Hereva Umui Badinaia, Umui Kamonaia Kava Lasi
“Idia gwau, ‘Lohiabada e, Lohiabada e,’ taudia momo be Guba Basileia lalonai do idia raka vareai lasi. To lauegu Tamana guba dekenai ia noho ena ura idia karaia taudia, idia sibona do idia vareai.”—MATAIO 7:21.
1. Iesu murinai idia raka taudia ese dahaka do idia karaia noho be namo?
OI NOINOI noho. Oi tahua noho. Oi pidipidi noho. Nega ibounai, guriguri, stadi bona Iesu be ororo dekenai ia haroro neganai ia gwauraia herevadia badinaia karana oi goadalaia. Iesu ese ia murinai idia raka taudia ia hamaorodia idia be tanobada taudia edia damena, bona idia harorolaia herevana be damena bamona, ia be mai ena siahu taunimanima ia hamauridia totona, bona gau badana be dala idia koua edia damena ena mamina namona eiava ena siahu taunimanima hamauridia totona idia ore garina. Idia be inai tanobada ena diari, bona Keriso Iesu bona Iehova Dirava edia amo ia mai diarina idia hahedinaraia, edia hereva amo sibona lasi, to edia kara amo danu. Edia kara namodia idia diaridiari edia hereva namodia bamona—bona reana edia kara be idia hereva badabada bamona, badina inai tanobada dekenai taunimanima ese Farisea taudia bamona idia kara koikoi tomadiho bona politikol gunalaia taudia dekenai idia manada vadaeni, badina idia diba idia hereva momo, to kara idia karaia lasi.—Mataio 5:13-16.
2. Iakobo ese dahaka sisiba ia henia, to haida ese sibodia edia lalona idia hamoalea totona dahaka lalohadai kererena idia abia dae?
2 Iakobo ia gwau: “To inai hereva do umui badinaia danu: Umui kamonaia kava lasi. Bema umui kamonai kava, umui sibona umui koia noho.” (Iakobo 1:22) Taunimanima momo ese idia sibona idia koia badina hahediba herevana koikoina, ‘hahemauri herevana oi abia murinai do oi boio diba lasi’ herevana unai, idia abia dae, hegeregere idia be gaukara amo idia laga-ani bona idia naria sibona, ela bona edia davana namona guba dekenai do idia abia. Unai hahediba herevana be koikoi bona ena helaro namona be lasi. Iesu ia gwau: “Ena lalona do ia goada noho ela bona dokona, unai tauna be do ia mauri.” (Mataio 24:13) Mauri hanaihanai do oi abia totona, gau badana be oi ‘gini goada noho, bona Iesu oi badinaia noho ela bona mase.’—Apokalupo 2:10; Heberu 6:4-6; 10:26, 27.
3. Iesu be ororo dekenai ia haroro neganai dahaka sisiba ia henia, taunimanima gwauraia kerere karana ia sisibalaia totona?
3 Iesu be ororo dekenai ia do haroro noho lalonai ma hereva haida ia gwauraia, Keristen taudia ese unai hereva idia badinaia totona idia hekwarahi be gau badana. Iena hereva ta be ia dobu lasi, to ia ese kara ta ia gwauraia dika bona ita taunimanima ese unai kara ita negea be auka herea, ia gwau: “Umui emui lalona dekenai taunimanima umui gwauraia kerere lasi, vadaeni Dirava ese umui do ia gwauraia kerere lasi. Badina be umui gwauraia kerere karana hegeregerena Dirava ese umui do ia gwauraia kerere. Taunimanima dekenai umui kara henia hegeregerena be Dirava ese danu umui dekenai do ia kara henia. Badina be dahaka au ena momoru oiemu tadikakana ena matana lalonai oi itaia, to au badana oiemu matana lalonai ia noho be oi laloa lasi? Badina be dahaka oiemu tadikakana oi hamaoroa, oi gwau, ‘Mani au ena momoru oiemu matana dekena amo lau kokia,’ to au badana be oiemu matana dekenai ia do noho? Koikoi tauna e, au badana oiemu matana dekena amo do oi kokia guna, oi itaia namonamo totona. Unai murinai au ena momoru oiemu tadikakana ena matana dekena amo do oi kokia diba.”—Mataio 7:1-5.
