Paghupot sing Pagkatadlong sa Puno sing Kalainan nga Kalibutan

“Padayon nga himua ninyo ang tanan nga butang nga walay pagkumod ukon pagyamo, agod nga mangin disalawayon kamo kag inosente, mga anak sang Dios nga walay dagta sa tunga sang kaliwatan nga tiko kag balingag.”​—⁠FILIPOS 2:​14, 15.

1, 2. Ngaa ginsugo sang Dios ang paglaglag sa mga Canaanhon?

ANG sugo ni Jehova maathag. Manugsulod sadto ang mga Israelinhon sa Ginsaad nga Duta sang si manalagna Moises nagsiling sa ila: “Laglagon mo sila sing bug-os gid, ang Hethanon kag ang Amornon, ang Canaanhon kag ang Pereznon, and Hevhanon kag ang Jebusnon, suno sa ginsugo sa imo ni Jehova nga imo Dios.”​—⁠Deuteronomio 7:​2; 20:⁠17.

² Sanglit si Jehova isa ka maluluy-on nga Dios, ngaa ginsugo niya ang paglaglag sa mga pumuluyo sang Canaan? (Exodo 34:6) Ang isa ka rason amo ‘agod nga ang Israel indi matudluan sang mga Canaanhon sa paghimo suno sa tanan nga kangil-aran nga nahimo nila sa ila mga dios kag sa amo magapakasala batok kay Jehova nga Dios.’ (Deuteronomio 20:18) Si Moises nagsiling man: “Bangod sang pagkamalaut sining mga pungsod ginasubol sila ni Jehova gikan sa atubangan mo.” (Deuteronomio 9:4) Ang mga Canaanhon amo gid ang tipiko nga halimbawa sang kalainan. Ang malaw-ay nga mga buhat sa sekso kag idolatriya amo ang nagapakilala nga mga tanda sang ila pagsimba. (Exodo 23:​24; 34:​12, 13; Numeros 33:​52; Deuteronomio 7:5) Ang incesto, sodomya, kag bestialidad amo ‘ang dalanon sang duta sang Canaan.’ (Levitico 18:​3-25) Ang inosente nga kabataan ginhalad sing mapintas sa butig nga mga dios. (Deuteronomio 18:9-12) Indi katingalahan nga si Jehova naghukom nga bisan ang pagluntad lamang sining mga pungsod makatalagam sa pisikal, moral, kag espirituwal nga kaayuhan sang iya katawhan!​—⁠Exodo 34:​14-16.

3. Ano ang resulta sang indi pagtuman sing bug-os sang mga Israelinhon sa mga sugo sang Dios may kaangtanan sa mga pumuluyo sang Canaan?

³ Bangod wala ginsunod sing bug-os ang mga sugo sang Dios, madamong pumuluyo sang Canaan ang nakalampuwas sa paglupig sang Israel sa Ginsaad nga Duta. (Hukom 1:​19-21) Sang ulihi, ang malalangon nga impluwensia sang mga Canaanhon nabatyagan, kag masiling ini: “Ginsikway nila [mga Israelinhon] ang mga regulasyon [ni Jehova] kag ang iya katipan nga ginhimo niya kaupod sa ila mga katigulangan kag ang iya mga pahanumdom nga ginpaandam niya sa ila, kag padayon sila nga nagsunod sa walay pulos nga mga idolo kag nangin walay pulos mismo, bisan nag-ilog sa mga pungsod sa palibot nila, nga nahanungod sa ila si Jehova nagsugo sa ila nga indi sila maghimo kaangay nila.” (2 Hari 17:15) Huo, sa sadtong mga tinuig ginhimo sang madamong Israelinhon ang mismo nga mga buhat nga nagtiklod sa Dios nga isugo ang paglaglag sa mga Canaanhon​—⁠idolatriya, malaw-ay nga mga buhat sa sekso, kag bisan ang paghalad sa mga bata!​—⁠Hukom 10:​6; 2 Hari 17:​17; Jeremias 13:⁠27.

4, 5. (a) Ano ang natabo sa dimatutom nga Israel kag Juda? (b) Anong laygay ang ginahatag sa Filipos 2:​14, 15, kag anong mga pamangkot ang ginpautwas?

