Ang Amon Bugana Espirituwal nga Pinanubli

PANUGIRON NI PHILLIP F. SMITH

“Ginsindihan ang sulu nga magaiwag sa madulom nga Aprika.” Daw ano ang kalipay namon nga mabasa ang mga pulong sa hitaas sa pahina 75 sang 1992 Yearbook of Jehovah’s Witnesses! Yadtong mga pulong ginsulat sang 1931 sang amon lolo, si ­Frank W. Smith, sa isa ka sulat para kay Utod Joseph F. Ruther­ford, presidente sadto sang Watch Tower Society. Nagsulat si Lolo agod ireport ang pagbantala nga ginhimo niya kag sang iya manghod.”

ANG 1992 Yearbook nagpaathag: “Si Gray ­Smith kag ang iya magulang nga si ­Frank, duha ka maisog nga payunir nga ministro halin sa Cape Town [Bagatnan nga Aprika], nagkadto sa Brit­ish East Africa agod tan-awon ang mga posibilidad sa pagpalapnag sing maayong balita. Nagdala sila sing salakyan, isa ka De Soto nga ila ginhimo nga isa ka caravan (balay nga salakyan), ginkarga ini sa barko upod ang 40 ka karton sang mga libro, kag naglayag padulong sa Mombasa, ang pantalan sang Kenya.”

Sa iya sulat kay Utod Ruther­ford, ginlaragway ni Lolo ang ila paglakbay halin sa Mombasa padulong sa Nairobi, ang kapital sang Kenya: “Ginsugdan namon ang pinakagrabe nga paglakbay nga naagihan ko. Apat ka adlaw nga ginlakbay namon ang 580 kilometros nga wala pahuway sa bug-os nga adlaw . . . Sa kada kilometro dapat ako manaug sa salakyan nga dala ang pala agod tapanon ang mga bungyodbungyod, tampukan ang mga batsi, utdon man ang hilamon kag taytayan sing mga kahoy ang katunggan agod makaukob ang mga ruweda.”

Sang makalambot sila sa Nairobi, ginpanagtag nanday ­Frank kag Gray ang ila literatura sa Biblia sa sulod sang diretso nga 21 ka adlaw. “Suno sa mga huringhuring,” sulat ni Lolo, “nagkinagula ang relihioso nga mga tawo sang Nairobi bangod sang amon pagpanaksi.” Pagkatapos sadto, nalangkag gid si Lolo sa pagpauli sa iya dos-anyos nga anak nga lalaki, si Donovan, kag sa iya asawa, si Phyl­lis, nga manugbata sang ila ikaduha nga anak, ang amon amay, si ­Frank. Nagsakay si Lolo sa pinakauna nga biyahe sang barko halin sa Mombasa, apang napatay sia sa malaria antes makapauli.

Samtang kami sang akon magulang nga babayi kag manghod nga lalaki nagabinagbinag sadtong kasaysayan sa Yearbook, nadumduman namon ang amon palangga nga Amay. Sang 1991, pila ka bulan na lang antes namon mabaton ang 1992 Yearbook, napatay sia bangod sang mga komplikasyon sang operasyon sa tagipusuon. Bisan pa wala gid niya makita ang iya amay, tudok gid ang iya gugma kay Jehova subong sang iya amay. Pat-od gid nga malipay kuntani si Lolo sa paghibalo nga pagligad sang 28 ka tuig, sang 1959, ang iya anak nagsunod sa iya mga tikang subong ­isa ka Cristianong ministro sa Sidlangan nga ­Aprika!

Ang Kabuhi ni Tatay sang Bata Pa Sia

Natawo ang amon amay sang Hulyo 20, 1931, sa Cape Town, duha ka bulan sa tapos napatay ang iya mismo amay, nga ginkuhaan sang iya ngalan. Halin gid sa pagkabata, ginpakita ni Tatay ang iya gugma kay Jehova. Sang nuebe anyos pa lang sia, nagatindog sia sa mayor nga estasyunan sang tren sa Cape Town nga nagapanaksi paagi sa plakard samtang ginayaguta sia sang iya mga masigkabumulutho. Sa edad nga 11, ginsimbuluhan niya ang iya dedikasyon kay Jehova paagi sa bawtismo sa tubig. Kon kaisa ginatangdo si Tatay nga manaksi sing isahanon sa bug-os nga kalye. Sang magdisiotso sia, nagadumala na sia sang Pagtinuon sa Lalantawan sa isa ka grupo sang tigulang nga Cristianong kauturan nga mga babayi sa isa ka duog sang Cape Town.

