Gintudlo Bala sang Dumaan nga Iglesia nga ang Dios Trinidad?

Bahin 1—Gintudlo Bala ni Jesus kag sang Iya mga Disipulo ang Doktrina sang Trinidad?

Gintudlo bala ni Jesus kag sang iya mga disipulo ang doktrina sang Trinidad? Gintudlo bala ini sang mga lider sang iglesia sang nagsunod nga pila ka siglo? Paano ini nagsugod? Kag ngaa importante nga mahibaluan ang kamatuoran nahanungod sini nga pagtuluuhan? Sugod sa Bahin 1 sa sini nga guwa, binagbinagon sang Ang Lalantawan ining mga pamangkot sa isa ka serye sang mga artikulo. Ang iban pa nga mga artikulo sa sini nga serye magaguwa sa ulihi nga mga guwa.

GINAKILALA sang mga nagabaton sa Biblia subong Pulong sang Dios nga may salabton sila sa pagtudlo sa iban nahanungod sa Manunuga. Nahisayran man nila nga ang ideya sang ila ginatudlo nahanungod sa Dios dapat mangin matuod.

Ginsabdong sang Dios ang “mga manuglugpay” ni Job bangod sang indi paghimo sini. “Si Jehova nagsiling kay Elifaz nga Temanhon: ‘Ang akon kasingkal nagadabdab batok sa imo kag batok sa imo duha ka abyan, kay wala kamo makapamulong nahanungod sa akon sang butang nga matarong, subong sa akon alagad nga si Job.’ ”​—⁠Job 42:⁠7.

Si apostol Pablo, sang ginpaathag ang pagkabanhaw, nagsiling nga kita “masapwan nga dimatuod nga mga saksi sang Dios” kon magtudlo kita sing butang nahanungod sa mga hilikuton sang Dios nga indi matuod. (1 Corinto 15:15) Bangod amo sini sa panudlo nga pagkabanhaw, dapat kita maghalong kon nagapanudlo kita nahanungod sa kon sin-o ang Dios!

Ang Doktrina sang Trinidad

Ang halos tanan nga relihion sang Cristiandad nagatudlo nga ang Dios Trinidad. Ginatawag sang The Catholic Encyclopedia ang Trinidad nga panudlo nga amo “ang nagapanguna nga doktrina sang Cristianong relihion,” kag ginapaathag ini sing subong sini:

“Sa paghiusa sang Pagka-Dios may Tatlo ka Persona, ang Amay, ang Anak, kag ang Balaan nga Espiritu, kag ining Tatlo ka Persona matuod gid nga tuhay sa isa kag isa. Sa amo, suno sa mga pulong sang Atanasiano nga Kredo: ‘Ang Amay Dios, ang Anak Dios, kag ang Balaan nga Espiritu Dios, apang indi tatlo ka Dios kundi isa ka Dios.’ . . . Ang mga Persona wala sing katapusan kag magkatupong: sila tanan wala gintuga kag labing gamhanan.”¹

Ang The Baptist Encyclopædia nagahatag sing kaanggid nga paglaragway. Ini nagasiling:

“[Si Jesus] amo . . . ang dayon nga si Jehova . . . Ang Balaan nga Espiritu amo si Jehova . . . Ang Anak kag ang Espiritu tupong gid sa Amay. Kon sia si Jehova amo man sila.”²

Ang mga Manugpamatok Ginpakamalaut

Sang 325 C.⁠E., ang isa ka konsilyo sang mga obispo sa Nicea sa Asia Minor naghimo sing isa ka kredo nga nagdeklarar nga ang Anak sang Dios “matuod nga Dios” subong nga ang Amay “matuod nga Dios.” Ang bahin sadto nga kredo nagsiling:

“Apang tuhoy sa ila nga nagasiling, May [tion] nga [ang Anak] indi subong, kag, Antes matawo indi Sia subong, kag nga Sia nagluntad gikan sa wala, ukon nagasiling nga ang Anak sang Dios may tuhay nga pagkahuman ukon kinaugali, ukon gintuga, ukon mahimo maliwat ukon mabag-o​—⁠ginapakamalaut sang Iglesia Katolika ini sila.”³

Sa amo, ang bisan sin-o nga nagapati nga ang Anak sang Dios indi walay katapusan subong sa Amay ukon nga ang Anak gintuga ginahukman sa walay katapusan nga kamatayon. Mahanduraw sang isa ang pag-ipit sa pag-ugyon nga ginpatuman sini sa kadam-an sang ordinaryo nga mga tumuluo.

