Mga Reperensia Para sa Pagkabuhi kag Pagministeryo nga Workbook Para sa Miting
ABRIL 13-19
MGA BAHANDI SA PULONG SANG DIOS | GENESIS 31
“Si Jacob kag si Laban Naghimo sing Katipan sang Paghidait”
(Genesis 31:44-46) Dali, maghimo kita sing katipan, ikaw kag ako, kag mangin saksi ini sa tunga naton.” 45 Gani nagkuha si Jacob sing bato kag ginpatindog niya ini bilang handumanan nga bato. 46 Nagsiling si Jacob sa iya mga paryente: “Magkuha kamo sing mga bato!” Nagkuha sila sing mga bato kag gintumpok ini. Pagkatapos nagkaon sila didto sa tinumpok nga mga bato.
it-1-E 883 ¶1
Galeed
Pagkatapos makighidait, nakigkatipan si Jacob kag si Laban sa isa kag isa. May angot sa sini, nagpatindog si Jacob sang bato nga haligi kag ginsugo ang iya “mga paryente” nga magtumpok sing mga bato, nga posible daw lamesa, diin sila nagkaon sang pagkaon sang katipan. Pagkatapos sini, gintawag ni Laban ini nga lugar base sa ngalan sang tinumpok, gani gintawag niya ini sa Aramaiko (Sirianhon) nga ngalan nga “Jegar-sahaduta,” pero gintawag ini ni Jacob sa Hebreo nga ngalan nga “Galeed.” Si Laban nagsiling: “Ining tinumpok nga mga bato [sa Hebreo, gal] isa ka saksi [sa Hebreo, ʽedh] sa tunga naton subong nga adlaw.” (Ge 31:44-48) Ang tinumpok nga mga bato (kag ang bato nga haligi) nangin saksi sa tanan nga nagaagi diri. Kag suno sa ginasiling sang bersikulo 49, amo ini “Ang Lalantawan [sa Hebreo, mits·pahʹ],” nga nangin saksi nga nagsugtanay si Jacob kag si Laban nga huptan ang paghidait sa tunga nila kag sang ila mga pamilya. (Ge 31:50-53) Sang ulihi, ang mga bato gingamit sa pareho nga paagi bilang mahipos nga mga saksi.—Jos 4:4-7; 24:25-27.
(Genesis 31:47-50) Gintawag ini ni Laban nga Jegar-sahaduta, apang gintawag ini ni Jacob nga Galeed. 48 Nagsiling si Laban: “Ining tinumpok nga mga bato isa ka saksi sa tunga naton subong nga adlaw.” Gani gintawag ini nga Galeed, 49 kag ang Lalantawan, bangod nagsiling si Laban: “Kabay pa nga bantayan kita ni Jehova kon maglayuay na kita. 50 Kon indi maayo ang pagtratar mo sa akon mga anak nga babayi kag kon mangasawa ka luwas sa akon mga anak, bisan pa wala sing tawo nga saksi sa aton, dumduma nga ang Dios amo ang saksi sa tunga naton.”
it-2-E 1172
Lalantawan
Ang tinumpok nga mga bato nga ginhimo ni Jacob kag gintawag nga “Galeed” (buot silingon, “Saksi nga Tinumpok”) kag “Ang Lalantawan.” Dayon si Laban nagsiling: “Kabay pa nga bantayan kita ni Jehova kon maglayuay na kita.” (Ge 31:45-49) Ining tinumpok nga mga bato ang magapamatuod nga nagatan-aw si Jehova kon ginatuman ni Jacob kag Laban ang ila katipan sang paghidait.
(Genesis 31:51-53) Nagsiling si Laban kay Jacob: “Yari ang tinumpok nga mga bato kag yari ang handumanan nga bato nga ginpatindog ko bilang saksi sa katipan nga ginhimo naton. 52 Ining tinumpok nga mga bato isa ka saksi, kag ang handumanan nga bato nagasaksi man, nga indi ako maglapaw sa sini nga tinumpok nga mga bato agod halitan ka kag indi ka maglapaw sa sini nga tinumpok nga mga bato kag sa sini nga handumanan nga bato agod halitan ako. 53 Kabay pa nga maghukom sa tunga naton ang Dios ni Abraham kag ang Dios ni Nahor, nga Dios sang ila amay.” Kag nagpanumpa si Jacob sa Dios nga ginakahadlukan ni Isaac nga iya amay.
