane ni ye ñaka mikai ja ngie nuin ye ñaka nütüdre kwe, ñobätä ñan aune dre nuainbare kwe ye nämäne gare Jehovai. Jehovata kukwe bämike metre nie, ñobätä ñan aune niara ñaka kukwe blo nuainne jire. Nire tä ja ngwen metre Ngöböi aune tä kukwe ükaninte kwe mike täte ye kräke tä kukwe kwin mike nemen bare, akwa nire tä kukwe blo nuainne nitre madabätä ye tä mike ja ngie nuin (2 Sam. 22:21-23; Ezeq. 9:9, 10). Ruäre ngwane, nitre tä kukwe blo nuainne ye mika ñaka ja ngie nuin raba nemen tuin nie, akwa käta nüke ngwane Jehovata kukwe ükete bentre (Prov. 28:13). “Ngöbö nire moto rabadre romon nikrä [...], ye ngwane ¡ni bobre jakän!” ye erere nitre ye ñaka tä ja töi kwite ngwane tätre ja tuin kukwe tare ben (Heb. 10:30, 31). w19.02 24 párr. 20, 21

Erametre Moisés nämäne käre ja tuenmetre jie ngwandre Jehovai. Ñodre, “Ngöbö tuen ñakare, [...] yebtä ja töi mikani kwe [...] amne nikani janknu mentokwäre” (Heb. 11:24-27). Nitre israelita nikani mento Egipto ye bitikäre sö jämi niken krobu ta aune niaratre jämi nemen ngutuä Sinaí yekänti ngwane, kukwe kri krubäte namani bare. Ñö ñaka namani yebätä nitre namani rubun aune ñäke Moisés rüere. Nitre jatani bäri rubun yebätä Moisés niebare orasionte Jehovai: “¿Tikwe dre nuaindre nitre nebätä? ¡Niaratre köböra ti täke jäbiti!” (Éx. 17:4). Moisés dre nuaindre ye Jehovakwe niebare krörö ie: niara rabadre jä Horeb ye mete mökän kwe yebiti aune ye bitikäre ñö betadrekä ere kuin. Biblia tä mike gare arato: “Moisés ye erere nuainbare nitre umbre ji ngwanka Israel ye okwäbiti”. Nitre israelita ñö ye ñani ere aune kukwe ye namani ükaninte (Éx. 17:5, 6). w18.07 13 párr. 4, 5

Konkrekasion yebiti Jehová tä ni dimike arato. Nita ja mräkätre tarere ye ngwane, Ngöbö tare nikwe ye nita bämike. Niaratre ütiäte Jehová kräke aune tä tarere ye nita ja di ngwen mike nüke gare ietre (1 Juan 4:19-21). Apóstol Pablo niebare ni kristiano ie: “Munkwe ja moto mika nuäre kwärikwäri nünakäre dite ni Dänkien Jesukristo kräke amne, munkwe ja mika bäri dite nünakäre ni Dänkien Jesukristo kräke. Ye abko munta nuene, akwa nuen janknu munkwe” (1 Tes. 5:11). Erametre, Jehová aune Jesús ye erere, nitre umbre ji ngwanka rabadre ja mräkätre töi miketa jäme aune dimike, akwa niaratre ñan aibe rabadre nuainne, ñakare aune ni jökrä käkwe nuaindre (Rom. 15:1, 2). Ja mräkätre ruäre tä nemen töbike krubäte kisete tä bren ye ni ja tötikaka ni töibätä käkwe dimikadre aune kräkä biandre ietre ye tätre ribere jai (Luc. 5:31). Nitre umbre ji ngwanka aune nitre kristiano mada yei kukwe ñaka gare doctor ye erere nitre tä bren töbika kisete dimikakäre ye nüke gare ietre. Akwa, kukwe nieta nete mikadre täte ye ütiäte krubäte ye gare ietre: “Nire nire moto ulire abko munkwe die mika kä mikakäreta nuäre btä. Erere arato, nire nire di krüte abko munkwe die mika. Erere arato, mun ñan moto raba romon jötrö jötrö ni mda mdakrä” (1 Tes. 5:14). w18.09 14, 15 párr. 10, 11

Jehová tä nemen gare kwin nie ye ngwane nita nemen tö ngwen bäri ie. Ye erere rabadre bare nie yekäre, nikwe ñäkädre Bibliabätä aune kä diandrekä jai töbikatarikäre kukwe yebätä. Kukwe namani bare kira tä tikani Bibliabätä, yekänti Jehovakwe juta kwe kriemikani ño ye erere ni kriemikai kwe kä nengwane arato. Isaías kukwe bämikani kwin krubäte känti Ngöböta ni kriemike ño yebätä ani töbike. Ni oveja ngübaka ye kwrere niara bämikata. Isaías tä niere: “Kordero ye diain kisete kwe aune näin ngwena ja kise mrökate” (Is. 40:11). Jehovata küde kite ni ngärä tä nemen gare nie ye ngwane, jata nemen ruin jäme nie aune kriemikani. Ni dimikakäre ja tuin kukwe tare ben, nikwe töbikadretari kukwe kwin tä texto köbö matare kräke yebätä. Ye erere nikwe nuaindi ngwane, ye käkwe ni dimikai ja tuin kukwe tare keta kabre köböra nemen bare yebe. w19.01 7 párr. 17, 18

