Komunikasyon—Indi Paghambalanay Lamang

HANDURAWA ang isa ka kadam-an sang mga turista nga nagatan-aw sa isa ka matahom nga danyag. Bisan pa isa lamang ka danyag ang ginatan-aw sang bug-os nga grupo, indi palareho ang makita sang tagsa ka tawo. Ngaa? Bangod indi palareho ang ginatindugan sang tagsa ka indibiduwal. Wala sing duha ka tawo ang pareho sing ginatindugan sa isa lang ka lokasyon. Dugang pa, indi pareho nga bahin sang danyag ang ginatan-aw sang tanan. Lainlain nga bahin ang nagaganyat sa tagsa ka tawo.

Amo man sini sa pag-asawahay. Bisan pa nagasahuay gid sila, wala sing duha ka tawo ang pareho gid sing pagtamod sa mga butang. Ang bana kag ang asawa nagakatuhay sa mga butang subong sang emosyon, eksperiensia sang bata pa sila, kag sa impluwensia sang pamilya. Ang magkatuhay nga mga pagtamod subong resulta sini mahimo tunaan sang mapait nga pag-away. Si apostol Pablo prangka nga nagsiling: “Ang mga nagaminyo may kasakit kag kasisit-an.”​—⁠1 Corinto 7:​28, The New English Bible.

Ang komunikasyon nagalakip sang panikasog nga pahisantuon ining mga kinatuhayan sa isa-ka-unod nga relasyon. Nagakinahanglan ini sing tion sa paghambalanay. (Tan-awa ang kahon sa pahina 7.) Apang kapin pa ang nadalahig.

Pagpakita sing Paghantop

Ang isa ka hulubaton sa Biblia nagasiling: “Ang tagipusuon sang maalam nagatudlo sa iya sa pagpakita sing paghantop, kag nagadugang sa iya mga bibig sing pagkamahayluhon.” (Hulubaton 16:23) Ang Hebreong tinaga diri nga ginbadbad ‘nagatudlo sa pagpakita sing paghantop’ sadsaran nga nagakahulugan sing mangin mainandamon, mahalungon nga binagbinagon ang mga butang. Busa, ang sentro sang epektibo nga komunikasyon amo ang tagipusuon, indi ang baba. Ang isa ka maayong komunikador dapat nga indi lamang isa ka manughambal; dapat sia mangin isa ka mahinuklugon nga manugpamati. (Santiago 1:19) Dapat niya hantupon ang mga balatyagon kag mga hulusayon sa likod sang makita nga panimuot sang iya tiayon.​—⁠Hulubaton 20:⁠5.

Paano? Kon kaisa sarang ini mahimo paagi sa pagpanilag sa mga kahimtangan nga nagadul-ong sa pag-away. Mabug-at bala ang emosyon ukon lawas sang imo tiayon? May balatian bala sia nga nagaapektar sang iya panimuot? “Daw ano ka makalilipay nga makakita sing nagakaigo gid nga pulong para sa nagakaigo nga okasyon!” siling sang Biblia. (Hulubaton 15:​23, ­Today’s English Version) Sa amo ang pagbinagbinag sa mga kahimtangan makabulig sa imo sa pagpanghikot sing nagakahisuno.​—⁠Hulubaton 25:⁠11.

Apang, sa masami, ang gamot nga kabangdanan sang pag-away wala sa karon nga mga kahimtangan.

Paghangop sa Nagligad

Daku ang ginahimo sang mga naeksperiensiahan naton sang bata pa kita sa pagdihon sang aton panghunahuna sa pagdaku naton. Sanglit ang mag-asawa nagahalin sa magkatuhay nga mga pamilya, indi malikawan ang nagasumpakilay nga mga pagtamod.

Ginapakita ini sang isa ka hitabo nga narekord sa Biblia. Sang ang kaban sang katipan ginbalik sa Jerusalem, dayag nga ginpabutyag ni David ang iya kakunyag. Apang kamusta ang iya asawa nga si Mical? Ang Biblia nagasaysay: “Si Mical, nga anak nga babayi ni Saul, naggawa sa bintana kag nakita si Haring David nga nagatumbo kag nagasaot sa atubang ni Jehova; kag gintamay niya sia sa iya tagipusuon.”​—⁠2 Samuel 6:​14-16.

Ginpakita ni Mical ang walay pagtuo nga panimuot sang iya dimatarong nga amay, nga si Saul. Ang mga komentarista sang Biblia nga sanday C. F. Keil kag F. Delitzsch nagapanugda nga amo sini kon ngaa si Mical ginapatuhuyan sa bersikulo 16 subong “anak nga babayi ni Saul” sa baylo nga asawa ni David. Kon ano man, ang resulta nga pagsabtanay nila maathag nga nagapakita nga si David kag si Mical magkatuhay sing pagtamod sa sining makalilipay nga okasyon.​—⁠2 Samuel 6:​20-23.

