Baibel—Taunimanima Idia Lalo-Pararalaia Diba Bukana
TAUNIMANIMA haida idia gwau Baibel be Dirava ena Hereva ia hahedinaraia namonamo, bona ia hereva hegeregerena ita badinaia be gau badana. Ma haida idia gwau, “Baibel ena hereva ena anina ia hedinarai namonamo lasi.” Canada ena Protestan dubu badana dekenai, abidadama bona Keristen aonega hereva idia stadilaia komiti taudia 12 oreana ese unai hereva idia gwauraia. Haroro tauna Clifford Elliott, United Church tauna, ia laloa taunimanima haida dekenai “Baibel ena hereva edia anina idia hedinarai lasi, taunimanima sibona sibona ia durua lasi, bona ena anina be lasi edia mauri lalonai.”
Unai bamona hereva ese henanadai badadia idia havaraia bona haere ita diba be namo. Mai anina bada henanadai haida be inai, Dahaka dainai Baibel idia torea? Ena hereva be hehuni bona dobu dainai ita lalo-pararalaia diba lasi, a? Taunimanima momo ese ena hereva do idia lalo-pararalaia diba, a? Revareva Helagadia edia anina do ita lalo-pararalaidia totona, dahaka heduru do ita abia be namo? Bona hari inai hekwakwanai momo negana lalonai, dahaka dainai Baibel dekenai diba maorona ita abia be gau badana?
Dahaka Dainai Baibel Idia Torea?
Idaunega amo taunimanima be Atai Herea Diravana, Iehova, ena lalo-namo bona hahenamo idia davaria totona, Dirava ena Hereva idia stadilaia be gau badana. Pavapava, hahelaga taudia, tama sina, tatau, hahine, bona natudia—taga bona ogogami taudia danu—ena be dina ta ta iboudiai mauri ena hekwarahi idia noho, to idia hadibadia nega do idia atoa mai guriguri danu Dirava ena Hereva, idaunegai torea gauna, do idia laloa namonamo totona.—Deuteronomi 6:6, 7; 17:18-20; 31:9-12; Nehemia 8:8; Salamo 1:1, 2; 119:7-11, 72, 98-100, 104, 142; Hereva Lada-isidia 3:13-18.
Hegeregere, Iosua ia abia hahegani be inai: “Hanaihanai dala oi hegaegaelaia Taravatu bukana be emu tomadiho lalonai do idia duahia totona. Dina ai bona hanuaboi ai oi stadilaia, bona ia lalonai ia noho herevadia iboudiai do oi badinadia. Unai neganai do oi namo bona do oi kwalimu diba.” (Iosua 1:8, Today’s English Version) Dirava ena Taravatu stadilaia bona badinaia karana amo do idia kwalimu bona moale diba. Iehova ia ura “taunimanima ibounai” be iena Hereva, Baibel, do idia diba sibona lasi, to ia ura unai hereva idia badinaia danu, bena unai amo mauri ena hariharibada gauna do idia abia diba.—1 Timoteo 2:3, 4; Ioane 17:3.
Hereva Dobudia Dainai Idia Lalo-Pararalaia Diba Lasi, A?
Iesu be guba dekenai ia do daekau lasi neganai, ia hahedinaraia goevagoeva, ia ura tanobada hegegemadai Baibel hadibaia gaukara badana do idia karaia noho. (Kara 1:8) Ia diba Baibel be taunimanima idia lalo-pararalaia diba bukana. Iesu ia gwau Iehova ese ia dekenai siahu ia henia guba bona tanobada ia biagudia totona, bena unai hereva murinai inai hahegani ia henia: “Umui lao, bese ibounai be diba tahua [eiava, hahediba] taudia do umui halaoa, bona Tamana, Natuna, Lauma Helaga ena ladanai do umui bapatiso henia idia dekenai. Bona idia dekenai do umui hadibaia, umui dekenai lau henia hereva ibounai be do idia badinaia.”—Mataio 28:19, 20.
Bapatiso idia do abia lasi neganai, hahediba taudia matamatadia be Iehova, iena Natuna, bona lauma helaga ia gaukara dalana idia hadibadia be gau badana. Danu, Keristen ena kara taravatudia do idia hadibadia. (1 Korinto 9:21; Galatia 6:2) Hahediba taudia ai do idia lao totona, gau ginigunana be kamonai taudia idia abia dae Baibel be Iehova ena amo ia mai, bona gau iharuana be idia diba Baibel be idia lalo-pararalaia diba bukana.—Mataio 10:11-13.
