Karoa 5
Iena Headava Matamatana be Edena Bamona Do Lau Abia Dae Diba?
Shane ia gwau: “Tamagu ese Rita ia adavaia dinana be dina dika rohorohona lauegu mauri lalonai. Tamagu lau badu henia badina ia ese Sinagu ia rakatania. Sinagu lau badu henia badina ia lao kolesi bena ai sibona be ruma dekenai ai noho. Rita ena natudia ruaosi lau badu henidia badina idia be aiemai ruma dekenai do idia noho . . . To Rita lau badu henia dikadika . . . Lau inai henia. Bona, lau diba ta lau inai henia be kerere, unai dainai sibogu lau badu henia danu.”—Stepfamilies—New Patterns in Harmony, Linda Craven ese ia torea.
OIEMU tamana o sinana ia headava lou neganai, oi diba oiemu tamana bona sinana do idia noho hebou lou dalana be lasi. Unai ia vara neganai, reana oi laloa do oi noho namo diba lasi, bona oi laloa oi idia koia, bona oi mama danu.
Emu tamana o emu sinana, oi lalokau henia tauna, bema ia mase bena nega sisina murinai ena adavana ia headava lou, reana emu lalona do ia hisihisi bada. Kekeni badana ta ladana Missy ia gwau: “Lauegu sinana ia mase murinai lau badu. Lau laloa lauegu tamana ese ia mao henia hahinena ese egu sinana ena gabu do ia abia, unai dainai lau kara auka henia.” Oiemu tamana korikorina o oiemu sinana korikorina oi laloa bada dainai, reana oi laloa bema emu tamana daelaina (emu sinana ena adavana matamatana unai) o emu sinana daelaina (emu tamana ena adavana matamatana unai) oi lalokau henia matamaia neganai oi kara kerere unai.
Unai dainai memero kekeni momo ese dala dikana ai edia lalohisihisi idia hahedinaraia. Haida ese dala idia tahua edia tamana o sinana ena headava matamatana hadikaia totona. To inai mani oi laloa: Emu tamana korikorina bona emu sinana daelaina o emu sinana korikorina bona emu tamana daelaina be Dirava vairanai idia gwauhamata heheni. Unai dainai, “Dirava ese ia hakapua taudia, be taunimanima ese do idia hapararaia lasi.” (Mataio 19:6) Ena be edia headava oi hadikaia diba reana, to unai ese emu tamana bona sinana korikoridia do ia hatamonadia lou lasi.
Bema emu tamana daelaina o emu sinana daelaina oi gwau-edeede henia hanaihanai, namo do ia vara diba lasi. Hereva Lada-isidia 11:29 ia gwau: “Ena ruma taudia ia hahekwarahidia tauna ena ahuna be lai.” Anina be gau ta do ia davaria lasi. Kekeni badana ta ladana Gerri ese ena sinana daelaina ia abia dae diba lasi dainai, idia heai heheni. Unai dainai ena sinana daelaina ese Gerri ena tamana ia hamaoroa, namona be idia ruaosi amo tamona do ia abia hidi do ia dogoatao totona, ia eiava ena natuna. Unai amo, Gerri ia lou lao ena sinana korikorina dekenai—ia danu ia headava lou vadaeni.
Lalokau ese Oi Ia Durua
Dahaka ese oi ia durua diba, emu tamana o emu sinana ena headava matamatana do oi abia dae totona? Gauna be lalokau—1 Korinto 13:4-8 ese ia gwauraia lalokauna unai:
“Lalokau be sibona ena gau ia tahua lasi.” Unai ena anina be ‘sibona eda namo do ita tahua lasi, to namona be tau haida edia namo do ita tahua.’ (1 Korinto 10:24) Bema emu tamana o emu sinana ia laloa ia headava lou be namo, iena lalohadai oi badulaia be namo, a?
“Lalokau . . . ia mama . . . lasi.” Memero kekeni momo idia ura lasi edia tamadia o sinadia ese ma ta danu do idia lalokau henia. To emu tamana o emu sinana ena lalokau do ia ore garina oi gari lasi, badina be lalokau ia bada ia lao diba. (2 Korinto 6:11-13 itaia.) Oiemu tamana o sinana korikorina ese ena lalokau ia habadaia diba, iena adavana matamatana bona oi danu do ia lalokau henia totona. Oiemu kudouna do oi kehoa emu tamana daelaina o emu sinana daelaina abia dae totona, a? Bema unai bamona oi karaia, emu tamana o emu sinana, hari oi dekenai ia noho lasi tauna o hahinena, be unai kara amo oi dadaraia lasi.
