“Haoda” Gaukara Davara Dekenai—Fiji
FIJI—unai ladana idia gwauraia neganai, taunimanima be South Pacific Davara ena paradaiso gabuna ta idia laloa. Davara ena ranu ia bulu bona green, davara nadidia idia noho, lai ese niu raudia ia hamareredia, ororo dekenai tubutubu gaudia be momo, keru lasi davarana ena gwarume idauidau, au huahua bona palaoapalaoa idauidau. Unai gabu ena motumotu 300 be not kahanai kilomita 1,800 New Zealand ena amo, South Pacific gabuna ai, bona ai gwauraidia gaudia be momo unuseniai. Unai dainai, reana oi laloa Fiji be taunimanima iboudiai ese idia laloa unai be medu momo siahu bada paradaiso gabuna.
Ia hairai dainai sibona lasi, to ma gau haida dainai Fiji ita laloa. Oibe, davara nadidia dekenai gwarume idauidau idia noho hegeregerena, tano dekenai taunimanima idauidau idia noho danu. Fiji edia bese momo idia idau, bona sedira South Pacific gabuna ai bese idauidau idia noho hebou gabuna ma ta be Fiji bamona lasi. Unai gabu taudia kahirakahira 750,000 amo, bese badadia rua be unai gabu taudia korikoridia, Fiji taudia, edia sene taudia be Melanesia taudia, bona Fiji dekenai idia vara India taudia, Britain pavapavana ena lohia negana ai India amo idia mailaidia gaukara taudia edia natudia. To Banaba taudia, China taudia, Nao taudia, Gilbert taudia, Rotuma taudia, Tuvalu taudia, bona ma bese haida taudia idia noho danu.
Unai bese idauidau momo taudia dekenai, Iehova ena Witness taudia be “haoda” gaukara badana ta idia karaia. (Mareko 1:17) Unai bese idauidau gabuna ai, Dirava ena Basileia ena sivarai namona harorolaia gaukarana be mai hekwarahi sisina. Hekwarahi ginigunana be gado idauidau bona taunimanima edia bese edia kara dainai idia parara. Ena be taunimanima momo be English gado idia herevalaia, to nega momo Fiji, Hindi, Rotuman, eiava ma gado haida idia gaukaralaidia.
Tomadiho idauidau taudia idia hereva henidia totona, hereva hamatamaia dala idauidau idia karaia diba be namo. Unai gabu taudia korikoridia, Fiji taudia, bona ma motumotu taudia be Keristen ena dubu idauidau taudia. India taudia edia tomadiho idauidau be Hindu, Muslim, bona Sikh, bona idia momo be Hindu tomadiho taudia. Taoni bona hanua gabudia ai, dubu momo idia gini, to Fiji ena motumotu badadia rua dekenai, Hindu dubu bona Muslim dubu be momo bona edia toadia be idau.
Unai gabu ai idia tubu Witness taudia momo be unai gabu ena gado badadia toi dekenai idia hereva diba—English, Fiji, bona Hindi. Unai gado toi idia diba be heduru badana “haoda” gaukarana dekenai. Nega haida, taunimanima idia hoa badina Fiji tauna ese Hindi gado ia gwauraia namonamo, bona nega haida Hindu tauna ese Fiji gado ia gwauraia namonamo. Unai gabu ena bese edia kara, tomadiho, bona gado be idauidau dainai, “ma haida be sivarai namona idia diba totona” namona be dala idauidau idia gaukaralaidia.—1 Korinto 9:23, NW.
“Haoda” Gaukara Fiji Hanua ta Lalonai
Unai gabu taudia korikoridia, Fiji taudia, be taunimanima ida idia hetura heheni, bona idia be heabidae bada taudia. Ita hoa sisina, badina kahirakahira lagani handred tamona gunanai, unai gabu edia bese idauidau idia tuari momo. Nao taudia be nega ginigunana unai gabu dekenai idia mai neganai, Fiji idia gwauraia Taunimanima Idia Ania Motumotudia. Gabeai, hanua lohiana ta ena siahu ia bada dainai, bona Keristen tomadiho ia abia dae dainai, tuari karana bona taunimanima ania karana ia ore. Hari, unai gabu ena bese taudia idia idau momo lasi to provinsi idauidau dekenai gado idia gwauraia regedia sibona idia idauidau, to taunimanima momo be Bauan gadona idia diba.