¿Mäkwe kukwe ja üaire mikani nuaindre jai ye mä tö mikai nemen bare? Mätä ja di ngwen ñäke Bibliabätä mantre jetebe o mätä ja ükete gätä kräke aune kukwe driekäre raba ruin nuen. Kukwe meden erere känti, mätä ja di ngwen ye köböire kukwe kwin tä nemen bare o ni mada tä kukwe kwin niere mäi ye ngwane, ¿jata nemen ruin ño mäi? Ye tä kä mike juto mäbätä. Ñobätä ñan aune mätä kukwe Ngöbökwe mike käne kukwe mada yebiti ta, Jesukwe nuainbare ye erere (Prov. 27:11). Mäkwe ja töi mikai kwatibe kukwe ja üaire mike nuaindre käne jai ngwane, ye köböire kä rabai juto mäbätä aune ñokäre nita kä nebätä ye rabai gare mäi. Apóstol Pablo tikani: “Munkwe tödeka ni Dänkienbti, yebtä munkwe nünanka dite jabtä käre köbö kwatirekwatire. Mdakäre abko, sribi ni Dänkienkwe, yebtä munkwe ja kita ja di ngöibti, ñobtä ñan angwane ñan munta sribire ngwarbe kräke” (1 Cor. 15:58). Nitre ruäre tä ja töi mike jondron kä nebätä jiebiti, ñodre ngwian ganainne o käikitadrekä, nitre yebätä kä ñaka juto (Luc. 9:25). w18.12 22 párr. 12, 13

Ngöbökwe kukwe ükaninte metre ye ni Kä tibienbätä käkwe mikai täte yebätä David nämäne blite (2 Ped. 3:13, TNM). Isaías 65:22 tä niere: “Kri tä nuin raire ye kwrere juta tikwe nünain”. Ye tä mike gare ni kä tibienbätä käkwe nünandi kä mil kwati krubäte te. Apocalipsis 21:1-4 tä mike gare kä bä nuäre yete ni ñaka rabaira krüte aune Ngöbökwe kukwe kwin mikai nemen bare ni niara kukwei mikaka täte ye kräke. Kä Bä Nuäre sribebare kena ye nianinte, akwa ñaka kärekäre. Ni Kä tibienbätä yekwe kukwe kwin rabai ye Ngöbökwe käbämikani. Üai deme Ngöbökwe ye köböire Davidkwe niebare nitre töi jäme aune ja ngwanka metre yekwe Kä tibien rabai aune nünain kärekäre te kwetre (Sal. 37:11). Ne madakäre, kukwe mikani gare Isaiakwe ye tä ni töi mike kukwe ngübare kä jutobiti aune kukwe kwin krubäte Jesukwe käbämikani ni kukwe käme nuainkä yei, ye nikwe tuai nemen bare arato (Is. 11:6-9; 35:5-10; 65:21-23; Luc. 23:43). Mä raba nüne Kä Bä Nuäre yete. w18.12 7 párr. 22, 23

Nitre kä nebätä töita ño ye erere nikwe ñaka ja töi mikadre ye ñaka nuäre, ñan ñobätä aune nita nüne niaratre ngätäite (1 Cor. 5:9, 10). Ñodre, nita kukwe driere ye ngwane, kukwe ngwarbe drieta ye nita kukwe nuin. Ne madakäre, ruäre ngwane nitre tä töbike ño yebätä ni ñaka raba ja kriemike, akwa nikwe ñaka töbikadre jankunu kukwe yebätä yebrä ni raba nuainne. Satana tö ni tuai ja töi mike ño ye nikwe ñaka kadre ngäbiti Jesús erere. Ne madakäre, nitre kä nebätä töita ño ye ruärebätä ni raba ja kriemike. Nuaindre ño ye ani mike gare jai. Ñodre, nirebe nita ja kete yebätä nikwe ja kriemikadre. Biblia tä mike gare nie, nikwe ja ketai nitre ñaka Jehová mike täte yebe ngwane, ni töi jatai niaratre erere (Prov. 13:20; 1 Cor. 15:12, 32, 33). Jondron nire jatani nikwite ño jatäri drieta, ni mada nuainta tare o nitre nemen kämekäme jabe ye ni ñaka tä kain ngäbiti ngwane, kukwe ngwarbe drieta abokän ñaka tä “Ngöbö Kukwei” yebätä ie ni ñaka tä ja tuenmetre töi kwitadre (2 Cor. 10:5). w18.11 21 párr. 16, 17

