Keristani Karadia—Heiriheiri Bogaraginai
APRIL 1994 ai hekwakwanai ia matamaia haraga. Peleini ta ia moru bona Burundi bona Rwanda edia presiden idia mase. Hora haida murinai Rwanda dekenai dagedage kara dikadia idia vara matamaia. Hua toi bamona lalonai, Rwanda taudia 500,000 ia hanaia—tatau, hahine, bona natudia—idia mase. Taunimanima haida be unai nega idia gwauraia “bese idauna hamasea ore” negana.
Rwanda taudia ibounai milioni 7.5 amo kahana ta ese idia heau mauri. Unai taudia amo taunimanima milioni 2.4 be kahirakahira tanodia dekenai idia heau mauri. Hari taunimanima edia sivarai lalonai, unai be idia karaia haraga heau mauri karana badana. Zaire (Democratic Republic of Congo), Tanzania, bona Burundi ai, heau mauri taudia edia kamepa idia haginidia haraga. Unai kamepa haida—tanobada ai idia bada herea—lalonai taunimanima 200,000 idia noho.
Unai heau mauri taudia huanai be Iehova ena Witness taudia momo danu, maino idia ura henia bona Baibel ena hakaua herevadia idia badinaia taudia. Herevana edena tano ai idia noho, tanobada amo idia gini siri bona Isaia 2:4 ena hakaua herevana idia badinaia, ia gwau: “Idia ese edia tuari kaia be hama dekenai do idia makohia, bona unai makohia auri dekena amo, tano geia auri do idia karaia. Bona idia edia io ena auri danu do idia botaia palaka, au rigi utua kaia do idia halaoa. Bese ta ese bese ta dekenai do ia tuari henia lou lasi, bona tuari dalana be do idia hadibaia lou lasi.” Tanobada hegegemadai taunimanima momo idia diba Iehova ena Witness taudia edia orea be Rwanda ena bese idauna hamasea karana lalonai ia vareai lasi oreana ta.
Iesu Keriso ia gwau ia murinai idia raka taudia be “tanobada ena lasi.” To, “tanobada dekenai” idia noho dainai, nega momo tanobada besedia edia heiriheiri bogaraginai idia noho. (Ioane 17:11, 14) Rwanda dekenai bese idauna taudia idia hamasea ore neganai, Witness taudia 400 bamona idia mase. Witness taudia bona Basileia sivaraina idia ura henia taudia 2,000 bamona be edia gabu amo idia heau mauri.
Iehova ena Witness taudia be tanobada ena lasi ena anina be dika ia vara neganai gau ta do idia karaia lasi, a? Lasi. Dirava ena Hereva ia gwau: “Sedira Keristani tadikaka ta o taihuna ta be dabua lasi, bona ia be aniani lasi. Vadaeni umui ta ese bema ia hamaoroa, ia gwau, ‘Dirava ese oi do ia hanamoa, oi ese oiemu kopina do oi hasiahua, bona do oi boga kunu.’ Bema unai bamona umui hamaoroa, to dabua ta o aniani ta umui henia lasi neganai, emui hereva be anina lasi. Abidadama danu be inai bamona. Bema abidadama sibona ia noho, to kara be lasi, unai abidadama be anina lasi.” (Iamesi 2:15-17) Danu, Witness taudia ese edia dekena taudia idia lalokau henia dainai, tomadiho idauna taudia idia durua danu.—Mataio 22:37-40.
Ena be tanobada hegegemadai Iehova ena Witness taudia idia ura bada Rwanda dekenai dika idia davaria tadikaka idia durudia, to Society ese Western Europe ia abia hidi, unai heduru karadia hegaegaelaia totona. Lagani 1994 ena siahu negana lalonai, Witness taudia edia volantia taudia Europe amo, be edia Keristani tadikaka bona taihu Africa dekenai idia durua haraga. Kamepa bona hospital namodia idia haginia, Rwanda amo idia heau mauri taudia totona. Kohu bada herea, hegeregere dabua, hetaru gaudia, aniani, bona Baibel bukadia be peleini eiava dala ma haida amo idia siaia. Unai heduru gaudia amo dika idia davaria taudia 7,000 bamona idia durua—unai namba ese unai nega ai Rwanda dekenai idia noho Iehova ena Witness taudia edia namba be nega toi amo ia hanaia. Unai lagani ena December ai, heau mauri taudia tausen momo, Iehova ena Witness taudia momo danu, be Rwanda dekenai idia giroa, edia mauri dalana idia hamatamaia lou totona.