Siti badana be Suva, to Fiji ena taoni be momo. Fiji taudia momo be turaga ni koro, eiava lohia tauna ta, ese ia biagua hanuana ai idia noho. “Haoda” gaukara idia karaia totona, hanua ta lalonai idia vareai neganai, unai gabu taudia edia kara be unai tauna dekenai idia lao, gwaumaoro idia tahua bure, eiava hanua edia ruma, idia vadivadi henidia totona. Nega haida sibona gwaumaoro idia henia lasi, badina unai hanua ena dubu naria tauna ese Iehova ena Witness taudia ia dagedage henidia dainai. Fiji ena ruma ta vadivadi henia karana be edena bamona?
Bure ai vareai neganai, emai aedia ai lokua bona reirei dekenai ai helai. West kahana ai idia noho bona idia bisi taudia edia lalodia veria totona idia gaukaralaia hamatamaia hereva momo be iniseniai idia karaia lasi. Dirava ia herevalaia totona tauna ta ia mai neganai, idia abia dae haraga. Idia hamaoroa neganai iena Baibel ia abia totona, ruma tauna be haraga ia toreisi, ia gwau “tulou” (ekskius), bona buka gabuna amo Fiji gado Baibel ia abia, bena ia mai vadivadi haroro tauna ese ia gwauraidia siridia ia duahia mai ena ura bada ida. Ena be Fiji taudia be mai edia heabidae bona mai edia hemataurai karana, to edia lalohadai dalana dainai hekwarahi idauna ta ia havaraia. Namona be haroro taudia be mai aonega herevadia bona hereva manada amo, ruma taudia idia veridia idia danu idia kiki totona, haroro hereva ena anina idia lalo-pararalaia totona, eiava idia durudia idia abia dae hahediba herevadia bona Baibel ena hahediba herevadia idia hahegeregeredia totona.
Nega momo, Fiji taudia idia ura tomadiho ena hahediba herevadia idia herevalaidia, to idia ura bada lasi taunimanima edia noho dalana eiava edia hepapahuahu idia herevalaia. Fiji dekenai, Iehova ena Witness haroro taudia 1,400 amo, momo be Baibel ena hereva momokani idia tahua badina inai henanadai idia herevalaidia dainai: Hel be edena bamona gabuna? Daidia do idia lao guba dekenai? bona Tanobada be do ia ore, a? To kamonai taudia idia lou henidia totona, haroro taudia be dala idauidau idia gaukaralaia bona idia haheauka be namo. Nega momo, guna idia gwauraia negana ai ia giroa neganai, haroro tauna ia davaria ruma tauna be teitei (uma) gabuna eiava ma gabu ta dekenai ia lao. Anina be vadivadi negana idia laloa maragi lasi, to nega dekenai edia lalohadai be idau. Unai gabu Witness taudia dekenai unai be idau momokani karana lasi. Idia haheauka, bona ma nega ta ai idia giroa. Dala edia ladadia be lasi eiava ruma edia namba be lasi idia torea totona, unai dainai idia lou henidia totona, namona be idia laloatao namonamo.
“Haoda” Gaukara Polynesia Dalana Ai
Namona be loaloa naria tauna, eiava sekit naria tauna, ida ita lao “haoda,” Rotuma kongregesen maragina ia vadivadi henia neganai. Unai motumotudia be lahi ororodia gabuna ai, kilomita 500 not kahanai, Fiji amo. Ai lao totona, taunimanima 19 idia helai diba peleini lalonai ai roho lao. Motumotu badana ena bada be 50 square kilomita, bona ena taunimanima iboudiai be 3,000 bamona. Kone miri ena dala ta be kone badinai ia lao, bona hanua 20 dekenai ia lao. Fiji ese Rotuma ia biagua, to ena bese taudia edia kara bona gado be ia idau. Idia be Polynesia taudia dainai, unai taudia edia toana be idau Melanesia Fiji taudia edia toana amo. Idia momo edia tomadiho be Roman Katolik eiava Methodist.
