‘Iena Nega be Ia Do Ginidae Lasi’
“Tau ta ena imana ia kamokau lasi ia dekenai, badina be iena nega be do ia ginidae lasi.”—IOANE 7:30.
1. Iesu ena kara idia biagua gaudia rua be dahaka?
IESU KERISO ese ena aposetolo taudia ia hamaoroa: “Taunimanima ena Natuna bamona, ia mai lasi taunimanima ese iena hesiai gaukara do idia karaia totona, to ia be taunimanima edia hesiai gaukara karaia totona ia mai, bona iena mauri do ia atoa diho, taunimanima momo edia dika davana karaia totona.” (Mataio 20:28) Roma gavana Pontio Pilato dekenai ia gwau: “Hereva momokani gwauraia hedinarai totona lau vara, bona lau mai inai tanobada dekenai.” (Ioane 18:37) Iesu be ena mase ena anina ia diba goevagoeva bona ia do mase lasi neganai dahaka gaukara ia karaia be namo ia diba. Iena gaukara do ia hagugurua negana ena bada ia diba danu. Mesia ai ia lao neganai, ena hesiai gaukara tanobada dekenai ena lata be lagani toi mai kahana sibona. Unai gaukara be peroveta herevana ena pura namba 70 ia matamaia bona Ioridane Sinavaina lalonai bapatiso ia abia negana (lagani 29 C.E.) ai ia matamaia, ia lao ela bona pura namba 70 ena huanai (lagani 33 C.E.) ai satauro dekenai ia mase neganai ia ore. (Daniela 9:24-27, NW; Mataio 3:16, 17; 20:17-19) Unai dainai, Iesu ena tanobada maurina ibounai idia biagua gaudia rua be inai: ia mai ena badina ia laloa noho, bona nega ia laloa goevagoeva.
2. Evanelia bukadia ese Iesu Keriso be edena bamona idia gwauraia, bona edena dala amo Iesu ia hahedinaraia ena gaukara ia diba?
2 Evanelia sivaraidia idia hahedinaraia Iesu Keriso be gaukara tauna, bona Palestine tanona ena kahana ibounai dekenai ia loaloa, unuseniai Dirava ena Basileia ena sivarai namona ia harorolaia bona siahu karadia momo ia karaia. Iesu ena haroro gaukara goadagoada karana ena matamana lalonai, idia gwau: “Iena nega be do ia ginidae lasi.” Iesu sibona be inai hereva ia gwauraia, ia gwau: ‘Lauegu nega be ia do ginidae lasi.’ Iena haroro gaukara ena dokona ia kahirakahira neganai, ia gwau “Nega ia ginidae vadaeni.” (Ioane 7:8, 30; 12:23) Iesu be ia abia gaukarana ena nega, bona ena mauri bouboulaia negana danu, ia diba, bona unai be mai anina ena hereva bona ena kara dekenai. Bema unai ita lalo-pararalaia, iena kara bona laloa dalana do ita diba namonamo bona ita do ia durua “iena aena gabudia dekenai do [ita] raka” namonamo totona.—1 Petero 2:21.
Lalona Ia Hadaia Dirava Ena Ura Do Ia Karaia
3, 4. (a) Kana ai headava aria dekenai dahaka ia vara? (b) Dahaka dainai uaina ia hegeregere lasi neganai, Dirava ena Natuna be Maria ena noinoi, kara ta ia karaia totona, ia ura lasi, bona unai amo dahaka ita dibaia?
3 Unai lagani be 29 C.E. Dina haida sibona gunanai, Iesu ese iena hahediba taudia ginigunadia ia abia hidi. Hari idia ibounai be Galilea ena hanua Kana dekenai idia ginidae, headava ariana ta dekenai idia lao totona. Iesu ena sinana, Maria, ia noho danu. Aria dekenai uaina ia hegeregere lasi. Maria ia ura ena natuna ese kara ta ia karaia, unai dainai ia hamaoroa: “Edia uaina ia ore vadaeni.” To Iesu ia haere, ia gwau: “Hahine e, lau dekenai be dahaka oi karaia? Lauegu nega be dohore.”—Ioane 1:35-51; 2:1-4.