Sang tuig 381 C.⁠E., may isa pa ka konsilyo nga nagsapol sa Constantinople kag nagdeklarar nga ang balaan nga espiritu dapat simbahon kag himayaon subong sang Amay kag sang Anak. Isa ka tuig sang ulihi, sang 382 C.⁠E., ang isa pa ka sinodo nagsapol sa Constantinople kag ginpalig-on sini ang bug-os nga pagkadios sang balaan nga espiritu.⁴ Sadto gihapon nga tuig, sa atubangan sang konsilyo sa Roma, si Papa Damaso nagpresentar sing isa ka koleksion sang mga panudlo nga dapat pakamalauton sang iglesia. Ang dokumento, nga gintawag nga Tomo ni Damaso, naglakip sang masunod nga mga pinamulong:

“Kon ipanghiwala sang bisan sin-o nga ang Amay dayon, nga ang Anak dayon, kag nga ang Balaan nga Espiritu dayon: sia isa ka erehes.”

“Kon ipanghiwala sang bisan sin-o nga ang Anak sang Dios matuod nga Dios, subong nga ang Amay matuod nga Dios, nagapanag-iya sang bug-os nga gahom, nakahibalo sang tanan nga butang, kag tupong sa Amay: sia isa ka erehes.”

“Kon ipanghiwala sang bisan sin-o nga ang Balaan nga Espiritu . . . matuod nga Dios . . . nagapanag-iya sang bug-os nga gahom kag nakahibalo sang tanan nga butang, . . . sia isa ka erehes.”

“Kon ipanghiwala sang bisan sin-o nga ang tatlo ka persona, ang Amay, ang Anak, kag ang Balaan nga Espiritu, matuod nga mga persona, tupong, dayon, nagaunod sang tanan nga butang nga makita kag dimakita, nga sila labing gamhanan, . . . sia isa ka erehes.”

“Kon ang bisan sin-o nagasiling nga [ang Anak nga] nagpakatawo wala sa langit upod sa Amay samtang yari sia sa duta: sia isa ka erehes.”

“Kon ang bisan sin-o, samtang nagasiling nga ang Amay Dios kag ang Anak Dios kag ang Balaan nga Espiritu Dios, . . . wala nagasiling nga sila isa ka Dios, . . . sia isa ka erehes.”⁵

Ang Jesuita nga mga eskolar nga nagbadbad sining mga pinamulong gikan sa Latin nagdugang sing komento: “Mahimo gid nga ginkabig ni Papa San Celestino I (422-32) ining mga talaksan subong kasuguan; mahimo ini sila kabigon subong kahulugan sang pagtuo.”⁶ ­Kag ang eskolar nga si Edmund J. Fortman nagsiling nga ang tomo nagatiglawas sang “malig-on kag mabakod nga doktrina sang trinidad.”⁷

Kon ikaw isa ka katapo sang relihion nga nagabaton sang Trinidad nga panudlo, ginapaathag bala sining mga pinamulong ang imo pagtuo? Kag nahisayran mo bala nga ang pagpati sa doktrina sang Trinidad suno sa ginatudlo sang mga iglesia nagaobligar sa imo nga dapat mo man patihan nga si Jesus didto sa langit samtang yari sia sa duta? Ining panudlo nagaanggid sa ginsiling sang klerigo sang ikap-at nga siglo nga si Atanasio sa iya libro nga On the Incarnation:

“Ang Pulong [si Jesus] wala ginakuralan sang Iya lawas, ukon nga ang Iya presensia sa lawas nagapugong sa Iya nga mangin sa tanan nga duog. Sang ginhuklas Niya ang Iya lawas wala man Sia mag-untat sa pagdumala sa uniberso paagi sa Iya Hunahuna kag gahom. . . . Sia gihapon ang Tuburan sang kabuhi sang tanan sa uniberso, presente sa tanan nga bahin sini, apang yara sa guwa sang kabug-usan.”⁸

Kon Ano ang Kahulugan sang Doktrina sang Trinidad

Ang iban naghinakop nga ang pagpadungog sing pagkabalaan ukon pagkadios kay Jesus amo lamang ang kahulugan sang Trinidad nga panudlo. Para sa iban, ang pagpati sa Trinidad nagakahulugan lamang sing pagpati sa Amay, sa Anak, kag sa balaan nga espiritu.