“Lalokau be haida hadikaia ia ura lasi.” Bema oiemu tamana daelaina o emu sinana daelaina ena natudia be umui ida do idia noho, bona bema idia be kekeni bona oi be mero, o bema idia be memero bona oi be kekeni, hekwakwanai do idia vara diba. Ripoti ta ia gwau, unai bamona ruma besedia 100 100 amo 25 25 lalodiai sihari kava karadia idia vara.
Mero ta ladana David ena sinana ia headava lou neganai, ena tamana daelaina ena natuna kekenidia 4 be idia ida idia noho. David ia gwau: “Unai dainai lauegu lalona lau koua, sihari karana do lau laloa lasi totona.” Namona be oi danu oi naria namonamo, oiemu taihuna matamatana dekenai do oi kara kerere garina. Oiemu dabua karaia dalana bona emu kara oi naria namonamo danu, ena lalona do oi veria kerere garina.—Kolose 3:5.
“Lalokau be . . . metau ibounai ia goadalaia. . . . metau ibounai lalonai ia gini goada noho.” Nega haida, herevana dahaka oi karaia, to oiemu lalohisihisi oi haorea diba lasi! Marla ia gwau: “Lau laloa lauegu ruma bese ese lau idia ura henia lasi. Lauegu sinana lau hamaoroa, bema lau vara lasi be namo.” Marla ia gwau-edeede bona ena ruma bese ia rakatania! To, hari ia gwau: “Namona be ita haheauka.” Bema oi haheauka, emu badu, emu daradara, bona emu lalohisihisi be gabeai do idia maragi idia lao.
‘Oi be Lauegu Sinana/Tamana Korikorina Lasi!’
Emu sinana matamatana o tamana matamatana ena siahu henunai oi noho be taina auka, bona gaukara ta oi ia henia neganai, reana oi ura oi gwau, ‘Oi be lauegu sinana/tamana korikorina lasi!’ To, 1 Korinto 14:20 ena sisiba mani oi laloa; ia gwau: “Tau badadia bamona inai gaudia do umui laloa.”
Bema oiemu sinana daelaina o emu tamana daelaina ena matahakani oi abia dae, unai amo oi hahedinaraia oi be ‘tau badadia bamona oi laloa.’ Oiemu tamana korikorina o sinana korikorina ena gabu ia abia dainai, oi matauraia be maoro. (Hereva Lada-isidia 1:8; Efeso 6:1-4) Idaunegai, Eseta ena tamana bona sinana idia mase murinai, ena heubu tamana Morodekai ese ia naria. Ena be ia be ena tamana korikorina lasi, to ‘Morodekai ese hahegani ia henia’ neganai Eseta ese ia kamonai henia, ia bada vadaeni neganai danu! (Eseta 2:7, 15, 17, 20) Momokani, bema emu tamana daelaina o emu sinana daelaina ese oi ia matahakani henia, reana anina be oi ia lalokau henia bona emu namo ia tahua.—Hereva Lada-isidia 13:24.
To nega haida, oi maumau be mai ena badina maorona. Unai ia vara neganai, ‘tau badana bamona’ oi kara bona Kolose 3:13 ena sisiba oi badinaia; ia gwau: “Bema tau ta ese ena bamona tauna ia maumauraia, ia kara dika henia dainai, namona be unai dika do ia gwauatao.”
Oi Kara Auka Lasi
Kekeni badana ta ladana Jamie be ena sinana sibona ida idia noho neganai, ia be sibona mai ena mahuta daiutuna bona mai ena dava bada dabuadia. Ena sinana ia headava lou neganai, edia bese lalonai ma natu 4 idia noho. Jamie ia gwau: “Hari lau be sibogu egu mahuta daiutuna lasi. Lau be idia ida egu kohu ibounai ai gaukaralaia hebou.”
Reana guna oi be vara guna natuna ena dagi oi abia eiava oi be tadikaka o taihu lasi, to hari oiemu noho be idau. Bema oi be mero, reana nega daudau lalonai oi be ruma biaguna bamona, to hari oiemu tamana daelaina ese unai dagi ia abia. Bema oi be kekeni, reana oi bona oiemu sinana be guna tadikaka bamona umui noho, bona reana umui be daiutu tamona lalonai umui mahuta, to hari oi siri badina emu tamana daelaina be emu sinana ena daiutu lalonai ia mahuta.