Pagkutkot sing Espirituwal nga mga Hiyas
(Genesis 31:19) Wala si Laban sadto nga tion kay nagapang-alot sia sang iya mga karnero, kag ginkawat ni Raquel ang terapim nga mga estatwa sang iya amay.
it-2-E 1087-1088
Terapim
Ginapakita sang mga nasapwan sang mga arkeologo sa Mesopotamia kag mga lugar nga malapit sa sini nga ang pagpanag-iya sang terapim may epekto sa kon sin-o ang magabaton sang palanublion sang pamilya. Suno sa isa ka tapitapi nga nakita sa Nuzi, ang pagpanag-iya sang mga dios sang isa ka panimalay, sa pila ka sitwasyon, mahimo maghatag sang kinamatarong sa umagad nga lalaki nga mag-atubang sa hukmanan kag angkunon ang mga ginapanag-iyahan sang iya napatay nga ugangan nga lalaki. (Ancient Near Eastern Texts, gin-edit ni J. Pritchard, 1974, p. 219, 220, kag footnote 51) Base sa sini, mahimo nagpensar si Raquel nga makatarunganon lang nga kuhaon niya ang terapim kay gindayaan sang iya amay ang iya bana nga si Jacob. (Ipaanggid ang Ge 31:14-16.) Bangod importante ang terapim kon parte sa kinamatarong sa pagpanubli, mahangpan naton kon ngaa gusto gid ni Laban nga bawion ang mga ini, amo kon ngaa gin-upod pa niya ang iya mga paryente kag ginlagas si Jacob sa kalayuon nga pito ka adlaw nga paglakbay. (Ge 31:19-30) Siempre, wala gid kabalo si Jacob sa ginhimo ni Raquel (Ge 31:32), kag wala man sing ebidensia nga gintinguhaan ni Jacob nga gamiton ang terapim para kuhaon ang palanublion halin sa mga bata nga lalaki ni Laban. Wala gid naggamit si Jacob sang mga diosdios. Ang terapim posible nga nalakip sa mga gindispatsar sang ginlubong ni Jacob sa idalom sang daku nga kahoy nga malapit sa Siquem ang tanan nga diosdios nga ginhatag sa iya sang iya panimalay.—Ge 35:1-4.
(Genesis 31:41, 42) Nag-istar ako sa imo balay sa sulod sang 20 ka tuig. Nag-alagad ako sa imo sa sulod sang 14 ka tuig tungod sa imo duha ka anak nga babayi kag sa sulod sang 6 ka tuig tungod sa imo panong, kag napulo ka beses nga gin bag-o mo ang akon suhol. 42 Kon indi ko kaupod ang Dios sang akon amay, ang Dios ni Abraham kag ang Dios nga ginakahadlukan ni Isaac, ginpalakat mo ako kuntani nga wala gid sing dala. Nakita sang Dios ang akon pag-antos kag pagpangabudlay, gani ginsabdong ka niya kagab-i.”
(1 Pedro 2:18) Ang mga alagad dapat magpasakop sa ila mga agalon upod ang nagakaigo nga kahadlok, indi lamang sa mga maayo kag makatarunganon, kundi sa mga mabudlay man pahamut-an.
Si Jehova—Ang Aton Puluy-an
8 Pag-abot ni Jacob sa Haran, ang iya tiyo nga si Laban nag-amuma gid sa iya kag sang ulihi naghatag kanday Lea kag Raquel subong iya asawa. Apang sang ulihi, gusto dayaan ni Laban si Jacob paagi sa pagbag-obag-o sang iya suhol sing napulo ka beses! (Gen. 31:41, 42) Pero ginbatas ni Jacob ini nga inhustisya, nga nagasalig nga si Jehova padayon nga magatatap sa iya. Gintatap gid sang Dios si Jacob kay sang ginsilingan sia sang Dios nga magpauli sa Canaan, ang patriarka may “madamung panong, mga alagad nga babayi kag mga alagad nga lalaki, kag mga camelyo kag mga asno.” (Gen. 30:43) Bangod sa iya tudok nga pagpasalamat, si Jacob nangamuyo: “Indi ako takus sang kubus gid sang tanan nga malig-on nga paghigugma kag sang tanan nga pagkatutum nga imo ginpakita sa imo alagad, kay upud sa akon sungkud lamang nagtabok ako sa sining Jordan; kag karon nagduha na ako ka hut-ong.”—Gen. 32:10.