¿Ni raba dre nuainne nänkäre jankunu kukwe metre ye jiebiti? Keteiti ye abokän, nikwe ja di ngwandre kukwe metre Bibliabätä ye driere nitre madai. Nitre rükä nämäne ngitra ketete dime kisete, ye erere arato “kukwe Ngöbökwe” ye nikwe ketadrete dime (Efes. 6:17, TNM). Ni jökrä raba ja di ngwen “Ngöbö kukwei” dirire kwin (2 Tim. 2:15). Nikwe Biblia yebiti nitre mada dimikai kukwe metre ye kökö aune kukwe ngwarbe drieta käbiti tibien ye ñaka kain ngäbiti, ye köböire kukwe metre ye rabaikä bäri ni töite bätä ni brukwäte. Yekwe ni dimikai näin jankunu kukwe metre ye jiebiti. Kukwe metre ye jondron ütiäte krubäte ni Rün kä kwinbiti biani nie. Ye köböire kukwe ütiäte tä nikwe: ye abokän nita nemen ja ketamuko niarakwe. Kukwe gare braibe nie Ngöböbätä, akwa niara tä käbämike nie kukwe metre ye ni raba kökö jankunu kärekäre. Ye medenbätä, nikwe kukwe metre ye mikadre tuin jai perla ütiäte krubäte ye kwrere. Aisete, nikwe kökadre jankunu aune ñaka rürübäindre jire (Prov. 23:23). w18.11 8 párr. 2; 12 párr. 15-17

Ngöbökwe nitre kukwe blo nuainkä gaite ye Noé mikani gare. Jesukwe dre niebare ye ani mike gare jai: “Kä ye ngwane abko ñü ngämi näkäen temen, känenkri abti Noé nikani rute, ye ngwane ni jökrä tö namani nünai ño, erere nämane nüne, aisete nämane mröre, dö ñaen amne nämane ja mike gure. Ne aisete nämane jäme, te batibe ñü jatani jobe temen, käkwe ñö mikani niren kri abko nikani nitre ye ngwena jökrä abko müre neketani ñöte, ñobtä ñan angwane niaratre kwani jäme ñüye, ye kwrere arato ti Ni Kä Nebtä Ngobo ne jatadita angwane, kukwe rakadikä kore arato” (Mat. 24:38, 39). Nitre ñaka tö namani Noé kukwe nuai, akwa sribi mikani kisete nitre mikakäre mokre ye nuainbare täte kwe. Kä nengwane, nita Gobran Ngöbökwe kukwei driere ne kwe Ngöbö töita ño ni kä nebätä kräke ye rabadre gare nitre ie. Jehová ye erere, ni tö niaratre tuai kukwe drieta ye kukwe nuin aune nünandre jankunu kwetre ie ni tö (Ezeq. 18:23). Nita kukwe driere ju ju te aune nitre tä nüke kwati yekänti ngwane, Gobran Ngöbökwe käkwe nitre kukwe blo nuainkä gaite ye nita mike gare nitre kwati krubäte ie (Ezeq. 3:18, 19; Dan. 2:44; Apoc. 14:6, 7). w18.05 19 párr. 8, 9

Gobrantre käkwe kukwe drieta nikwe ye ñäkäidre aune kukwe ngwandretari kwetre nie ja mräkätre mada yebätä ngwane, ¿nikwe kukwe jökrä mikadre gare ietre? Gobran Romano käkwe kukwe ngwanintari Jesús ie ye ngwane, dre nuainbare kwe. Kukwe nieta ja jie ngwankäre “kä rabakäre kwekebe aune kä blitakäre” ye mikani täte kwe aune ruäre ngwane ñaka blitabare kwe (Ecl. 3:1, 7; Mat. 27:11-14). Kukwe ye erere rabadre bare ngwane, nikwe ja ngwandre töbätä ne kwe nikwe ñaka kukwe kri mikadre ja mräkätre kisete (Prov. 10:19; 11:12). Nane ja ketamuko kwin nikwe o ni mräkä käkwe ja mikadre ngite krubäte aune dre namani bare ye gare nie ngwane, ¿nikwe dre nuaindre? Biblia tä mike gare, “nire tä kukwe namani bare erere niere ye tä blite metre” (Prov. 21:28). Dre dre namani bare ye erere nikwe niedre jökrä nitre umbre ji ngwanka ie aune ñaka ükadre jire. Nitre umbre ji ngwanka yei kukwe ye rabadre gare, ne kwe nire käkwe ja mikani ngite dimika raba ño kwetre ja ketakäreta Jehovabe ye rabadre gare kwin ietre (Sant. 5:14, 15). w18.10 10 párr. 17, 18

Ja mräkätre tare nikwe, ¿ye köböire ni raba dre dre nuainne dimikakäre? Keteiti ye abokän nikwe ni mada kukwe nuadre kwin (Sant. 1:19). Nikwe ni mada kukwe nuadre kwin yebiti nikwe bämikai nita niaratre tarere. ¿Ni iti tä di nekä ye ni raba dimike ño? Ni akräke ja rabadre ruin ño nie yebätä nikwe töbikadre aune nikwe töbikadre kwin käne kukwe ngwantarikäre ie, ne kwe ja ruin ño ie ye rükadre gare nie. Ni töita bökän niara dimikabätä aune tarebätä ye nikwe bämikadre ja ngwärebätä. Ja mräkä yebätä dreta nemen bare ye törbadre mikai gare jökrä nie ngwane, nikwe ngübadre bätärekä aune nikwe ñaka blitadre kukweite ta. Nikwe niara kukwe nuai kwin ngwane, ja ruin ño ie ye rükai gare nie. Ne madakäre, niara rabai tö ngwen bäri nie aune nikwe dre niedi ie ye kukwe nuai kwe. Nita ja töi mike bökän ni madabätä ngwane, nikwe ni mada dimikai krubäte. w18.09 14 párr. 10; 15 párr. 13