Apang, ang suod nga pag-usisa sa mga kredo sang Cristiandad magabuyagyag kon daw ano ka kulang ini nga mga ideya kon ipaanggid sa pormal nga doktrina. Maathag nga ginapakita sang opisyal nga mga kahulugan nga ang doktrina sang Trinidad indi isa ka simple nga ideya. Sa baylo, isa ini ka masibod nga hugpong sang napain nga mga ideya nga gintingob sa sulod sang malawig nga tion kag ginsugpon sa isa kag isa.

Pasad sa laragway sang doktrina sang Trinidad nga naglutaw sa tapos sang Konsilyo sang Constantinople sang 381 C.⁠E., pasad sa Tomo ni Damaso sang 382 C.⁠E., pasad sa Atanasiano nga Kredo nga naglutaw sang ulihi, kag pasad sa iban pa nga dokumento, maathag nga mahibaluan naton kon ano ang buot silingon sang Cristiandad sa doktrina sang Trinidad. Nagalakip ini sang masunod nga mga ideya:

1. Ginasiling nga may tatlo ka balaan nga persona​—⁠ang Amay, ang Anak, kag ang balaan nga espiritu​—⁠sa pagka-Dios.

2. Ang tagsa sining magkatuhay nga mga persona ginasiling nga dayon, wala sing nauna ukon naulihi sa tion.

3. Ang tagsa ginasiling nga labing gamhanan, wala sing mas daku ukon mas kubos.

4. Ang tagsa ginasiling nga labing maalam, nakahibalo sang tanan nga butang.

5. Ang tagsa ginasiling nga matuod nga Dios.

6. Apang, ginasiling nga indi tatlo ka Dios kundi isa lamang ka Dios.

Maathag nga ang doktrina sang Trinidad isa ka masibod nga hugpong sang mga ideya lakip sa dimagkubos ang importante nga mga ideya nga nasambit sa ibabaw kag nagadalahig sing kapin pa, subong ginapakita kon usisaon ang mga detalye. Apang kon ang binagbinagon lamang naton amo ang sadsaran nga mga ideya sa ibabaw, maathag nga kon may ideya nga kuhaon, ang mabilin indi na Trinidad sang Cristiandad. Agod makompleto ang laragway, dapat yara ining tanan nga bahin.

Upod ining mas maathag nga paghangop sa termino nga “Trinidad,” makapamangkot kita karon: Gintudlo bala ini ni Jesus kag sang iya mga disipulo? Kon gintudlo nila ini, dapat kuntani nakompleto na ini sang unang siglo sang aton Komon nga Dag-on. Kag sanglit ang ila gintudlo masapwan sa Biblia, nian ang doktrina sang Trinidad isa ka panudlo sang Biblia ukon indi. Kon amo ini, dapat nga ginatudlo ini sing maathag sa Biblia.

Indi makatarunganon hunahunaon nga si Jesus kag ang iya mga disipulo nagtudlo sa katawhan nahanungod sa Dios apang wala sila ginsugiran kon sin-o ang Dios, labi na kon ang iban nga mga tumuluo ginpangabay nga iampo bisan ang ila kabuhi bangod sa Dios. Busa, mahimo kuntani nga ginpasulabi gid ni Jesus kag sang iya mga disipulo nga tudluan ang iban nahanungod sining importante nga doktrina.

Usisaa ang Kasulatan

Sa Binuhatan kapitulo 17, bersikulo 11, ang mga tawo gintawag nga “dungganon sing panghunahuna” bangod ila “gin-usisa sing mahalungon ang mga Kasulatan sa adlaw-adlaw kon bala matuod gid ining mga butang,” ang mga butang nga gintudlo ni apostol Pablo. Ginpalig-on sila nga gamiton ang mga Kasulatan agod pamatud-an bisan ang mga panudlo sang apostol. Dapat amo man ang himuon mo.