4 Iesu ena haere, “Hahine e, lau dekenai be dahaka oi karaia?” be idaunegai henanadai henia dalana ta, bona ia hahedinaraia ena noinoi ia ura lasi. Dahaka dainai Iesu be Maria ena hereva ia ura lasi? Hari ena mauri lagani be 30. Wiki haida gunanai sibona bapatiso ia abia, lauma helaga ese ia horoa, bona Ioane Bapatiso ese ia gwauraia ‘Dirava ena Mamoe Natuna, tanobada ena dika kokia tauna.’ (Ioane 1:29-34; Luka 3:21-23) Hari Atai Herea Siahuna, Iesu ia siaia Tauna, sibona amo ia abia hakaua herevadia ia badinaia be gau badana. (1 Korinto 11:3) Iesu ia ura lasi tau ta, varavara korikori danu, be ena tanobada gaukarana ia koua toho. Maria dekenai ia henia haere amo Iesu ia hahedinaraia ena lalona ia hadaia auka iena Tamana ena ura sibona do ia karaia! Namona be ita danu be iseda lalona ita hadaia iseda “gaukara korikori,” Dirava ia henia maduna ibounai, do ita hagugurua.—Hadibaia Tauna 12:13.
5. Kana dekenai, Iesu Keriso ese edena hoa karana ia karaia, bona taunimanima ma haida be dahaka idia laloa?
5 Maria ese ena natuna merona ena hereva ena anina ia lalo-pararalaia, unai dainai ia dekenai ia hereva noho lasi to atendan taudia ia hamaoroa: “Umui dekenai ia hamaoroa gauna be do umui karaia.” Bona Iesu ese unai hekwakwanai ia hanamoa. Atendan taudia ia hamaoroa daramu be ranu dekena amo idia hahonua, bena unai ranu be uaina namo hereana ai ia halaoa. Unai be Iesu ena hoa karadia edia matamana bona ia hahedinaraia Dirava ena lauma be ia dekenai ia noho. Hahediba taudia matamatadia ese unai hoa karana idia itaia neganai, edia abidadama ia hagoadaia.—Ioane 2:5-11.
Iehova Ena Ruma Ia Ura Henia Dikadika
6. Dahaka dainai Iesu be Ierusalema ena dubu dekenai ia itaia gaudia dainai ia badu, bona dahaka kara ia karaia?
6 Lagani 30 C.E. ena siahu negana ia matamaia, bona Iesu bona ena bamoa taudia be Ierusalema dekenai idia lao gwauraia, Pasova idia karaia totona. Idia noho neganai, hahediba taudia ese edia Hakaua Tauna ena kara idauna ta, guna idia do itaia lasi karana ta, idia itaia. Mataganigani Iuda bisinesi taudia ese boubou animal bona manu be dubu lalonai idia hoihoilaia. Iuda tomadiho taudia mai edia abidadama dekena amo davana badana idia noia. Iesu ia badu dikadika, bona kara ta ia karaia. Kwadia kwanauna ia karaia bona hoihoi taudia ia lulua. Moni idia senisia taudia edia moni ia bubua nege bona edia pata ia bubudia. Pune hoihoilaia taudia ia hagania, ia gwau: “Unai be umui kokia lao.” Iesu ena hahediba taudia ese ena goada karana idia itaia, Dirava ena Natuna ia perovetalaia herevana idia laloatao: “Oiemu Ruma lau lalokau henia bada, inai lalokau be egu lalona dekena ia siahu.” (Ioane 2:13-17; Salamo 69:9) Namona be ita danu be mai eda ura goadana ida ita gima, iseda tomadiho be tanobada gaudia ese idia hamiroa garina.
7. (a) Dahaka dainai Nikodemo ese Mesia ia vadivadi henia? (b) Iesu ese Samaria hahine ia haroro henia karana amo dahaka ita dibaia?