Ni jökrä rabadre kä denkä jai kukwe metre ye kökakäre. Biblia, tärä bätä täräkwata tä blite Bibliabätä yebätä ñäkädre, ja tötikadre kaibe, ja tötikadre gätä kräke aune ni rikadre gätäbätä ye jökrä kräke kä diandrekä jai kukwe kwin Gobran Ngöbökwe ye kukwe nuakäre. Kä diandrekä jai kukwe ütiäte ye nuainkäre (Efes. 5:15, 16). ¿Kukwe metre Bibliabätä rükadre gare nie yekäre kä ribeta nuäi jai? Kä ribeta nuäi jai ye nie ñaka jire, ñobätä ñan aune ni itire itire kisete kukwe jene jene tä. Jehová töbätä aune töi keta kabre kwin bätä jondron sribebare kwe yebätä ni tö kukwe mikai gare jai, ye kräke nikwe kä diandrekä jai (Rom. 11:33). Täräkwata ne sribebare kena inglere yekänti kukwe metre ye bämikani “kriblü chi ye kwrere” aune täräkwata yebätä niebare: “Kukwe metre kriblü kwrere rabadre keteitibe mäkwe ye ñan aibe rabadre debe mä kräke. Kriblü keteitibe ribedre jai akräke, Ngöbökwe ñaka biandre bäri. Mäkwe ükakrö; aune känä jankunu”. Ni rabaira nüne kärekäre, akwa ni täi ja kite jankunu Jehovabätä. Kä nengwane, ütiäte krubäte nikwe kä diandrekä jai kukwe metre ye kökakäre. w18.11 5 párr. 7

Nitre brare ie ‘nüna rükadre gare kuin meri kwe yebe’ nieta Bibliakwe. Ye abokän rabadre muko kwe “töi mike nüke gare jai” meden gärätä (1 Ped. 3:7). Ni mada ie ja ruin ño ye rabadre gare nie yekäre, töi mikadre nüke gare jai. Ni brare gure tä muko kwe töi mike nüke gare jai ngwane, muko ye niara dimikaka aune niaratre nibu ye töi ñaka ja erebe kukwe keta kabrebätä ye nüke gare ie, akwa ye ñan tä mike gare muko kwe ye ñaka ütiäte (Gén. 2:18). Ye medenbätä, muko ie ja ruin ño ye tä mike nüke gare jai aune tä mike tuin ütiäte jai. Ni brare gure tä muko kwe töi mike nüke gare jai ngwane, muko kwe ie jata nemen ruin ño ye tä mike nüke gare jai, yebätä ñaka kukwe nuäre nuäre niere meri madai töi mikakäre jabätä. Aune ñaka nuainne Internet o redes sociales yete (Job 31:1). Tä ja ngwen metre muko kwe ie, tare kwe ye ñan aibebätä, ñakare aune tä Ngöbö tarere aune kukwe käme ye tuin blo ie yebätä tä nuainne (Filip. 4:8; Sal. 97:10). w18.09 29 párr. 3, 4

Dreta nemen gare nie kukwe Ngöbökwe yebätä ye ñaka tä nemen nuäre ni kräke mikadre täte. ¿Ñobätä? Ñan ñobätä aune “kä krüte” nete nikwe ja töi mikadre bobre Ngöbö kukwei mikakäre täte ye ñaka tä nemen nuäre ni kräke. Nitre tä ja aibe tarere, ngwian tarere, ja käikitekä, bike kri aune ñaka ja gobraine ye ngätäite nita nüne (2 Tim. 3:1-3, TNM). Nitre kwati töita ye erere aune tuin kwin nitre kä nebätä ie ye raba nemen tuin käme ni Ngöbö mikaka täte ruäre ie, akwa nitre yekwe kukwe kwin tä nemen yebätä ni raba kite bätä ngwen bätätre (Sal. 37:1; 73:3). Ni Ngöbö mikaka täte raba kite kukwe ne ngwentari jai: “¿Nitre mada tö dre dre ie ja kräke yebätä tikwe ja töi mikadre ye ütiäte? Aune ‘nire nire ñaka tuin ütiäte’ ye kwrere tikwe ja mikadre ngwane, ¿nitre mada raba ti mike tuin ütiäte jai?”. Nitre töita ja aibebätä ye erere nikwe ja töi mikadre ngwane, ñaka raba ni mike ja kete kwin ja mräkätre ben aune ye köböite ni abokän kristiano ñaka raba nüke gare. Ye medenbätä, nitre kukwe kwin bämikani kädrieta Bibliabätä ye ruärebätä nikwe ja tötikadre aune ja ngwandre niaratre erere ye raba ni dimike krubäte. w18.09 3 párr. 1