Pagbasa sa Biblia
(Genesis 31:1-18) Sang ulihi, nabatian ni Jacob ang ginsiling sang mga anak ni Laban: “Ginkuha ni Jacob ang tanan nga iya sang aton amay. Natipon niya ini tanan nga manggad halin sa ginapanag-iyahan sang aton amay.” 2 Kon magtulok si Jacob kay Laban, nabatyagan niya nga indi na pareho sang una ang panimuot ni Laban sa iya. 3 Nagsiling si Jehova kay Jacob: “Magbalik ka sa duta sang imo mga katigulangan kag sa imo mga paryente, kag kaupod mo ako gihapon.” 4 Dayon nagpadala si Jacob sing mensahe kay Raquel kag kay Lea nga magkadto sila sa latagon sa iya panong, 5 kag nagsiling sia sa ila: Nakita ko nga nagbag-o ang panimuot sang inyo amay sa akon, apang kaupod ko gihapon ang Dios sang akon amay. 6 Nahibaluan gid ninyo nga nag-alagad ako sa inyo amay tubtob sa akon masarangan. 7 Kag gindayaan niya ako kag napulo ka beses na nga gin bag-o niya ang akon suhol, apang wala gintugutan sang Dios nga halitan niya ako. 8 Kon magsiling gani sia, ‘Ang mga may pintokpintok amo ang mangin suhol mo,’ ang bug-os nga panong nagabata sing may pintokpintok; apang kon magsiling sia, ‘Ang mga may gurayguray amo ang mangin suhol mo,’ ang bug-os nga panong nagabata sing may gurayguray. 9 Gani ginakuha sang Dios ang kasapatan sang inyo amay kag ginahatag ini sa akon. 10 Sang isa ka bes, sang magpalais na ang panong, nakita ko sa damgo nga ang mga kanding nga lalaki nga nagalais sa panong may gurayguray, may pintokpintok, kag kambang. 11 Ang anghel sang matuod nga Dios nagsiling sa akon paagi sa damgo, ‘Jacob!’ Kag nagsiling ako, ‘Yari ako.’ 12 Nagsiling sia, ‘Tan-awa, ang tanan nga kanding nga lalaki nga nagalais sa panong may gurayguray, may pintokpintok, kag kambang, kay nakita ko ang tanan nga ginahimo sa imo ni Laban. 13 Ako ang matuod nga Dios sa Betel, diin ginbubuan mo sing lana ang isa ka handumanan nga bato kag diin naghimo ka sing panaad sa akon. Karon maglakat ka kag maghalin sa sini nga duta, kag magbalik ka sa duta nga imo natawhan.’” 14 Nagsiling sa iya si Raquel kag si Lea: “May palanublion pa bala kami sa balay sang amon amay? 15 Indi bala nga ginakabig niya kami nga mga dumuluong, bangod ginbaligya niya kami kag ginagamit niya ang kuarta nga ginahatag para sa amon? 16 Ang tanan nga manggad nga ginkuha sang Dios sa amon amay, amon kag ila sang amon mga anak. Gani himua ang tanan nga ginsiling sang Dios sa imo.” 17 Dayon nanghimos si Jacob kag ginpasakay sa mga kamelyo ang iya mga anak kag ang iya mga asawa, 18 kag gindala niya ang iya bug-os nga panong kag ang tanan nga pagkabutang nga natipon niya, ang kasapatan nga natigayon niya sa Padan-aram, agod magkadto kay Isaac nga iya amay sa duta sang Canaan.
ABRIL 20-26
MGA BAHANDI SA PULONG SANG DIOS | GENESIS 32-33
“Nagapakigdumog Ka Bala Para Mabaton ang Pagpakamaayo?”
(Genesis 32:24) Sang nagaisahanon si Jacob, may nag-abot nga isa ka tawo kag nagpakigdumog sa iya tubtob sa pamanagbanag.
Imo Bala Hanuot nga Ginapangita si Jehova?
Ang Kasulatan nagaunod sing madamo nga halimbawa sadtong naghimo sing hanuot gid nga mga panikasog agod pangitaon si Jehova. Ang isa sa ila amo si Jacob, nga nagpakigdumog sing lakas sa nagmateryalisar nga anghel sang Dios tubtob sa kaagahon. Bilang resulta, ginhatagan si Jacob sing ngalan nga Israel (Nakigsumpong sa Dios) bangod sia “nakigsumpong,” ukon nagpamilit, nagpanikasog sang iya kaugalingon, nagpadayon, sa Dios. Ginpakamaayo sia sang anghel bangod sang iya hanuot nga panikasog.—Genesis 32:24-30.