⁴ Busa si manalagna Oseas nagpahayag: “Pamati sang pulong ni Jehova, O kamo nga katawhan sang Israel, kay si Jehova may legal nga kasuayon sa mga pumuluyo sang duta, bangod nga wala sing kamatuoran ukon mahigugmaon nga kaluoy ukon ihibalo sang Dios sa duta. May mga pagsumpa kag pagdaya kag pagpatay kag pagpangawat kag pagpanglahi nga ginahimo, kag buhat nga pagpatulo sing dugo nagatandog sa iban nga mga buhat sang pagpatulo sing dugo. Busa magalalaw ang duta kag ang tagsatagsa nga nagapuyo sa iya magakag-as pati ang kasapatan sa latagon kag ang kapispisan sang mga langit, kag bisan ang kaisdaan sang dagat man pagatipunon sa kamatayon.” (Oseas 4:​1-3) Sang 740 B.⁠C.⁠E., ang malaut nga naaminhan nga ginharian sang Israel ginlutos sang Asiria. Mga kapin sa isa ka siglo sang ulihi, ang dimatutom nga nabagatnan nga ginharian sang Juda ginpierde sang Babilonia.

⁵ Ining mga hitabo nagailustrar kon daw ano ka makatalagam ang magpadaug sa kalainan. Ginakaugtan sang Dios ang pagkadimatarong kag wala ini ginatugutan sa iya katawhan. (1 Pedro 1:​14-16) Matuod nga nagakabuhi kita sa “karon malauton nga sistema sang mga butang,” sa kalibutan nga labi nga nagalain. (Galacia 1:​4; 2 Timoteo 3:13) Walay sapayan sina, ang Pulong sang Dios nagalaygay sa tanan nga Cristiano nga magpadayon sa pagpanghikot sa paagi nga sila “disalawayon kag inosente, mga anak sang Dios nga walay dagta sa tunga sang kaliwatan nga tiko kag balingag, nga sa tunga nila nagasiga [sila] subong nga mga sulo sa kalibutan.” (Filipos 2:​14, 15) Apang paano naton mahuptan ang pagkatadlong sa puno sing kalainan nga kalibutan? Posible gid bala ini himuon?

Ang Puno sing Kalainan nga Romanong Katilingban

6. Ngaa ang unang-siglo nga mga Cristiano nagaatubang sing hangkat nga huptan ang pagkatadlong?

⁶ Ang unang-siglo nga mga Cristiano nag-atubang sing hangkat nga huptan ang pagkatadlong bangod sang kalainan nga nagaapektar sa tanan nga bahin sang Romanong katilingban. Ang Romanong pilosopo nga si Seneca nagsiling tuhoy sa iya mga kontemporaryo: “Ang mga tawo nagapakigsumpong sa daku nga paindis-indis sa kalainan. Kada adlaw ang handum sa paghimo sing malain nagadugang, ang kahadlok sa sini nagadiutay.” Ginpaanggid niya ang Romanong katilingban sa “isa ka komunidad sang ilahas nga mga sapat.” Indi makapakibot, nian, nga ginpangita sang mga Romano subong kalingawan ang sadistiko nga mga sambuwa sang mga gladiador kag malaw-ay nga mga palaguwaon sa teatro.

7. Paano ginalaragway ni Pablo ang mga kalainan nga kinaandan sa tunga sang madamo sang unang siglo C.⁠E.?

⁷ Mahimo nga ginahunahuna ni apostol Pablo ang manubo sing talaksan nga paggawi sang katawhan sang unang siglo sang nagsulat sia: “Ginpatumbayaan sila sang Dios sa makahuluya nga kailigbon sa sekso, ang ila kababayin-an nagbaylo sang mga paggamit nga kinaugali sa mga batok sa kinaugali; kag sa amo man nga bagay ang kalalakin-an nagabiya sang kinaugali nga mga paggamit sang mga babayi kag nasunog sa ila kailigbon sa isa kag isa, ang mga lalaki sa mga lalaki, nagabuhat sang makahuluya kag nagabaton sa ila mga kaugalingon sang silot, nga nagakaigo sa ila sayop.” (Roma 1:​26, 27) Bangod sang pagtinguha sa dimatinlo undanon nga mga kailigbon, ang Romanong katilingban napuno sing kalainan.