4. Luka lalonai dahaka sisiba ma haida idia noho, bona bema unai sisiba ita badinaia, dahaka ia vara?
4 Luka ia hahedinaraia Iesu be ororo dekenai ia haroro neganai, ia idia kamonai henia taudia ia hamaorodia ma taunimanima haida idia maumauraia lasi. To idau, namona be idia ese “dika [idia] gwauatao,” anina be edia dekena taudia edia kerere maragidia idia gwauatao hanaihanai. Bema unai bamona idia karaia, ma taunimanima haida be unai bamona do idia karaia idia dekenai, Iesu ia hereva hegeregerena, ia gwau: “Taunimanima dekenai umui henia lao, vadaeni Dirava do ia henia umui dekenai. Taunimanima ese emui puse do idia hahonua ela bona do ia bubua danu. Oibe, umui dekenai idia haria gauna be do ia hegeregere momokani, bona ia hanaia danu. Badina be umui henia lao ena maka hegeregerena Dirava ese umui dekenai do ia henia lao.”—Luka 6:37, 38.
5. Dahaka dainai ma taunimanima haida edia kerere ita itaia haraga diba, to sibona eda kerere ita itaia haraga diba lasi?
5 Keristen taudia ginigunadia edia nega ai, Farisea taudia edia sene herevadia dainai idia ese ma taunimanima haida idia hahemaoro auka henidia. Bema Iesu idia kamonai henia taudia haida be unai bamona idia karaia, namona be unai kara idia hadokoa. Ma taunimanima edia matana ai au ena momoru ita itaia be auka lasi, to iseda matana ai au badana ita itaia be auka—bona unai kara dainai ita laloa ita be tau badadia! Tau ta ia hereva hegeregerena, ia gwau: “Lau ura dikadika ma taunimanima haida lau maumauraia, badina unai kara lau karaia neganai egu mamina ia namo herea!” Bema ma taunimanima haida ita maumauraia nega momo, reana do ita laloa ita be kara namo taudia bona unai dainai ita ura hunia kara kereredia be kerere badadia lasi. To bema ma tau ta ita hamaoromaoroa be namo, namona be mai manau ida ita hahemaoro henia. Namona be sisiba ia henia tauna ese sibona ena kerere ia laloaboio lasi.—Galatia 6:1.
Hahemaoro Oi Do Henia Lasi Neganai, Kara Ena Badina Oi Tahua Guna
6. Bema hahemaoro ita henia be gau badana, dahaka dalanai ita henia be namo, bona dahaka heduru ita tahua be namo, taunimanima ita hahemaoro auka henia lasi totona?
6 Iesu ia mai lasi tanobada taudia ia hahemaoro henia totona, to ia mai tanobada taudia ia hamauridia totona. Iena hahemaoro be sibona ena lasi to Dirava be ia dekenai ia henia herevadia dainai unai hahemaoro ia henia. (Ioane 12:47-50) Bema hahemaoro ita karaia, namona be Dirava ena Hereva hegeregerena unai hahemaoro danu ita karaia. Vaia edia kara, taunimanima ese ma taunimanima haida idia hahemaoro auka henia, to gau badana be ita ese unai kara dikana ita koua. Unai do ita karaia totona, namona be nega ibounai ita guriguri Iehova ese ita do ia durua totona: “Umui noinoi, vadaeni do ia henia umui dekenai. Umui tahua, vadaeni do umui davaria. Umui pidipidi, vadaeni iduara do ia kehoa umui dekenai. Badina be noinoi taudia ibounai be do idia abia. Tahua tauna ese do ia davaria. Pidipidi tauna dekenai be iduara do ia kehoa.” (Mataio 7:7, 8) Iesu danu ia gwau: “Lau be sibona gau ta do lau karaia kava lasi. Dirava ese lau ia hamaoroa hegeregerena kota henia gaukara lau karaia, bona egu kota henia gaukara be maoromaoro, badina lau sibona egu ura lau karaia lasi, to Dirava ena ura sibona lau karaia. Ia ese lau ia siaia.”—Ioane 5:30.