(Genesis 32:25, 26) Sang makita sang tawo nga indi niya sia madaug, gintandog niya ang lutalutahan sang iya balikawang; kag nagliw-as ang lutalutahan sang balikawang ni Jacob sang nagadumugay sila. 26 Dayon nagsiling ang tawo: “Buy-i ako, kay nagapamanagbanag na.” Nagsabat si Jacob: “Indi ko ikaw pagbuy-an kon indi mo anay ako pagpakamaayuhon.”
it-2-E 190
Piang, Pagkapiang
Ang Pagkapiang ni Jacob. Sang manug-97 anyos na si Jacob, bilog nga gab-i sia nga nakigdumog sa nagpakatawo nga anghel sang Dios. Wala niya ginbuy-an ang anghel asta nga ginpakamaayo sia sini. Samtang nagapakigdumog sia, gintandog sang anghel ang lutalutahan sang balikawang ni Jacob kag nagliw-as ini. Gani nagkiangkiang ang panglakat ni Jacob. (Ge 32:24-32; Ho 12:2-4) Nagapahanumdom yadto kay Jacob nga, bisan “nagpakigbato [sia] sa [anghel sang] Dios kag sa mga tawo, kag nagdaug [sia],” pareho sa ginsiling sang anghel, ang matuod wala niya mapierde ang gamhanan nga anghel sang Dios. Bangod lamang sa katuyuan kag pagtugot sang Dios amo nga ginpasugtan si Jacob nga makigbato sa anghel, para maghatag sing pamatuod nga daku gid ang apresasyon ni Jacob sa pagpakamaayo sang Dios.
(Genesis 32:27, 28) Ginpamangkot sia sang tawo: “Ano ang imo ngalan?” Nagsabat sia: “Jacob.” 28 Nagsiling ang tawo: “Indi na Jacob ang imo ngalan kundi Israel, kay nagpakigbato ka sa Dios kag sa mga tawo, kag nagdaug ka.”
it-1-E 1228
Israel
1. Ang ngalan nga ginhatag sang Dios kay Jacob sang manug-97 anyos sia. Sang gab-i nga nagtabok si Jacob sa manabaw nga bahin sang sapa sang Jabok para sugataon ang iya utod nga si Esau, nakigdumog sia sa isa ka lalaki nga isa gali ka anghel. Bangod wala nag-untat sa pagpakigbato si Jacob, gin-islan ang iya ngalan sing Israel bilang tanda sang pagpakamaayo sang Dios. Bilang pagdumdom sa sini nga hitabo, ginhingalanan ni Jacob ang lugar nga Peniel ukon Penuel. (Ge 32:22-31; tan-awa ang JACOB Num. 1.) Sang ulihi, sa Betel, ginkumpirmar sang Dios ang pag-ilis sang iya ngalan, kag sugod sadto asta nga napatay sia, si Jacob masami nga ginatawag Israel. (Ge 35:10, 15; 50:2; 1Cr 1:34) Pero ang kalabanan sa sobra 2,500 ka beses nga pagsambit sang ngalan nga Israel nagapatuhoy sa kaliwatan ni Jacob bilang isa ka pungsod.—Ex 5:1, 2.
Pagkutkot sing Espirituwal nga mga Hiyas
(Genesis 32:11) Nagapangamuyo ako sa imo, luwasa ako sa kamot sang akon utod nga si Esau, kay nahadlok ako nga basi mag-abot sia kag salakayon niya ako pati na ang mga iloy kag ang ila kabataan.
(Genesis 32:13-15) Kag didto sia nagpaligad sang gab-i. Dayon nagpili sia sing pila niya ka sapat nga iregalo kay Esau nga iya utod: 14 200 ka kanding nga babayi, 20 ka kanding nga lalaki, 200 ka karnero nga babayi, 20 ka karnero nga lalaki, 15 30 ka kamelyo nga nagapatiti sang ila mga tinday, 40 ka baka, 10 ka toro nga baka, 20 ka asno nga babayi, kag 10 ka asno nga lalaki.
Ang Mainayuhon nga Pulong Nagapasanyog sang Maayo nga mga Kaangtanan
10 Ang mainayuhon nga pulong kag maayo nga komunikasyon makabulig sa pagtukod kag sa paghupot sang maayo nga mga kaangtanan. Sa pagkamatuod, ang paghimo sang aton masarangan sa pagpauswag sang aton kaangtanan sa iban magapauswag man sang aton komunikasyon sa ila. Ang paghimo sang sinsero kag maluluy-on nga mga buhat sa iban subong sang pagpangita sang kahigayunan sa pagbulig, paghatag sing tinagipusuon nga regalo, ukon pag-abiabi sa ila, makabulig agod magpabilin nga bukas ang komunikasyon. ‘Magatumpi pa gani ini sing masingkal nga mga baga’ sa isa ka tawo kag magapagua sang iya maayo nga mga kinaiya, sa amo mangin mahapos na istoryahan ang problema.—Roma 12:20, 21.
