“Sa mga Katalagman sa Dagat”
SA KADULOM sang kagab-ihon, isa ka nagalayag nga sakayan nga may 276 ka tawo ang nagahilapit sa isa ka isla sa Mediteraneo. Ang tripulante kag mga pasahero lapyo bangod sang paglinggilinggi sa mabalod nga tubig sa sulod sang 14 ka adlaw. Sang makita ang look sang kaagahon, gintinguhaan nila nga ipahigad ang sakayan. Apang ang dulong nagdulot nga indi na magiho, kag ginwagwag sang balod ang olin. Ang tanan nga sakay naglinumpat gikan sa sakayan kag nakalambot sa higad sang baybay sang Malta paagi sa paglangoy ukon pagkapyot sa mga tapi ukon sa iban pa nga bagay. Ginatugnawan kag lapyo, ginbutong nila ang ila kaugalingon pagguwa sa mabaskog nga balod. Nalakip sa mga pasahero amo ang Cristianong si apostol Pablo. Dalhon sia pa Roma agod ikasaba.—Binuhatan 27:27-44.
Para kay Pablo, ang pagkalunod sa isla sang Malta indi amo ang una nga makatalagam nga hitabo sa dagat. Pila ka tuig antes sini, nagsulat sia: “Makatlo ako nalunod, isa ka gab-i kag isa ka adlaw ginaanod ako sa kadagatan.” Gindugang niya nga nakaagi sia “sa mga katalagman sa dagat.” (2 Corinto 11:25-27) Ang paglakbay sa dagat nakabulig kay Pablo nga matuman ang iya hatag-Dios nga katungdanan subong “isa ka apostol sa mga pungsod.”—Roma 11:13.
Daw ano bala kasangkad ang paglakbay sa dagat sang nahaunang siglo? Ano ang papel sini sa pagpalapnag sang Cristianismo? Daw ano ini ka hilway sa katalagman? Ano nga sahi sang mga sakayan ang gingamit? Kag paano gin-atipan ang mga pasahero?
Ang Pagkinahanglan sang Roma sa Pangdagat nga Negosyo
Gintawag sang mga Romano ang Mediteraneo nga Mare Nostrum—Amon Dagat. Ang pagkontrol sa mga alagyan sang mga sakayan importante gid sa Roma indi lamang bangod sa militar nga mga rason. Madamong siudad sang Romanong Emperyo ang mga pantalan ukon ginaserbisyuhan sini. Halimbawa, ang pantalan sang Roma yara sa malapit lang nga Ostia, samtang gingamit sang Corinto ang Lechaeum kag Cencreas, kag ang Antioquia sa Siria ginserbisyuhan sang Seleucia. Ang maayong pangdagat nga mga koneksion sa ulot sining mga pantalan nagpasalig sang madasig nga komunikasyon sa mayor nga mga siudad kag nagpahapos sa pagdumalahan sang mga Romanong probinsia.
Nagsandig man ang Roma sa industriya sang mga sakayan para sa iya suplay sang pagkaon. Bangod may populasyon nga halos isa ka milyon, ang kinahanglan nga uyas sang Roma daku—sa ulot sang 250,000 kag 400,000 ka tonelada kada tuig. Diin naghalin inang tanan nga uyas? Ginakutlo ni Flavius Josephus si Herod Agrippa II nga nagasiling nga ang Aminhan nga Aprika nagpakaon sa Roma sa walo ka bulan sang tuig, samtang ang Egipto nagpadala sing bastante nga uyas sa pagsakdag sa siudad sa apat pa ka bulan. Linibo sang nagalakbay nga mga sakayan ang nadalahig sa pagsuplay sang uyas sa sadtong siudad.
Nagapaayaw sa mahuyugon sa luho nga mga Romano, ang nagauswag nga pangdagat nga negosyo nagsuplay sang tanan nga sahi sang baligya. Ginakarga ang mga mineral, bato, kag marmol sa sakayan halin sa Cipre, Gresya, kag Egipto, kag ginadala ang troso gikan sa Lebanon. Ang alak naggikan sa Smirna, ang mga liso gikan sa Damasco, kag ang mga date gikan sa Palestina. Ang mga pamanyos kag goma naghalin sa Cilicia, ang delana sa Mileto kag sa Laodicea, mga tela sa Siria kag sa Lebanon, purpura nga tela sa Tiro kag sa Sidon. Ginapadala ang mga lugom gikan sa Tiatira kag ang salaming gikan sa Alejandria kag sa Sidon. Ang seda, koton, ivory, kag mga panakot ginkuha sa China kag sa India.