Dumduma nga ang mga Kasulatan “ginbugna sang Dios” kag dapat gamiton sa “pagtadlong sang mga butang, sa pagdisiplina sa pagkamatarong, agod nga ang tawo sang Dios mangin sangkol sing bug-os, nga nasangkapan sing bug-os para sa tagsa ka maayong buhat.” (2 Timoteo 3:​16, 17) Gani kompleto ang Biblia tuhoy sa mga doktrina. Kon matuod ang doktrina sang Trinidad, dapat yari ini sa Biblia.

Ginaagda namon ikaw nga usisaon ang Biblia, labi na ang 27 ka tulun-an sang Cristianong Griegong Kasulatan, agod pamatud-an para sa imo kaugalingon kon gintudlo ni Jesus kag sang iya mga disipulo ang Trinidad. Samtang nagausisa ka, pamangkuta ang imo kaugalingon:

1. Makakita bala ako sing kasulatan nga nagasambit sing “Trinidad”?

2. Makakita bala ako sing kasulatan nga nagasiling nga ang Dios ginahuman sang tatlo ka magkatuhay nga persona, ang Amay, ang Anak, kag ang balaan nga espiritu, apang ang tatlo isa lamang ka Dios?

3. Makakita bala ako sing kasulatan nga nagasiling nga ang Amay, ang Anak, kag ang balaan nga espiritu tupong sa tanan nga paagi, subong sang sa pagkadayon, sa gahom, sa katungdanan, kag sa kaalam?

Bisan anhon mo pa nga pag-usisa, indi ikaw makakita sing isa ka kasulatan nga nagagamit sing tinaga nga Trinidad, ukon makakita ka sing kasulatan nga nagasiling nga ang Amay, ang Anak, kag ang balaan nga espiritu tupong sa tanan nga paagi, subong sang sa pagkadayon, sa gahom, sa katungdanan, kag sa kaalam. Wala sing bisan isa ka kasulatan ang nagasiling nga ang Anak tupong sa Amay sa sining mga paagi​—⁠kag kon may yara sina nga kasulatan, indi ini pamatuod sa Trinidad kundi sa “dualidad.” Wala gid ginatupong sang Biblia ang balaan nga espiritu sa Amay.

Ang Ginasiling sang Madamo nga Eskolar

Madamo nga eskolar, lakip ang mga Trinitaryo, ang nagabaton nga ang Biblia wala nagaunod sing aktuwal nga doktrina sang Trinidad. Halimbawa, ang The Encyclopedia of Religion nagasiling:

“Ang mga eksperto kag mga teologo karon nagaugyon nga ang Hebreong Biblia wala nagaunod sing doktrina sang Trinidad . . . Bisan pa ginalaragway sang Hebreong Biblia ang Dios subong amay sang Israel kag nagagamit sing mga personipikasyon sang Dios subong sang Pulong (davar), Espiritu (ruah), Kaalam (hokhmah), kag Presensia (shekhinah), indi maghisanto sa katuyuan kag espiritu sang Daan nga Testamento nga iangot ining mga ideya sa doktrina sang ulihi sang mga trinitaryo.

“Dugang pa, ang mga eksperto kag mga teologo nagaugyon nga ang Bag-ong Testamento wala man nagaunod sing maathag nga doktrina sang Trinidad. Ang Dios nga Amay amo ang tuburan sang tanan nga (Pantokrator) kag amo man ­ang amay ni Jesucristo; ang ‘Amay’ indi isa ka titulo para sa una nga persona sang Trinidad kundi isa ka tinaga nga pareho sing kahulugan sa Dios. . . .

“Sa Bag-ong Testamento wala sing mga ideya nga nagapahangop tuhoy sa indi mahangpan nga kinaugali sang Dios (‘duna nga trinidad’) ukon ang Bag-ong Testamento nagaunod sing teknikal nga pamulong sang ulihi nga doktrina (hupostasis, ousia, substantia, subsistentia, prosōpon, persona). . . . Indi masuay nga ang doktrina indi mapamatud-an sang makasulatanhon nga ebidensia lamang.”⁹

Tuhoy sa maragtason nga mga kamatuoran tuhoy sa sini nga butang, ang The New Encyclopædia Britannica nagasiling:

“Ang tinaga nga Trinidad ukon ang maathag nga doktrina wala nagalutaw sa Bag-ong Testamento . . .

