Jerusalem—Ginapasulabi Mo Bala Ini ‘Labaw sa Imo Pinasulabi nga Kalipay’?

“Ang akon dila magatapik sa akon ngalagngag, . . . kon indi ko pagpasulabihon ang Jerusalem labaw sa akon pinasulabi nga kalipay.”​—⁠SALMO 137:⁠6.

1. Ano ang panimuot sang madamong Judiyong tinapok sa pinili nga siudad sang Dios?

HALOS pito ka dekada na ang nagligad kutob sang magbalik sa Jerusalem ang una nga Judiyong mga tinapok sang 537 B.⁠C.⁠E. Ang templo sang Dios napatindog na liwat, apang guba gihapon ang siudad. Samtang, isa ka bag-o nga kaliwat ang nagtubo sa tunga sang mga tinapok. Walay duhaduha madamo sa ila ang nagbatyag sang gin-amba sang salmista: “Kon malipat ako sa imo, O Jerusalem, ang akon tuo nga kamot mangin malipaton.” (Salmo 137:⁠5) Wala lamang gindumdom sang iban ang Jerusalem; ginpamatud-an nila paagi sa ila buhat nga ginpasulabi nila ini “labaw sa [ila] pinasulabi nga kalipay.”​—⁠Salmo 137:⁠6.

2. Sin-o si Esdras, kag paano sia ginpakamaayo?

² Halimbawa, binagbinaga ang saserdote nga si Esdras. Bisan sang wala pa sia makabalik sa iya dutang natawhan, makugi nga ginsakdag niya ang intereses sang putli nga pagsimba sa Jerusalem. (Esdras 7:​6, 10) Nakabaton si Esdras sing bugana nga pagpakamaayo bangod sina. Ginpahulag ni Jehova nga Dios ang tagipusuon sang Persianhon nga hari nga ihatag kay Esdras ang pribilehiyo nga pamunuan ang ikaduha nga guban sang mga tinapok sa pagbalik sa Jerusalem. Dugang pa, nag-amot sa ila ang hari sing madamo nga bulawan kag pilak “sa pagpatahom sang balay ni Jehova.”​—⁠Esdras 7:​21-27.

3. Paano ginpamatud-an ni Nehemias nga ang Jerusalem amo ang labi nga nagatublag sa iya?

³ Pagligad sang mga 12 ka tuig, isa naman ka Judiyo ang naghimo sing positibo nga aksion​—⁠si Nehemias. Nag-alagad sia sa Persianhon nga palasyo sa Susan. Dungganon ang iya posisyon subong manugtagay ni Hari Artajerjes, apang indi ini ang “pinasulabi nga kalipay” ni Nehemias. Sa baylo, nalangkag sia nga maglakat kag patindugon liwat ang Jerusalem. Pila ka bulan nga ginpangamuyo ini ni Nehemias, kag ginpakamaayo sia ni Jehova nga Dios bangod sini. Sang mahibal-an ang nagatublag kay Nehemias, ginpaupdan sia sang Persianhon nga hari sing hangaway kag ginhatagan sing mga sulat nga nagahatag sa iya sing awtorisasyon nga patindugon liwat ang Jerusalem.​—⁠Nehemias 1:​1⁠–​2:⁠9.

4. Paano naton mapakita nga ang pagsimba kay Jehova labaw sa bisan ano nga pinasulabi nga kalipay naton?

⁴ Walay duhaduha nga ginpamatud-an nanday Esdras, Nehemias, kag sang madamo nga Judiyo nga nagbulig sa ila nga ang pagsimba kay Jehova, nga nasentro sa Jerusalem, mas importante sangsa bisan ano nga butang​—⁠nga ini ‘labaw sa ila pinasulabi nga kalipay,’ kon sayuron, labaw sa bisan ano nga butang nga mahimo nagapahalipay sa ila. Makapalig-on gid ining mga indibiduwal para sa tanan karon nga may subong man nga pagkilala kay Jehova, sa pagsimba sa iya, kag sa iya ginatuytuyan-sang-espiritu nga organisasyon! Matuod bala ini sa imo? Ginapakita mo bala paagi sa imo pagbatas sa diosnon nga mga buhat nga ang labi gid nga nagapahalipay sa imo amo ang pribilehiyo sa pagsimba kay Jehova upod sa iya dedikado nga katawhan? (2 Pedro 3:11) Subong dugang pa nga pagpalig-on para sa sina nga katuyuan, binagbinagon naton ang maayong mga resulta sang paglakbay ni Esdras pa Jerusalem.