Ano ang masiling sa sakayan nga nalunod sa Malta nga ginsakyan ni Pablo? Isa yadto ka sakayan sang uyas, “isa ka sakayan gikan sa Alejandria nga nagalayag pa Italya.” (Binuhatan 27:6, footnote) Ang mga sakayan sang uyas pribado nga ginpanag-iyahan sang mga Griego, mga Fenicianhon, kag mga Sirianhon, nga nagdala kag nagsangkap sini. Apang, ang mga sakayan ginabayaran sang Estado. “Subong sa pagpanukot sing buhis,” siling sang istoryador nga si William M. Ramsay, “nasapwan sang panguluhan nga mas mahapos nga ipakontrata ang hilikuton sangsa ini mismo ang mag-organisar sang daku nga sistema sang mga tawo kag galamiton nga kinahanglan para sa sinang daku nga serbisyo.”
Natapos ni Pablo ang iya paglakbay pa Roma sa sakayan nga may tanda nga “Mga Anak nga Lalaki ni Zeus.” Isa man ini ka sakayan sang Alejandria. Nagdungka ini sa Puteoli sa Gulpo sang Naples, ang pantalan sa diin kinaandan nga nagadungka ang mga sakayan sang uyas. (Binuhatan 28:11-13) Gikan sa Puteoli—ang modernong-adlaw nga Pozzuoli—ginadiskarga ang mga kargamento ukon ginasaylo sa magamay nga mga sakayan pa aminhan sa ubay sang baybayon kag pa Suba Tiber pasulod sa sentro sang Roma.
Mga Pasahero sa De-karga nga mga Sakayan?
Ngaa nagsakay si Pablo kag ang iya mga bantay nga soldado sa isa ka de-karga nga sakayan? Agod sabton inang pamangkot, kinahanglan naton mahibal-an kon ano ang buot silingon sang paglakbay sa dagat subong isa ka pasahero sadtong mga adlaw.
Sang unang siglo C.E., wala pa sing de-pasahero nga sakayan. Ang mga sakayan nga ginasakyan sang mga nagalakbay mga sakayan pangnegosyo. Kag ang tanan nga sahi sang tawo—lakip ang mga opisyales sang Estado, mga mangin-alamon, mga manugwali, mga babaylan, mga artist, mga humalampang, mga negosyante, mga turista, kag mga perigrino—mahimo nagasakay sa sini.
Siempre pa, may magamay nga mga sakayan nga nagasakay sing pasahero kag kargamento sa baybayon. Mahimo naggamit si Pablo sinang sakayan sa “pagkadto sa Macedonia” halin sa Troas. Ang magamay nga mga sakayan mahimo nagdul-ong sa iya pakadto-pakari sa Atenas sing kapin sa isa ka okasyon. Mahimo nagsakay man si Pablo sa magamay nga sakayan sa iya paglakbay sang ulihi gikan sa Troas pa Patara nga nagaagi sa mga isla malapit sa baybayon sang Asia Minor. (Binuhatan 16:8-11; 17:14, 15; 20:1-6, 13-15; 21:1) Ang pagsakay sa sinang magamay nga mga sakayan makakinot sa tion, apang indi gid ini makapalayo sa kadutaan. Gani mahimo mas daku ang mga sakayan nga nagdala kay Pablo sa Cipre kag dayon sa Panfilia kag yadtong ginsakyan niya halin sa Efeso pa Cesarea kag halin sa Patara pa Tiro. (Binuhatan 13:4, 13; 18:21, 22; 21:1-3) Ang ginsakyan ni Pablo nga nalunod sa Malta mahimo nga daku man. Daw ano ayhan ka daku yadtong mga sakayan?
Ang sinulat nga mga tiliman-an nagdul-ong sa isa ka iskolar sa pagsiling: “Ang [sakayan] nga may pinakadiutay nga kapasidad nga kalabanan nga ginagamit sang mga tawo sang una mga 70 tubtob 80 ka tonelada. Ang bantog gid nga kadakuon, sang Hellenistiko nga dag-on, amo ang 130 ka tonelada. Ang isa nga 250 ka tonelada, bisan pa pirme makit-an, pat-od nga mas daku sangsa kinaandan. Sa Romanong tion, ang mga sakayan nga gingamit sa serbisyo sang pagpanghakot sang emperyo mas daku pa gid, ang husto nga kadakuon amo ang 340 ka tonelada. Ang pinakadaku nga mga sakayan nakalab-ot sa 1300 ka tonelada, ayhan mas daku pa. Suno sa paglaragway nga ginsulat sang ikaduhang siglo C.E., ang manugkarga sing uyas sang Alejandria nga Isis kapin sa 55 metros kalaba, mga 14 metros kasangkad, ang nasulod nga bahin mga 13 metros kadalom, kag mahimo makakarga sing kapin sa isa ka libo ka tonelada sang uyas kag ayhan pila ka gatos nga mga pasahero.
