Pamangkot sang mga Pamatan-on . . .

Ano Naman ang Tuhoy sa Pagpabugal sa Rasa?

“Isa sang akon kaupod nga mga estudyante ang masami nagahambal tuhoy sa rasa kag duag sang iban nga tawo,” panghayhay sang 17 anyos nga si Tanya. “Masami sa iya mga paghambalanay, nagasiling sia nga labaw sia sa ila.”

KINAANDAN lamang nga ipabugal sang isa ang iya pamilya, kultura, pinulungan, ukon ang iya duog nga natawhan. “Isa ako ka Vietnamese,” siling sang 15 anyos nga dalagita nga si Phung, “kag ginapabugal ko ang akon kultura.”

Apang, sa masami, ang pagpabugal sa rasa naangot sa rasismo. Sa amo ining bugal mahimo nga mangin isa ka kanser nga amat-amat nga nagaguba sa mga relasyon, bisan pa magpakunokuno ini nga pagkamatinahuron. Si Jesucristo nagsiling: “Gikan sa kabuganaan sang tagipusuon ang baba nagahambal.” (Mateo 12:34) Kag ang madalom nga balatyagon sang pagkasuperyor​—⁠ukon sang pagtamay​—⁠masami nga nagautwas, nagatuga sing kasakit kag kahapdi.

Kon kaisa ang pagpabugal sa rasa nangin masingki. Sining nagliligad nga mga tinuig gingatungan sini ang mga inaway, mga kinagubot, kag maduguon nga “pagpapas sa lahi.” Apang, indi na kinahanglan nga makasaksi ikaw sang pagpatulo sang dugo agod imo mahibaluan ang malain nga bahin sang pagpabugal sa rasa. Halimbawa, makita mo bala ini sa eskwelahan, sa trabaho, ukon sa imo kaingod? “Huo,” paathag sang isa ka Cristianong pamatan-on nga si Melissa. “Ang pila sang akon kaupod nga estudyante nagauligyat sang mga kabataan nga lain sing tono kon maghambal, kag nagasiling sila nga mas maayo sila sangsa ila.” Pareho man sini ang report ni Tanya: “Mabatian ko sa eskwelahan ang mga kabataan nga talangkod nga nagasiling sa iban: ‘Mas maayo ako sa imo.’ ” Sa isa ka surbe sa Estados Unidos, halos katunga sang ginpamangkot ang nagsiling nga personal sila nga nakaeksperiensia sing pag-ihig-ihig sa rasa sang nagligad nga tuig. “Nagalala ang kinagamo sa rasa sa akon eskwelahan,” siling sang pamatan-on nga si Natasha.

Halimbawa, nagapuyo ikaw sa isa ka pungsod ukon duog nga may nagadagsa nga mga imigrante, nga talalupangdon nga nagbag-o sa kahimtangan sang inyo eskwelahan, kasilingan, ukon Cristianong kongregasyon. Nasaw-ahan ka bala sa sini? Nian, mahimo nga ang pagpabugal sa rasa nagapangibabaw sa imo panghunahuna nga wala mo mahibalui.

Nagakaigo Kontra sa Dinagakaigo nga Bugal

Nagakahulugan bala ini nga ang bugal malain? Indi gid man. Ang Biblia nagapakita nga may husto nga duog ang nagakaigo nga sahi sang bugal. Sang ginsulatan ni apostol Pablo ang mga Cristiano sa Tesalonica, sia nagsiling: “Ginapabugal namon kamo sa tunga sang mga kongregasyon sang Dios.” (2 Tesalonica 1:⁠4) Sing kaanggid, ang pagbatyag sing pagpabili sa kaugalingon maayo kag normal. (Roma 12:⁠3) Gani indi sayop ang pila ka pagpabugal sang isa sa iya rasa, pamilya, lenguahe, duag, ukon duog nga natawhan. Wala ginapatuman sang Dios nga ikahuya naton ina nga mga butang. Sang nasal-an si apostol Pablo nga isa ka Egiptohanon nga kriminal, wala sia magpangalag-ag sa pagsiling: “Ako, sa katunayan, isa ka Judiyo, halin sa Tarso sa Cilicia, banwahanon sang dikubos nga siudad.”​—⁠Binuhatan 21:⁠39.

