“Trier Ena Dabua Helagana”
TRIER be Germany ena siti gunana momokanina, ena sivarai be lagani 2,000 gunanai ia matamaia.a Lagani handred momo lalonai Trier dekenai Katolik Orea ia goada. Lagani 1996 ai, Trier ena dubu badana ese dabua helagana ta ia hahedinaraia, idia gwau unai dabua ena lagani be kahirakahira unai siti ena lagani hegeregerena. Unai dabua idia gwauraia Trier Ena Dabua Helagana.
Unai dabua ena lata be mita 1.57 bona ena lababa be mita 1.09 bona ena imana be kwadogi. Ia be kotini amo idia karaia bona Hans-Joachim Kann be ena buka Wallfahrtsführer Trier und Umgebung (Pilgrimage Guide to Trier and Surroundings) ai ia gwau, murimuri dabuana bamona reana idia atoa. Haida idia laloa dabua gunana—lagani handred momo lalodiai ena kahana ta ta be ma dabua amo idia hanamoa bona ha-aukaia—be lagani 100 C.E. murinai eiava vairanai idia karaia dabuana. Bema unai be maoro, ia be ma dabua haida amo ia idau momokani, miusiam gauna namona unai.
To, haida idia laloa unai dabua be idau momokani sibona lasi to ia helaga danu—unai dainai idia gwauraia Dabua Helagana. Unai bamona idia gwau badina ena isena idia turia hakapua lasi, Iesu Keriso ena dabua bamona. (Ioane 19:23, 24) Haida idia gwau unai “Dabua Helagana” be Mesia ena dabua.
Unai dabua be edena bamona Trier dekenai ia mai idia diba lasi. Buka ta ia gwau “lohia hahine Helena, Constantine Badana ena sinana, ese siti dekenai ia henia.” Kann ia gwau unai dabua be Trier dekenai ia noho herevana, ita abia dae diba herevana ginigunana, be lagani 1196 ai idia torea.
Unai dabua be dubu badana dekenai ia noho bona lagani 1500 murinai nega idauidau ai taunimanima dekenai idia hahedinaraia. Hegeregere, lagani 1655 ai, Lagani 30 Tuarina, Trier ia hadikaia bada tuarina, murinai idia hahedinaraia. Tomadiho laolaona taudia dekenai idia hoihoilaia gaudia amo nega momo moni bada idia abia.
Lagani 1900 murinai, “Dabua Helagana” ena tomadiho laolaona be nega toi idia karaia—lagani 1933, 1959, bona 1996 ai. Lagani 1933 ena tomadiho laolaona idia gwauraia hedinarai dinana ai Hitler be German Reich ena praiminista ai idia halaoa. Kann ia gwau unai gau rua be dina tamona ai idia vara ese unai tomadiho laolaona idia karaia dalana ia hahedinaraia. Edia tuari dabua idia atoa Nazi tuari taudia ese dubu badana murinai idia gini bona tomadiho laolaona taudia idia hanamoa. Unai lagani lalonai taunimanima milioni rua mai kahana be unai dabua idia itaia.
Herbert, lagani momo lalonai Trier dekenai ia noho tauna, ese lagani 1959 bona 1996 edia tomadiho laolaodia ia hahegeregerea. Ia gwau: “Lagani 1959 ai dala be taunimanima amo idia honu, bona kahirakahira dala kahana ibounai dekenai be laolao do idia laloatao totona gau maragidia idia hoihoilaia. Hari inai lagani ai taunimanima be momo lasi.” Momokani, lagani 1996 ai taunimanima 700,000 sibona ese unai dabua idia itaia, unai namba be lagani 1959 ai idia lao taudia edia namba ese ia hanaia milioni ta amo.
Dahaka Dainai Unai Dabua Itaia Totona Idia Lao?
Dubu oreana ia hahedinaraia taunimanima ese unai dabua idia tomadiho henia be maoro lasi. Idia laloa unai turia hakapua lasi dabuana ese ena lalo-tamona ia laulaulaia. Frankfurter Allgemeine Zeitung ia gwau, Bisop Spital ese unai tomadiho laolaona ia gwauraia neganai, ia gwau: “Hari tanobada ia idau dainai, ita Keristani taudia be haere idaudia ita henia be namo. Ita ese inai henia karana, taunimanima hadikaia karana, bona dagedage karana idia bada idia lao negana ai ita gini goada be namo.” Bisop ia gwau ta ese unai dabua ia itaia neganai lalo-tamona do ia laloa lou.
To dahaka dainai ta ese “Dabua Helagana” ia itaia be namo dubu ena lalo-tamona ia laloa lou totona? Dahaka ia vara bema unai dabua do ia dika eiava do ia bodaga eiava do idia davaria ia be koikoi gauna sibona? Unai neganai dubu orea ena lalo-tamona do ia dika, a? Trier dekenai tomadiho laolaona idia karaia diba lasi taudia be edena bamona? Idia ese dubu ena lalo-tamona idia laloa lasi, a?
Buka Helaga be ia gwau lasi Keristani taudia ginigunadia be gau ta idia itaia dainai Keristani lalo-tamona ena anina idia laloa lou. Momokani, aposetolo Paulo ese inai hereva amo Keristani taudia ia hagoadaia, ia gwau: “Iseda mauri be abidadama kara dekena amo, itaia kara dekena amo lasi.” (2 Korinto 5:7) Keristani korikori taudia idia moalelaia lalo-tamona be ‘abidadama tamona.’—Efeso 4:11-13.
[Footnotes]
a April 22, 1980, Awake! rau 21-3 itaia.