Tuari Ia Vara Congo Ai
Lagani 1996 ai, Democratic Republic of Congo ena ist kahanai tuari ia matamaia. Unai gabu be Rwanda bona Burundi badinai. Hahine hadikaia bona ala-ala karadia idia vara lou. Buleti idia pidia hanai bona hanua be lahi ese ia gabudia noho lalonai, taunimanima idia heau mauri. Iehova ena Witness taudia be unai heiriheiri bogaraginai idia noho, bona 50 bamona idia mase. Buleti ese haida idia hamasea. Ma haida idia hamasea badina idia be bese ta taudia eiava badina haida idia laloa idia be edia inai taudia. Witness taudia 150 idia noholaia hanuana ta be lahi amo idia hadikaia ore. Hanua ma haida lalonai ruma bona Kingdom Hall momo be lahi ese ia hadikadia. Edia ruma bona kohu idia haboioa dainai, Witness taudia be ma gabu haida dekenai idia heau mauri bona unuseniai idia noho Witness taudia ese idia durudia.
Tuari murinai hitolo negana ia vara, badina uma gabudia idia hadikaia, ia noho aniani idia henaoa, bona aniani idia mailaia daladia idia koua. Ia noho aniani ena davana be bada. Kisangani ai, May 1997 ena matamana kahana ai, poteto kilogram tamona ena davana be dola toi bamona, taunimanima momo idia henia diba lasi davana unai. Taunimanima momo be dina ta ta ai nega tamona sibona idia aniani diba. Bona momokani, hitolo negana murinai gorere idia vara. Aniani namona be hegeregere lasi dainai, tauanina ia manoka ia lao bona malaria, kukuri ranu, bona bogana gorere idauidau ia koua diba lasi. Natudia momo herea idia hisihisi bona idia mase.
Dika Ena Bada Idia Tahua
Unai neganai danu Europe dekenai idia noho Iehova ena Witness taudia ese heduru idia henia haraga. April 1997 ai, Witness taudia edia heduru taudia, idia rua be doketa taudia, be peleini amo muramura bona moni idia abia lao. Goma ena Witness taudia ese heduru henia komiti idia haginidia vadaeni, dika ena bada idia tahua totona, bena maoromaoro heduru idia henia diba. Heduru taudia ese siti bona kahirakahira gabudia idia itaia. Taunimanima idia siaia, daudau gabudia edia sivarai idia diba totona. Kisangani amo sivarai idia abia danu, Goma amo ena daudau be kilomita 1,000 bamona. Unai gabu ena tadikaka ese heduru gaukarana idia hegaegaelaia Goma dekenai, unuseniai Witness taudia 700 bamona idia noho.
Goma ena Keristani elda tauna ta ia gwau: “Ai moale dikadika ai idia durua totona daudau gabuna amo idia mai tadikaka ai itaia neganai. Idia do mai lasi neganai, sibona ai durua heheni. Tadikaka be murimuri gabudia amo idia heau mauri Goma dekenai. Idia haida ese edia noho gabudia idia haboioa, bona edia uma gabudia idia rakatania. Ai ese emai ruma dekenai ai abidia dae bona emai dabua ai henidia bona ia noho aniani sisina be idia ida ai haria. Ai karaia gaudia be maragi. Ai haida dekenai aniani namona be hegeregere lasi dainai ai manoka momokani.
“To, Europe amo idia mai tadikaka ese moni idia mailaia, ia noho aniani sisina mai davana bada ai hoia diba totona. Aniani be nega maorona dekenai ai abia, badina momo edia ruma dekenai aniani be lasi vaitani. Ai ese unai aniani be Witness taudia bona Witness lasi taudia dekenai ai haria. Bema unai heduru be unai nega ai ia mai lasi, ma taunimanima momo do idia mase, bona idia momo be natudia. Iehova ese ena taunimanima ia hamauria. Witness lasi taudia ese unai kara idia laloa bada. Taunimanima momo ese emai lalo-tamona bona lalokau karadia idia herevalaia. Haida idia gwau emai tomadiho be tomadiho momokanina.”
Ena be aniani be unuseniai idia hoia diba bona muramura idia henidia, to unai sibona be hegeregere lasi. Dabua bona hetaru gaudia dainai idia dabu, bona aniani bona muramura sisina bada do idia abia be namo. Tuari taudia ese idia hadikaia rumadia haginia lou karana dekenai heduru idia abia danu be gau badana.
Taunimanima Edia Hariharibada Karana
Europe ena tadikaka ese mai edia ura bada ida heduru idia henia. Iehova ena Witness taudia edia brens opesi taudia Louviers, France ai, ese hadibaia herevana idia siaia Rhône Valley, Normandy ai, bona Paris ena kahana ta edia kongregesen idauidau dekenai. Unuseniai Baibel ena hakaua herevana ma ta ia guguru, ia gwau: “Uhe momo lasi ia hadoa tauna be anina momo lasi do ia geia, to uhe momo do ia hadoa tauna be anina momo do ia geia. Umui ta ta, sibona emui laloa, emui laloa hegeregerena do umui henia, mai maumau danu henia lasi, bona oda dainai lasi. Badina be mai moale danu ia henia tauna be Dirava ese ia lalokau henia noho.”—2 Korinto 9:6, 7.