Sang 1954 nagpahibalo ang Watch Tower Society nga hiwaton ang internasyunal nga mga kombension sa masunod nga tuig sa Europa. Handum gid ni Tatay nga magkadto, apang kulang ang iya inugplete halin sa Cape Town. Gani nakigkontrata sia nga magtrabaho sing tatlo ka bulan subong isa ka kemiko sa minahan sang saway sa North­ern Rho­desia (karon Zambia). Ang mga pasilidad diin ginausisa ang min­er­al ore ginahimo sa kalasangan sang Aprika.

Nahibaluan ni Tatay nga madamo sing Aprikano nga mga Saksi sa North­ern Rho­desia, gani pag-abot niya ginpangita niya sila kag ginhibalo kon diin nila ginahiwat ang ila mga miting. Bisan pa indi sia makahambal sang lokal nga hambal, nakig-upod sia sa ila kag regular nga nagtambong sa mga miting sang Kongregasyon sang Mine sang mga Saksi ni Jehova. Ang mga Europeo sa minahan may kaugot sa iban nga mga rasa kag ginapakita nila ang ila kaugot paagi sa masunson nga pag-abuso sa mga Aprikano sa hambal. Apang, pirme malulo si Tatay sa ila.

Sang matapos ang tatlo ka bulan, ang isa ka Aprikano nga trabahador nga indi Saksi nagpalapit kay Tatay kag namangkot: “Kahibalo ka bala kon ano ang tawag namon sa imo?” Nagyuhum ang tawo kag nagsiling: “Ginatawag namon ikaw Bwana [G.] Lalantawan.”

Sang 1955, nakatambong si Tatay sa “Madaugon nga Ginharian” nga mga Asambleya sa Europa. Didto niya nakilala si Mary Zahariou, nga nangin asawa niya sang masunod nga tuig. Pagkatapos sang ila kasal, nagpuyo sila sa Parma, Ohio, E.U.A.

Padulong sa Sidlangan nga Aprika

Sa tion sang isa ka distrito nga kombension sa Estados Unidos, gin-agda ang mga kombensionista sa pag-alagad kon diin mas daku ang kinahanglanon para sa mga ministro. Namat-od ang amon mga ginikanan sa pagkadto sa Sidlangan nga Aprika. Ginsunod gid nila ang ginpanugda sang Watch Tower Society. Nagsupot sila sing bastante nga kuwarta agod ibakal sing tiket pauli pananglit indi makakita sing trabaho si Tatay, kay ang gintugutan lamang sa pagpuyo sa sadtong teritoryo amo ang may permiso sa pag­trabaho.

Sa tapos makakuha sing mga pasaporte, visa, kag makapaindyeksion, sang Hulyo 1959, naglayag sanday Tatay kag Nanay sa isa ka pangkomersio nga barko halin sa Siudad sang New York padulong sa Mombasa via Cape Town. Apat ka semana sila nga naglakbay. Sa Mombasa mainit sila nga gin-abiabi sa pantalan sang Cristianong kauturan nga nauna na sa ila sa pag-alagad kon diin mas daku ang kinahanglanon. Pag-abot nila sa Nairobi, nasapwan ni Tatay nga may sulat nga nagahulat sa iya. Amo yadto ang sabat sa iya pangabay para sa posisyon subong isa ka kemiko sa Geo­log­ical Sur­vey De­part­ment sa Entebbe, Uganda. Sanday Tatay kag Nanay nagsakay sa tren pakadto sa Kampala, Uganda, diin gin-interbyu si Tatay kag nabaton sia. Sadtong tion, isa lamang ang Saksi sa Entebbe-Kampala, si George Kadu.

Ginbayaran sang kolonial nga panguluhan ang pagtuon ni Tatay sing lokal nga hambal, ang Luganda. Nalipay sia, kay nagplano gid man sia nga magtuon sini agod nga mangin kapin sia ka epektibo sa ministeryo. Sang ulihi, nakabulig pa gani si Tatay sa pagbadbad sing pulyeto nga “Ining Maayong Balita sang Ginharian” sa Luganda.

Wala kahadlok si Tatay sa pagpanaksi sa iban. Nagapakighambal sia sa tanan nga taga-Europa sa iya departamento, kag regular sia nga nagabantala sa mga taga-Uganda. Nagpanaksi pa gani sia sa Aprikano nga at­tor­ney gen­eral sadto sang Uganda. Wala lamang mamati ini nga tawo sa mensahe sang Ginharian kundi gin-agda pa niya sanday Tatay kag Nanay para manihapon.