Peleini ia diho neganai, unai motumotu ena green tubutubu gaudia momo ai itaia. Gabu ibounai dekenai idia tubu niu edia rau be momo, ai itaia edia toadia be manu huidia bamona. Unai peleini be wiki ta ta iboudiai lalonai ia mai ena nega be tamona sibona, bona hutuma idia noho unai peleini taudia idia abidia dae totona. Idia bogaragidiai be Witness taudia haida. Ai idia hedavari henia mai moale bada ida, bona niu karukaru badadia be ai dekenai idia henia, karu edia “matana” idia kehoa hegaegae, ai inua emai ranu mase haorea totona.
Nega sisina murinai, ai mahuta gabuna dekenai ai ginidae. Tano lalonai idia gabua aniani idia hegaegaelaia. Boroma idia gabua, kokoroku, gwarume be fraipani dekenai idia gabua, ura, bona unai gabu ena uma aniani, taro, be ai vairanai idia atoa. Unai be aria badana, bona niu audia matamatadia henunai ai helai be paradaiso gabuna bamona!
Murina dinana ai, taunimanima ai vadivadi henidia, Rotuman gado ai idia gwauraidia ho’aga. Ruma ginigunana dekenai ai lao neganai, boroma rumana amo ia siri boroma natuna ta ia heau lao, mai boiboi danu. Ruma tauna ia itaia vadaeni ai mai, bona mai ena moale toana ida iduara ia kehoa, bona Rotuman gadona ai, ai ia hanamoa “Noya!” herevana amo, bona ai ia boiria ai helai totona. Ai vairanai mereki ta mai ena biku magedia idia atoa, bona ai idia hamaoroa niu karukaru ai inua totona. Rotuma dekenai, heabidae karana be idia karaia guna gauna.
Iniseniai taunimanima iboudiai idia abia dae Dirava ia noho, bona evolusen taudia be lasi. Taunimanima iboudiai ese Baibel idia abia dae. Idia ura herevadia, hegeregere Dirava ena ura tanobada dekenai, idia kamonai henidia haraga. Ruma tauna ia hoa, badina ia kamonai tanobada be do ia ore lasi, to kara maoromaoro taudia ese do idia noholaia ela bona hanaihanai. (Salamo 37:29) Unai hereva hamomokania totona Baibel siri ta idia duahia neganai, ia danu ia duahia, bona mai ena ura bada ida ai henia toho Baibel buka bona magasin ia abia dae. Ai rakatania totona ai hegaegae neganai, ai vadivadi dainai ai ia tanikiu henia, bona ai raka lao negana lalonai ai ania diba biku magedia ai ia henia, plastic puse lalonai. Iniseniai haroro gaukara karaia neganai, emu tauanina ia bada haraga diba!
India Taudia Edia Kara Manadalaia Dalana
Ena be South Pacific ena motumotu tanodia momo dekenai bese idauidau idia noho, to unai dala dekenai Fiji be idau momokani. Melanesia taudia, Micronesia taudia, bona Polynesia taudia edia bese edia kara ida, Asia amo idia mai taudia edia bese edia kara idia noho. Lagani 1879 ia lao 1916 neganai, India amo kontraka idia karaia gaukara taudia idia mailaidia, tohu umadia ai idia gaukara totona. Unai kontraka dalana idia gwauraia girmit (gwauhamata), bona unai amo India taudia tausen momo idia mai Fiji dekenai. Fiji taudia edia taunimanima momo be unai taudia amo idia vara taudia. Edia bese ena kara, gado, bona tomadiho idia dogoatao noho.