7. Taravatu hereadaena ita badinaia totona, dahaka kara ese ita do ia durua, bema ita karaia hanaihanai?
7 Namona be ita hekwarahi taunimanima ita hahemaoro henia lasi, to edia kara dekenai ita lalo-parara bona edia gabu ai ita gini totona—unai do ita karaia be auka to ia be gau badana bema ita ura Iesu ese ia gwauraia Taravatuna Badana do ita badinaia totona, ia gwau: “Gau ibounai umui ura taunimanima ese do idia karaia umui dekenai, umui ese unai bamona do umui karaia idia dekenai. Badina be Mose ena taravatu bona peroveta taudia edia hereva anina korikori be unai.” (Mataio 7:12) Unai dainai Iesu idia badinaia taudia ese ma taunimanima haida edia mamina, edia harana ai, edia lalona ai bona lauma dalana ai idia diba be namo. Namona be ma taunimanima haida edia dabu gaudia idia diba, bona mai edia ura danu idia durudia. (Filipi 2:2-4) Lagani momo murinai, Paulo ia gwau: “Taravatu ibounai be hereva tamona lalonai idia noho. Hereva be inai: ‘Oi badibadinai ia noho tauna do oi lalokau henia, oi sibona oi lalokau henia bamona.’ ”—Galatia 5:14.
8. Iesu ese dahaka dala rua ia herevalaia, bona dahaka dainai taunimanima momo ese dala badana idia abia hidi?
8 Bena Iesu ia gwau: “Iduara maragina dekenai do umui raka vareai. Badina be [mase] gabuna ia lao dalana ena iduara ia bada bona ena dala danu bada herea. Bona taunimanima momo herea be unai dala dekenai idia raka vareai. To mauri gabuna ia lao dalana ena iduara ia maragimaragi, bona ena dala be ia auka. Unai dala idia davaria taudia be momo lasi.” (Mataio 7:13, 14) Unai negana ai, taunimanima momo ese mase gabunai ia lao dalana idia abia hidi, bona hari inai negai taunimanima momo be unai bamona idia abia hidi danu. Dala badana ese taunimanima ia koua lasi dainai, idia be sibona edia ura hegeregerena idia lalohadai bona sibona edia ura hegeregerena idia noho: idia dekenai taravatu be lasi, maduna be lasi, to edia mauri dalana be hekwarahi lasi, gau iboudiai idia karaia haraga diba, bona unai gaudia be idia auka lasi. To, “do umui raka goada, iduara maragimaragi dekena amo do umui raka vareai” herevana idia dadaraia momokani!—Luka 13:24.
9. Dala maragina dekenai ita raka totona, dahaka ita karaia be gau badana, bona Iesu ese dahaka sisiba be unai dala dekenai idia raka taudia ia henidia?
9 To iduara maragimaragi be mauri hanaihanai ia lao dalana dekenai ia lao. Unai dala oi badinaia totona, gau badana be sibona emu tauanina oi biagua namonamo. Reana matahakani do oi abia, bona unai ese oiemu ura momokanidia do ia tohoa bona oiemu gwauhamata ena siahu do ia tohoa danu. Dagedage idia vara neganai, unai dala dekenai oi raka be auka herea, bona oi haheauka be gau badana. Iesu ese unai dala dekenai idia raka taudia ia sisiba henidia, ia gwau: “Umui naria namonamo, peroveta koikoi taudia garina. Idia mai noho, edia toana be mamoe bamona, to edia lalona be uda sisia dagedage bamona.” (Mataio 7:15) Unai hereva be Farisea taudia dekenai ia hegeregere momokani. (Mataio 23:27, 28) “Mose ena taravatu anina idia gwauraia noho,” bona idia gwau Dirava ena hereva idia halasia, to unai negai taunimanima edia sene karadia idia badinaia.—Mataio 23:2.
Farisea Taudia ese “Basileia Ena Dala” Idia Koua Dalana
10. Taravatu hadibaia taudia bona Farisea taudia be dahaka dala amo ‘Guba Basileia ena dala be taunimanima vairana dekenai idia koua’ toho?
10 Danu, Iuda tomadiho gunalaia taudia ese dala idia tahua iduara maragina lalonai idia ura vareai taudia edia dala idia koua totona. “Taravatu hadibaia taudia bona Farisea taudia, kara koikoi taudia, dika do umui davaria momokani! Badina Guba Basileia ena dala be taunimanima edia vairana dekenai umui koua. Umui be do umui raka vareai diba lasi, bona do idia raka vareai gwauraia taudia be umui ese umui koua.” (Mataio 23:13) Farisea taudia edia kara be Iesu ena peroveta herevana hegeregerena. Idia ese “[Iesu ena hahediba taudia edia] ladana do idia hadikaia, Taunimanima ena Natuna dainai.” (Luka 6:22) Ia vara neganai tau ta ia matakepulu. Keriso ese ena matana ia hanamoa neganai, ia abidadama Iesu be Mesia. Unai dainai, Farisea taudia ese unai tau be dubu amo idia lulua. Iena tamana bona sinana ese henanadai idia haerelaia lasi, badina idia gari taunimanima ese idia be dubu amo idia luludia garina. Unai badina dainai, ena be ma taunimanima haida idia abidadama Iesu be Mesia, to taunimanima vairanai edia abidadama idia gwauraia hedinarai garina idia gari.—Ioane 9:22, 34; 12:42; 16:2.