Taunimanima tausen momo be mai edia moale ida hariharibada karana idia hahedinaraia. Dabua, tamaka, bona ma gau haida edia maua bona baege momo be unai Kingdom Hall idauidau dekenai idia mailaia bena France ai Iehova ena Witness taudia edia brens opesi dekenai idia siaia. Unuseniai volantia taudia 400 idia hegaegae unai “Zaire Durua” gaukarana idia karaia totona. Unai harihari gaudia idia mailaia neganai, unai volantia taudia ese dabua idia haria namonamo, idia lokua, bona maua lalodiai idia udaia bena paleti ta ta dekenai maua 30 idia atoa. Natudia ese edia tadikaka bona taihu matamatadia Africa dekenai idia laloa bona gadara gaudia—motuka maragidia, idia giroagiroa gaudia, bona tedi bea—idia siaia. Mauri durua bada gaudia ida unai idia udaia danu. Dokonai, maua badadia 9, ta ta edia lata be mita 12, idia hahonua bona Congo dekenai idia siaia.
Belgium, France, bona Switzerland dekenai idia noho Witness taudia tausen momo ese Central Africa dekenai idia siaia heduruna ena bada be edena bamona? June 1997 ai, muramura ibounai edia metau be kilogram 500, bisiketi mai edia protein bada be ton 10, ma aniani haida be ton 20, dabua ton 90, tamaka ibounai 18,500, bona hetaru gaudia 1,000 idia siaia. Baibel bukadia danu be peleini amo idia siaia. Idia heau mauri taudia be unai ibounai idia laloa bada, unai ese ia durudia edia hekwakwanai idia haheaukalaidia totona. Heduru gaudia ibounai edia davana be kahirakahira dola 1,000,000, U.S. Unai harihari gaudia ese idia hahedinaraia Iehova idia tomadiho henia taudia huanai tadikaka ura henia karana bona lalokau idia noho.
Congo Dekenai Heduru Gaudia Idia Haria Karana
Heduru gaudia be Congo dekenai idia ginidae gwauraia neganai, tadikaka rua bona taihu ta be France amo idia mai heduru komiti ida do idia gaukara hebou totona. Joseline ese Congo ena Witness taudia edia tanikiu karana ia herevalaia, ia gwau: “Tanikiu revarevadia momo ai abia. Ogogami taihu ta ese malachite herahera gauna ia henia lau dekenai. Ma haida ese edia laulau idia henia ai dekenai. Ai rakatanidia neganai, taihu ese lau idia kisi henia, idia rosia, bona idia tai. Lau tai danu. Idia momo idia gwau, ‘Iehova be namo. Iehova ese ai ia laloa.’ Unai amo idia hahedinaraia idia diba unai hariharibada dainai Dirava idia tanikiu henia be maoro. Aniani ai haria neganai, tadikaka bona taihu ese Basileia anedia amo Iehova idia hanamoa. Unai ese egu lalona ia hamarerea.”
Unai heduru taudia ta be medikol doketa ta ladana Loic. Taunimanima momo be Kingdom Hall dekenai idia mai bona mai edia haheauka ida heduru abia totona edia nega idia naria. Congo taihuna ta ia ura kara ta ia karaia danu, unai dainai dounat paraoa 40 ia karaia bona doketa idia naria taudia dekenai ia henia. Unai naria taudia be 80 dainai, idia ta ta ese dounat paraoa ena kahana ta idia abia.
Witness Lasi Taudia Durua Karana
Unai taunimanima durua karana be Iehova ena Witness taudia sibona dekenai idia henia lasi. Taunimanima ma haida ese heduru idia abia danu, lagani 1994 ai idia abia hegeregerena. Unai be Galatia 6:10 hegeregerena, ia gwau: “Unai dainai, dala ita davaria neganai, taunimanima ibounai dekenai kara namodia do ita karaia. To Keriso ena abidadama henia taudia do ita durua bada herea be namo.”
Witness taudia ese Goma kahirakahira idia noho sikuli dekenai bona tama sina lasi natudia naria gabuna dekenai danu muramura bona dabua idia henia. Unai gabu dekenai be natudia ibounai 85 idia noho. Guna dika ena bada idia tahua totona idia mai neganai, unai heduru taudia ese unai natudia naria gabuna idia vadivadi henia bona idia gwauhamata bisiketi mai edia protein bada edia maua 50, dabua edia maua haida, hetaru gaudia 100, muramura, bona gadara gaudia do idia mailaia. Natudia be ariara gabuna dekenai laini ai idia gini bona vadivadi taudia totona ane idia abia. Bena edia noinoi herevana ta idia gwauraia—futbol ta do idia abia be hegeregere, soka idia gadara diba totona, a?