7 Ierusalema dekenai ia noho neganai, Iesu ese hoa karadia ia karaia, bona taunimanima momo ese ia idia abidadama henia. Iuda taudia edia Kaunsolo o kota badana ena tau ta, Nikodemo, ese Iesu ena kara ia hoalaia bona ia ura diba ma haida do ia abia, unai dainai hanuaboi ai Iesu dekenai ia lao. Bena, Iesu bona ena hahediba taudia be hua 8 lalonai “Iudea tano dekenai” idia noho, bona idia haroro bona hahediba taudia halaoa gaukarana idia karaia. Ioane Bapatiso idia hadiburaia murinai, Iudea idia rakatania bona Galilea dekenai idia lao. Samaria ena gabu dekenai idia loaloa neganai, dala ta ia kehoa bena Iesu ese ia gaukaralaia Samaria hahinena ia haroro henia namonamo totona. Unai ese Samaria taudia momo dekenai dala ia kehoa dainai abidadama taudia ai idia lao. Namona be Basileia harorolaia daladia idia hedinarai neganai idia ita gaukaralaia.—Ioane 2:23; 3:1-22; 4:1-42; Mareko 1:14.
Galilea Dekenai Hadibaia Gaukara Badana
8. Iesu ese edena bamona gaukara ia hamatamaia Galilea dekenai?
8 Iesu ena mase ‘negana’ ia do ginidae lasi neganai, iena guba Tamana ena gaukara momo do ia karaia guna. Galilea dekenai, Iesu ese haroro gaukara badana ta ia karaia, Iudea bona Ierusalema dekenai ia karaia gaukara ia hanaia. Ia be “Galilea kahana ibounai dekenai ia loaloa, edia dubu lalonai ia hadibaia, bona Basileia ena Sivarai Namona ia harorolaia. Bona taunimanima edia gorere bona edia hisihisi idauidau dekena amo ia hamauridia.” (Mataio 4:23) Unai gabu ibounai lalonai idia ia hagoadaia, ia gwau: “Emui lalona umui giroa, badina Guba Basileia be kahirakahira ia mai vadaeni.” (Mataio 4:17) Hua haida murinai, Ioane Bapatiso ena hahediba taudia rua be sivarai korikorina idia abia totona Iesu dekenai idia lao neganai, Iesu ese idia ia hamaoroa: “Umui lao, umui itaia, bona umui kamonai karadia Ioane dekenai do umui hamaoroa. Matakepulu taudia edia matana idia kehoa, aena dika taudia idia raka namonamo, lepera taudia idia goeva, taia kudima taudia idia kamonai, mase taudia idia toreisi, bona ogogami taudia ese Sivarai Namona idia kamonai henia. Lau dekenai ia laloa daradara lasi tauna be do ia namo.”—Luka 7:22, 23.
9. Dahaka dainai taunimanima hutuma idia lao Keriso Iesu dekenai, bona unai amo dahaka ita dibaia?
9 Taunimanima ese ‘Iesu ena kara sivaraina be unai tano ena kahana ibounai dekenai idia gwauraia’ dainai, taunimanima hutuma be ia dekenai idia lao—Galilea, Hanua 10 tanona, Ierusalema, Iudea, bona Ioridane Sinavai ena kahana amo idia aru lao. (Luka 4:14, 15; Mataio 4:24, 25) Hoa dalana amo taunimanima ia hanamoa dainai sibona lasi to iena hadibaia dalana namona dainai danu ia dekenai idia lao. Iena sivarai idia ura henia bona idia ia hagoadaia. (Mataio 5:1–7:27) Iesu ena hereva ese taunimanima idia hamoalea. (Luka 4:22) Taunimanima be “iena hadibaia hereva dekenai idia hoa bada,” badina Baibel amo ia hadibaia mai siahu danu. (Mataio 7:28, 29; Luka 4:32) Daika ese unai bamona tauna do ia ura henia lasi? Namona be iseda hadibaia dalana ita hanamoa noho danu, bena hereva momokani dekenai kudou-maoro taudia do ia veria.
10. Dahaka dainai Nasareta taudia be Iesu idia hamasea gwauraia, bona dahaka dainai idia kwalimu lasi?
10 To, Iesu ena hereva idia kamonai henia taudia ibounai ese idia abia dae lasi. Iena haroro gaukara ia matamaia neganai, Nasareta, iena noho gabuna, ena dubu lalonai ia hadibaia neganai, ia idia hamasea gwauraia. Ena be hanua taudia ese ena “hereva namodia” idia hoalaia, to idia ura hoa karadia idia itaia. Iesu ese hoa karadia momo ia karaia lasi, to sibodia edia ura tahua karana bona edia abidadama lasi karana ia hahedinaraia. Idia badu dikadika dainai, dubu taudia idia toreisi, Iesu idia dogoatao, bona ia idia veria lao ororo hagahaga amo do idia negea diho totona. To edia imana amo ia heau siri. Iena mase ena “nega” ia do ginidae lasi.—Luka 4:16-30.