Jehová jatani jondron sribere ye ngwane, nämäne kaibe. Akwa, niarakwe ñaka töbikabare ja aibebätä, ñakare aune nitre üaire kä kwinbiti aune ni kä tibienbätä ie ja nire biani kwe. Niara ye abokän “Ngöbö kä juto bökänkä” aune käre tä jondron kwin bien nie (1 Tim. 1:11, TNM; Sant. 1:17). Ne madakäre, niara tö ni tuai nüne kä jutobiti, yebätä nikwe ja ngwandre mantiame ye tä driere nie (Rom. 1:20). Ngöbökwe ni kä tibienbätä sribebare ja bä kwrere (Gén. 1:27). Ye abokän, ni sribebare kwe ne kwe nikwe ja ngwandre niara erere. Ye medenbätä, ni tö kä tuai juto jabätä aune Jehovakwe kukwe kwin mikadre nemen bare ni kräke ie ni tö ngwane, nikwe ja ngwandre niara erere, nikwe ja töi mikadre ni mada dimikabätä aune nikwe ja ngwandre mantiame (Filip. 2:3, 4; Sant. 1:5). ¿Ñobätä? Ñobätä ñan aune Ngöbökwe ye erere ni sribebare. Ni ngite, akwa ni raba ja ngwen mantiame niara erere. Jehová tö ni tuai ja ngwen niara erere, yebätä nita ja ngwen mantiame ye ngwane kätä nemen juto niarabätä (Efes. 5:1). w18.08 18, 19 párr. 1, 2, 4

Kukwe niebare Jesukwe ye nikwe ñaka kukwe nuadre jerekäbe, ñakare aune nikwe mikadre täte. Nikwe ñaka ja tuanemetre töi kwitadre “jändrän kä nebtä” ie (Luc. 21:34). Ñakare aune nikwe Jesús kukwei mikadre täte kukwe meden meden rabadre bare nibätä yebiti ta ye bäri ütiäte. Akwa, kukwe tare yebiti ta ja mräkätre aune ja ngwaitre tä Jehová mike täte metre. Jesukwe nitre kädekani ji ngwankäre ye nita mike täte yebiti nita bämike nita niara kukwe nuin (Heb. 13:7, 17). Bitinkä juta Ngöbökwe kukwe keta kabre ükaninte jatäri. Ñodre, nikwe kukwe driedre ño ye kräke kukwe ükaninte aune tärä, täräkwata bätä video keta kabre biani nie. Arato, gätä nuainta bämän kratire kratire ye kwitani aune kukwe ükaninte Ju Ja Ükarakrö sribekäre bäri nuäre aune ükatekäre kwin. Ni jie ngwanta kwin aune töbikabare kwin krubäte kukwe ükatekäre yebätä nita debe bien krubäte, ¿ñan ererea? Juta Ngöbökwe tä ni jie ngwen ye nikwe ja di ngwain mike täte ngwane, Jehovakwe kukwe kwin mikai nemen bare ni kräke ye gare metre nie. w19.03 10, 11 párr. 11, 12

Kukwe mika ñaka gare täte ngwane, ni ngöka raba ye nikwe ngwandre törö jai. Josué näire juta Israel yebätä dre namani bare ye ani mike gare jai (Jos. 22:9-34). Nitre israelita nämäne nüne ñö Jordán nedrinkri, yei namani gare nitre israelita nämäne nüne ñö kwäräkri yekwe kä jondron kukwakäre kri sribebare. Kukwe mikani gare ye metre akwa ñaka mikani gare täte. Yebätä nitre israelita nünanka nedrinkri namani nütüre nitre kukwebätä bentre yekwe ja mikani Jehová rüere (Jos. 22:11, 12). Akwa niaratre jämi niken ye känenkri nitre ruäre ie niaratre nämäne tö ngwen ye juani kwetre kukwe ye mike gare kwin jai. Niaratre ie namani gare, nitre mada yekwe ñaka kä ye sribebare jondron kukwakäre. Ñakare aune niaratre kä ye sribebare ne kwe mräkätre jatai jatäri yei rabadre gare niaratre nämäne Jehová mike täte metre arato. Nitre israelita nünanka nedrinkri yekwe kukwe mikani gare kwin jai ye köböire niaratre ñaka nitre israelita mada kukwebätä bentre ye murie ketani yebätä namanintre debe bien raba ruin nie. w18.08 5 párr. 9, 10

Pablo mikani gare ye erere, nita Ngöbö mike täte akwa ni raba kukwe blo nuainne arato. Nitre tä ja mike ngite yebe Jehová täbe ja kete nütüta kwetre raba ruin nie. Ni iti törbadre ja ketai Ngöböbe o tä ja ngwen metre Ngöböi niedre kwe, akwa Ngöböta kain ngäbiti erametre ye ni ñan raba niere (1 Cor. 10:1-5). Nibira gare nie ye erere, Moisés nämäne ngutuä Sinaí yebiti abokän namani ngrötöte ye ngwane, nitre israelita namani rubun. Ye erere arato, ni kristiano raba nemen rubun, ñobätä ñan aune köbö kri Jehovakwe aune kä mrä ye tä mente krubäte rabadre ruin nie. Kukwe ye rabadre bare ye tä mente krubäte o kukwe ye ñaka metre raba nemen ruin nie. Ni ñaka ja ngwen mokre ngwane, ni töi raba nemen jondron kä nebätä ye jiebiti aune ni ñaka raba ja töi mike Jehová töita ño yebätä. Ye bitikäre, ni raba kä mikekä Ngöböbätä aune ni töi ñaka kukwe nuainbätä ye ni raba nuainne. w18.07 21 párr. 17, 18