Pura haida murinai heduru taudia ese edia gwauhamata idia hagugurua bona heduru gaudia idia mailaia. Unai tama sina lasi natudia naria gabuna ena dairekta ese unai harihari bada karana bona ia dekenai idia henia Baibel bukadia ia laloa bada dainai, ia gwau ia be Iehova ena Witness tauna ta ai do ia lao. Bona unai natudia dekenai futbol ta idia henia, a? France amo ia mai heduru taudia edia biaguna, Claude, ia haere: “Lasi. Futbol rua ai henidia.”
Heau Mauri Taudia Edia Kamepa
Heduru be Congo sibona dekenai idia henia lasi. Heau mauri taudia tausen momo be tuari gabuna amo idia heau bona kahirakahira tanona ta dekenai idia lao, unuseniai heau mauri taudia edia kamepa toi idia haginia haraga. Witness taudia be unuseniai idia lao danu, dahaka do idia karaia diba idia itaia totona. Inai sivarai ai hegaegaelaia negana ai, unai kamepa lalodiai be heau mauri taudia 211,000 idia noho, idia momo be Congo amo idia mai. Idia 800 bamona be Witness taudia bona edia natudia bona Basileia ena sivarai namona idia ura henia taudia. Idia davaria unai kamepa lalonai hekwakwanai badana be aniani lasi. Kamepa ta lalonai, aniani be hegeregere dina toi totona sibona, bona unai aniani haida be bini gunadia, lagani toi gunanai idia gogoa gaudia.
To, Witness taudia edia lalona idia goada. Ena be edia Baibel bukadia be momo lasi, to hanaihanai murimuri ai hebou idia karaia, lauma dalanai sibodia idia hagoadaia heheni totona. Danu idia ese kamepa lalonai idia noho taudia ma haida dekenai Dirava ena Basileia ena sivarai namona idia harorolaia goadagoada.—Mataio 24:14; Heberu 10:24, 25.
Dika ena bada idia tahua Witness taudia ta be medikol doketa ta. Ena be gavamani ena opesa taudia ese gwaumaoro idia henia kamepa ta ta ai dina haida sibona idia noho, to idia ese medikol dalanai taunimanima idia durua. Idia ese muramura bona moni be Keristani elda taudia dekenai idia rakatania. Unai dala amo, tadikaka idia mauri diba. Edia helaro be nega sisina murinai kamepa dekenai idia noho Witness taudia be edia tano dekenai do idia giroa diba.
Vaira negana be edena bamona? Iesu Keriso ese iseda nega ia perovetalaia, ia be nega dikana momokani, tuari bona hitolo idia vara negana unai. (Mataio 24:7) Iehova ena Witness taudia idia diba Dirava ena Basileia sibona ese hari tanobada dekenai ia noho hisihisi do ia haorea. Ena lohia henunai, iseda noho gabuna tanobada be maino, aniani momo, bona moale hanaihanai paradaisona ai do ia lao, abidadama taudia idia noholaia totona. (Salamo 72:1, 3, 16) Unai nega ia do mai lasi lalonai, Witness taudia ese unai guba Basileiana ena sivarai namona do idia harorolaia bona hekwakwanai neganai edia tadikaka bona ma haida do idia durua noho.
[Blurb on page 4]
Lagani 1994 amo, Iehova ena Witness taudia Europe sibona dekenai ese aniani, dabua, muramura, bona heduru gaudia ma haida edia metau ton 190 be Africa ena Great Lakes kahana dekenai idia siaia.
[Box on page 6]
KERISTANI LALOKAU BE KARA AMO IDIA HAHEDINARAIA
France dekenai “Zaire Durua” gaukarana ia durua bada taudia ta be Ruth Danner. Ia maragi neganai, ena Keristani abidadama dainai Nazi taudia edia dibura kamepa lalodiai ia noho. Ia gwau: “Africa dekenai idia noho tadikaka bona taihu totona gau haida ai karaia diba dainai ai moale bada herea! To egu moale ia habadaia gauna ta ia noho. Lagani 1945 ai, Germany amo ai giroa neganai, ai ogogami momokani. Ai karaia dabua danu be ma haida edia. To, nega sisina murinai, emai Keristani tadikaka America dekenai edia amo heduru gaudia ai abia. Unai dainai hari ai karaia heduru karana ese lau ia durua, guna ai dekenai idia hahedinaraia hebogahisi karana be ma haida dekenai lau karaia diba totona. Keristani lalokau be kara amo idia hahedinaraia tadikakadia edia ruma bese badana lalonai lau noho be moale gauna badana!”—Ioane 13:34, 35.
[Caption on page 7]
Nega sisina murinai—tanobada paradaisona mai ena aniani bada herea taunimanima ibounai totona