11. (a) Dahaka dainai tomadiho gunalaia taudia idia lao Iesu idia kamonai henia totona? (b) Dahaka dainai idia gwau Iesu ese Sabati taravatu ia utua?
11 Nega momo, Iesu ia haroro neganai, tomadiho gunalaia taudia—taravatu hadibaia taudia, Farisea taudia, Sadukea taudia, bona ma haida—idia noho. Idia momo idia lao ena badina be idia kamonai bona diba idia abia totona lasi, to idia ura kerere ta idia davaria bona Iesu idia tarapua. (Mataio 12:38; 16:1; Luka 5:17; 6:1, 2) Hegeregere, lagani 31 C.E. ena Pasova totona Ierusalema dekenai ia lao neganai, Iesu ese lagani 38 lalonai ia gorere tauna ia hanamoa. Iuda tomadiho gunalaia taudia ese Iesu idia samania, idia gwau Sabati taravatu ia utua. Ia haere, ia gwau: “Egu Tamana be ia gaukara noho ia mai bona hari, lau danu lau gaukara noho.” Hari Iuda taudia idia gwau Iesu ese Dirava ia hadikaia badina Dirava ia gwauraia iena Tamana, unai dainai ia gwau ia be Dirava ena Natuna. Iesu idia tahua ia idia hamasea totona, to ia bona ena hahediba taudia ese Ierusalema idia rakatania bona Galilea dekenai idia lao. Iesu bamona, aonega dalana be dagedage taudia ida hepapahuahu karana ita tahua lasi, ita ura iseda goada ita henia Basileia harorolaia bona hahediba taudia halaoa gaukarana dekenai.—Ioane 5:1-18; 6:1.
12. Iesu ena gaukara ena bada Galilea ena teritori dekenai be edena bamona?
12 Lagani ta mai kahana bamona lalonai, Iesu be Galilea tanona ai ia haroro momo, bona ia be Iuda taudia edia lagani ta ta ai idia karaia aria badadia toi edia nega sibona ai, Ierusalema dekenai ia lao. Iesu be Galilea dekenai haroro laolao toi ia karaia: ginigunana be iena hahediba taudia matamatadia hani ida, iharuana be ena aposetolo taudia 12 ida, bona ia habadaia gaukarana ma ta ia karaia neganai, ia hadibaia vadaeni aposetolo taudia ia siaia lao danu. Galilea ena kahana ibounai lalonai hereva momokani idia harorolaia namonamo!—Mataio 4:18-25; Luka 8:1-3; 9:1-6.
Iudea Bona Perea ai Ia Haroro mai Gari Lasi
13, 14. (a) Edena negai Iuda taudia ese Iesu idia tahua ia idia dogoatao totona? (b) Dahaka dainai ofesa taudia ese Iesu idia dogoatao lasi?
13 Inai be lagani 32 C.E. ena siahu negana ena dokona kahana bona Iesu ena “nega” be dohore. Au Raurau Ruma Maragidia Ariana be kahirakahira. Iesu ena tadidia ese ia idia hagoadaia: “Inai gabu do oi rakatania, Iudea dekenai do oi lao.” Idia ura Iesu ese ena hoa karadia ia karaia Ierusalema ena aria idia lao henia taudia vairanai. To, Iesu be idia vara diba gau dikadia ia diba vadaeni. Unai dainai iena tadidia dekenai ia gwau: “Unai aria dekenai do umui vareai, to lau be do lau daekau lasi, badina lauegu nega be [ia do] ginidae lasi.”—Ioane 7:1-8.
14 Iesu be nega sisina Galilea dekenai ia naria, bena “hunia” dalanai Ierusalema dekenai ia lao. Aria dekenai Iuda taudia ese ia idia tahua, idia gwau: “Iesu be edeseni?” Aria ena kahana ta ia ore vadaeni murinai, Iesu be dubu lalonai ia vareai bona mai gari lasi ida ia hadibaia matamaia. Ia idia dogoatao dalana idia tahua, reana dibura lalonai do idia atoa eiava ia idia hamasea totona. To, idia kwalimu lasi badina ‘iena nega ia do ginidae lasi.’ Hari momo ese Iesu idia abidadama henia. Farisea taudia ese edia ofesa taudia idia siaia Iesu idia dogoatao totona, to Iesu ida idia giroa lasi, idia gwau: “Hamatamaia nega dekena amo ia mai bona hari, tau ta ia hereva lasi inai tau ia hereva bamona.”—Ioane 7:9-14, 30-46.