Lautoka siti be Fiji motumotu badana ena kone ai ia noho, bona lai ia vaira henia. Unai be Fiji ena tohu hatubua gaukarana ena hanua badana, bona unai gabu ai India taudia momo idia noho. Unai gabu ai Iehova ena Witness taudia edia kongregesen toi taudia be idia lao “haoda” totona, haroro daladia idauidau idia gaukaralaidia diba be namo. Ruma ta ruma ta idia lao neganai, idia hegaegae, edia hereva be ruma tauna ena bese eiava iena tomadiho hegeregerena idia haidaua totona. Namona be Lautoka ena murimuri kahana ai tohu umadia ai idia noho rumadia dekenai idia lao Witness taudia ida ita lao.
Ruma ginigunana dekenai ai lao neganai, ai itaia unai ruma gabuna ena vaira kahanai be baubau latadia haida, bona edia atai kahana ai dabua kakakaka haida idia kwatudia. Unai amo ai diba unai ruma bese be Hindu taudia. Hindu taudia momo edia ruma dekenai edia dirava edia laulau idia hahairaidia. Idia momo be edia dirava momo amo ta, hegeregere Krishna, idia ura henia bada, bona nega momo dubu maragina ta be edia ruma vairanai idia atoa.a
Hindu taudia momo idia laloa tomadiho iboudiai idia namo, bona idia be tomadiho daladia idauidau sibona. Unai dainai, reana ruma tauna be mai hemataurai ida do ia kamonai, buka eiava magasin haida do ia abia dae, aniani eiava inua gaudia sisina ia henia toho, bona ia laloa unai sibona be hegeregere vadaeni. Ruma tauna ia kiki bona ena lalona veria henanadai haida henia totona, heduru gauna be idia abia dae gori hereva haida oi diba. Hegeregere, ita diba edia gori hanua haida lalonai, ia hahedinaraia edia dirava be lebulebu karadia idia karaia, bona taunimanima momo idia laloa unai karadia be namo momokani lasi dainai, ita henanadai diba: “Bema oiemu hahine (eiava tau) be unai bamona ia karaia, oi laloa unai ia namo, a?” Nega momo idia haere: “Lasi, momokani!” Vadaeni, inai henanadai oi henia diba: “Ia namo dirava ta be unai bamona ia karaia, a?” Nega momo, unai bamona kiki daladia dainai Baibel ena namo oi hahedinaraia diba.
Hindu edia lalohadai ma ta be mase tauna ena souli be tauanina matamata ta lalonai ia vara diba, bona unai be kiki badana herevana ta. Edukeisini bada ia abia Hindu hahinena ta be vanegai iena tamana ia haboioa mase dekenai, bona idia nanadaia: “Oi ura emu tamana oi itaia lou, a?” Ia haere: “Oibe, unai be do ia namo momokani.” Iena haere amo bona gabeai kiki dalana amo, ia hedinarai ia abia dae lasi iena tamana be tauanina idauna ai ia mauri noho, bona do ia lalo-parara lasi ia be daika. To Baibel ena toreisi lou hahediba hereva namona ese iena kudouna ia hagoadaia.
Hindu taudia haida idia ura henanadai idia henia, bona haere namodia idia tahua. Witness tauna ta be Hindu rumana ta ai ia lao, bona ruma tauna ia henanadai, ia gwau: “Emu dirava ena ladana be daika?” Witness tauna be ia dekenai Salamo 83:18 ia duahia bona ia gwauraia hedinarai Dirava ena ladana be Iehova, bona Roma 10:13 ia gwau hahemauri ita abia totona unai ladana dekenai ita boiboi be namo. Unai tau ia hoa bona ia ura ma hereva haida ia diba. Ia ura dikadika ia diba. Ia gwau, iena tamana ese ruma bese ena kaivakuku ia tomadiho henia goadagoada, bena ia tomadiho henia murinai ia gorere, bena nega sisina murinai ia mase. Iena kakana dekenai unai bamona ia vara danu. Bena ia gwau: “Unai kaivakuku ese mauri ia havaraia lasi, to mase ia havaraia. Unai dainai tomadiho henia karana be reana ia kerere. Sedira inai Dirava, Iehova, ese ai ia durua diba mauri ai davaria totona.” Unai dainai, ia dekenai, iena hahine, bona iena natudia rua dekenai stadi idia hamatamaia. Diba idia abia haraga, bena nega sisina murinai bapatiso idia abia. Edia kaivakuku idia rakatanidia, bona hari idia be mauri Diravana, Iehova, ena dala ai idia raka.