11 Nahangpan sang patriarka nga si Jacob nga ang mainayuhon nga buhat importante para mapasanyog ang maayo nga kaangtanan. Ang iya kapid nga si Esau akig katama sa iya amo nga nalagyo si Jacob bangod nahadlok sia nga basi patyon sia ni Esau. Pagligad sang malawig nga tinuig, nagbalik si Jacob. Ginsugata sia ni Esau upod ang 400 ka lalaki. Nangamuyo si Jacob nga buligan sia ni Jehova. Dayon ginpauna niya padala ang madamo nga kasapatan subong regalo para kay Esau. Maayo gid ang resulta sini. Sang nagkit-anay sila, nagbag-o na ang panimuot ni Esau, kag nagdalagan sia kag ginhakos si Jacob.—Gen. 27:41-44; 32:6, 11, 13-15; 33:4, 10.
(Genesis 33:20) Naghimo sia didto sing halaran kag gintawag niya ini nga Dios, ang Dios sang Israel.
it-1-E 980
Dios ang Dios sang Israel
Bangod sa pagpakigdumog ni Jacob sa anghel ni Jehova sa Peniel, ginhingalanan sia nga Israel, kag pagkatapos sang mahidaiton nga pagkit-anay nila sang iya utod nga si Esau, nag-istar sia sa Sucot kag sang ulihi sa Siquem. Nakabakal sia diri sang duta halin sa mga anak ni Hamor kag nagpatindog sang iya tolda. (Ge 32:24-30; 33:1-4, 17-19) “Naghimo sia didto sing halaran kag gintawag niya ini nga Dios, ang Dios sang Israel.” (Ge 33:20) Bangod gingamit ni Jacob ang iya bag-o nga ngalan nga Israel kag ginpangalan man niya ini sa halaran, ginpakita niya nga ginabaton niya kag ginaapresyar ini nga ngalan kag ang pag-amlig sa iya sang Dios pabalik sa Ginsaad nga Duta. Ini nga ekspresyon makaisa lang mabasa sa Kasulatan.
Pagbasa sa Biblia
(Genesis 32:1-21) Nagpadayon si Jacob sa paglakat, kag ginsugata sia sang mga anghel sang Dios. 2 Sang makita sila ni Jacob, nagsiling sia: “Kampo ini sang Dios!” Gani gintawag niya ini nga lugar nga Mahanaim. 3 Dayon nagpadala si Jacob sing mga mensahero kay Esau nga iya utod sa duta sang Seir nga teritoryo sang Edom, 4 kag ginsugo niya sila: “Amo ini ang isiling ninyo kay Esau nga akon ginuo, ‘Amo ini ang ginasiling sang imo alagad nga si Jacob: “Nag-istar ako kay Laban sa sulod sang malawig nga tion tubtob subong. 5 Nakatigayon ako sing mga baka, mga asno, mga karnero, kag sing mga alagad nga lalaki kag babayi, kag ginapadala ko ini nga mensahe agod pahibaluon ang akon ginuo, agod kahamut-an mo ako.”’” 6 Sang magbalik kay Jacob ang mga mensahero, nagsiling sila: “Nagkit-anay kami sang imo utod nga si Esau, kag nagapakadto na sia diri sa pagsugata sa imo upod ang 400 ka lalaki.” 7 Hinadlukan gid si Jacob kag nahangawa sia. Gani gintunga niya sa duha ka grupo ang mga tawo nga kaupod niya, kag ang mga panong, ang mga baka, kag ang mga kamelyo. 8 Nagsiling sia: “Kon salakayon ni Esau ang isa ka grupo, makapalagyo pa ang isa ka grupo.” 9 Dayon nagsiling si Jacob: “O Dios sang akon amay nga si Abraham kag Dios sang akon amay nga si Isaac, O Jehova, ikaw nga nagsiling sa akon, ‘Magbalik ka sa imo duta kag sa imo mga paryente kag magahimo ako sing maayo sa imo,’ 10 indi ako takus sang tanan nga mainunungon nga gugma kag sang tanan nga katutom nga ginpakita mo sa imo alagad, kay sang nagtabok ako sa sini nga Jordan sungkod lamang ang akon dala, apang karon duha na ako ka grupo. 11 Nagapangamuyo ako sa imo, luwasa ako sa kamot sang akon utod nga si Esau, kay nahadlok ako nga basi mag-abot sia kag salakayon niya ako pati na ang mga iloy kag ang ila kabataan. 