Baibel ia gwau: “Emui manau bona manada kara taunimanima ibounai edia vairanai do umui hedinaraia.” (Filipi 4:5) Sibomu emu ura oi tahua lasi bona oi kara auka lasi. Oiemu noho dalana matamatana oi manadalaia toho bona nega gunadia oi laloa loulou lasi. (Kohelete 7:10) Namona be oiemu lalona ia hegeregere, oi be mai emu tadikaka bona taihu matamatadia ida, emu kohu do umui gaukaralaia hebou. Murimuri taudia bamona oi kara henidia lasi. (1 Timoteo 6:18) Tadikaka korikoridia bamona umui kara heheni neganai, do umui heabidae heheni danu. Emu tamana daelaina oi lalo-dika henia lasi. Namona be oi moale henia, badina ia danu ese emui ruma bese ena maduna ia huaia.
Ena Kara Idaudia Oi Dekenai Oi Haheaukalaia
Kekeni ta ia gwau ena tamana daelaina ese ia kara henia mai ena lalokau ida, to ma ia gwau: “Iena kara be idau. Gaukara momo ai ia henia, ai ia matahakani henia momo, ai ia lalo-pararalaia maragi . . . to sibona ena natuna korikoridia dekenai unai bamona ia karaia lasi, herevana aiemai mauri lagani be idia edia hegeregerena. Unai ai lalohisihisilaia.”
Namona be oi diba, tama daelaidia o sina daelaidia momo edia lalohadai edia natudia korikoridia dekenai be idau bona edia lalohadai edia natudia daelaidia dekenai be idau. Reana badina be idia be rara tamona dainai lasi, to edia mauri dalana be tamona dainai. Natu haida edia tamadia sinadia korikoridia danu ese ta idia lalokau henia bada bona ma ta idia lalokau henia maragi. (Genese 37:3) To ita gwau lasi unai bamona kara be maoro lasi. Taunimanima edia kara be idauidau bona heduru idauidau idia abia be namo. Unai dainai, inai oi laloa momo lasi: Oiemu tamana daelaina o emu sinana daelaina ese oi ia kara henia, sibona ena natuna korikorina ia kara henia bamona, eiava. To inai oi laloa be namo: Oi ia durua toho eiava. Bema oi laloa oi ia durua lasi, vadaeni, ena kara be ia ida umui herevalaia be mai ena badina.
Oiemu tadikaka daelaidia bona emu taihu daelaidia dainai hepapahuahu idia vara diba. To oi laloaboio lasi, reana idia danu idia lalo-hekwarahi emui mauri dalana matamatana dainai. Reana idia badu, oi be edia bese lalonai oi vareai dainai. Unai dainai oi hebogahisi henidia toho. Bema oi idia dadaraia, ‘emu kara namo amo dika oi halusia.’ (Roma 12:21) Mani inai oi laloa, nega haida boga tamona taudia danu idia hepapahuahu.—Karoa 6 itaia.
Haheauka be mai Ena Davana Namona!
“Kara ena dokona ese kara ena matamana ia hereaia. Lalo-manau tauna ese hekokoroku tauna ia hereaia.” (Kohelete 7:8) Headava matamatana amo idia hakapudia taudia momo idia abidadama heheni diba lasi ela bona lagani haida idia ore guna. Bena, ena be idia be mai edia kara idauidau bona mai edia lalohadai idauidau, to idia gaukara hebou diba reana. Unai dainai oi haheauka! Oiemu lalona ai oi gwau lasi, kara haraga oi do idia lalokau henia eiava do umui lalo-tamona haraga.
Ena sinana ia headava lou neganai, Thomas ia lalo-hekwarahi. Ena tadikaka be toi bona ena sinana ese ia adavaia tauna ena natudia be toi. Thomas ia gwau: “Ai heai, ai hepapahuahu, bona ai lalo-hekwarahi bada herea.” Dahaka ese ia durudia? Thomas ia gwau: “Baibel ena taravatu ai badinaia neganai emai hekwakwanai ai hamaoromaorodia; nega haida ai hamaoromaorodia haraga lasi, to gabeai Dirava ena lauma ena huahua ai hahedinaraia neganai ai hamaoromaorodia.”—Galatia 5:22, 23.
Memero kekeni haida ai henanadai henidia neganai, idia hamomokania Baibel ena taravatu badinaia karana ese edia ruma bese matamatadia ia durudia momokani. Edia hereva be inai:
Idia Kwalimu Memerodia bona Kekenidia
Henanadai Tauna: Dahaka oi karaia, emu tamana daelaina o emu sinana daelaina ena matahakani oi badulaia lasi totona?
Lynch: Lauegu sinana bona egu tamana daelaina be matahakani dekenai idia lalo-tamona. Kerere ta ia vara neganai, edia lalona idia hadaia hebou dahaka do idia karaia, unai dainai idia ta ese lau ia kwadia neganai, lau diba unai idia lalo-tamonalaia.