Mga Pagpakamaayo kag mga Salabton

5. Anong bugana nga mga pagpakamaayo ang nabaton sang mga pumuluyo sang Juda sang mga adlaw ni Esdras?

⁵ Ang guban sang mga 6,000 ka tinapok nga nagbalik upod kay Esdras nagdala sing inamot nga mga bulawan kag pilak para sa templo ni Jehova. Katumbas ini sa mga 35 milyones dolyares sa karon nga bili. Pito ka beses ang kalabawon sini sangsa bulawan kag pilak nga nadala anay sang una nga mga tinapok. Pat-od gid nga nagpasalamat kay Jehova ang mga pumuluyo sang Jerusalem kag Juda bangod sini tanan nga pagsakdag sang tawo kag sang materyal nga ginbulig! Apang ang bugana nga pagpakamaayo gikan sa Dios nagadala man sing salabton.​—⁠Lucas 12:⁠48.

6. Ano ang natukiban ni Esdras sa iya dutang natawhan, kag ano ang iya ginhimo?

⁶ Wala madugay, natukiban ni Esdras nga ginlapas sang madamo nga Judiyo, pati sang pila ka saserdote kag mga gulang, ang Kasuguan sang Dios paagi sa pagpangasawa sing pagano nga mga babayi. (Deuteronomio 7:​3, 4) Dapat lamang nga natublag gid sia sa sini nga paglapas sa Kasuguan nga katipan sang Dios. “Sang pagkabati ko sini nga butang ginkusnit ko ang akon panapton kag ang akon wala sing pako nga inugsampaw nga bayo, . . . kag naglingkod ako nga nalibugan.” (Esdras 9:⁠3) Nian, sa atubangan sang indi mapahamtang nga mga Israelinhon, nagtu-ad si Esdras kay Jehova sa pangamuyo. Sa palamatin-an sang tanan, ginrepaso ni Esdras ang paglalis anay sang Israel kag ang paandam sang Dios kon ano ang matabo kon magminyo sila sa pagano nga mga pumuluyo sang duta. Sia naghinakop: “O Jehova nga Dios sang Israel, matarong ka, kay kami ang nabilin subong nakapalagyo nga katawhan sa sini nga adlaw. Yari karon yari kami sa atubangan nimo sa amon pagkamakasasala, kay indi mahimo ang pagtindog sa atubangan mo bangod sini.”​—⁠Esdras 9:⁠14, 15.

7. (a) Anong maayo nga huwaran ang ginpakita ni Esdras kon ano ang himuon sa pagpakasala? (b) Ano ang ginhimo sang mga nakasala sang adlaw ni Esdras?

⁷ Gingamit ni Esdras ang ekspresyon nga “kami.” Huo, ginlakip niya ang iya kaugalingon, bisan pa indi sia mismo ang nakasala. Ang tudok nga kasubo ni Esdras kag ang iya mapainubuson nga pangamuyo nagtandog sa tagipusuon sang katawhan kag nagpahulag sa ila sa paghimo sing nagakaigo nga mga buhat sang paghinulsol. Sila mismo ang nagtanyag sing masakit nga remedyo​—⁠papaulion sang tanan nga naglapas sa Kasuguan sang Dios ang ila dumuluong nga asawa sa ila dutang natawhan, upod ang ila kabataan. Nagsugot si Esdras sa sini nga panugda kag ginpalig-on niya ang tanan nga nakasala nga magsunod sa sini. Bangod sang awtoridad nga ginhatag sa iya sang Persianhon nga hari, may kinamatarong si Esdras nga pamatyon ang mga nagalapas sa kasuguan ukon itapok sila gikan sa Jerusalem kag Juda. (Esdras 7:​12, 26) Apang ginapakita sang natabo nga indi kinahanglan nga himuon niya ini. “Ang bug-os nga kongregasyon” nagsiling: “Subong gid sang imo ginsiling sa amon amo ang dapat namon himuon.” Dugang pa, nagtu-ad sila: “Nagrebelde kami sa daku nga kasangkaron sa sini nga bagay.” (Esdras 10:​11-13) Ang Esdras kapitulo 10 nagalista sang ngalan sang 111 ka lalaki nga nagtuman sa sini nga desisyon kag ginpapauli ang ila dumuluong nga asawa upod ang ila kabataan.