8. Paano ang kabataan masunson nga ginhingalitan sa Griego kag Romanong katilingban?

⁸ Wala ginaathag sang maragtas kon daw ano ka lapnag ang homoseksuwalidad sa mga Romano. Apang, pat-od gid nga naimpluwensiahan sila sang ila ginbuslan nga mga Griego, nga sa tunga nila ginahimo ini sing lapnag. Kinaandan na para sa may edad nga mga lalaki nga impluwensiahan sing malain ang lamharon nga mga lalaki, nagasapupo sa ila sa estudyante-manunudlo nga kaangtanan nga masunson nagagiya sa mga kabataan padulong sa malaw-ay nga mga paggawi sa sekso. Wala gid sing duhaduha nga si Satanas kag ang iya mga demonyo amo ang yara sa likod sining kalainan kag sayop nga pagtratar sa mga kabataan.​—⁠Joel 3:​3; Judas 6, 7.

9, 10. (a) Sa anong paagi ginapakamalaut sang 1 Corinto 6:​9, 10 ang nanarisari nga kalainan? (b) Ano ang ginhalinan sang pila sa kongregasyon sang Corinto, kag anong pagbalhin ang ginhimo nila?

⁹ Nagasulat sa idalom sang pag-inspirar sang Dios, nagsiling si Pablo sa mga Cristiano sa Corinto: “Ano! Wala bala kamo makahibalo nga ang di-matarong nga mga tawo indi makapanubli sang ginharian sang Dios? Indi kamo magtalang. Bisan ang mga makihilawason, ukon mga sumilimba sa idolo, ukon mga makihilahion, ukon mga lalaki nga ginahuptan para sa di-kinaugali nga mga katuyuan, ukon mga makawat, ukon mga tawo nga mahamkunon, ukon mga palahubog, ukon mga mapasipalahon, ukon mga nagapangwarta indi makapanubli sang ginharian sang Dios. Apang amo sina anay ang pila sa inyo. Apang ginhugasan na kamo sing matinlo, apang ginpakabalaan na kamo, apang ginpahayag na kamo nga matarong sa ngalan sang aton Ginuong Jesucristo kag sa espiritu sang aton Dios.”​—⁠1 Corinto 6:​9-11.

¹⁰ Busa ginpakamalaut sang inspirado nga sulat ni Pablo ang seksuwal nga imoralidad, nagasiling nga ang “mga makihilawason” “indi makapanubli sang ginharian sang Dios.” Apang, pagkatapos malista ang madamo nga kalainan, si Pablo nagsiling: “Amo sina anay ang pila sa inyo. Apang ginhugasan na kamo sing matinlo.” Paagi sa bulig sang Dios posible na para sa mga makasasala nga mangin matinlo sa iya mga mata.

11. Paano gin-atubang sang unang-siglo nga mga Cristiano ang malaut nga palibot sang panahon nila?

¹¹ Huo, ang Cristianong pagkatadlong nag-uswag bisan sa puno sing kalainan nga kalibutan sang unang siglo. Ang mga tumuluo ‘ginbalhin paagi sa pagbag-o sang ila painuino.’ (Roma 12:2) Gintalikdan nila ang ila “daan nga paggawi” kag ‘ginbag-o sa puwersa nga nagapahulag sa ila hunahuna.’ Busa nagpalayo sila sa mga kalainan sang kalibutan kag ‘nagsuklob sing bag-ong personalidad nga gintuga suno sa kabubut-on sang Dios sa matuod nga pagkamatarong kag pagkamainunungon.’​—⁠Efeso 4:​22-24.