11. Kerisendom ena dubu gunalaia taudia ese dahaka kara toana idia hahedinaraia?
11 Iesu ia gwau: “Edia kara toana dekena amo do umui diba. . . . Au namona ena huahua be ia namo, to au dikana ena huahua be ia dika.” (Mataio 7:16-20) Hari inai negai, unai hereva be momokani. Kerisendom dubudia gunalaia taudia momo edia hereva be ta to edia kara be ma ia idau. Ena be idia gwau idia ese Bible ena hereva idia hadibaia, to Toi Tamona bona hel ena lahi bona Dirava ena ladana hadikaia herevadia ma haida idia abia dae. Idia ma haida ese Iesu ena boubou idia gorea, taunimanima idia hadibaia lasi Dirava ese gau iboudiai ia havaraia, to evolusen herevana idia hadibaia, bona taunimanima idia hamoalea totona, lalona hanamoa dalana idia harorolaia. Farisea taudia bamona, hari inai negai idia noho tomadiho gunalaia taudia momo ese moni idia ura henia bada, bona edia dubu taudia amo kina milion momo idia veria. (Luka 16:14) Idia iboudiai idia boiboi, idia gwau “Lohiabada e, Lohiabada e,” to Iesu ena haere idia dekenai be inai: “Umui be lau diba lasi momokani. Idau gabuna dekenai umui lao, umui dika karaia taudia.”—Mataio 7:21-23.
12. Dahaka dainai guna taunimanima haida be dala maragina dekenai idia raka to hari dala maragina dekenai idia raka lasi, bona unai dainai dahaka ia vara?
12 Guna, taunimanima haida be dala maragina dekenai idia raka, to hari dala maragina dekenai idia raka lasi. Idia gwau Iehova idia lalokau henia, to idia haroro lasi dainai iena hahegani idia badinaia lasi. Idia gwau Iesu idia lalokau henia, to iena mamoe idia ubua lasi. (Mataio 24:14; 28:19, 20; Ioane 21:15-17; 1 Ioane 5:3) Idia ura lasi Iesu ena aena maka dekenai idia raka taudia danu idia raka hebou. Idia davaria dala maragina ia auka herea idia dekenai. Kara namodia karaia dalana idia hesikulaia vadaeni, unai dainai, “iseda orea idia rakatania. To guna idia be iseda taudia korikori lasi, unai dainai ita dekena amo idia raka siri. Bema idia be iseda orea taudia korikori neganai, idia be ita danu do idia noho hebou.” (1 Ioane 2:19) Idia be tanobada ena dibura dekenai idia giroa lao, bona “inai dibura be do ia bada momokani.” (Mataio 6:23) Ioane ena noinoi idia laloa lasi, ia gwau: “Lauegu natuna e, iseda lalokau be hereva gauna sibona lasi. Namo ita lalokau henia, hereva sibona dekena amo lasi, to mai kara bona mai momokani danu.”—1 Ioane 3:18.
13, 14. Iesu ese iena hereva iseda mauri lalonai ita badinaia karana ia sisibalaia totona dahaka haheitalai ia gwauraia, bona dahaka dainai unai be haheitalai namona Palestine dekenai idia noho taudia durua totona?
13 Iesu be ororo dekenai ia haroro neganai, iena hereva ia hadokoa totona inai haheitalai badana ia gwauraia: “Lauegu hereva inai ia kamonai, bona ia karaia tauna ta . . . be aonega tauna bamona, ia ese ena ruma nadi latanai ia haginia. Vadaeni medu bada ia diho, sinavai ia abata, lai bada ia botaia unai ruma dekenai. To unai ruma be ia moru lasi, badina ia be nadi latanai tau ese ia haginia.”—Mataio 7:24, 25.
