Bethel—Isa ka Siudad sang Maayo kag sang Malain

ANG pila ka siudad nabantugan nga maayo​—⁠ukon malain​—⁠bangod sang mga nagakatabo sa sulod sini. Apang, ang Bethel tumalagsahon tungod nabantugan ini bangod sang maayo kag sang malain. Ginhingalanan sang patriarka nga si Jacob ang siudad nga Bethel, nga nagakahulugan “Balay sang Dios.” Apang isa ka libo ka tuig sang ulihi, gintawag ni manalagna Oseas ang siudad nga “Balay sang Kahalitan.” Paano ining maayo nga siudad nangin malain? Kag ano ang aton matun-an gikan sa maragtas sini?

Ang kaangtanan sang Bethel sa katawhan sang Dios nagsugod sang 1943 B.C.E. sang buhi pa si Abraham. Sadtong tion, kilala ang siudad subong ang Luz, ang orihinal Canaanhon nga ngalan sini. Nahamtang ini sa pukatod nga puod, mga 17 kilometros sa aminhan sang Jerusalem. Handurawa si Abraham kag ang iya hinablos nga si Lot nga nagatamod sa idalom sa mauyahon nga kapatagan sang naubos nga Jordan Valley gikan sa maayo nga lokasyon sa ibabaw sang kabukiran sa palibot sang Bethel. Mataktikanhon nga ginpatalupangod ni Abraham kay Lot ang kabudlayan sa pagtangdo sing halalban para sa ila daku nga mga panong: “Palihug, indi pagtuguti nga magpadayon ang kasuayon sa tunga nakon kag nimo kag sa tunga sang akon mga manugbantay kag sang imo mga manugbantay, kay mag-ulutod kita. Indi bala ang bug-os nga duta yara sa atubangan mo? Palihug, bulag ka sa akon. Kon mapawala ka, nian ako mapatuo; apang kon mapatuo ka, nian ako mapawala.”​—⁠Genesis 13:​3-​11.

Wala ginpilit ni Abraham ang iya kinamatarong sa pagpili sing una. Sa baylo, gintugutan niya ang mas manghod nga makapili sing labing maayo. Sarang naton mailog ang maayo nga panimuot ni Abraham. Mapakanay naton ang kasuayon paagi sa pag-una hambal sing kalmado kag manghikot sing dimakagod.​—⁠Roma 12:⁠18.

Tinuig sang ulihi sang nagkampo ang apo ni Abraham nga si Jacob sa Luz, nagdamgo sia sing tumalagsahon. Nakita niya “ang isa ka hagdan nga ginpatindog sa duta kag ang iya ukbong naglambot sa langit; kag, yari karon! ang mga anghel sang Dios nagasaka kag nagapanaug sa sini. Kag, yari karon! si Jehova nagtindog sa ibabaw sini.” (Genesis 28:​11-​19; ipaanggid ang Juan 1:​51.) Ang damgo may importante nga kahulugan. Ang mga anghel nga nakita ni Jacob magaalagad sa iya sa pagtuman sa ginsaad sang Dios sa iya nahanungod sa iya binhi. Ginapakita sang mataas nga posisyon ni Jehova sa ibabaw sang hagdan nga dumalahan niya ang mga anghel sa sining hilikuton.

Ining pasalig sang pagsakdag sang Dios nagpahulag gid kay Jacob. Sang nagmata sia gikan sa dalamguhanon, gintawag niya ang duog nga Bethel, buot silingon “Balay sang Dios,” kag nangako sia kay Jehova: “Tuhoy sa tanan nga butang nga ihatag mo sa akon ihatag ko gid ang ikapulo sa imo.”a (Genesis 28:​20-22) Ginakilala nga ang tanan nga butang nga yara sa iya naghalin sa Dios, luyag niya ibalik ang nagakaigo nga bahin subong pagpakita sang iya pagpasalamat.

May mga anghel man nga nagaalagad para sa mga Cristiano karon. (Salmo 91:11; Hebreo 1:​14) Mapakita man nila ang ila apresasyon sa tanan nila nga pagpakamaayo paagi sa ‘pagbugana sa madamo nga pagpasalamat sa Dios.’​—⁠2 Corinto 9:​11, 12.

Sang ulihi, ang mga kaliwat ni Jacob nangin isa ka pungsod. Ginlutos sang ila lider nga si Josue ang pagano nga hari sang Bethel sang bag-o lang nasakop ang Canaan. (Josue 12:16) Sang panahon sang mga Hukom, ang manalagna nga babayi nga si Debora nagapuyo malapit sa Bethel kag ginsaysay ang pulong ni Jehova sa mga tawo. Tayuyon man nga nagaduaw si Samuel sa Bethel samtang nagahukom sia sa pungsod sang Israel.​—⁠Hukom 4:​4, 5; 1 Samuel 7:​15, 16.