Ang Puno sing Kalainan nga Kalibutan Karon

12. Anong pagbalhin ang natabo sa kalibutan sugod sang 1914?

¹² Kamusta naman karon? Ang kalibutan nga ginapuy-an naton mas puno na sing kalainan sangsa nagligad. Ilabi na kutob sang 1914 nagnubo ang moralidad sa bug-os nga globo. (2 Timoteo 3:​1-5) Nagasikway sang tradisyunal nga mga ideya tuhoy sa pagkatadlong, moralidad, maayo nga reputasyon, kag maayo nga pamatasan, madamo ang nangin maiyaiyahon sa ila panghunahuna kag “nawad-an sing tanan nga igbalatyag sang maayong pamatasan.” (Efeso 4:19) Ang Newsweek nga magasin nagsiling: “Nagakabuhi kita sa isa ka dag-on nga ang pagtamod sa maayong pamatasan nagadepende sa mga indibiduwal ukon mga grupo,” nagasiling pa nga ang nagaluntad nga kahimtangan sa moralidad “nagdul-ong sa pagtamod nga ang tanan nga ideya sa husto kag sayop nagadepende sa personal nga luyag, emosyonal nga gusto ukon kultural nga pamat-od.”

13. (a) Paano ginapadaku sang kalabanan nga kalingawan karon ang kalainan? (b) Ano ang malain nga epekto sang dinagakaigo nga kalingawan sa mga indibiduwal?

¹³ Kaangay sang unang siglo, ang malaw-ay nga kalingawan lapnag sa karon. Ang telebisyon, radyo, sine, kag video dalayon nga nagahinun-anon tuhoy sa sekso. Ang kalainan nakasulod na gani sa mga network sang kompyuter. Suno sa pagtuon sang isa ka unibersidad, ang pornograpiya sa kompyuter amo karon ang “isa sang pinakadaku (kon indi man ang pinakadaku) nga paggamit para sa kalingawan sing mga network sang kompyuter.” Ano ang epekto sini tanan? Ang kolumnista sang isa ka pamantalaan nagsiling: “Kon ang aton popular nga kultura nahupog sing dugo kag kasingki kag manubo sing kalidad nga sekso, maanad na kita sa dugo kag kasingki kag manubo sing kalidad nga sekso. Matak-an na kita. Ang kalainan labi pa nga ginabaton bangod wala na ini nagapakibang.”​—⁠Ipaanggid ang 1 Timoteo 4:​1, 2.

14, 15. Ano ang pamatuod nga ang seksuwal nga moralidad nagnubo sa bug-os nga kalibutan?

¹⁴ Binagbinaga ini nga report sa The New York Times: “Ang ginakabig anay nga makakilibang sang nagligad nga 25 ka tuig nangin kalahamut-an na karon nga kahimusan sa pagpuyuay. Ang kadamuon sang mag-asawa nga namat-od nga magpuy-anay sa baylo nga magpakasal nagdugang sing 80 porsiento [sa Estados Unidos] sa ulot sang 1980 kag 1991.” Indi lamang ini isa ka hitabo sa Naaminhan nga Amerika. Ang magasin nga Asiaweek nagareport: “Ang debate sa kultura nagalubha sa mga pungsod sa bug-os nga [Asia]. Ang isyu amo ang seksuwal nga kahilwayan kontra sa tradisyunal nga mga talaksan, kag ang mga pag-ipit sa pagbag-o padayon nga nagadugang.” Ginapakita sang estadistika nga ang panglahi kag paghulid antes ang kasal labi nga ginabaton na sa madamong kadutaan.

¹⁵ Ang Biblia nagatagna nga ang satanikong buhat labi nga magalala sa aton adlaw. (Bugna 12:12) Busa, indi kita dapat makibot nga ang kalainan nagalapnag sing makakululba. Halimbawa, ang seksuwal nga paghingalit sa kabataan nangin isa na ka epidemia.⁠a Ang United Nations Children’s Fund nagareport nga “ang komersial nga paghingalit sa sekso nagahalit sa mga bata sang halos tanan nga pungsod sa kalibutan.” Kada tuig “kapin sa isa ka milyon ka bata sa bug-os nga kalibutan ang kuno ginapuwersa sa prostitusyon, ginabakal kag ginabaligya para sa seksuwal nga mga katuyuan, kag ginagamit sa produksion sing pornograpiya sa mga bata.” Ang homoseksuwalidad kinaandan man, kag ang pila ka politiko kag mga lider sang relihion nagapanguna sa pagpasanyog sini subong “alternatibo nga estilo sang pagkabuhi.”