“Ang doktrina amat-amat nga nahuman sa sulod sang pila ka siglo kag paagi sa madamo nga sinuay. . . .

“Sang ika-4 nga siglo lamang nga ang pagkatuhay sang tatlo kag ang ila paghiusa gintingob sa isa ka ortodokso nga doktrina sang isa ka kinaugali kag tatlo ka persona.”¹⁰

Ang New Catholic Encyclopedia may kaanggid nga pinamulong tuhoy sa ginhalinan sang Trinidad:

“Ginakilala sang mga eksperto kag sang mga teologo sa Biblia, lakip ang nagadugang nga kadamuon sang mga Romano Katoliko, nga ang isa indi dapat maghambal tuhoy sa Trinitaryanismo sa Bag-ong Testamento nga wala ginabag-o ang kahulugan sini. Ginakilala man sang mga istoryador sang doktrina kag sang sistematiko nga mga teologo nga kon ang isa maghambal tuhoy sa wala maliwat nga Trinitaryanismo, ang isa naghalin gikan sa panahon sang Cristianong ginsuguran padulong sa, ibutang ta, katapusan nga beinte-singko ka tuig sang ika-4 nga siglo. Sadto lamang nga ang matawag naton nga pat-od nga doktrina sang mga Trinitaryo nga ‘isa ka Dios sa tatlo ka Persona’ bug-os nga ginpa­sulod sa Cristianong pagkabuhi kag panghunahuna. . . .

“Ang doktrina mismo wala nagapabanaag sang nagaluntad nga ihibalo sang panahon sang ginsuguran; bunga ini sang 3 ka siglo nga paghuman sa doktrina.”¹¹

“Ginpahangop” Bala Ini?

Mahimo magasiling ang mga Trinitaryo nga “ginpahangop” sang Biblia ang Trinidad. Apang ginpautwas ini nga pangangkon madugay na sa tapos masulat ang Biblia. Isa ini ka pagtinguha nga hangpon sa Biblia ang butang nga ginpamat-uran sang mga klerigo sang ulihi na lang nga dapat mangin doktrina.

Pamangkuta ang imo kaugalingon: Ngaa ‘ipahangop’ lamang sang Biblia ang labing importante nga panudlo sini​—⁠sin-o ang Dios? Ang Biblia maathag sa iban pa nga sadsaran nga mga panudlo; ngaa indi sa sini, ang labing importante nga panudlo? Indi bala dapat mag-awtor ang Manunuga sang uniberso sing isa ka libro nga maathag nga nagapakita nga sia Trinidad kon matuod gid ini?

Ang rason kon ngaa ang Biblia indi maathag nga nagatudlo sing doktrina sang Trinidad simple lamang: Ini nga panudlo wala sa Biblia. Kon Trinidad ang Dios, pat-od gid kuntani nga ginpakita niya ini sing maathag agod nga matudlo ini sa iban ni Jesus kag sang iya mga disipulo. Kag ining importante nga impormasyon ginlakip kuntani sa inspirado nga Pulong sang Dios. Wala ini kuntani ginbilin sa dihimpit nga mga tawo agod pangabudlayan pa nila sa ulihi nga mga siglo.

Kon usisaon naton ang mga teksto nga ginatanyag sang mga Trinitaryo subong ebidensia nga ang Biblia ‘nagapahangop’ sing Trinidad, ano ang masapwan naton? Ang bunayag nga pag-usisa nagapahayag nga ang mga kasulatan nga ginatanyag wala nagahambal tuhoy sa Trinidad sang Cristiandad. Sa baylo, ginapilit sang mga teologo sa mga kasulatan ang ila nahuman na nga mga ideya sang Trinidad. Apang ining mga ideya wala sa mga teskto sang kasulatan. Sa kamatuoran, ining mga ideya sang mga Trinitaryo nagasumpakil sa maathag nga pamatuod sang Biblia sa kabilugan.