12 Kag nagsiling ka, ‘Magahimo gid ako sing maayo sa imo, kag himuon ko ang imo kaliwat nga pareho sang mga balas sa dagat, nga indi maisip sa kadamuon.’” 13 Kag didto sia nagpaligad sang gab-i. Dayon nagpili sia sing pila niya ka sapat nga iregalo kay Esau nga iya utod: 14 200 ka kanding nga babayi, 20 ka kanding nga lalaki, 200 ka karnero nga babayi, 20 ka karnero nga lalaki, 15 30 ka kamelyo nga nagapatiti sang ila mga tinday, 40 ka baka, 10 ka toro nga baka, 20 ka asno nga babayi, kag 10 ka asno nga lalaki. 16 Gintugyan niya sa iya mga alagad ang mga panong nga gingrupogrupo, kag nagsiling sia sa iya mga alagad: “Mag-una kamo sa pagtabok, kag butangi ninyo sing antad sa ulot sang tagsa ka grupo sang panong.” 17 Ginsugo niya ang nahauna nga alagad: “Kon masugata ka ni Esau nga akon utod kag mamangkot sia, ‘Kay sin-o ka alagad, kag diin ka makadto, kag kay sin-o ini mga sapat?’ 18 isiling mo, ‘Iya ini sang imo alagad nga si Jacob. Regalo niya ini para sa akon ginuo nga si Esau, kag nagasunod sia sa amon.’” 19 Ginsugo man niya ang ikaduha, ang ikatlo, kag ang tanan nga alagad nga nagasunod sa mga grupo sang panong: “Amo ini ang isiling ninyo kay Esau kon masugata ninyo sia. 20 Isiling man ninyo, ‘Nagasunod sa amon ang imo alagad nga si Jacob.’” Kay nagsiling sia sa iya kaugalingon: ‘Kon mapaugdaw ko ang iya kaakig paagi sa regalo nga ipadala ko sa iya, ayhan batunon niya ako kon magkit-anay kami.’ 21 Gani nag-una sa pagtabok ang iya mga alagad dala ang mga regalo, apang nagpabilin sia sa kampo sina nga gab-i.
ABRIL 27–MAYO 3
MGA BAHANDI SA PULONG SANG DIOS | GENESIS 34-35
“Ang Indi Maayo nga Resulta sang Malain nga Kaupdanan”
(Genesis 34:1) Si Dina, nga anak ni Lea kay Jacob, pirme nagagua kag nagapakig-upod sa lamharon nga mga babayi sang duta.
Siquem—Ang Siudad sa Nalupyakan
Paano gintamod sang mga solterito sa siudad ining lamharon nga lin-ay nga pirme nagaduaw sa ila siudad—nga ayhan nagaisahanon? ‘Nakita sia [sang anak nga lalaki sang prinsipe] kag gindala sia kag ginhuliran sia kag ginlugos sia.’ Ngaa ginbutang ni Dina sa katalagman ang iya kaugalingon paagi sa pagpakig-upod sa imoral nga mga Canaanhon? Bangod bala nga kinahanglan niya makig-upod sa katubotubo niya nga pamatan-on nga mga babayi? Batinggilan bala sia kag independiente kaangay sang pila sang iya utod nga mga lalaki? Basaha ang rekord sang Genesis, kag tinguhai nga mahangpan ang kalisod kag kahuy-anan nga nabatyagan nanday Jacob kag Lea bangod sang malain nga mga resulta sang pagkadto sang ila anak nga babayi sa Siquem.—Genesis 34:1-31; 49:5-7; tan-awa man Ang Lalantawan, Hunyo 15, 1985, pahina 31.
(Genesis 34:2) Sang makita ni Siquem si Dina, ginkuha niya si Dina kag ginlugos. Si Siquem anak ni Hamor nga Hevhanon, nga pangulo sang duta.
“Palagyo Kamo sa Seksuwal nga Imoralidad!”
14 Ginhimo ni Siquem ang para sa iya natural lang kag nagakaigo. Bangod nagustuhan niya si Dina, “ginkuha niya si Dina kag ginlugos.” (Basaha ang Genesis 34:1-4.) Nagresulta ini sa sunodsunod nga trahedya nga natabo kay Dina kag sa iya pamilya.—Genesis 34:7, 25-31; Galacia 6:7, 8.
(Genesis 34:7) Apang nabalitaan sang mga anak ni Jacob ang natabo, gani nagpauli sila dayon. Naglain gid ang ila buot kag naakig gid sila bangod ginpakahuy-an niya ang Israel paagi sa paghulid sa anak ni Jacob, butang nga indi dapat himuon.