8. Ngaa ang matigdas nga aksion sa pagpapauli sa dumuluong nga mga asawa nangin para sa kaayuhan sang tanan nga katawhan?

⁸ Ginhimo ini nga butang para sa kaayuhan indi lamang sang Israel kundi sang tanan nga katawhan man. Kon ining kahimtangan wala pagtadlunga, mahimo nga ang mga Israelinhon nasimpon sa mga pungsod sa ila palibot. Sa sina nga kaso, indi na kuntani putli ang linya sang kaliwatan sang Ginsaad nga Binhi para sa pagpakamaayo sa tanan nga katawhan. (Genesis 3:​15; 22:18) Mabudlay kuntani makilal-an kon sin-o ang Ginsaad nga Binhi sa kaliwat ni Hari David gikan sa tribo sang Juda. Pagligad sang mga 12 ka tuig, ginhatagan liwat sing igtalupangod ining importante nga butang sang “ang binhi sang Israel nagpain sang ila kaugalingon gikan sa tanan nga dumuluong.”​—⁠Nehemias 9:⁠1, 2; 10:​29, 30.

9. Ano ang maayo nga laygay sang Biblia para sa mga Cristiano nga may ditumuluo nga mga tiayon?

⁹ Ano ang matun-an sang mga alagad ni Jehova karon gikan sa sini nga kasaysayan? Ti, ang mga Cristiano wala sa idalom sang Kasuguan nga katipan. (2 Corinto 3:14) Sa baylo, ginatuman nila “ang kasuguan ni Cristo.” (Galacia 6:2) Sa amo, ang isa ka Cristiano nga may ditumuluo nga tiayon nagasunod sa laygay ni Pablo: “Kon ang bisan sin-o nga utod nga lalaki may ditumuluo nga asawa, apang nagapasugot sa pagpuyo upod sa iya, dili niya sia pagbayaan.” (1 Corinto 7:⁠12) Dugang pa, ang mga Cristiano nga may ditumuluo nga mga tiayon may Makasulatanhon nga obligasyon nga himuon nga madinalag-on ang ila pag-asawahay. (1 Pedro 3:​1, 2) Ang pagtuman sa sining maayo nga laygay masami nga nagresulta sa pagpakamaayo bangod nagbag-o ang tagipusuon sang ditumuluo nga mga tiayon padulong sa matuod nga pagsimba. Ang iban nangin matutom bawtismado nga mga Cristiano.​—⁠1 Corinto 7:⁠16.

10. Ano nga leksion ang matun-an sang mga Cristiano gikan sa 111 ka Israelinhon nga lalaki nga nagpapauli sang ila dumuluong nga mga asawa?

¹⁰ Apang, ang kaso sang mga Israelinhon nga nagpapauli sa ila dumuluong nga mga asawa nagahatag sing maayo gid nga leksion para sa diminyo nga mga Cristiano. Indi sila dapat mangaluyag sa mga ditumuluo. Mahimo mabudlay likawan ini nga relasyon, kag masakit pa gani, apang amo ini ang labing maayo nga dalanon agod ang isa padayon nga pakamaayuhon sang Dios. Ang mga Cristiano ginasugo: “Dili kamo magpagota sing sampihakan upod sa mga dimatinuuhon.” (2 Corinto 6:14) Ang bisan sin-o diminyo nga Cristiano nga luyag magminyo dapat magplano sa pagminyo sing matuod nga masigkatumuluo.​—⁠1 Corinto 7:⁠39.