Ang akon utod nga babayi, si Anthe, natawo sang 1960, kag natawo ako sang 1965. Nangin suod gid ang amon pamilya sa kauturan nga mga lalaki kag mga babayi sa diutay apang nagauswag nga kongregasyon sa kapital, ang Kampala. Subong kamihanon lamang ang puti nga mga Saksi sa kaiping nga Entebbe, may yara kami pila ka makahalam-ot nga mga eksperiensia. Isa ka bes wala ginapaabot nga naghapit ang isa ka abyan ni Tatay sa Entebbe kag nagtinguha nga pakigkitaan si Tatay. Wala sia magmadinalag-on tubtob namangkot sia: “Kilala mo bala ang taga-Europa nga mag-asawa diri nga mga Saksi ni Jehova?” Sa gilayon gindala sia sang tawo diretso sa balay nanday Nanay kag Tatay.

Nakaagi man kami sing mabudlay nga mga eksperiensia, lakip ang pagbatas sang duha ka armado nga pag-alsa. Sang isa ka bes anay ginapaniro sang mga tropa sang panguluhan ang bisan sin-o sa isa ka tribo. Sa adlaw kag gab-i, wala untat ang pagpaniro. Sanglit may curfew halin sa alas 6:00 s.g. tubtob alas 6:00 s.a. ang mga miting ginahiwat sa hapon sa puluy-an sang akon mga ginikanan sa Entebbe.

Sang ulihi, sang gindula na ang curfew, ginadala kami ni Tatay sa Kampala para sa Pagtinuon sa Lalantawan. Gintayaan kami sing riple sang isa ka soldado, ginpadulog ang amon salakyan, kag ginpamangkot kon diin kami makadto. Lapsag lang ako sadto, kag si Anthe singko anyos. Sang kalmado nga magpaathag si Tatay, ginapakita sa soldado ang amon mga Biblia kag literatura, ginpalakat niya kami.

Sang 1967, sa tapos sang halos walo ka tuig sa Uganda, namat-od ang amon mga ginikanan nga magbalik sa Estados Unidos bangod sang mga problema sa panglawas kag mga salabton sa pamilya. Nangin bahin kami sang Kongregasyon sang Can­field, Ohio, diin nag-alagad si Tatay subong isa ka gulang. Ginhigugma gid sang akon mga ginikanan ang kauturan didto subong sang paghigugma nila sa gamay nga kongregasyon sa Kampala.

Mahigugmaon nga Cristianong Pagpadaku

Sang 1971 natawo ang akon manghod nga si David. Samtang nagadaku kami, ginsagod kami sa isa ka puluy-an nga puno sing gugma kag kainit. Walay duhaduha nga bangod ini sang mahigugmaon nga pagtamdanay sang amon mga ginikanan.

Sang bata pa kami, pirme kami ginabasahan ni Tatay sing isa ka sugilanon sa Biblia antes magtulog, mangamuyo, kag dayon, lipod kay Nanay, ginahatagan niya kami sing tsokolate nga naputos sa nagaidlak nga papel nga duag bulawan. Pirme namon ginatun-an ang Lalantawan sing dungan subong isa ka pamilya, bisan diin man kami. Sang magbakasyon ang amon pamilya, gintun-an namon ini isa ka bes sa higad sang bukid kag sang isa pa gid ka bes samtang nagaatubang kami sa dagat. Pirme ginasambit ni Tatay nga pila yadto sang iya pinakamalipayon nga mga handumanan. Nagsiling sia nga naluoy sia sa mga nakawasi sang dakung kalipay nga mahatag sang pagtuon subong pamilya.

Kon tuhoy sa pagpakita sing gugma kay Jehova, gintudluan kami ni Tatay paagi sa huwaran. Sa kada tion nga mag-abot ang bag-o nga kopya sang Lalantawan ukon Magmata! nga mga magasin ukon makabaton kami sing isa pa ka publikasyon sang Watch­tower, malangkagon nga ginaubos basa ni Tatay ang kaundan sini. Natun-an namon sa iya nga ang kamatuoran sang Biblia indi dapat pasapayanan kundi kabigon subong isa ka bilidhon nga bahandi. Ang isa sang amon pinakabilidhon nga mga pagkabutang amo ang Reference Bible ni Tatay. Ang halos tagsa ka pahina sini natabunan sing mga nota nga nakuha gikan sa iya mga pagtuon. Karon kon ginabasa namon ang iya mga komento sa marhin sang libro, daw ginaaningal namon gihapon sia nga nagatudlo kag nagalaygay sa amon.