(Genesis 34:25) Apang sang ikatlo nga adlaw, sang mabatyagan pa nila ang sakit, ang duha ka anak ni Jacob nga si Simeon kag si Levi, nga mga utod ni Dina, nagkuha sang ila espada, kag wala sing nagsuspetsa sa ila sang nagkadto sila sa siudad kag ginpatay nila ang tanan nga lalaki.
Kon may Makasala sa Imo
Sa masami, gusto sang mga tawo nga makabalos agod maumpawan ang sakit nga ila nabatyagan. Halimbawa, ginasugiran kita sang Biblia nga sang nahibaluan sang mga anak nga lalaki sang Hebreo nga patriarka nga si Jacob nga ginlugos ni Siquem nga taga-Canaan ang ila utod nga si Dina, “naglain gid ang ila buot kag puwerte gid ang ila kaakig.” (Genesis 34:1-7, Ang Pulong sang Dios) Gani, ginplanuhan sang duha ka anak nga lalaki ni Jacob nga balusan si Siquem kag ang iya panimalay. Gin-into kag ginpamatay ni Simeon kag ni Levi ang tanan nga lalaki sa siudad sang Canaan pati na si Siquem.—Genesis 34:13-27.
Nasolbar bala ang ila problema kay nagbalos sila? Sang nahibaluan ni Jacob ang ginhimo sang iya mga anak, gin-akigan niya sila: “Gingamo ninyo ako sa paghimo sa akon nga kangil-aran sa mga pumuluyo sang duta, . . . kag kon magtingub sila batok sa akon kag awayon ako, malaglag ako, ako kag ang akon panimalay.” (Genesis 34:30) Huo, sa baylo nga masolbar ang problema, baliskad ang resulta sang ila pagtimalos. Ang pamilya ni Jacob kinahanglan na karon maghalong kay basi balusan man sila sang mga kaingod nila. Agod malikawan ini, ginsugo sang Dios si Jacob nga sayluhon ang iya pamilya sa Betel.—Genesis 35:1, 5.
Pagkutkot sing Espirituwal nga mga Hiyas
(Genesis 35:8) Sang ulihi, napatay ang yaya ni Rebeca nga si Debora kag ginlubong sia malapit sa Betel sa idalom sang kahoy nga oak. Gani gintawag niya ini nga Alon-bacut.
it-1-E 600 ¶4
Debora
1. Yaya ni Rebeca. Sang naghalin si Rebeca sa panimalay sang iya amay nga si Betuel para magsaylo sa Palestina agod mangin asawa ni Isaac, nag-upod si Debora sa iya. (Ge 24:59) Pagkatapos sang tinuig nga pagpangalagad sa panimalay ni Isaac, nagpabilin si Debora sa panimalay ni Jacob, mahimo sang napatay si Rebeca. Maathag nga mga 125 ka tuig ang nagligad sa tapos mapamana ni Rebeca si Isaac, napatay si Debora kag ginlubong sa idalom sang daku nga kahoy sa Betel. Ang ngalan sang kahoy (Alon-bacut, buot silingon, “Kahoy nga Oak sang Paghilibion”) nagapakita nga palangga gid sia ni Jacob kag sang panimalay sini.—Ge 35:8.
(Genesis 35:22-26) Isa ka bes, sang nagaistar si Israel sa amo nga duta, naghulid si Ruben kay Bilha nga babayi sang iya amay, kag nabalitaan ini ni Israel. Si Jacob may 12 ka anak nga lalaki. 23 Ang mga anak ni Jacob kay Lea amo ang iya panganay nga si Ruben, dayon si Simeon, si Levi, si Juda, si Isacar, kag si Zebulon. 24 Ang mga anak niya kay Raquel amo si Jose kag si Benjamin. 25 Ang mga anak niya kay Bilha, nga alagad ni Raquel, amo si Dan kag si Neptali. 26 Ang mga anak niya kay Zilpa, nga alagad ni Lea, amo si Gad kag si Aser. Amo ini sila ang mga anak ni Jacob nga natawo sa Padan-aram.
Mga Pamangkot Gikan sa mga Bumalasa
Sa Israel sang una, kinamatarong lang bala sang panganay ang halinan sang katigulangan sang Mesias?
Amo sini sadto ang aton pagpati kay daw ginapakita ini sang Hebreo 12:16. Ini nga bersikulo nagasiling nga si Esau “wala nagaapresyar sa sagrado nga mga butang” kag “ginbaylo ang iya mga kinamatarong subong panganay” kay Jacob sa isa lang ka pagkaon. Daw ginapahangop sini nga sang natigayon na ni Jacob ang “kinamatarong subong panganay,” nakalipikar man sia nga mangin katigulangan sang Mesias.—Mat. 1:2, 16; Luc. 3:23, 34.