11. Kaangay sang Israelinhon nga mga lalaki, paano kita matilawan tuhoy sa butang nga aton ginakalipay?

¹¹ Sa madamo man nga paagi, ang mga Cristiano naghimo sing mga pagpasibu sang ginpatalupangod sa ila nga nagapadulong sila sa isa ka dimakasulatanhon nga direksion. (Galacia 6:1) Sa tion kag tion, ginasugid sini nga balasahon ang dimakasulatanhon nga paggawi nga magaupang sa isa ka tawo agod magapabilin sia nga katapo sang organisasyon sang Dios. Halimbawa, sang 1973, naathagan sang katawhan ni Jehova nga ang pag-abuso sa droga kag ang pagpanigarilyo mabug-at nga mga sala. Sa pagpadayon sang diosnon nga dalanon, dapat naton “tinluan ang aton kaugalingon sang tanan nga kadagtaan sang lawas kag espiritu.” (2 Corinto 7:⁠1) Madamo ang nagtuman sini nga laygay sang Biblia; gin-antos nila ang una nga mga sintoma sang withdrawal agod makapabilin nga bahin sang matinlo nga katawhan sang Dios. Ginhatag man ang maathag nga pagtuytoy gikan sa Kasulatan tuhoy sa seksuwal nga mga butang, pagpanapot, pagpamustura, kag sa maalamon nga pagpili sing palamugnan, kalingawan, kag musika. Kon ano man nga Makasulatanhon nga mga prinsipio ang ipatalupangod sa aton, kabay nga mangin handa kita “nga magpasibu,” kaangay sang 111 ka Israelinhon nga mga lalaki. (2 Corinto 13:11) Ipakita sini nga ang pribilehiyo sa pagsimba kay Jehova upod sa iya balaan nga katawhan ‘ginapasulabi naton sangsa aton pinasulabi nga kalipay.’

12. Ano ang natabo sang 455 B.⁠C.⁠E.?

¹² Sa tapos masugid ang bahin sang kasaysayan tuhoy sa dumuluong nga mga asawa, wala ginasugid sa aton sang Biblia kon ano ang natabo sa Jerusalem sang masunod nga 12 ka tuig. Walay duhaduha nga naakig sing labi pa ang kaiping nga mga pungsod sang ginbugto ang madamo nga pag-asawahay upod sa mga dumuluong. Sang 455 B.⁠C.⁠E., nag-abot si Nehemias sa Jerusalem nga ginaupdan sang mga hangaway. Gintangdo sia nga mangin gobernador sang Juda kag may dala sia nga mga sulat gikan sa hari sang Persia nga nagahatag sa iya sing awtorisasyon nga ipatindog liwat ang siudad.​—⁠Nehemias 2:​9, 10; 5:⁠14.

Pagpamatok Gikan sa Nahisa nga mga Kaingod

13. Anong panimuot ang ginpakita sang butig nga relihiosong mga kaingod sang mga Judiyo, kag ano ang ginhimo ni Nehemias?

¹³ Ginpamatukan sang butig nga relihiosong mga kaingod ang katuyuan sang pagkari ni Nehemias. Ginpahog sia sang ila mga lider paagi sa pagpamangkot: “Magaribok bala kamo batok sa hari?” Nagapakita sing pagtuo kay Jehova, si Nehemias nagsabat: “Ang Dios sang mga langit amo ang Isa nga magahatag sa amon sing kadalag-an, kag kami mismo, nga iya mga alagad, magatindog, kag magapatindog kami; apang kamo wala sing bahin, ukon kinamatarong, ukon handumanan sa Jerusalem.” (Nehemias 2:⁠19, 20) Sang ginsugdan ang pagkay-o sa pader, amo man gihapon nga mga kaaway ang nagyaguta: ‘Ano ang ginahimo sining mapigaw nga mga Judiyo? Banhawon bala nila ang mga bato gikan sa mga tinumpok sang yab-ukon nga ginub-an nga nagkalasunog? Kon ang ido nga talunon magtaklas batok sa sini, pat-od nga lumpagon niya ang ila kuta nga mga bato.’ Sa baylo nga sabton ining mga pulong, si Nehemias nangamuyo: “Pamati, O Dios namon, kay ginatamay kami; kag pabalika sa ila kaugalingon nga ulo ang ila pasipala.” (Nehemias 4:⁠2-4) Si Nehemias padayon nga nagpakita sining maayong huwaran sang pagsandig kay Jehova!​—⁠Nehemias 6:​14; 13:⁠14.

14, 15. (a) Paano gin-atubang ni Nehemias ang ginapamahog nga kasingki sang mga kaaway? (b) Paano nakapadayon ang mga Saksi ni Jehova sa ila espirituwal nga hilikuton sa pagtukod walay sapayan sang mapintas nga pagpamatok?