Pagsikway sa mga Kalainan sang Kalibutan

16. Ano ang panindugan sang mga Saksi ni Jehova may kaangtanan sa seksuwal nga moralidad?

¹⁶ Ang mga Saksi ni Jehova wala nagaugyon sa mga nagapanugyan sing matinuguton nga mga talaksan sang seksuwal nga moralidad. Ang Tito 2:​11, 12 nagasiling: “Ang dibagay nga kaluoy sang Dios nga nagadala sing kaluwasan sa tanan nga sahi sang tawo napahayag na, nga nagatudlo sa aton nga sikwayon ang pagkadidiosnon kag kalibutanon nga mga handum kag magkabuhi nga may pagkatadlong sa hunahuna kag pagkamatarong kag diosnon nga debosyon sa tunga sining karon nga sistema sang mga butang.” Huo, ginapalambo naton ang tunay nga pagdumot, ang pagkangil-ad, sa mga buhat subong sang paghulid antes ang kasal, panglahi, kag homoseksuwal nga mga buhat.⁠b (Roma 12:⁠9; Efeso 5:​3-5) Si Pablo naghatag sini nga laygay: “Ang tagsatagsa nga nagahingalan sang ngalan ni Jehova maglikaw sa kalautan.”​—⁠2 Timoteo 2:⁠19.

17. Ano ang pagtamod sang matuod nga mga Cristiano sa paggamit sing alkoholiko nga mga ilimnon?

¹⁷ Ginasikway sang matuod nga mga Cristiano ang pagtamod sang kalibutanon tuhoy sa daw magagmay nga mga kalainan. Halimbawa, madamong tawo karon ang nagatamod sang pag-abuso sa alkohol sing makahalam-ot. Apang ang katawhan ni Jehova nagapamati sa laygay sa Efeso 5:​18: “Indi kamo maghinubog sa alak, sa diin may pagpatuyang, kundi magmapuno sing espiritu.” Kon ang isa ka Cristiano magainom, nagainom sia sing haganhagan.​—⁠Hulubaton 23:​29-32.

18. Paano ang mga prinsipio sang Biblia nagatuytoy sa mga alagad ni Jehova sa ila pagtratar sa mga katapo sang pamilya?

¹⁸ Subong mga alagad ni Jehova, ginasikway man naton ang pagtamod sang iban sa kalibutan nga ang pagsing-al kag pagsinggit sa tiayon kag kabataan ukon ang pagbuyayaw sa ila nagakaigo. Bangod sang determinasyon nga tinguhaan ang matadlong nga dalanon, ang Cristianong mga bana kag mga asawa nagabuligay sa pag-aplikar sang laygay ni Pablo: “Isikway ninyo ang tanan nga kapaitan kag kaakig kag sininggitanay kag pagpasipala upod sa tanan nga kalainan. Kundi magmainayuhon kamo sa isa kag isa, malulo, nga nagapinatawaray subong nga ang Dios man paagi kay Cristo nagpatawad sa inyo.”​—⁠Efeso 4:​31, 32.

19. Daw ano ka lapnag ang kalainan sa mga negosyo?

¹⁹ Ang pagkadibunayag, pangdaya, pagbutig, mahaliton nga mga taktika sa negosyo, kag pagpangawat kinaandan man sa karon. Ang isa ka artikulo sa pangnegosyo nga magasin nga CFO nagareport: “Ang isa ka surbe sa 4,000 ka mamumugon . . . nagapakita nga 31 porsiento sang mga ginsurbe ang nakasaksi sing ‘malubha nga malain nga paggawi’ sang nagligad nga tuig.” Ining malain nga paggawi naglakip sing pagbutig, pagpalsipikar sing mga rekord, seksuwal nga pagpanggamo, kag pagpangawat. Agod magpabilin nga matinlo sa moral sa mga mata ni Jehova, dapat naton likawan ang subong sini nga paggawi kag mangin bunayag sa aton pinansial nga mga transaksion.​—⁠Miqueas 6:​10, 11.