15. Dahaka dainai Iuda taudia be nadi idia abia Iesu idia hodoa totona, bona unai murinai Iesu ese edena haroro gaukara badana ia hamatamaia?
15 Iesu ese aria ena nega lalonai iena Tamana ena kara be dubu dekenai ia hadibaia noho, ena be ia bona ia idia inai henia Iuda taudia idia hepapahuahu noho. Aria ena dina ginigabena ai, Iesu ese ena guba maurina ia herevalaia dainai, Iuda taudia be nadi idia abia bona ia idia hodoa gwauraia. To Iesu ia hunia bona ia heau mauri, bona bero ta ia abia lasi. (Ioane 8:12-59) Iesu be Ierusalema murimuri ai ia noho, bona Iudea dekenai haroro goadagoada gaukarana ia hamatamaia. Ia ese hahediba taudia 70 ia abia hidi, bona ia hadibadia murinai, rua rua amo ia siaia lao, unai teritori dekenai idia gaukara totona. Iesu bona ena aposetolo taudia do idia lao gabudia bona hanuadia dekenai idia lao guna.—Luka 10:1-24.
16. Iesu be Dubu Hahelagaia Ariana lalonai edena bamona dagedage amo ia heau mauri, bona edena gaukara ia karaia lou mai goada ida?
16 Lagani 32 C.E. ena keru negana lalonai, Iesu ena “nega” ia mai kahirakahira. Ierusalema dekenai ia lao Dubu Hahelagaia Ariana karaia totona. Iuda taudia ese ia idia tahua noho ia idia hamasea totona. Iesu be dubu lalonai dehe gabuna dekenai ia raka neganai, ia idia ginia hegege. Ma idia gwau lou Dirava ena ladana ia hadikaia, bona nadi idia abia idia hodoa mase totona. To guna ia karaia hegeregerena, Iesu ia heau mauri. Daudau lasi murinai, Iudea amo Ioridane Sinavai ia hanaia bona Perea tanona ena hanua badadia bona hanua maragidia ai hadibaia gaukara ia karaia. Taunimanima momo ese ia idia abidadama henia matamaia. To sivarai ta ia abia, ia lalokau henia bada turana ta, Lasaro, ia kikilaia bona ia noia Iudea dekenai do ia giroa lao.—Luka 13:33; Ioane 10:20-42.
17. (a) Iesu be Perea dekenai ia haroro neganai, edena karaharaga sivaraina ia abia? (b) Dahaka ese ia hahedinaraia Iesu be ena kara ena anina bona edena negai ia karaia be namo ia diba vadaeni?
17 Betania Iudea dekenai idia noho hahine, Mareta bona Maria, Lasaro ena taihudia, ese unai karaharaga herevana idia siaia lao. Sivarai ia henia tauna ia gwau: “Lohiabada e, oiemu lalokau tauna be ia gorere noho.” Iesu ia haere, ia gwau: “Inai gorere be mase gauna lasi, to ia be Dirava hanamoa totona. Dirava ena Natuna ese hairai do ia abia inai kara dainai.” Iesu ese unai ia hagugurua totona, dina rua ia naria unai gabu dekenai. Bena iena hahediba taudia dekenai ia gwau: “Iudea dekenai ita giroa lou.” Idia hoa, unai dainai idia gwau: “Rabi e, vanegai Iuda taudia ese nadi dekena amo oi idia hodoa toho, harihari unai gabu dekenai do oi giroa lou, a?” To Iesu ia diba “ena hora,” eiava ena tanobada hesiai gaukara totona Dirava ese ia henia negana, ia kwadogi vadaeni. Edena kara do ia karaia bona ena badina ia diba goevagoeva.—Ioane 11:1-10.