Ginapasundayag sining halimbawa nga ang mabudlay hangpon nga mga impluwensia sang pagdaku mahimo bangdan sang magkatuhay nga pagtamod sang bana kag asawa sa mga butang. Matuod ini bisan pa ang duha nahiusa nga nagaalagad kay Jehova. Halimbawa, ang isa ka asawa nga wala ginhatagan sing nagakaigo nga pagsakdag sa emosyon sang bata pa sia mahimo nga magpakita sing labaw sa kinaandan nga pagkinahanglan sing pahanugot kag pasalig. Mahimo nga indi ini mahangpan sang iya bana. “Bisan isa ka gatos ka bes ko pa isiling sa iya nga ginahigugma ko sia,” mahimo ituaw sang bana, “kulang gihapon ina!”

Sa sini nga kahimtangan, ang komunikasyon nagakinahanglan sing “pagtamod, indi sa kaugalingon lamang nga mga butang, kundi man sa mga butang sang iban.” (Filipos 2:⁠4) Sa pagkomunikar, dapat tamdon sang bana ang iya asawa pasad sa nagligad sang iya asawa sa baylo nga pasad sa iya kaugalingon nga pagtamod. Kag, sa pagkamatuod, dapat mapahulag ang asawa nga amo man sini ang himuon sa iya bana.​—⁠1 Corinto 10:⁠24.

Kon ang Nagligad Maabusuhon

Ang personal nga interes ilabi na nga kinahanglanon kon ang tiayon nakaagi anay lugos ukon pag-abuso sa sekso sang bata pa sia​—⁠sing makapasubo, isa ka nagalala nga problema karon. Halimbawa, mahimo mabatyagan sang isa ka asawa nga sa tion sang ila seksuwal nga paghuliray, indi niya mapatuhay ang karon gikan sa nagligad, ang iya bana gikan sa naghimulos anay sa iya, ukon ang seksuwal nga relasyon gikan sa seksuwal nga pag-abuso. Makapaluya ini, labi na kon wala ginabinagbinag sang bana ining sensitibo nga butang pasad sa pagtamod sang iya asawa.​—⁠1 Pedro 3:⁠8.

Bisan pa indi mo mapanas ang nagligad ukon bug-os nga mabulong ang mga epekto sini, daku ang imo mahimo sa paglugpay sa isa ka nagaantos nga tiayon. (Hulubaton 20:⁠5) Paano? “Kamo nga mga bana dapat ninyo tinguhaan nga hangpon ang inyo mga asawa,” sulat ni Pedro. (1 Pedro 3:​7, Phillips) Ang paghangop sa nagligad sang inyo asawa isa ka importante nga bahin sang komunikasyon. Kon wala sing mahinuklugon nga kaluoy, ang imo mga ginahambal mangin wala sing pulos.

“Naluoy” si Jesus sang makita niya ang mga may balatian, bisan pa wala gid niya maeksperiensiahi ang ila mga balatian. (Mateo 14:14) Sing kaanggid, mahimo nga wala mo maeksperiensiahi ang pagpatumbaya ukon pag-abuso nga naeksperiensiahan sang imo asawa, apang sa baylo nga pakadiutayon ang iya pag-antos, kilalaha ang iya nagligad, kag alay-ayi sia. (Hulubaton 18:13) Si Pablo nagsulat: “Apang, kita nga mabakod dapat magdala sang mga kaluyahon sang mga maluya, kag dili magpahamuot sa aton kaugalingon.”​—⁠Roma 15:⁠1.

Nasiod sang Paghinakit

Ang pag-asawahay daw subong sang isa ka bilidhon nga suludlan. Kon mabuka ini sang panghilahi, indi matakus nga halit ang mahimo. (Hulubaton 6:32) Matuod, kon ang inosente nga tiayon mamat-od nga magpatawad, ang nabuong nga mga pidaso sarang makulahan liwat paagi sa pag-uliay. Apang yara sa gihapon ang mga litik, kag sa tion sang pagsabtanay, mahimo may huyog nga tulukon ining mga litik kag gamiton ang nagligad subong hinganiban.

Ang paghinakit isa ka normal nga reaksion sa pagluib sang tiayon. Apang kon napatawad mo na ang imo tiayon, magbantay batok sa pagtugot sa indi malipatan nga kaakig nga gub-on ang maayo nga imo nahimo paagi sa pagpatawad. Kon bala hipos ini nga nagabukal sa sulod ukon walay kaluoy nga ginapaguwa, ang wala ginapanas nga paghinakit nagahalit sa magtiayon. Ngaa? Ang isa ka doktor nagpahangop: “Kon nagasakit ang imo buot sa imo tiayon, amo sina bangod ginahigugma mo pa sia. Gani paagi sa paglikaw ukon paagi sa pagtinguha nga magtimalos, wala mo lamang ginapilasan ang imo tiayon kundi ginalaglag mo ang imo kaugalingon. Tapat pa nga ginabungkag mo ang relasyon nga ginahandum mo nga bilugon.”