Ang Bethel Nangin Sentro sang Apostasya

Apang ang kaangtanan sang Bethel sa putli nga pagsimba natapos sang nabahinbahin na ang Ginharian sang 997 B.C.E. Ginhimo ni Hari Jeroboam ang Bethel subong sentro sang pagsimba sa tinday nga baka, nga ang tinday nga baka kuno nagatiglawas kay Jehova. (1 Hari 12:​25-29) Amo kon ngaa, sang nagatagna tuhoy sa kalaglagan sang Bethel, ginpatuhuyan ini ni Oseas subong “Bet-aven,” nga nagakahulugan “Balay sang Kahalitan.”−Oseas 10:​5, 8.

Walay sapayan nga ang Bethel nangin sentro sang espirituwal nga kahalitan, ang mga hitabo may kaangtanan sini padayon nga naghatag sing importante nga mga leksion. (Roma 15:⁠4) Ang isa ka leksion may kaangtanan sa isa ka wala mahingadlan nga manalagna nga ginpadala halin sa Juda pakadto sa Bethel agod itagna ang kalaglagan sang mga halaran kag mga saserdote sini. Ginsilingan man sia ni Jehova nga magbalik sa Juda​—⁠pila lamang ka kilometro pabagatnan​—⁠nga indi magkaon ukon mag-inom. Maisog nga nagtagna ining manalagna sa atubangan ni Jeroboam, ang hari sang Israel, nga nagpakamalaut sa halaran sang Bethel. Apang wala niya gintuman ang Dios bangod nagkaon sia sa balay sang tigulang nga manalagna sa Bethel. Ngaa? Ang tigulang nga manalagna binutig nga nagsiling nga ang anghel ni Jehova nagsugo sa iya nga abiabihon ang masigkamanalagna. Ang pagkadimatinumanon sang manalagna halin sa Juda nagresulta sa iya maaga nga kamatayon.​—⁠1 Hari 13:​1-​25.

Kon ang isa ka masigkatumuluo magpanugda nga himuon naton ang isa ka butang nga daw maduhaduhaan, ano ang aton himuon? Dumduma nga bisan ang maayo sing katuyuan nga laygay mangin makahalalit kon sayop ini. (Ipaanggid ang Mateo 16:​21-23.) Paagi sa pagpangayo sing panuytoy kay Jehova paagi sa pangamuyo kag pagtuon sang iya Pulong, malikawan naton ang makahalanusbo nga sayop sang wala mahingadlan nga manalagna.​—⁠Hulubaton 19:21; 1 Juan 4:⁠1.

Mga 150 ka tuig sang ulihi, naglakbay man si manalagna Amos paaminhan agod magtagna batok sa Bethel. Matigdas nga ginpakamalaut ni Amos ang iya dimainabyanon nga tagpalamati, lakip ang saserdote nga si Amasias, nga matinaastaason nga nagsiling kay Amos nga ‘magpalagyo sa duta sang Juda.’ Apang walay kahadlok nga ginsilingan ni Amos si Amasias tuhoy sa mga kalamidad nga mahanabo sa panimalay mismo sang saserdote. (Amos 5:​4-6; 7:​10-​17) Ang iya huwaran nagapahanumdom sa aton nga mapaisog ni Jehova ang iya mapainubuson nga mga ministro.​—⁠1 Corinto 1:​26, 27.

Sang ulihi, ginpukan sang matutom nga si Hari Josias sang Juda ‘ang halaran nga yadto sa Bethel, ginsunog ang mataas nga duog, ginbukbok ini, kag ginsunog ang sagrado nga poste.’ (2 Hari 23:​15, 16) Mailog sang mga gulang karon ang iya huwaran paagi sa makugi nga pagsunod sa mga instruksion ni Jehova kag paagi sa pagpanguna nga mahuptan nga matinlo ang kongregasyon.

Maathag nga ginapakita sining mga hitabo sa maragtas sang Bethel ang mga resulta sang pagkamatarong kag kalautan, sang pagtuman kag indi pagtuman kay Jehova. Tinuig antes sini, ginhatag ni Moises ining pililian sa pungsod sang Israel: “Ginbutang ko sining adlaw sa atubangan ninyo ang kabuhi kag ang kaayuhan, kag ang kamatayon kag ang kalautan.” (Deuteronomio 30:​15, 16) Ang pagpamalandong sa maragtas sang Bethel magapalig-on sa aton nga makilala upod sa “Balay sang Dios,” isa ka duog sang matuod nga pagsimba sa baylo nga sa “Balay sang Kahalitan.”

[Footnote]

[Retrato sa pahina 23]

Ang kagulub-an sa nahamtangan sang Bethel, diin gintukod ni Jeroboam ang sentro sang pagsimba sa tinday nga baka