Paano ginaatipan ang mga nagalakbay sa isa ka sakayan sang uyas? Sanglit ang mga sakayan ginhimo una para sa kargamento, ikaduha lamang ang mga pasahero. Wala sing pagkaon ukon serbisyo nga ginasuplay sa ila, luwas sa tubig. Nagatulog sila sa salog sang sakayan, ayhan sa idalom sang tulad-tolda nga pasilungan nga ginatakod kon gab-i kag ginahukas kada aga. Bisan pa mahimo pahanugutan ang mga nagalakbay nga gamiton ang kusina sang sakayan sa pagluto, dapat sila magdala sang tanan nga kinahanglanon sa pagluto, pagkaon, pagpaligo, kag pagtulog—halin sa mga pugon kag kaldero tubtob sa pangtulog.
Paglakbay sa Dagat—Daw Ano ka Hilway sa Katalagman?
Wala sing mga instrumento—bisan kompas—ang nagalakbay sa dagat sang unang siglo nagagamit lamang sang panulok. Busa, ang paglakbay hilway gid sa katalagman kon klaro ang palibot bangod maayo ang panahon—sa kalabanan kutob sa ulihi nga bahin sang Mayo tubtob sa tungatunga sang Septiembre. Sa duha ka bulan antes kag sa tapos sina nga tion, ang mga negosyante mahimo magpasimpalad sa paglakbay. Apang sa tigtulugnaw, ang hun-og kag panganod masami nga nagatabon sa mga tanda sang lugar kag sa adlaw kag sa mga bituon kon gab-i. Ang paglakbay sa dagat ginauntat (Latin, mare clausum) kutob sa Nobiembre 11 tubtob Marso 10, luwas kon kinahanglanon ukon hilingagawon gid. Yadtong maulihi sa paglakbay magapaligad sang tigtulugnaw sa pantalan sang iban nga lugar.—Binuhatan 27:12; 28:11.
Bisan pa makatalagam kag nagadepende sa panahon, may bentaha bala ang paglakbay paagi sa dagat sangsa paagi sa duta? Huo, sa pagkamatuod! Ang paglakbay paagi sa dagat indi tuman ka makalalapyo, mas barato, kag mas madasig. Kon paborable ang hangin, makadalagan ang isa ka sakayan ayhan sing 150 kilometros sa isa ka adlaw. Ang ordinaryo nga kadasigon sang malawig nga pagpanglakaton 25 tubtob 30 kilometros sa isa ka adlaw.
Ang kadasigon sang paglakbay sa dagat halos nagadepende sing bug-os sa hangin. Ang paglakbay halin sa Egipto pa Italya isa anay ka padayon nga pagsumpong sa hangin, bisan sa pinakamaayo nga panahon. Ang pinakamalapit nga ruta sa masami amo ang paagi sa Rodas ukon sa Mira ukon sa iban nga pantalan sa baybayon sang Licia sa Asia Minor. Sa tapos makasumalang sang mga bagyo kag magtalang, sang isa ka bes ang sakayan sang uyas nga Isis nag-iskala sa Piraeus sing 70 ka adlaw sa tapos maglayag gikan sa Alejandria. Paagi sa mabaskog naaminhan-nakatundan nga hangin sa likod sini, ang pagbalik halin sa Italya ayhan mahimo sa 20 tubtob 25 ka adlaw. Kon nagabiyahe sa duta, ang amo nga paglakbay sa bisan diin sa duha ka direksion nagakinahanglan sing kapin sa 150 ka adlaw sa maayong panahon.
Ang Maayong Balita Gindala sa mga Pungsod sa Pihak sang Kadagatan
Maathag nga nahibal-an ni Pablo ang katalagman sa wala-sa-panahon nga paglakbay sa dagat. Nagpanugyan pa sia gani nga indi maglakbay sa ulihi nga bahin sang Septiembre ukon maaga nga bahin sang Oktubre, nga nagasiling: “Mga ginuo, ginahantop ko nga ang panakayon mangin may kasamaran kag daku nga kadulaan indi lamang sang lulan kag sang sakayan kundi man sang aton mga kalag.” (Binuhatan 27:9, 10) Apang, wala ginsapak sang kapitan ining mga pulong, kag nagresulta ini sa pagkalunod sa Malta.
Sa katapusan sang iya misyonero nga pag-alagad, nakaagi sing pagkalunod si Pablo sing dimagkubos apat ka beses. (Binuhatan 27:41-44; 2 Corinto 11:25) Apang, ang dinagakaigo nga kabalaka sa sinang mga hitabo wala nagpugong sa dumaan nga mga manugbantala sang maayong balita sa pagpanakayon. Ginhimuslan nila sing bug-os ang tanan nga paagi sa paglakbay agod mapalapnag ang mensahe sang Ginharian. Kag bilang pagtuman sa sugo ni Jesus, napalapnag ang pagpanaksi. (Mateo 28:19, 20; Binuhatan 1:8) Bangod sang ila kakugi, sang pagtuo sadtong nagsunod sa ila halimbawa, kag sang pagtuytoy sang balaan nga espiritu ni Jehova, ang maayong balita nakalab-ot sa pinakamalayo nga mga bahin sang napuy-an nga duta.
[Ginkuhaan sang Laragway sa pahina 31]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.