Baibel ena hereva do oi lalo-pararalaia totona, dahaka do oi karaia be gau badana? Dirava ena Natuna be ia goada karaia taunimanima dekenai Revareva Helagadia edia anina do ia hadibadia totona. Ia diba Toretore Helagadia be hereva momokanidia bona idia lalodiai Iehova ena ura idia torea hedinarai. (Ioane 17:17) Iena gaukara dekenai, Iesu Keriso ia gwau: “Hereva momokani gwauraia hedinarai totona lau vara bona lau mai inai tanobada dekenai. Hereva momokani idia badinaia taudia ibounai ese lauegu hereva idia kamonai henia.” (Ioane 18:37; Luka 4:43) Iesu be idia dekenai ia hesiku lasi, to kudou-namo bona lalo-namo taudia iboudiai ia hadibadia. Luka 24:45 lalonai, ita ia hadibaia hereva be inai: “Vadaeni ia [Keriso Iesu] ese Buka Helaga ena anina ia hadibaia idia dekenai, ela bona edia lalona idia kehoa.”
Iesu ese ena haroro gaukara lalonai nega momo Dirava ena Hereva amo sivarai ia gwauraia, ia be “Mose bona peroveta taudia edia buka dekenai bona Salamo Buka dekenai” taunimanima ia hadibadia. (Luka 24:27, 44) Revareva Helagadia amo siri edia anina ia gwauraia hedinarai neganai, kamonai taudia be iena lalo-parara dainai edia kudouna idia marere, bona ena hadibaia namonamo dalana dainai idia hoa danu. (Mataio 7:28, 29; Mareko 1:22; Luka 4:32; 24:32) Iesu dekenai, Revareva Helagadia be ia lalo-pararalaia haraga diba bukana.
Baibel Bona Iesu Murinai Idia Raka Taudia
Aposetolo Paulo, Iesu Keriso ia tohotohoa tauna unai, ia lalo-parara Revareva Helagadia dekenai idia noho herevadia be taunimanima dekenai ia hadibadia be gau badana. Danu, ia diba taunimanima ese unai hereva edia anina idia lalo-pararalaidia diba. Unai dainai ia ese Revareva Helagadia amo taunimanima vairadiai ia haroro, bona hereva edia anina idia ura diba taudia edia ruma dekenai ia hadibadia danu. Paulo ese iena kara ia hahedinaraia inai hereva amo: “Umui diba vadaeni umui dekenai lau haroro bona hadibaia neganai, emui ruma dekenai, bona taunimanima vairanai durua gauna ta lau hunia lasi umui dekenai.” (Kara 20:20) Ia haroro neganai, ena hereva ena anina bona ena hereva hamomokania totona ia ese Revareva Helagadia amo sivarai ia gwauraidia. (Kara 17:2, 3) Ia ura taunimanima ia durudia Revareva Helagadia edia anina do idia lalo-pararalaidia totona.
Iesu bona iena hahediba taudia idia hadibaia herevadia edia anina oi ura diba, a? (1 Petero 2:2) Idaunegai, Berea hanua dekenai idia noho taudia be unai idia ura, bona aposetolo Paulo ese idia dekenai Keriso ena sivarai ia hadibadia neganai, mai edia lalona ibounai ida unai hereva idia abia dae. Ia hagoadadia dina ta ta iboudiai Revareva Helagadia idia stadilaia totona, bona unai amo idia hamomokania diba idia kamonai sivarai namona be hereva momokanina. Idia be lalo-namo taudia dainai, “idia momo ese abia dae taudia [ai] idia lao.”—Kara 17:11, 12.
Ta ese Baibel ena hereva do ia lalo-pararalaia totona, gau badana be ia be kudou-namo tauna, ia ura momokani diba ia abia, bona ‘ia diba lauma dalanai ia dabu.’ (Mataio 5:3, NW) Iesu idia nanadaia neganai, idia gwau: “Badina be dahaka parabole dekenai oi hadibaia?” Ia haere henidia, ia gwau: “Guba Basileia ena hunia herevana umui dekenai be idia hedinarai, to idia dekenai be lasi.” Ia ese ‘ena uduna do ia kehoa bona parabole hereva amo hunia gaudia do ia hahedinaraia’ ena kara idia perovetalaia. (Mataio 13:10, 11, 35) Iesu ese parabole herevadia amo ia hereva badina idia ura momokani lasi eiava kamonai kava taudia bona idia ura momokani taudia hapararadia totona. Iesu ena hahediba taudia ese idia hahedinaraia idia ura momokani idia kamonai; nega ta ai, ia ida ruma ta dekenai idia vareai neganai, idia gwau: “Ava dikadia uma lalonai edia parabole ena anina mani oi hadibaia ai dekenai.”—Mataio 13:36.
Ia hedinarai goevagoeva, bema ita ura Baibel ena hereva ena anina ita lalo-pararalaia, heduru ita abia be gau badana. Haroro tauna Hal Llewellyn be United Church edia dubu taravatu, abidadama, bona tomadiho idauidau idia lalo-tamona dalana ena orea ena seketere, ia gwau: “Baibel ena anina ita dekenai ita gwauraia hedinarai goevagoeva, bona ita duahia neganai ena anina ita diba be gau badana.” Reana taunimanima momo idia diba lasi, to Baibel ena hereva edia anina be ita sibona ita lalo-pararalaia diba lasi. Heduru ita abia be gau badana.