Nita nemen gare Jehovai ngwane, kukwe kwin keta kabre tä nemen nikwe. Akwa, ni rabadre ja ketamuko Jehovakwe yekäre, ¿nikwe dre nuaindre? Nikwe niara taredre aune nikwe ja diandrekä mento niara kräke (1 Cor. 8:3). Akwa, nita ja kete ni Rün kä kwinbiti ben ye nikwe ngübadrebiti. Pablo kukwe tikabare nitre kristiano Galacia ie ye erere, ni ñaka rabadre ja mike klabore “üai käme ngwarbe di ñakare” kä nebätä yei, ye abokän ni kä nebätä ni kadre ngäbiti ye nikwe ñaka känändre (Gál. 4:9). Nitre kristiano ye namani gare Ngöböi. Akwa Pablo niebare, niaratre jatani ja töi miketa jondron ñaka ütiäte yebätä. Ye abokän kukwe ne niebare kwe ietre: “Mun ririabare kukwe ja üairebiti, ¿se ñobätä mada munta ja töi miketa jondron ngwarbe aune ñaka ütiäte tuanimetre munkwe yebätä?”. w18.07 8 párr. 5, 6

Nikwe ñaka Ngöbö mikadre täte, ye köböite nikwe ja tare nikadre ye ñan aibe ngwane kukwe ütiäte rabadre gare nie ja töi kräke. Ñakare aune nitre mada käkwe ja mikani ngite kädrieta Bibliabätä yebätä nikwe ñäkädre aune töbikadretaribätä yekwe ni dimikai kukwe ye mike nüke gare jai. Kukweta nemen gare nie ye kite Ngöbökri, aune ye bäri kwin kukwe mada ye kräke. Ñodre, David ñaka Ngöbö kukwei mikani täte aune ja mikani gure ngwarbe kwe Bat-seba ben ye köböite kukwe kri namani kisete (2 Sam. 12:7-14). Ni tädre ñäke texto nebätä ngwane, ni raba töbiketari kukwe ngwantarita nete nebätä: “¿David dre nuaindre ne kwe kukwe tare ye erere ñaka rabadre barebätä? Kukwe ye erere ben tikwe ja tuadre ngwane, ¿tikwe dre nuaindre? ¿Ti gitiadre José ye erere o David kukwe nuainbare ye erere tikwe nuaindre?” (Gén. 39:11-15). Nita ja mike ngite ye köböite kukwe meden tä nemen bare yebätä nikwe töbikaitari ngwane, kukwe käme ye kräke ni brukwä rabai (Amós 5:15). w18.06 17 párr. 5, 7

Kukwe ñaka kwin nuainta ye köböite kukwe kri tä nemen jabätä gobrantre ie. Jesús näire, impuesto ütiä bian nämäne yebätä kukwe kri krubäte nämäne nemen bare. Gobran Roma nämäne nitre gobraine aune nitre Jesús kukwe nuaka ie namani impuesto ütiä biandre krubäte jondron nämäne kwetre, kä kwetre aune ju kwetre yebätä. Aune nitre impuesto käräkä ye ñaka nämäne kukwe kwin nuainne, yebätä kukwe kri krubäte nämäne nitre kisete namani ruin ietre. Ruäre ngwane, nitre impuesto käräkä ye nämäne ngwian bien nitre sribikä gobranbe ie ne kwe nitre ye rabadre nemen gobrane aune ye köböire niaratre nämäne nemen ngwian bökäne krubäte. Zaqueo, nämäne metrere impuesto kärere Jericó, abokän nämäne ngwian denkä nitre nünanka yete kän ye köböire namani jondron bökäne krubäte (Luc. 19:2, 8). Akwa niara ye ñaka aibe nämäne kukwe ye erere nuainne raba ruin nie. Nitre ja mikaka Jesús rüere tö namani Jesús tuai ja mike nitre impuesto käräkä yekri. Jesús töi gakäre, niaratre kukwe ngwanintari ie “ja ütiä biandre” yebätä, ye abokän gobran romano nämäne nitre nünanka yete gobraine ye jökrä ie nämäne impuesto ütiä biandre (Mat. 22:16-18). Impuesto ütiä kärä nämäne ye ñaka nämäne tuin kwin nitre judío ie, ñobätä ñan aune ye köböite niaratre nämäne ja tare nike gobran Roma kisete. w18.06 5, 6 párr. 8-10