Apang, mangin malain ang pagpabugal sa rasa kon ginapalambo sini ang sobra nga pagpabugal sa kaugalingon ukon kon ginapahulag sini ang isa nga pakanubuon ang iban. Ang Biblia nagasiling: “Ang kahadlok kay Jehova nagakahulugan sing pagdumot sa malaut. Ang pagpakataas sa kaugalingon kag bugal kag ang dalan nga malaut kag ang balingag nga baba ginadumtan ko.” (Hulubaton 8:​13) Kag ang Hulubaton 16:18 nagasiling: “Ang bugal nagauna sa kalaglagan, kag ang matinaastaason nga espiritu nagauna sa pagkasandad.” Busa ang pagpabugal nga ang isa naghalin sa superyor nga rasa ginakangil-aran sang Dios.​—⁠Ipaanggid ang Santiago 4:⁠16.

Ang mga Ginhalinan Sang Pagpabugal sa Rasa

Ano ang kabangdanan nga ginapabugal gid sang mga tawo ang ila rasa? Ang libro nga Black, White, Other, ni Lise Funderburg, nagasiling: “Para sa kalabanan nga tawo, ang ila una (kag nagapadayon) nga panghunahuna sa rasa naghalin sa mga ginikanan kag pamilya.” Sing makapasubo, ang panghunahuna nga ginpaliton sang pila ka ginikanan indi balanse ukon tiko. Ang pila ka pamatan-on mahimo direkta nga ginahambalan nga ang ila rasa superyor kag ang iban nga rasa tuhay ukon kubos. Apang, sa masami, makit-an sang mga pamatan-on nga ang ila mga ginikanan wala gani nagapakig-angot sa mga tawo nga lain sing rasa. Ini man may makusog nga impluwensia sa ila panghunahuna. Ginapakita sang mga surbe nga walay sapayan nga ang mga tin-edyer kag mga ginikanan may nagkalainlain nga pagtamod tuhoy sa panapton ukon musika, kalabanan sang mga pamatan-on nagaugyon sa pagtamod sang ila mga ginikanan tuhoy sa rasa.

Ang indi balanse nga pagtamod sa rasa mahimo man maglambo subong resulta sang pagpigos kag pagmaltratar. (Manugwali 7:⁠7) Halimbawa, natalupangdan sang mga edukador nga ang mga kabataan sang ginatawag nga grupo sang minoriya masami nga wala sing pagsalig sa kaugalingon. Agod matadlong ini, ang pila ka edukador naghimo sing mga kurikulum nga nagatudlo sa kabataan sang kasaysayan sang ila rasa. Sing talalupangdon, ang mga kritiko nangatarungan nga ining pagpadaku sa pagpabugal sa rasa magaresulta lamang sa rasismo.

Ang personal nga eksperiensia makaamot man sa pagpalambo sing dinagakaigo nga mga panimuot sa rasa. Ang malain nga inagihan upod sa isa ka tawo nga lain sing rasa mahimo magapahinakop sa isa nga ang tanan nga miembro sang sina nga rasa makaulugot ukon dungol. Mahimo man mapukaw ang negatibo nga mga balatyagon kon ginapadaku sang media ang mga binangig sa rasa, pagpamintas sang mga pulis, kag mga pagprotesta ukon kon ginapakalain nila ang etniko nga mga grupo.

Ang Mito Sang Pagkasuperyor Sang Rasa

Ano naman ang tuhoy sa ginasiling sang iban nga ang ila rasa may kinamatarong nga magbatyag nga superyor sa iban? Ti, ang ideya nga ang katawhan mahimo bahinbahinon sa nagkalainlain nga mga rasa indi gani nagakaigo. Ang isa ka artikulo sa Newsweek nagreport: “Para sa mga sientipiko nga nagtuon, ang rasa isa ka mabudlay nga ideya nga indi mapaathag.” Matuod, mahimo nga may “hilmunon nga kinatuhayan sa duag sang panit, sahi sang buhok kag korte sang mga mata ukon ilong.” Apang, ginsiling sang Newsweek nga “ining mga kinatuhayan hapaw lamang​—⁠kag bisan ano ang ila himuon, wala mapakita sang mga sientipiko ang mga kinatuhayan nga nagapatuhay sa isa ka rasa gikan sa iban pa. . . . Ang pat-od, para sa kalabanan nga mga sientipiko nga nagapangabudlay sa sining mga patag, amo nga ang rasa isa lamang ka ‘sosyal nga ideya’​—⁠isa ka [makahuluya] nga pagsamo sang pag-ihig-ihig, disparatis kag mito.”