20. Ngaa ang mga Cristiano dapat mangin hilway sa “gugma sa kuwarta”?

²⁰ Binagbinaga ang natabo sa isa ka tawo nga naghunahuna nga may mas madamo sia nga tion sa pag-alagad sa Dios kon madasig sia nga makaganansia sing daku sa isa ka pinansial nga pagpasimpalad. Ginhaylo niya ang iban nga mangapital paagi sa pagpasobra sing daku sang ila mahimo nga maganansia. Sang wala ini magmadinalag-on, nadulaan na gid sia sing paglaum nga mabawi pa ang daku nga kapierdehan amo kon ngaa ginkawat niya ang kuwarta nga ginsalig sa iya. Bangod sang iya ginhimo kag indi paghinulsol, ginsikway sia sa Cristianong kongregasyon. Matuod gid ang laygay sang Biblia: “Yadtong determinado nga magmanggaranon nagakahulog sa pagsulay kag sa siod kag sa madamong kailigbon nga binuang kag makahalalit nga nagatugdang sa mga tawo sa kadulaan kag kalaglagan. Kay ang gugma sa kuwarta amo ang gamot sang tanan nga sahi sang makahalalit nga mga butang, kag paagi sa paglab-ot sa sining gugma ang iban nagtalang gikan sa pagtuo kag nagbuno sang ila kaugalingon sing madamong kasakitan.”​—⁠1 Timoteo 6:​9, 10.

21. Anong paggawi ang kinaandan sa tunga sang mga tawo nga may gahom sa kalibutan, apang paano nagagawi ang mga may masaligan nga mga katungdanan sa Cristianong kongregasyon?

²¹ Ang kalibutanon nga mga tawo nga may gahom kag impluwensia masunson nga kulang sing pagkatadlong kag ginapamatud-an ang hulubaton, ‘Ang gahom nagapalain.’ (Manugwali 8:9) Sa iban nga kadutaan, ang paghamham kag iban pa nga porma sang kagarukan kinaandan na sa mga hukom, pulis, kag politiko. Apang, ang mga nagapanguna sa Cristianong kongregasyon dapat mangin matadlong kag wala nagapakaginuo sa iban. (Lucas 22:​25, 26) Ang mga gulang, subong man ang ministeryal nga mga alagad, wala nagaalagad “tungod sang gugma sa dibunayag nga daug.” Dapat sila hilway sa mga paninguha nga patikuon ukon impluwensiahan ang ila desisyon sa paglaum nga personal sila nga makabenepisyo.​—⁠1 Pedro 5:​2; Exodo 23:​8; Hulubaton 17:​23; 1 Timoteo 5:⁠21.

22. Ano ang ipaathag sang masunod nga artikulo?

²² Sa kabilugan, ang mga Cristiano madinalag-on nga nagaatubang sang karon nga hangkat nga huptan ang pagkatadlong sa aton puno sing kalainan nga kalibutan. Apang, indi lamang ang paglikaw sa kalainan ang nalakip sa pagkatadlong. Ipaathag sang masunod nga artikulo kon ano gid ang ginakinahanglan sa pagpalambo sing pagkatadlong.

[Mga footnote]

Mga Punto sa Repaso

◻ Ngaa ginsugo ni Jehova ang paglaglag sa mga Canaanhon?

◻ Anong mga kalainan ang kinaandan sang unang siglo, kag kamusta ang mga Cristiano sa subong sina nga palibot?

◻ Ano ang pamatuod nga ang kalibutan nakasaksi sing tugob-globo nga pag-usmod sang moral sugod sang 1914?

◻ Anong kinaandan nga mga kalainan ang dapat sikwayon sang katawhan ni Jehova?

[Kapsion sa pahina 9]

Ang unang-siglo nga mga Cristiano matadlong, bisan pa nagakabuhi sila sa puno sing kalainan nga kalibutan

[Kapsion sa pahina 10]

Ang kalainan nakasulod pa gani sa mga network sang kompyuter, naghatag sa madamong pamatan-on kag sa iban pa sing kahigayunan nga makakita sing pornograpiko nga materyal

[Kapsion sa pahina 12]

Dapat huptan sang mga Cristiano ang pagkatadlong, nga wala nagailog sang dibunayag nga mga taktika sang iban