Nita ja mike Satanakri ngwane, kukwe kwin ñaka rabai käre nikwe (Job 21:7-17; Gál. 6:8). ¿Satana tä nitre töi mike ño blo rabadre gare nie ye ñobätä ütiäte krubäte? Ye köböire rabai gare nie, nitre tä kädekani kukwe ükatekäre aune gobrantre ye Jehová tö ni tuai mike ütiäte jai (1 Ped. 2:17). Gobrantre tä kukwe ükete ye ñaka blo ngwane, nikwe kukwe ye mikadre täte ie niara tö (Rom. 13:1-4). Akwa, nikwe ñaka ja mikadre gobrantre kä nebätä yekri gare nie arato (Juan 17:15, 16; 18:36). Ne madakäre, Satana tä nitre töi mike ño blo tä nemen gare nie ye tä ni töi mike kukwe driere. Satana töta nemen Ngöbö kä ye mikai käme aune blitai blobätä ye gare nie, aisete ni tö kukwe metre ye mikai gare nitre ie Ngöbö nikwe yebätä. Nita Ngöbö kä ye mike gare aune nita nuainne kä jutobiti. Nikwe ngwian aune jondron kä nebätä taredre ye köböite kukwe kwin ñaka raba nemen nikwe, akwa Ngöbö taredre ye köböire kukwe kwin raba nemen krubäte nikwe ye gare nie (Is. 43:10; 1 Tim. 6:6-10). w18.05 24 párr. 8, 9

Kukweta nemen jabätä nitre gure ie ye ngwane, ¿niaratre rabadre ja denkä mento o ñakare? Ñobätä ja diandrekä mento kwetre ye Biblia ñaka mike gare. Pablokwe tikani: “Ni mräkä merire tödekaka Jesubti tä gure ni brare ñakare tödekaka Jesubti ben, akwa brare kwe tö nünai janknu ben ne ngwane, brare kwe ye ñan tuametre kwe” (1 Cor. 7:12, 13). Kukwe ja jie ngwankäre ye täbe ütiäte kä nengwane. Ruäre ngwane, “ni brare ñakare tödekaka Jesubti” ye ñan “tö [nämäne] nünai janknu” muko kwe ben ye nämäne bämike. Yebätä nämäne muko kwe mete o nuainne tare aune muko kwe nämäne nemen kukwe tare te raba ruin nie. Ni ye ñaka tö nämäne muko kwe aune ngäbriäntre ngübai o ye köböite muko kwe nämäne nemen di nekä kukwe ja üairebiti. Ye erere ngwane, meritre kukwebätä ye ruäre ie tä nüke gare dre niedre muko yekwe, akwa yebiti ta muko kwe ñan “tö” nünai jankunu ben aune ja diandrekä mento kwe ye bäri kwin tä nüke gare ietre. Akwa meritre ruäre kukwebätä abokän tätre ja töi mike kukwe mada nuainne. Niaratre tä kä ngwen nüke jai aune tätre ja di ngwen kukwe ye ükatekäre. w18.12 13 párr. 14, 16; 14 párr. 17

Lucas 8:5-8, 11-15 yete, ni nura nökaka yebätä Jesukwe blitabare ye ngwane, nura ye abokän “Ngöbö Kukwei” o Gobran Ngöbökwe kukwei drieta ye meden gäräbare kwe. Aune nitre brukwä ye bämikata dobro yebätä. Nura nikani ngitiekä dobro kwin te ye abokän ngätrie namani aune mu namani. Ye bitikäre, ngwä namani 100 biti bäri. Nita Gobran Ngöbökwe kukwei kain ngäbiti ye ngwane, nura nökata dobro kwin te ni raba niere. Nura ye tä kite nirien jankunu nememe ngwä rabadre ye ngwane. Kri mu dati ye nurai mada mrä tä nemen, akwa kri ye mu mada mrä ñaka tä nemen käne. Ye erere arato, ni ñaka tä käne nitre mada mike ja tötikaka Jesukwe, ñakare aune nita käne Gobran Ngöbökwe kukwei nura kwrere ye nökö. ¿Ye abokän nita nuainne ño? Nita Gobran Ngöbökwe kukwei ye driere. Batire batire nita kukwe ye driere nitre ie ngwane, kukwe meden mikani nemen ni brukwäte ye arabe nita driereta ietre (Luc. 6:45; 8:1). Ye medenbätä, kukwe bämikani ye tä driere nie, nikwe kukwe driedre jankunu kukwe kwin nuainkäre ye köböire nikwe kä ngwain nüke jai. w18.05 14 párr. 10, 11