14 Palestine dekenai medu bada ia moru neganai ranu momo be koura dekenai idia aru lao bona abata badadia idia vara haraga diba. Ruma do idia moru lasi totona, gau badana be edia badina be nadi aukana latanai idia haginia. Luka ia gwau unai tau ese “guri ia geia dobu, nadi ena latanai ruma ia haginia.” (Luka 6:48) Unai be gaukara badana, to lai gubana ia mai neganai unai gaukara ese ia durua momokani. Unai dainai, bema Iesu ena hereva latanai Keristen kara namodia ita haginia, hekwakwanai be abata badana bamona idia mai neganai, davana namona do ita abia.
15. Taunimanima edia sene herevadia idia badinaia to Iesu ena hereva idia badinaia lasi taudia dekenai dahaka do ia vara?
15 Tau iharuana ese ena ruma be miri latanai ia haginia: “Lauegu hereva ia kamonai, to ia karaia lasi tauna ta . . . be kavakava tauna bamona. Inai tauna ena ruma be miri latanai ia haginia. Vadaeni medu bada ia diho, sinavai be ia abata, lai bada ia botaia unai ruma dekenai. Vadaeni, ia moru. Ia moru neganai be ia dika momokani.” “Lohiabada e, Lohiabada e,” idia gwauraia to Iesu ena hereva idia karaia lasi taudia ese unai dika do idia davaria.—Mataio 7:26, 27.
“Taravatu Hadibaia Taudia Bamona Lasi”
16. Iesu be ororo dekenai ia haroro neganai, iena hereva idia kamonaia taudia ese dahaka idia laloa?
16 Iesu be ororo dekenai ia haroro murinai, taunimanima ese dahaka idia laloa? “Iesu ena haroro ia hadokoa, bona taunimanima ese iena hadibaia hereva dekenai idia hoa bada, badina iena hadibaia hereva be edia taravatu hadibaia taudia bamona lasi. Ia ese taunimanima ia hadibaia mai siahu danu.” (Mataio 7:28, 29) Iesu be mai ena siahu ida ia hereva neganai, edia lalona idia marere momokani.
17. Taravatu hadibaia taudia ese edia hahediba herevana ena siahu idia hamomokania totona, dahaka idia karaia, bona idia gwau idia mase vadaeni aonega taudia ese dahaka idia karaia taunimanima ese edia hereva idia gwauraia lou neganai?
17 Taravatu hadibaia taudia idia hereva neganai, mai edia siahu ida idia hereva lasi. Inai hereva ese unai ia hahedinaraia: “Taravatu hadibaia taudia idia gwau edia hahediba herevana be sene herevadia, bona sene taudia amo idia abia: taravatu hadibaia tauna ta lasi ena haroro be mai ena siahu eiava namo, bema inai hereva [ia gwauraia] lasi: . . . “Rabbi” taudia edia sene herevana ta be, o . . . Aonega taudia idia gwau; eiava unai bamona sene herevana ta ia gwauraia. Hillel Badana ese taunimanima ia hadibaia neganai, ena hereva be momokani bona ena hereva be sene taudia edia hereva hegeregerena; ‘To, ena be daba ia lao adorahi unai hereva ia gwauraia, . . . to iena hereva idia abia dae lasi, ela bona ia gwau, Shemaia bona Abtalion [Hillel ia do vara lasi neganai idia noho hadibaia taudia] amo unai hereva lau abia.’ ” (A Commentary on the New Testament From the Talmud and Hebraica, John Lightfoot ese ia torea bukana) Farisea taudia ese idau negai idia mase aonega taudia be inai bamona idia herevalaia: “Tau ta ese hahediba herevana be edia ladana ai ia gwauraia neganai, mase gurina dekenai kara maoromaoro taudia edia udu bibina idia mareremarere.”—Torah—From Scroll to Symbol in Formative Judaism.
18. (a) Iesu ese taunimanima ia hadibaia neganai, iena kara be edena bamona taravatu hadibaia taudia edia kara amo ia idau? (b) Iesu ese taunimanima ia hadibaia neganai, dahaka dala amo ena kara be namo herea?