Ang halimbawa sining mga teksto masapwan sa Mateo 28:​19, 20. Sa sini ang Amay, ang Anak, kag ang balaan nga espiritu dungan nga ginasambit. Ang iban nagapangangkon nga nagapahangop ini sing Trinidad. Apang basaha ining mga bersikulo. May ginasiling bala sa sining mga teksto nga ang tatlo isa ka Dios nga tupong sa pagkadayon, sa gahom, sa katungdanan, kag sa kaalam? Wala. Amo man sa iban pa nga mga teksto nga nagasambit sa tatlo sing dungan.

Para sa ila nga nagatamod sang Mateo 28:​19, 20 subong nagapahangop sing Trinidad sa paggamit sing “ngalan” sa singular nga porma para sa Amay, sa Anak kag sa balaan nga espiritu, ipaanggid palihog ang paggamit sing “ngalan,” sa singular nga porma, para kay Abraham kag kay Isaac sa Genesis 48:⁠16.​—⁠King James Version; New World Translation of the Holy Scriptures.

Ginatudlo man sang mga Trinitaryo ang Juan 1:1 sa iban nga mga badbad, nga sa diin “ang Pulong” ginasiling nga “upod sa Dios” kag subong “Dios.” Apang ang iban nga mga badbad sang Biblia nagasiling nga ang Pulong “isa ka Dios” ukon “balaan,” nga nagakahulugan indi sia ang Dios kundi isa nga gamhanan. Dugang pa, ang bersikulo sang Biblia nagasiling nga “ang Pulong” “upod sa” Dios. Makatarunganon nga ina wala nagalakip sa iya nga sia man ang Dios. Kag bisan ano pa ang ihinakop nahanungod sa “ang Pulong,” ang matuod amo nga duha lamang ka persona ang ginasambit sa Juan 1:​1, indi tatlo. Sa liwat kag liwat, ang tanan nga teksto nga ginagamit sa pagtinguha nga sakdagon ang doktrina sang Trinidad nagakapaslawan sa pagpamatuod sini kon mausisa sing bunayag.

Ang isa ka butang nga binagbinagon amo ini: Kon ang doktrina sang Trinidad gintudlo ni Jesus kag sang iya mga disipulo, nian pat-od nga gintudlo man ini sang nagapanguna nga mga klerigo nga nagsunod sa ila. Apang, gintudlo bala sadtong mga tawo, nga ginatawag karon nga Apostoliko nga mga Amay, ang doktrina sang Trinidad? Ining pamangkot pagabinagbinagon sa Bahin 2 sini nga serye sa masunod nga guwa sang Ang Lalantawan.

Mga Reperensya

1. The Catholic Encyclopedia, 1912, Tomo XV, pahina 47.

2. The Baptist Encyclopædia, gin-edit ni William Cath­cart, 1883, pahina 1168-9.

3. A Short History of Christian Doctrine, ni Bernhard Lohse, 1980 nga Edisyon, pahina 53.

4. Ibid., pahina 64-5.

5. The Church Teaches, ginbadbad kag gin-edit nanday John F. Clarkson, S.J., John H. Edwards, S.J., William J. Kelly, S.J., kag John J. Welch. S.J., 1955, pahina 125-7.

6. Ibid., pahina 125.

7. The Triune God, ni Edmund J. Fortman, 1982 nga Edisyon, pahina 126.

8. On the Incarnation, ginbadbad ni Penelope Lawson, 1981 nga Edisyon, pahina 27-8.

9. The Encyclopedia of Religion, Mircea Eliade, puno nga editor, 1987, Tomo 15, pahina 54.

10. The New Encyclopædia of Religion, Ika-15 nga Edisyon, 1985, Tomo 11, Micropædia, pahina 928.

11. New Catholic Encyclopedia, 1967, Tomo XIV, pahina 295.

[Footnote]

Para sa sa mas kompleto nga pagbinagbinag sini nga mga teksto sang Kasulatan, tan-awa ang brosyur nga Dapat Ka Bala Magpati sa Trinidad?, nga ginbalhag sang Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.

[Laragway sa pahina 19]

Simbahan sa Tagnon, Pransya