Ano ang Kahulugan sa Imo sang Kahilwayan sa Relihion?
Bisan pa ginakabig nga isa ka sadsaran nga kinamatarong ang kahilwayan sa relihion sa Estados Unidos, ang paagisod nga kapintas sang akig nga grupo batok sa mga Saksi ni Jehova natabo sa bug-os nga pungsod sang katuigan 1940
MINILYON ang nakig-away para sa sini. Ang iban gani napatay bangod sini. Matuod gid nga isa ini sang labing hamili nga mga pagkabutang sang katawhan. Ano ini? Kahilwayan! Suno sa The World Book Encyclopedia ang kahilwayan nagakahulugan sing “ikasarang sa pagpili kag sa pagtuman sini.” Nagpadayon ini: “Gikan sa legal nga pagtamod, may kahilwayan ang katawhan kon ang katilingban wala nagapatuman sing dimakatarunganon, dikinahanglanon, ukon dirasonable nga mga limitasyon sa ila. Dapat man amligan sang katilingban ang ila mga kinamatarong—buot silingon, ang ila sadsaran nga mga kahilwayan, gahom, kag mga pribilehiyo.”
Daw simple lamang ini nga ideya. Apang, sa buhat, daw imposible gid nga magsugtanay ang mga tawo kon tubtob diin dapat ang latid sang kahilwayan. Halimbawa, ang iban nagapati nga ang panguluhan dapat gid maghimo sing kasuguan agod amligan ang kahilwayan sang iya mga banwahanon. Apang ang iban magabais nga ining kasuguan amo gid ang mga posas nga gikan sa amo dapat hilwayon ang mga banwahanon! Sing maathag, ang kahilwayan nagakahulugan sing magkatuhay nga mga butang sa magkatuhay nga mga tawo.
Ano Naman ang Kahilwayan sa Relihion?
Ayhan ang kahilwayan nga ginabaisan gid sing labi amo ang kahilwayan sa relihion, nga nagakahulugan sing “kinamatarong sa pagpati kag sa pagbuhat sang pagtuluuhan nga napilian sang isa.” Suno sa Universal Declaration of Human Rights sang Nasyones Unidas, “may kinamatarong ang tagsatagsa sa kahilwayan sa paghunahuna, konsiensia kag relihion.” Nagalakip ini sing kinamatarong sang isa ka tawo “sa pagbag-o sang iya relihion ukon pagpati,” upod sa kahilwayan “sa pagpahayag sang iya relihion ukon pagtuo sa panudlo, buhat, pagsimba kag pagsaulog.”—Artikulo 18.
Sa pagkamatuod, ginapaabot naton ang bisan anong pungsod nga may pag-ulikid gid sa iya mga sakop nga ihatag ini nga kahilwayan. Sing makapasubo, wala ini nagakatabo pirme. “Ginatandog sang relihion ang pinakatudok nga balatyagon sang madamo nga tawo,” siling sang The World Book Encyclopedia. “Ang iban nga mga panguluhan malapit sa isa ka relihion kag ginakabig ang iban nga mga pagtuluuhan nga isa ka peligro sa politikal nga awtoridad. Mahimo kabigon sang isa ka panguluhan ang relihion nga makatalagam sa politikal nga paagi bangod mahimo nga unahon sang mga relihion ang katutom sa Dios sangsa pagtuman sa estado.”
Bangod sining mga rason ginalatiran sang pila ka panguluhan ang relihion. May pila nga nagadumili gid sang bisan anong pagtuluuhan. Ang iban naman, bisan pa nagapangangkon nga nagasakdag sang kahilwayan sa pagsimba, nagakontrol sang tanan nga relihiosong mga buhat.
Binagbinaga, halimbawa, ang kahimtangan nga nagluntad sa sulod sang madamong tinuig sa Mexico. Bisan pa ang Konstitusyon nagagarantiya sing kahilwayan sa relihion, nagtakda ini: “Ang mga simbahan nga ginagamit para sa dayag nga pagsimba ginapanag-iyahan sang Pungsod, nga ginatiglawas sang Pederal nga Panguluhan, nga magadesisyon kon diin ang padayon nga magamit sing subong.” Sang 1991 ginbag-o ang Konstitusyon agod tapuson ining pagdumili. Walay sapayan, ginapakita sining halimbawa nga mahimo nga indi palareho ang paghangop sang nanuhaytuhay nga pungsod sa kahilwayan sa relihion.
Isa Pa ka Sahi sang Kahilwayan sa Relihion
May kahilwayan bala sa relihion sa pungsod nga imo ginapuy-an? Kon amo, paano ini ginahangop? Sarang ka bala makasimba sa Dios suno sa paagi nga ginpili mo, ukon ginapilit ka bala nga mangin katapo sang relihion sang Estado? Ginatugutan ka bala sa pagbasa kag sa pagpalapnag sing relihioso nga mga literatura, ukon ginadumilian bala sang panguluhan ini nga sahi sang naimprinta nga materyal? Makapakighambal ka bala sa iban tuhoy sa imo pagtuluuhan, ukon ginakabig bala ini nga isa ka paglabang sa ila relihioso nga mga kinamatarong?
Ang mga sabat sa sining mga pamangkot depende sa duog nga imo ginapuy-an. Apang, sing makawiwili, may yara isa ka sahi sang kahilwayan sa relihion nga indi gid depende sa lokal nga kahimtangan. Samtang didto sa Jerusalem sang tuig 32 C.E., si Jesus nagsiling sa iya mga sumulunod: “Kon magpabilin kamo sa akon pulong, kamo matuod gid nga mga disipulo ko, kag makilala ninyo ang kamatuoran, kag ang kamatuoran magahilway sa inyo.”—Juan 8:31, 32.
Ano ang buot silingon ni Jesus sa iya ginsiling? Ang mga Judiyo nga nagapamati sa iya nalangkag gid nga hilwayon gikan sa paggahom sang Roma. Apang indi kahilwayan gikan sa politikal nga pagpigos ang ginahambal ni Jesus. Sa baylo, ginasaaran niya ang iya mga disipulo sing butang nga mas maayo pa, nga makita naton sa masunod nga artikulo.