Matutom Tubtob sa Katapusan

Sang Mayo 16, 1991, samtang nagaministeryo sia sa latagon, gin-atake si Tatay sa tagipusuon. Mga semana sang ulihi, gin-operahan sia sa tagipusuon nga daw madinalag-on man. Apang, sang gab-i pagkatapos sang operasyon, ginteleponohan kami sang ospital. Ginadugo si Tatay, kag nabalaka gid ang mga doktor. Makaduha sia ginbalik sa uluperahan sadto nga gab-i agod pauntaton ang pagdugo apang wala ini mag­madinalag-on. Ang dugo ni Tatay wala naga­korta.

Pagkadason nga adlaw, bangod madasig nga naglain ang kahimtangan ni Tatay, ginhambal una sang mga doktor ang akon iloy kag dayon ang akon manghod nga lalaki agod piliton sila nga magsugot sa pagpatayon sing dugo kay Tatay. Apang, antes sini ginsugiran na ni Tatay ang mga doktor nga indi sia magpatayon sing dugo bisan ano man ang matabo. Ginpaathag niya sa ila ang iya Makasulatanhon nga mga rason sa pagdumili sa dugo apang nagsiling sia nga batunon niya ang indi dugo nga mga tal-us.​—⁠Levitico 17:​13, 14; Binuhatan 15:​28, 29.

Ang indi mainabyanon nga panimuot sang pila ka katapo sang medikal nga talapuanan nagtuga sing makapahuol gid nga atmospera sa ICU (in­ten­sive care unit). Ini, upod ang nagalain nga kahimtangan ni Tatay, daw indi na namon mabatas kon kaisa. Nangayo kami sing bulig kay Jehova kag gintinguhaan man namon nga iaplikar ang praktikal nga mga panugda nga nabaton namon. Gani kon nagaduaw sa ICU, pirme kami nagapanapot sing maayo kag matinahuron sa medikal nga talapuanan. Nagpakita kami sing aktibo nga interes sa kahimtangan ni Tatay paagi sa pagpamangkot sing mapuslanon nga mga pamangkot, kag ginpasalamatan namon ang tanan nga katapo sang talapuanan nga nadalahig sa pag-atipan kay Tatay.

Natalupangdan sang medikal nga talapuanan ang amon mga panikasog. Pagligad sang pila ka adlaw, ang mahuol nga atmospera nag-ugdaw. Padayon gihapon nga ginausisa sang mga nars nga nag-atipan kay Tatay ang iya pag-uswag bisan pa indi na sila ang natangdo sa pag-atipan sa iya. Ang isa ka doktor nga nagsinuplado gid sa amon sang primero nagmalulo tubtob sa punto nga ginpamangkot niya si Nanay kon ano ang ginahimo niya agod malandas ang nagakatabo. Mahigugmaon nga ginsakdag man kami sang amon kongregasyon kag mga paryente. Nagpadala sila sing kalan-on kag madamong makapalugpay nga mga kard, kag nangamuyo sila para sa amon.

Sing makapasubo, wala gid si Tatay magpakita sing maayo nga reaksion sa pagbulong. Napatay sia pagligad sang napulo ka adlaw sa tapos sang iya una nga operasyon. Nagakasubo gid kami bangod kay Tatay. Kon kaisa, daw indi namon masarangan ang pagbatyag sang iya pagtaliwan. Maayo na lang, nagapanaad ang aton Dios nga ‘dalhon niya adlaw-adlaw ang aton lulan,’ kag nakatuon kami sa pagsandig sa iya sing kapin sangsa bisan anong tion.​—⁠Salmo 68:⁠19.

Kami tanan determinado nga kami man magapadayon sa pag-alagad kay Jehova sing matutom agod nga matigayon namon ang kalipay nga makita si Tatay sa bag-ong kalibutan.​—⁠Marcos 5:​41, 42; Juan 5:28; Binuhatan 24:⁠15.

[Retrato sa pahina 21]

Si Frank Smith upod sa iya iloy, si Phyllis, sa Cape Town

[Retrato sa pahina 22]

Sanday Tatay kag Nanay sa tion sang ila kasal

[Retrato sa pahina 23]

Para sa una nga bawtismo sa Entebbe, gin-arkilahan sang kauturan ang palaliguan sang isa ka Aprikanong pinuno

[Retrato sa pahina 23]

Kinabatasan nga pagtamyaw

[Retrato sa pahina 24]

Sanday Tatay kag Nanay wala lang madugay antes napatay si Tatay