Pablo ñan nämäne juto biare kukwe kwin aibe niekäre ja mräkätre dimikakäre, ñakare aune kukwe mada nuainkäre bäri. Niebare kwe ietre: “Ja moto kuinbti ti tö jändrän tikwe gainte jökrä munkrä amne, ti ne ara jire bike ja gaente au mun kräke” (2 Cor. 12:15). Ye erere arato, nitre umbre ji ngwanka ñan rabadre kukwe kwin aibe niere ja mräkätre dimikakäre, ñakare aune rabadre kukwe mada nuainne arato. Yebiti bämikai kwetre niaratre töita bökän ja mräkätre yebätä (1 Cor. 14:3). Ruäre ngwane, nitre umbre ji ngwanka rabadre mäträre ja mräkätre yebätä dimikakäre. Niaratre tö nuaindi töi jämebiti ngwane, Biblia tä dre driere ye rabadre ngwen törö jai. Jesús murie ketani aune ganinkröta ye bitikäre, konkrekasion keta kabre Asia Menor yebätä mäträbare bökän kwe ye ngwane, kukwe kwin bämikani kwe. Konkrekasion Éfeso, Pérgamo aune Tiatira yebätä jämi mäträre ye känenkri, kukwe kwin niebare kwe töi jämebiti ietre (Apoc. 2:1-5, 12, 13, 18, 19). Nitre umbre ji ngwanka tätre mäträre nitre madabätä ye ngwane, tätre ja ngwen Kristo erere. w18.04 21, 22 párr. 8, 9

Nitre rüne, munta ja di ngwen ne kwe bren käme ñaka reketadrekä monsotre munkwe yebätä. Ñodre, munta ju ükete mrebe aune dre dre käme ye munta denkä jökrä gwi niaratre kriemikakäre bren yebätä. Ye erere arato, película käme, kukwe mikata tuare televisionte, videojuego aune Internet känti kukwe ñaka kwin mikata tuare, abokän raba monsotre töi mike blo Satana töita ye erere, yebätä mun rabadre monsotre munkwe ye kriemike. Jehovakwe mun mikani monsotre munkwe ye ngübakäre kukwe ja üairebiti (Prov. 1:8). Ye medenbätä, munkwe ñaka kä jürä ngwan jabätä kukwe nieta Bibliabätä ja jie ngwankäre ye ükete nuainkäre monsotre munkwe ie. Kukwe meden monsotre munkwe raba tuin aune meden ñaka raba tuin ye munkwe nie ietre aune ñobätä munta kukwe ye nuainmana ietre ye munkwe mika nüke gare ietre (Mat. 5:37). Niaratre jatadre nirien ye ererebätä, kukwe meden kwin aune meden käme Ngöbö kräke ye rabadre gare akwle ietre ye munkwe drie ietre (Heb. 5:14). Munta dre niere yebätä monsotre munkwe raba ja kite, akwa munkwe kukwe ye nuaindi okwäbiti ye rabai bäri kwin niaratre kräke ye munkwe ngwan törö jai (Deut. 6:6, 7; Rom. 2:21). w19.01 16 párr. 8

Monsotre bati raba ja töi mike ja mräkätre niena umbre ye dimikabätä. Monsotre bati raba ribere niaratre ie dre dre kwin namanina bare bätätre sribibätä köbö täte Ngöbö kräke ye niedre kwetre ietre. Monsotre bati aune ja mräkätre niena umbre ye törbai kukwe metre ye tuai ñotra tä trä ngitiekä ye kwrere. Aisete, ni jökrä raba nitre tä nüke Ju Ja Ükarakrö yete ye kain ngäbiti kwin. Nire nire tä gätä kukwe driekäre ye jie ngwen rabadre ja mräkätre niena umbre ye dimike, ne kwe rabadre sribire jankunu ñotra tä trä ngitiekä ye kwrere. Rabadre mike gare kwin jai nitre niena umbre ye kräke, kä tädre kwin ietre kukwe driekäre. Ruäre ngwane, monsotre bati ie ribedre rikadre kukwe driere nitre niena umbre yebe aune dimikakäre arato. Nire ñan raba kukwe driere tä bren yebätä o kukwe mada tä kisete yebätä ye töi mikadre nüke gare kwetre jai arato. Ni mada ie ja ruin ño ye töi mikadre nüke gare jai ngwane, monsotre bati o nitre niena umbre, nitre tä krire kukwe driere o nitre niena kukwe driere mekerabe ye jökrä nikwe dimikai kukwe driere kä jutobiti (Lev. 19:32). w18.06 23 párr. 10-12

Jehovakwe ni mikani kwäre ngite aune gata yebätä ye nikwe mikadre tuin ütiäte jai. Ni kökanintari ye köböire, ni raba Jehová mike täte töi kwinbiti (Sal. 40:8). Nikwe debe biandre Jehovai aune tä ni tuenmetre kukwe ruäre nuainne akwle yebiti nikwe kukwe kwin diandre nuaindre jai arato. Apóstol Pedro mikani gare nie, ni tuanmetreta kukwe ruäre nuainne yebiti nikwe ñaka kukwe käme nuaindre. Pedro kukwe niebare ye tä nitre israelita dre nuainbare kä ngwarbe nötare yekänti ye ngwenta törö nie. Kä nengwane, kukwe ye täbe ütiäte krubäte ni kräke. Satana aune nitre gobrainta kwe ye tä dän, mrö, tomana aune jondron ja näkwitara ye bämike bäri kwin ni okwäkänti. Ruäre ngwane nitre ie ni töi kwita gare ye mikata kukwe mike gare ne kwe ni töi mikadre kwetre ni ñaka jondron ribere jai ye kökö. Ye köböite ni ngöka raba aune ni raba kukwe ñaka kwin den nuaindre jai. w18.04 9, 10 párr. 7, 8