Pero ang pagbinagbinag sang rekord sa Biblia magapakita nga indi tanan nga katigulangan sang Mesias panganay. Yari ang pila ka ebidensia:
Sa mga anak ni Jacob (Israel), si Ruben ang iya panganay kay Lea. Sang ulihi, si Jose ang iya nangin panganay kay Raquel, ang mas palangga niya nga asawa. Sang nakasala si Ruben, ang kinamatarong subong panganay ginsaylo kay Jose. (Gen. 29:31-35; 30:22-25; 35:22-26; 49:22-26; 1 Cron. 5:1, 2) Pero ang katigulangan sang Mesias wala maghalin kay Ruben ukon kay Jose. Naghalin ini kay Juda, ang ikap-at nga anak ni Jacob kay Lea.—Gen. 49:10.
Pagbasa sa Biblia
(Genesis 34:1-19) Si Dina, nga anak ni Lea kay Jacob, pirme nagagua kag nagapakig-upod sa lamharon nga mga babayi sang duta. 2 Sang makita ni Siquem si Dina, ginkuha niya si Dina kag ginlugos. Si Siquem anak ni Hamor nga Hevhanon, nga pangulo sang duta. 3 Indi na madula sa iya hunahuna si Dina nga anak ni Jacob. Naluyag gid sia sa lamharon nga babayi gani ginpabutyag niya ang iya gugma sa iya. 4 Sang ulihi, nagsiling si Siquem kay Hamor nga iya amay: “Pangitai sing paagi nga mangin asawa ko ining lamharon nga babayi.” 5 Sang mabalitaan ni Jacob nga ginhimuslan si Dina nga iya anak, yara sa latagon ang iya mga anak nga lalaki upod ang iya panong. Gani wala sing ginsugiran si Jacob tuhoy sini tubtob nga nakapauli sila. 6 Sang ulihi, nagkadto kay Jacob si Hamor nga amay ni Siquem agod makighambal sa iya. 7 Apang nabalitaan sang mga anak ni Jacob ang natabo, gani nagpauli sila dayon. Naglain gid ang ila buot kag naakig gid sila bangod ginpakahuy-an niya ang Israel paagi sa paghulid sa anak ni Jacob, butang nga indi dapat himuon. 8 Nagsiling si Hamor sa ila: “Naluyag gid si Siquem nga akon anak sa imo anak nga babayi. Palihug ihatag ninyo sia sa iya agod mangin asawa niya, 9 kag mag-inasawahay kita. Ihatag ninyo sa amon ang inyo mga anak nga babayi, kag kuhaon ninyo para sa inyo ang amon mga anak nga babayi. 10 Mahimo kamo mag-istar upod sa amon, kag mahimo kamo makaangkon sing duta diri. Mahimo kamo makanegosyo kag mag-istar diri.” 11 Dayon nagsiling si Siquem sa amay kag mga utod ni Dina: “Kabay pa nga mahamuot kamo sa akon. Ihatag ko sa inyo ang bisan ano nga pangayuon ninyo sa akon. 12 Makapangayo kamo sa akon sing daku gid nga dote kag regalo. Ihatag ko ang bisan ano nga isiling ninyo sa akon. Ihatag lang sa akon ining lamharon nga babayi agod mangin asawa ko.” 13 Nagdesisyon ang mga anak ni Jacob nga tuntuhon si Siquem kag ang iya amay nga si Hamor bangod ginhimuslan niya si Dina nga ila utod. 14 Nagsiling sila: “Indi namon mahatag ang amon utod sa isa ka lalaki nga wala matuli, bangod kahuy-anan ini sa amon. 15 Mapasugot kami sa inyo sa isa ka kondisyon: magpatuli ang tanan ninyo nga lalaki agod mangin pareho namon kamo. 16 Dayon ihatag namon ang amon mga anak nga babayi sa inyo, kag kuhaon man namon para sa amon ang inyo mga anak nga babayi, kag magaistar kami kaupod ninyo kag mangin isa kita ka katawhan. 17 Apang kon indi kamo magpamati sa amon kag indi kamo magpatuli, kuhaon namon ang amon manghod nga babayi kag maglakat.” 18 Nagustuhan ni Hamor kag ni Siquem nga anak ni Hamor ang ila ginsiling. 19 Wala mag-usik sing tion ang pamatan-on nga lalaki sa paghimo sang ila ginpangabay, bangod naluyag gid sia sa anak nga babayi ni Jacob kag sia ang pinakadungganon sa bug-os nga panimalay sang iya amay.