Idia Dadaraia Diba Lasi Hoa Karana
18. Iesu be Betania dekenai ia ginidae negana ai dahaka ia vara noho, bona ia ginidae murinai dahaka ia vara?
18 Betania dekenai, Mareta be Iesu ia hedavari henia hahine ginigunana, bona ia gwau: “Lohiabada e, bema oi noho iniseni, be lauegu taihuna ia mase lasi.” Maria bona edia ruma dekenai idia mai taudia ibounai be ia murinai idia mai. Idia ibounai idia taitai. Iesu ia henanadai: “Edeseni umui atoa?” Idia haere, idia gwau: “Lohiabada e, oi mai, oi itaia.” Gara gabuna—nadi badana amo ena iduari idia koua kohua ta—dekenai idia lao neganai, Iesu ia gwau: “Nadi umui kokia.” Mareta ese Iesu ena kara ia lalo-pararalaia lasi dainai, ia gwau: “Lohiabada e, ia bodaga vadaeni, badina be dina 4 ia mase vadaeni.” To Iesu ese ia nanadaia: “Edena bamona? Oi lau hamaoroa guna, ani, bema oi abidadama henia, be Dirava ena hairaina do oi itaia?”—Ioane 11:17-40.
19. Dahaka dainai Iesu be Lasaro ia do hamauria lou lasi neganai, taunimanima vairanai ia guriguri?
19 Lasaro ena gara ena vareai gabuna ia koua nadi idia kokia neganai, Iesu be taunimanima vairanai ia guriguri, badina ia ura idia diba ia karaia gwauraia karana be Dirava ena siahuna amo ia karaia. Bena ia boiboi badabada ia gwau: “Lasaro e, oi mai murimuri dekenai.” Lasaro ia raka mai murimuri dekenai, iena aena bona imana bona vairana idia kumia dabua idia do noho. Iesu ia gwau: “Kumia dabua umui kokia, umui rakatania.”—Ioane 11:41-44.
20. Iesu ese Lasaro ia hatorea isi lou neganai, unai kara idia itaia taudia be dahaka idia karaia?
20 Mareta bona Maria edia lalona hagoadaia totona idia mai Iuda taudia momo ese unai hoa karana idia itaia neganai, Iesu idia abidadama henia. Ma haida be Farisea taudia dekenai idia lao, ia vara gauna idia hamaoroa totona. Dahaka idia karaia? Maoromaoro Farisea taudia bona hahelaga taudia ese Iuda Kaunsolo taudia idia boiria hebou ta idia karaia totona. Mai gari ida idia maumau, idia gwau: “Edena bamona do ita karaia, badina be unai tau ese toa kara momo ia karaia? Bema ita dogoatao lasi, taunimanima ibounai ese do idia abidadama henia, vadaeni Roma taudia do idia mai, iseda Dubu Helaga bona iseda bese do idia hadikaia ore.” To Hahelaga Tauna Badana Kaiapa ese idia ia hamaoroa: “Umui be gau ta umui diba lasi, umui laloa lasi, namona be taunimanima dainai tau tamona ia mase, to namo lasi iseda bese ibounai idia hadikaia ore.” Unai dainai, unai dina dekena amo Iesu alaia mase totona dala idia tahua.—Ioane 11:45-53.
21. Lasaro hamauria lou hoa karana ese dahaka ia makaia?
21 Iesu be Betania dekenai ia lao haraga lasi dainai, ta ese ia hakoikoia diba lasi hoa karana ta ia karaia. Dirava ena siahu amo, Iesu ese dina hani ia mase vadaeni tauna ia hatorea isi lou diba. Ladana bada Kaunsolo idia diba ia vara, bona hoa karadia ia karaia Tauna hamasea herevana idia henia! Unai hoa karana ese Iesu ena haroro gaukara lalonai ia vara gauna badana ia makaia— ‘iena nega be ia do ginidae lasi’ negana ia ore bona ena “nega ia ginidae” negana ia matamaia.
Edena Bamona Do Oi Haere?
• Edena dala amo Iesu ia hahedinaraia Dirava amo ia abia gaukarana ia diba?
• Dahaka dainai Iesu be ena sinana ena noinoi uaina totona ia ura lasi?
• Iesu ese ena inai taudia ia kara henia dalana amo dahaka ita dibaia diba?
• Iesu ia kamonai Lasaro ia gorere neganai, dahaka dainai ia lao haraga lasi?
[Pictures on page 12]
Iesu ese ena goada ia gaukaralaia Dirava ia henia maduna ia huaia totona