Dahaka Heduru Ita Abia Diba?
Baibel lalonai, hereva haida, henanadai haida, bona hereva badadia dainai ita daradara, bona iseda daradara ia ore be namo. Nega haida anina ia hedinarai namonamo lasi be mai ena badina, reana haheitalai hereva amo idia torea badina unai nega be nega maorona lasi unai hereva ena anina do idia diba totona. To unai hereva be mai ena anina Iehova ena ura dekenai. Hegeregere, Apokalupo 13:18 ia gwau “dagedage gauna ena namba” be “666.” Ena be unai siri ia gwau ‘aonega tauna ia duahia namonamo,’ to unai namba ena anina ia gwauraia hedinarai lasi. To, hari inai negai, Iehova, be iena orea dekena amo, dala ia kehoa ena abidadama hesiai taudia ese unai namba ena anina idia lalo-pararalaia diba totona. (“Baibel Ena Hereva Lalo-Pararalaia Dalana” ena maua oi itaia.) Oi danu hereva oi lalo-pararalaia diba bema ‘hereva momokani idia hadibaia maoromaoro’ bona idia manadalaia vadaeni taudia edia heduru oi abia.—2 Timoteo 2:2, 15, 23-25; 4:2-5; Hereva Lada-isidia 2:1-5.
Nega haida taunimanima ese Basileia ena sivarai idia abia dae eiava idia abia dae lasi ia hahedinaraia totona, Iesu ese parabole hereva ia gwauraidia. Ia hahedinaraia haida be lauma dalanai do idia tubu lasi badina edia turadia bona edia varavara amo dagedage idia davaria dainai idia manoka. Ma haida edia moale Basileia ena sivarai dekenai ia boio badina haida ese ‘idia hisihisi henia eiava idia dagedage henia’ dainai. Ma haida be dina ta ta ena hekwarahi, “tanobada ena laloa metau idauidau bona kohu ura henia dikadika” gaudia unai, idia koua lasi dainai unai ese edia lalokau sivarai namona dekenai ia haorea. To, taunimanima ma haida be mai edia moale danu, idia ura unai mai anina bada herevana idia kamonai bona ena anina idia lalo-pararalaia danu. Idia be Kerisendom lalonai Iesu Keriso ena ladana dekenai ‘kara dika rohorohodia iboudiai dainai idia taitai bona idia ganagana’ taudia. Unai taudia idia ura Iehova ena dala amo idia hadibadia badina unai neganai idia duahia Baibel siridia edia anina do idia lalo-pararalaia diba.—Mataio 13:3-9, 18-23; Esekiel 9:4; Isaia 2:2-4.
Bema taunimanima ta ta sibona sibona idia ura Iehova ena ura idia lalo-pararalaia, Iehova ese dala ia kehoa diba heduru do idia abia totona. Hegeregere, Baibel ese ia hahedinaraia Etiopia tauna be Ierusalem amo ia laolao neganai, Isaia bukana ia duahia, bona Iehova ena lauma siahuna ese evanelia gaukara ia karaia tauna Filipo ia hakaua unai tau do ia durua totona. Ena ruma ia lao henia neganai, ena kariota dekenai unai buka ia duahia. Iehova ena lauma helaga ese ia hasiahua dainai, Filipo be kariota badinai ia heau bona ia henanadai, ia gwau: “Oi diba dahaka oi duahia, a?” Unai tau be ia hekokoroku lasi bona ia hereva maoro, ia gwau heduru do ia abia be namo. Mai moale danu Filipo ese lauma dalanai ia hitolo bona ia ura diba ia abia tauna ia hadibaia. Ia hadibaia dainai Revareva Helagadia edia anina ia lalo-pararalaidia. Ia diba dahaka do ia karaia Iehova ida ia turana momokani totona bona unai amo mauri hanaihanai do ia abia diba. Ia moale, bona Iehova ena bapatiso hesiai tauna ta ai ia lao, bona Dirava ia hamoalea mauri dalana ia badinaia.—Kara 8:26-39.
Reana oiemu ruma dekenai Baibel ta ia noho, bona reana nega momo oi duahia. Reana oi be unai kudou-namo, hekokoroku lasi Etiopia tauna ia davaria hekwakwanai oi abia danu. Ia duahia herevana ena anina ia lalo-pararalaia lasi. Ia ura heduru ia abia, bona Iehova Dirava ese heduru dalana ia kehoa neganai, mai moale danu ia abia dae. Filipo hegeregerena, Iehova ena Witness taudia be mai moale danu idia ura oi idia durua Dirava ena sivarai iena Hereva, Baibel, amo do oi lalo-pararalaia totona. Idia diba Iehova ese Baibel ia henia ita dekenai bona Ia ura ena hereva ita lalo-pararalaia diba.—1 Korinto 2:10; Efeso 3:18; 2 Petero 3:16.