Huo, indi mo mahusay ang inyo ginakamugan sa inyo pag-asawahay paagi sa kaakig. Busa, sa tion nga indi mainit ang imo ulo, hambali ang imo ginabatyag upod sa imo tiayon. Ipaathag kon ngaa nasaklaw ka, kon ano ang imo ginakinahanglan agod maglinong ang imo balatyagon, kag kon ano ang imo himuon agod matipigan ang inyo relasyon. Indi gid paggamita ang nagligad agod lamang magdaug ka sa argumentohanay.

Ang Pagkagiyan Nagahalit sa Komunikasyon

Ang pag-asawahay nagaantos sing daku kon ang isa ka tiayon nagaabuso sa alkohol ukon droga. Mahimo nga ang kahimtangan sang indi nagiyan nga tiayon kasubong sang iya ni Abigail, nga ginreport sa Biblia. Samtang ang iya bana nga si Nabal ‘tama ka hubog,’ mabaskog nga nagtinguha si Abigail nga baliskaron ang resulta sang dimaalamon nga ginhimo ni Nabal. (1 Samuel 25:​18-31, 36) Ang pag-asawahay diin ang isa ka tiayon ginatublag sang pagkagiyan kag ang isa naman nagatinguha nga bag-uhon ang panimuot sang nagiyan masami nga nagaanggid sa panimalay ni Nabal kag ni Abigail.⁠a

Sing halangpunon, daku nga kaumpawan ang mabatyagan kon ang isa ka giyan nagasugod sa pag-ayo. Apang pamuno lamang ini. Handurawa ang isa ka mabaskog nga bagyo nga nagwaswas sa isa ka diutay nga banwa. Ang mga balay nagkalatumba, ang mga kahoy nagkalaluka, ang mga linya sang telepono nagalinuyloy sa duta. Daku nga kalipay ang mabatyagan kon nagligad na ang bagyo. Apang karon daku nga pagpangay-o ang kinahanglanon. Amo man kon ang isa ka tiayon nagasugod sa pag-ayo. Ang napukan nga relasyon dapat tukuron liwat. Ang pagsalig kag integridad dapat ibalik. Ang mga linya sang komunikasyon kinahanglan itakud liwat. Para sa nagabag-o nga giyan, ining inanay nga pagtukod liwat isa ka bahin sang “bag-ong personalidad” nga ginapatuman sang Biblia nga dapat palambuon sang mga Cristiano. Ining bag-o nga personalidad dapat maglakip sa “puwersa nga nagapahikot sa imo hunahuna.”​—⁠Efeso 4:​22-24.

Ang pagtuon sa Biblia nakabulig kay Leonard kag kay Elaine nga untatan ang pag-abuso sa droga, apang ang puwersa nga nagapahikot sa hunahuna wala pa magpanghikot sing bug-os.⁠b Wala madugay nagbalik liwat ang iban pa nga pagkagiyan. “Sa 20 ka tuig gintinguhaan namon nga iaplikar ang mga prinsipio sang Biblia kag himuon nga makalilipay ang amon pag-asawahay, apang pirme kami napaslawan,” siling ni Elaine. “Madalom gid ang gamot sang amon pagkagiyan. Indi namon ini madula paagi sa pagtuon ukon pangamuyo.”

Si Leonard kag si Elaine nangayo sing laygay agod mahangpan ang mga kabangdanan sang ila mga pagkagiyan. Ang sibu sa tion nga materyal gikan sa “matutom kag mainandamon nga ulipon” tuhoy sa pag-abuso sa bata, alkoholismo, kag pagtahod sa mga babayi ilabi na nga nakabulig.⁠c (Mateo 24:​45-47) “Nabuligan kami nga kay-uhon ang halit kag mapasag-uli ang amon kaangtanan,” siling ni Elaine.

Paglubad sa mga Problema

Nagbatyag si Rebeca sing indi mabatas nga kalisod bangod sa mga asawa sang iya anak nga si Esau. Sa kahadlok nga ang iya isa pa ka anak, nga si Jacob, basi mag-ilog man sa halimbawa ni Esau, ginpautwas ni Rebeca ang iya kapaslawan paagi sa pagsiling sa iya bana, nga si Isaac: “Ginatak-an ako sang akon kabuhi bangod sang mga babayi nga Hethanon. Kon si Jacob magkuha sing asawa gikan sa mga babayi nga Hethanon kaangay nila sini gikan sa mga babayi sang duta, ano bala ang kaayuhan sang kabuhi sa akon?”​—⁠Genesis 27:⁠46.