¹⁴ Agod tumanon ang ila importante nga tulumanon sa pagbantala, ang mga Saksi ni Jehova karon nagasandig man sa Dios. Ang mga kaaway nagatinguha sa pag-upang sining hilikuton paagi sa pagyaguta. Kon kaisa, ang mga indibiduwal nga interesado sa mensahe sang Ginharian nagauntat bangod indi nila mabatas ang pagyaguta. Kon mapaslawan ang pagyaguta, mahimo nga maakig ang mga kaaway kag mamahog nga magasingki sila. Amo sini ang inagihan sang mga manugpatindog sang mga pader sang Jerusalem. Apang si Nehemias wala magpadaug sa pamahog. Sa baylo, gin-armasan niya ang mga manugpatindog batok sa pagsalakay sang mga kaaway kag ginpalig-on ang ila pagtuo paagi sa pagsiling: “Dili kamo magkahadlok sa ila. Dumduma si Jehova nga daku kag makakulugmat; kag makig-away kamo tungod sa inyo mga utod, sa inyo mga anak nga lalaki kag sa inyo mga anak nga babayi, sa inyo mga asawa kag sa inyo mga balay.”​—⁠Nehemias 4:⁠13, 14.

¹⁵ Subong sang mga adlaw ni Nehemias, ang mga Saksi ni Jehova bug-os nga nasangkapan sa pagpadayon sang ila espirituwal nga hilikuton sa pagtukod walay sapayan sang mapintas nga pagpamatok. “Ang matutom kag mainandamon nga ulipon” nagaaman sing makapalig-on-sang-pagtuo nga espirituwal nga pagkaon, nga nagapabaskog sa katawhan sang Dios agod mangin mabungahon bisan sa mga duog diin ginadumilian ang hilikuton. (Mateo 24:45) Subong resulta, padayon nga ginapakamaayo ni Jehova ang iya katawhan sing pag-uswag sa bug-os nga duta.​—⁠Isaias 60:⁠22.

Mga Problema sa Sulod

16. Ano nga mga problema sa sulod ang mahimo magpaluya sa mga manugpatindog sang pader sang Jerusalem?

¹⁶ Samtang nagapadayon ang pagpatindog liwat sa pader sang Jerusalem kag nagataas ini, ang hilikuton kapin pa nga nagbudlay. Natabo ini sang mausisaan ang isa ka problema nga mahimo magpaluya sa ginabudlayan nga mga manugpatindog. Bangod sang kakulang sing kalan-on, ang iban nga mga Judiyo nabudlayan sa pagpakaon sa ila pamilya kag sa pagbayad sang ila buhis sa gobierno sang Persia. Ang manggaranon nga mga Judiyo nagpahulam sa ila sing pagkaon kag kuwarta. Apang, batok sa Kasuguan sang Dios, ginpanaad sang imol nga mga Israelinhon ang ila duta kag kabataan subong garantiya nga bayaran nila ang kuwarta nga may saka. (Exodo 22:​25; Levitico 25:​35-37; Nehemias 4:​6, 10; 5:​1-5) Karon ang mga nagpahulam nagpamahog nga butungon ang ila duta kag piliton sila nga ibaligya ang ila mga anak subong mga ulipon. Naakig si Nehemias sa sining dimahigugmaon, materyalistiko nga panimuot. Naghulag sia sa gilayon agod padayon nga pakamaayuhon ni Jehova ang pagpatindog liwat sa pader sang Jerusalem.

17. Ano ang ginhimo ni Nehemias agod padayon nga pakamaayuhon ni Jehova ang pagpatindog nga hilikuton, kag ano ang resulta?

¹⁷ Isa ka “daku nga pagtilipon” ang gin-organisar, kag maathag nga ginpakita ni Nehemias sa manggaranon nga mga Israelinhon nga si Jehova wala mahamuot sa ila ginhimo. Nian nagpakiluoy sia sa mga nakasala, lakip ang pila ka saserdote, nga iuli ang tanan nga saka nga ginkuha nila kag iuli ang kadutaan nga ila ginkuha sa dilegal nga paagi gikan sa mga indi makasarang sa pagbayad sing saka. Maayo nga ang mga nakasala nagsiling: “Iuli namon sa ila, kag indi kami magsukot sing bisan ano sa ila. Himuon gid namon ang imo ginasiling.” Indi ini sa hambal lamang, kay ang Biblia nagasugid nga ‘ginhimo sang katawhan ang suno sa pulong [ni Nehemias].’ Kag gindayaw sang bug-os nga kongregasyon si Jehova.​—⁠Nehemias 5:​7-13.