Bisan pa nga may sientipikong kinatuhayan sa mga rasa, ang ideya tuhoy sa isa ka “putli” nga rasa indi matuod. Ang The New Encyclopedia Britannica nagasiling: “Wala sing putli nga mga rasa; ang tanan nga grupo sang mga rasa nga nagaluntad karon nagasalamo.” Bisan ano man ini, ang Biblia nagatudlo nga ang Dios ‘naghimo gikan sa isa ka tawo sang mga tawo sa tagsa ka pungsod.’ (Binuhatan 17:26) Bisan ano man ang duag sang panit, sahi sang buhok, ukon hitsura, may isa lamang ka rasa​—⁠ang tawhanon nga rasa. Ang tanan nga katawhan naghalin lamang sa isa ka pamilya paagi sa aton katigulangan nga si Adan.

Ang dumaan nga mga Judiyo nakahibalo sing maayo tuhoy sa isa ka ginhalinan sang tanan nga rasa. Apang, bisan sa tapos nangin mga Cristiano, ang iban nagpati gihapon nga superyor sila sa mga di-Judiyo​—⁠lakip sa ila di-Judiyo nga mga masigkatumuluo! Gindula ni apostol Pablo ang pagtamod tuhoy sa pagkasuperyor sa rasa paagi sa pagsiling, subong ginrekord sa Roma 3:9: “Ang mga Judiyo kag mga Griego napaidalom tanan sa sala.” Busa, wala sing isa ka rasa ang makapabugal nga may pinasahi nga tindog sa Dios. Sa pagkamatuod, paagi lamang sa pagtuo kay Jesucristo nga ang mga indibiduwal mahimo makatigayon sing kaangtanan upod sa Dios. (Juan 17:⁠3) Kag kabubut-on sang Dios nga ang “tanan nga sahi sang mga tawo maluwas kag makadangat sa sibu nga ihibalo sang kamatuoran.”​—⁠1 Timoteo 2:⁠4.

Ang imo pagkilala nga ang tanan nga rasa alalangay sa mga mata sang Dios makaapektar sing daku sa imo pagtamod sa imo kaugalingon kag sa iban. Magapahulag ini sa imo nga tratahon ang iban nga may dignidad kag pagtahod, nga apresyahon kag dayawon ang ila mga kinatuhayan. Halimbawa, ang pamatan-on nga si Melissa, nga ginhinambitan kaina, wala magbuylog sa iya mga kaupod sa eskwelahan sa pagkadlaw sa mga pamatan-on nga nagahambal nga may dumuluong nga tono. Sia nagsiling: “Ginatamod ko yadtong nagahambal sing duha ka lenguahe nga maalam. Bisan luyag ko maghambal sing iban nga lenguahe, isa lamang ang akon mahambal.”

Dumduma, man, nga walay sapayan nga ang katawhan sang imo rasa kag kultura pat-od nga madamo sing dapat ipabugal, amo man ang katawhan sang iban nga rasa. Kag bisan pa makatarunganon nga ipabugal ang imo kultura kag ang nahimuan sang imo mga katigulangan, mas labi nga makaalayaw nga ipabugal kon ano ang imo personal nga mga hinimuan paagi sa pagpanikasog kag pagpangabudlay sing lakas! (Manugwali 2:24) Sa katunayan, may isa ka hinimuan nga ginasugo ikaw sang Biblia nga ipabugal. Subong ginpakita sang Jeremias 9:​24, ang Dios mismo nagsiling: “Pabayai ang isa nga nagapabugal sa iya kaugalingon magpabugal sang iya kaugalingon tungod sining mga butang, nga nakatigayon sing paghangop kag ihibalo sa akon, nga ako amo si Jehova.” Makahimo ka bala sina nga pagpabugal?

[Piktyur sa pahina 19]

Ang pagkahibalo sa pagtamod sang Dios sa rasa makabulig sa aton nga malipay sa pagpakig-upod sa katawhan sang iban nga rasa