Talupangda nga bisan pa may kalig-on nga ginpabutyag ni Rebeca ang iya ginabatyag, wala niya pag-atakeha si Isaac sing personal. Wala sia magsiling, “Ikaw gid ang salaon!” ukon, “Dapat nakontrol mo ining kahimtangan!” Sa baylo, gingamit ni Rebeca ang pronombre nga “ako” sa paglaragway kon paano sia naapektuhan sang problema. Napukaw sini nga paagi ang kahanuklog ni Isaac, indi ang iya handum nga amligan ang iya dungog. Bangod ginbatyag niya nga wala sia gin-atake sing personal, maabtik dayon ang reaksion ni Isaac sa pakiluoy ni Rebeca.​—⁠Genesis 28:​1, 2.

Ang mga bana kag mga asawa makatuon gikan sa halimbawa ni Rebeca. Kon mag-utwas ang baisay, atakeha ang problema indi ang isa kag isa sa inyo. Kaangay ni Rebeca, ipabutyag ang imo kapaslawan pasad sa pagtamod kon paano ini nagaapektar sa imo. “Napaslawan ako bangod . . . ” ukon, “Wala ako mahangpi bangod . . . ” mas epektibo sangsa “Ginpaslaw mo ako!” ukon, “Wala mo gid ako ginahangop bisan san-o!”

Kapin Pa sa Pagpadayon Lamang

Ang pag-asawahay sang unang tawhanon nga mag-asawa, nga si Adan kag si Eva, nagpadayon sing mga siglo kag nagpatubas sing isa ka pamilya sang mga anak nga lalaki kag mga anak nga babayi. (Genesis 5:​3-5) Apang wala ini nagakahulugan nga ang ila pag-asawahay takus ilugon. Sang temprano pa, ang espiritu sang pagkinaugalingon kag ang pagsikway sa matarong nga kasuguan sang Manunuga nagmusing sang ila isa-ka-unod nga higot.

Sing kaanggid, ang isa ka pag-asawahay karon mahimo nga nagapadayon, apang mahimo nga kulang ini sing importante nga mga elemento sang komunikasyon. Ang madalom sing gamot nga mga pangatarungan kag dinagakaigo nga mga batasan mahimo nga dapat gabuton. (Ipaanggid ang 2 Corinto 10:​4, 5.) Isa ini ka walay untat nga pagtuon. Apang mapuslanon ang panikasog. Interesado gid si Jehova nga Dios sa kahimusan sang pag-asawahay, kay sia ang Manunuga sini. (Malaquias 2:​14-16; Hebreo 13:⁠4) Busa, kon himuon naton ang aton bahin, makasalig kita nga kilalahon niya ang aton mga panikasog kag hatagan kita sing kaalam kag kusog nga kinahanglanon agod makay-o ang bisan ano nga guba sa komunikasyon sang pag-asawahay.​—⁠Ipaanggid ang Salmo 25:​4, 5; 119:⁠34.

[Mga footnote]

[Kahon sa pahina 6]

“Kapin pa nga tion ang ginahinguyang sa basura!”

ANG bana kag asawa nga may problema sa ila pag-asawahay ginpangabay nga bulubantaon kon pila ka tion ang ginahinguyang nila sa paghaboy sing basura kada semana. Ang ila sabat mga 35 ka minutos kada semana, ukon 5 ka minutos kada adlaw. Nian ginpamangkot sila kon pila ka tion ang ginahinguyang nila sa paghambalanay. Nakibot ang bana. “Kapin pa nga tion ang ginahinguyang sa basura!” siling niya, kag nagdugang: “Ginadayaan namon ang amon kaugalingon kon hunahunaon namon nga ang lima ka minutos kada adlaw bastante na agod matipigan ang pag-asawahay. Kag sa pagkamatuod indi ini bastante nga tion agod magbakod ang pag-asawahay.”

[Kahon sa pahina 7]

Maghimo sing mga Pagsulundan

◻ Isa lang ka tema ang hambalan sa isa ka tion (1 Corinto 14:​33, 40)

◻ Ipautwas ang ginabatyag; indi maghimo sing mga panumbungon (Genesis 27:⁠46)

◻ Wala sing padapatay kamot (Efeso 5:​28, 29)

◻ Wala sing buyayaway (Hulubaton 26:⁠20)

◻ Tinguhai ang pag-uliay, indi ang pagdaug (Genesis 13:​8, 9)

[Piktyur sa pahina 4]

Kon mag-utwas ang baisay, atakeha ang problema indi ang isa kag isa sa inyo

[Piktyur sa pahina 8]

Ipautwas ang ginabatyag; indi maghimo sing mga panumbungon