18 Taravatu hadibaia taudia ese mase taudia edia siahu lalonai edia hereva idia gwauraia; Iesu ia hereva neganai ia mauri noho Diravana ena siahu amo ia hereva. (Ioane 12:49, 50; 14:10) Rabbi taudia ese idia koua ranu guridia amo ranu dikana idia abia; Iesu ese ranu namona ia veria, unai ranu ese lalona ena ranu masena ia haorea diba. Hanuaboi lalonai ia guriguri bona ia laloa dobu, bena ia hereva neganai, taunimanima edia lalona ia hamarerea, guna idia diba lasi edia lalona be unai bamona ia marere diba. Iesu ia hereva neganai, idia ese iena siahu idia mamia diba, bona gabeai, taravatu hadibaia taudia, Farisea taudia bona Sadukea taudia ese unai siahu idia gwau-edeede henia garina idia gari. (Mataio 22:46; Mareko 12:34; Luka 20:40) Guna, ma tau ta ia hereva lasi unai tau ia hereva bamona! Iesu ese ena hereva ia hadokoa neganai, taunimanima hutuma idia hoa dikadika!
19. Hari inai negai, Iehova ena Witness taudia ese taunimanima idia hadibaia neganai, edena bamona edia kara be Iesu ena kara hegeregerena, ia be ororo dekenai ia haroro neganai?
19 Hari inai negai be edena bamona? Iehova ena Witness taudia ese ruma ta ruma ta gaukara idia karaia neganai, Iesu ena kara idia tohotohoa. Ruma tauna ia gwau: “Egu dubu ia gwau tanobada be lahi dekenai do ia ore.” Oi gwau: “Emu Bible lalonai, Kohelete 1:4 dekenai ia gwau: ‘Tanobada ia noho hanaihanai.’ ” Ruma tauna ia hoa, ia gwau: “Lau diba lasi unai hereva be egu Bible lalonai ia noho!” Ma ruma tauna ta ia gwau: “Lau kamonai kara dika taudia be hel ena lahi dekenai do idia lao.” Oi gwau: “To emu Bible be Roma 6:23 dekenai ia gwau: ‘Kara dika ena davana be mase.’ ” Eiava ruma tauna ese Toi Tamona herevana ia herevalaia, ia gwau: “Egu haroro tauna ia gwau Iesu bona iena Tamana edia siahu be hegeregere.” Oi gwau: “To Ioane 14:28 ai, Bible ia hahedinaraia Iesu ia gwau: ‘Egu Tamana ese lau ia hanaia.’ ” Ma tau ta be oi dekenai ia gwau: “Lau kamonai idia gwau Dirava ena Basileia be taunimanima edia lalona ai ia noho.” Oi haere, oi gwau: “Oiemu Bible be Daniel 2:44 lalonai ia gwau: ‘Unai pavapava edia negai, guba Diravana ese basileia ta do ia haginia, nega ta ai do idia hadikaia ore diba lasi gauna . . . Unai basileia iboudiai do ia hamakohidia maragimaragi bona idia do ia haoredia, bena ia sibona do ia gini ela bona hanaihanai.’ Unai basileia be edena bamona emu lalona ai ia noho diba?”
20. (a) Edena bamona Witness taudia edia hadibaia karana be idau bona Kerisendom dubu gunalaia taudia edia hadibaia karana be idau? (b) Hari be nega namona taunimanima ese dahaka do idia karaia totona?
20 Iesu ia hereva neganai Dirava ena siahu amo ia hereva. Iehova ena Witness taudia be Dirava ena Hereva ena siahu amo idia hereva. Kerisendom ena dubu gunalaia taudia ese tomadiho sene herevadia idia gwauraia. Babulono bona Aigupito amo idia mai hahediba herevadia dainai unai tomadiho sene herevadia idia miro. Kudou-maoro taudia idia kamonai Bible ese idia abia dae herevadia ia hakoikoia neganai, idia hoa dikadika bona idia gwau: ‘Lau diba lasi unai hereva be egu Bible lalonai ia noho!’ To Bible lalonai ia noho. Hari be nega namona idia diba lauma gaudia idia abia be namo taudia ese Iesu be ororo dekenai ia harorolaia herevadia idia kamonai henidia bona edia ruma be nadi aukana latanai do idia haginia totona.
Henanadai Haida
◻ Namona be taunimanima ita hahemaoro henia lasi, to dahaka ita karaia toho, bona dahaka dainai?
◻ Dahaka dainai taunimanima momo ese dala badana idia abia hidi?
◻ Dahaka dainai Iesu ese taunimanima ia hadibaia karana be taravatu hadibaia taudia edia kara amo ia idau?
◻ Iesu be ororo dekenai ia haroro neganai, iena hereva idia kamonaia taudia ese dahaka idia laloa?