Hari ita mai Muslim bese taudia edia ruma dekenai. Idia danu be Hindu taudia bamona heabidae karana idia hahedinaraia, bona nega sisina murinai ai helai, bona emai imana dekenai be inua gaudia keruma. Haba dekenai be tomadiho laulaudia lasi, to Arab ena ane toretorena tamona sibona be piksa maragina bamona idia atoa. Ai gwau, Baibel bona Koran idia tamona dalana be unai buka rua ese iduhu kwarana Abraham idia gwauraia, bona Dirava ia gwauhamata, Abraham ena garana dainai tanobada besedia iboudiai be sibodia do idia hanamoa. Unai gwauhamata be Iena Natuna, Iesu Keriso, amo do ia hagugurua. Muslim taudia haida idia abia dae lasi Dirava be mai ena natuna ta. Unai dainai, ai gwau tau ginigunana, Adam, idia gwauraia Dirava ena natuna badina Dirava ese ia havaraia, bona unai dala hegeregerena ai, Iesu be Dirava ena Natuna. Dirava ese tanobada hahinena ta amo natudia ia havaradia lasi. Muslim taudia be Toi Tamona hahedibana idia abia dae lasi, bona edia lalohadai be iseda bamona dainai ai hahedinaraia diba Iehova Dirava be herea.
Dina tubua ia mai, bona ai haroro hebou taudia be dala dekenai ai giroa, tohu umadia amo ai raka lasi, taoni ai basi amo ai giroa totona. Ena be aiemai tauanina idia hesiku sisina, to ai ibounai ai moale unai dabai ai karaia “haoda” gaukarana dainai. Ena be ai hekwarahi aiemai haroro herevadia ai haidaua taunimanima edia lalohadai bona tomadiho idauidau hegeregeredia ai kiki totona, to anina ia havaraia be namo herea.
Fiji ena davara bona davara nadidia dekenai gwarume idauidau momo idia noho. Gwarume abia totona, Fiji gonedau (haoda tauna) be iena gaukara ia diba momo be namo. Iesu Keriso be iena hahediba taudia dekenai ia henia “haoda” gaukarana dekenai unai be momokani danu. “Taunimanima haoda henia” totona idia lao Keristen taudia be idia diba momo be namo, edia haroro daladia bona herevadia idia haidaua taunimanima edia lalohadai idauidau hegeregeredia idia kiki totona. (Mataio 4:19) Momokani, Fiji dekenai unai idia karaia be namo. Ia havaraia anina be lagani ta ta iboudiai Iehova ena Witness taudia edia hebouhebou dekenai ia hedinarai; unuseniai, Fiji taudia, India taudia, Rotuma taudia, bona ma bese haida taudia be lalo-tamona dekenai Iehova Dirava idia tomadiho henia. Oibe, Fiji davarana ai idia karaia “haoda” gaukarana ia hanamoa.
[Footnotes]
a Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., ese idia printaia bukana Mankind’s Search for God, rau 115-17 itaia.
[Picture on page 23]
(For fully formatted text, see publication)
Viti Levu
Vanua Levu
Suva
Lautoka
Nandi
0 100 km
0 100 mi
18°
180°
[Picture on page 24]
“Bure” ta, eiava hanua rumana ta
[Picture on page 24]
Fiji dekenai Hindu dubuna ta
[Pictures on page 25]
Fiji dekenai, taunimanima “haoda” henia gaukara ia namo
[Picture Credit Line on page 24]
Fiji Visitors Bureau