Linda: Matamana ai lauegu tamana daelaina ena matahakani lau abia dae be auka. Ia dekenai lau gwau: “Lau dekenai unai bamona oi hereva be maoro lasi.” To gabeai Baibel ena hereva lau laloa, ia gwau: ‘Emui sinana bona tamana do umui matauraia.’ Ena be ia be egu tamana korikorina lasi, to Dirava vairanai ia be egu tamana.
Robin: Lau diba, lauegu sinana ese ia lalokau henia tauna bema lau badu henia, unai ese iena lalona do ia hahisia bada herea.
Henanadai Tauna: Dahaka ese oi ia durua ia ida umui herevahereva namonamo totona?
Lynch: Lauegu tamana daelaina ena moni gaukarana dekenai lau durua. Ai gaukara hebou neganai ai herevahereva hebou. Unai ese lau ia durua iena lalohadai lau lalo-pararalaia totona. Nega haida lau be ia ida ai helai hebou bona ai kiki kava sibona.
Valerie: Nega momo lauegu sinana daelaina lau bamoa, unai amo lau lalo-pararalaia. Ai hetura heheni namo herea.
Robin: Tamagu ia mase bena lagani tamona sibona murinai Sinagu ia headava lou. Unai neganai lau ura lasi lauegu tamana daelaina do lau bamoa, badina lau ura lasi ia be egu tamana ena gabu do ia abia. Dirava lau noia lau do ia durua, egu tamana ena mase do lau lalohisihisilaia noho lasi totona, bona egu tamana daelaina do lau bamoa totona. Lau noia hanaihanai. Momokani, Iehova ese lauegu noinoi ia kamonaia.
Henanadai Tauna: Dahaka oi karaia oi bamoa namonamo totona?
Valerie: Nega haida lauegu sinana daelaina lau noia lau do ia bamoa bena ai ruaosi sibona be muvini piksa dekenai do ai lao hebou. Eiava sitoa dekenai lau lao neganai, ia ura henia gauna ta lau hoia iena. Unai amo ia diba lau ese ia lau laloa. Unai ese ia hamoalea.
Eric: Ai ruaosi ai moalelaia gauna ta lau tahua. Ena be lau bona egu tamana daelaina be ruma tamona ai noholaia, to gau ta ai lalo-tamonalaia lasi. Gabeai lauegu tamana daelaina ese Baibel ia laloa bamona lau danu lau laloa neganai, heduru bada lau abia. Iehova Dirava kahirakahira dekenai lau lao neganai, egu tamana daelaina kahirakahira dekenai lau lao danu. Unai neganai ai ruaosi be gau ta dekenai ai lalo-tamona momokani!
Henanadai Tauna: Oi ese dahaka namo oi davaria?
Robin: Lau bona egu sinana sibona ai noho hebou neganai, lau gwau-edeede henia bona egu ura gaudia iboudiai lau ia henia. Nega ibounai sibogu egu ura lau tahua. To hari lau ese ma haida lau lalodia bona edia namo lau tahua.
Lynch: Egu tamana daelaina ese lau ia durua, tau badana ta bamona lau laloa totona. Lau ia durua, egu imana amo gaukara idauidau lau karaia totona. Hekwakwanai lau davaria dainai heduru lau tahua neganai, lau ia durua. Oibe, ia be tama namo hereana.
Inai Henanadai Herevalaia
◻ Memero kekeni momo be edena bamona idia laloa, edia tamadia bona sinadia idia headava lou neganai? Dahaka dainai?
◻ Bema mero o kekeni ta ese Keristen lalokauna ia hahedinaraia, unai ese edena bamona ia durua ena lalo-hekwarahi haheaukalaia totona?
◻ Oiemu tamana daelaina o emu sinana daelaina ena matahakani oi abia dae be maoro a?
◻ Dahaka dainai sibomu emu ura sibona oi tahua lasi bona oiemu kohu ibounai oi dogoatao lasi be gau badana?
◻ Bema oi laloa namona be emu tamana daelaina o emu sinana daelaina ese oi do ia kara henia, sibona ena natuna korikorina ia kara henia bamona, unai be lalohadai maorona a? Bema oi laloa oi dekenai ia kara maoromaoro lasi, dahaka oi karaia diba?
◻ Dahaka oi karaia diba bena unai ese oi do ia durua emu tamana daelaina o emu sinana daelaina do oi tura henia totona?
[Picture on page 43]
Edia tamadia o sinadia idia headava lou taudia momo be idia badu, idia laloa do idia noho namonamo diba lasi, bona idia mama
[Picture on page 46]
Memero kekeni momo ese edia tamadia daelaidia o edia sinadia daelaidia edia matahakani idia badulaia