18. Bangod sa anong panimuot nakilal-an ang mga Saksi ni Jehova?

¹⁸ Kamusta naman sa aton adlaw? Sa baylo nga mahingaliton, ang mga Saksi ni Jehova kilala sa ila kaalwan sa mga masigkatumuluo kag sa iban pa nga nabiktima sang kalamidad. Subong sang adlaw ni Nehemias, bangod sini madamo ang nagdayaw kay Jehova bilang pasalamat. Apang, sa amo man nga tion, nakita sang “matutom kag mainandamon nga ulipon” nga kinahanglanon ang paghatag sing Makasulatanhon nga laygay tuhoy sa pangnegosyo nga mga butang kag tuhoy sa kinahanglanon nga likawan ang makagod nga paghingalit sa iban. Sa pila ka pungsod kinaandan na ang pagpangayo sing daku kaayo nga presyo sang nobya, apang maathag nga nagapaandam ang Biblia nga ang mga makagod kag mga mahingaliton indi makapanubli sang Ginharian sang Dios. (1 Corinto 6:​9, 10) Ang pagsunod sang kalabanan nga mga Cristiano sa sini nga laygay nagapahanumdom sa aton kon paano nakita sang mga Judiyo anay nga ang paghingalit sa ila imol nga kauturan isa ka sala.

Nahuman ang Pader sang Jerusalem

19, 20. (a) Ano ang nangin epekto sang pagkahuman sang pader sang Jerusalem sa relihioso nga mga kaaway? (b) Ano nga kadalag-an ang naeksperiensiahan sang mga Saksi ni Jehova sa madamo nga kadutaan?

¹⁹ Walay sapayan sang tanan nga pagpamatok, ang pader sang Jerusalem nahuman pagligad sang 52 ka adlaw. Ano ang nangin epekto sini sa mga kaaway? Si Nehemias nagsiling: “Sang mabatian ini sang tanan namon nga kaaway kag makita ini sang tanan nga pungsod sa palibot namon, sa gilayon nahuy-an sila sing tama sa ila kaugalingon nga mga mata, kag ginhantop nila nga nahuman ining hilikuton bangod sa amon Dios.”​—⁠Nehemias 6:⁠16.

²⁰ Sa karon, ang pagpamatok sang mga kaaway sa hilikuton sang Dios nagapadayon sa nanuhaytuhay nga mga paagi kag mga duog. Apang, minilyon ang nakakita nga napaslawan ang pagpamatok sa mga Saksi ni Jehova. Halimbawa, binagbinaga ang mga paninguha sang una nga padulugon ang pagbantala nga hilikuton sa Nazi nga Alemanya, sa Nasidlangan nga Europa, kag sa madamo nga pungsod sa Aprika. Ini tanan nga paninguha napaslawan, kag madamo nga tawo ang nagakilala karon nga ‘ginhimo ang aton hilikuton bangod sa Dios.’ Daku gid ini nga padya para sa matutom kag madugay na nagaalagad nga mga utod nga naghimo sang pagsimba kay Jehova nga ‘maglabaw sangsa ila pinasulabi nga kalipay’ sa amo nga mga pungsod!

21. Anong importante nga mga hitabo ang binagbinagon sa masunod nga artikulo?

²¹ Sa masunod nga artikulo, repasuhon naton ang importante nga mga hitabo nga nagdul-ong sa makalilipay nga pag-inagurar sa ginpatindog liwat nga pader sang Jerusalem. Binagbinagon man naton kon paano malapit na mahuman ang mas daku nga siudad para sa kaayuhan sang tanan nga katawhan.

Nadumduman Mo Bala?

◻ Paano si Esdras kag ang iban pa nagkalipay bangod sa Jerusalem?

◻ Nabuligan nanday Esdras kag Nehemias ang madamo nga Judiyo nga tadlungon ang ano nga mga sala?

◻ Ano nga mga leksion ang matun-an mo gikan sa kasaysayan nga nagadalahig kanday Esdras kag Nehemias?

[Retrato sa pahina 15]

Ang Jerusalem, indi ang iya dungganon nga trabaho sa Susan, ang labing importante para kay Nehemias

[Mga retrato sa pahina 16, 17]

Kaangay ni Nehemias, dapat kita mangamuyo kay Jehova sing tuytoy kag sing kusog agod mapadayon ang aton labing importante nga tulumanon sa pagbantala