Dahaka Dainai Baibel be Gau Badana?
Taunimanima edia histori ibounai amo, hari be mai anina bada negana lalonai ita noho. Baibel ese hari inai nega be “tanobada dokona” negana ia gwauraia. (Mataio 24:3) Baibel ena peroveta hereva hagugurua totona, lagani 1914 dekena amo idia vara kara idauidau ese idia hahedinaraia, kahirakahira Dirava ena guba Basileia ese ‘basileia iboudiai do ia hamakohidia maragimaragi bona do ia haoredia.’—Daniel 2:44.
Baibel ia perovetalaia gaudia be Mataio karoa 24, Mareko karoa 13, bona Luka karoa 21 dekenai oi duahia diba. Do oi lalo-parara, ia gwauraia hedinarai gaudia be mai anina bada tanobada taudia iboudiai dekenai. Unai kara haida be tanobada ibounai tuaridia—idia be tuari haida amo idia idau. Tanobada Ibounai Tuarina Ginigunana ena nega amo, Baibel ia perovetalaia hegeregerena, hitolo bada, tano mareremarere, bona dagedage bada karadia idia vara ita itaia. Bona harihari tanobada besedia idia hegaegae hereva ta do idia halasia totona, bona unai be inai tanobada ena dokona ia kahirakahira ena toana. Unai hereva dekenai, aposetolo Paulo ena toretore lalonai ia gwau: “[Iehova] ena Dina be do ia mai, henaoa tauna hanuaboi neganai ia mai bamona. Inai bamona hereva, ‘Maino bona gari lasi ita noho inai,’ taunimanima idia gwauraia noho neganai, karaharaga hisihisi dika momokani bona mase do ia ginidae! . . . Bona unai taunimanima do idia roho mauri diba lasi.” (1 Tesalonika 5:2, 3) Do idia roho mauri lasi taudia be daidia? Paulo ese ia gwauraia hedinarai, ia gwau: “Dirava ura lasi taudia bona Lohiabada Iesu ena Sivarai Namona idia abia dae lasi taudia.” (2 Tesalonika 1:7-9) Mataio 24:14 ena hahegani idia badinaia taudia ese “Basileia ena Sivarai Namona be tanobada ibounai dekenai” do idia harorolaia neganai, tanobada dokona toana ena kahana ta ia guguru.
Iehova ena Witness taudia milion momo be tano bona motumotu idauidau 231 ai unai hahegani hegeregerena idia haroro. Taunimanima edia ruma dekenai idia lao bona idia ta ta iboudiai idia boiridia, Iehova ena Basileia gavamanina do idia diba totona. Mai edia hebogahisi ida idia hamaorodia, ta ta iboudiai be dahaka do idia karaia bema idia ura inai tanobada dokona amo do idia roho mauri, bona taitai, lalohisihisi, hisihisi, eiava mase lasi paradaiso tanobadana dekenai do idia noho totona.—Apokalupo 21:3, 4.
Inai tanobada dikana ena nega be ia kwadogi, unai dainai inai tanobada dokona amo do idia roho mauri totona, gau badana be ‘sivarai namona idia abia dae’ ena anina do idia diba, bona unai amo mase do idia davaria lasi. Gabeai, Iehova ena Witness taudia be oiemu ruma dekenai idia mai vadivadi neganai, bona oi dekenai pura ta ta iboudiai Baibel stadi karana idia gwauraia neganai, namona be oi abia dae, ani? Eiava, dala namona be idia oi nanadaia oi dekenai Baibel stadi do idia karaia totona, badina oi ura ena hereva do oi lalo-pararalaia, ani?
[Box on page 8]
BAIBEL ENA HEREVA LALO-PARARALAIA DALANA
IESU ese ita ia hadibaia ia mase bona ia toreisi lou murinai, ia ese “hesiai tauna mai ena kamonai bona mai ena kara maoromaoro” oreana do ia haginia, bona unai dala amo ia ese taunimanima do ia hereva henidia. (Mataio 24:45-47) Aposetolo Paulo be Efeso Keristen taudia ia tore henidia neganai, unai dala be dahaka ia gwauraia hedinarai, ia gwau “ekalesia ese Dirava ena aonega idauidau, lohia taudia bona siahu taudia guba dekenai do ia hedinaraia. Dirava ese gunaguna inai bamona palani ia laloa karaia, iseda Lohiabada Keriso Iesu ena gaukara dekena amo ia karaia haorea vadaeni gauna.” (Efeso 3:10, 11) Pentekoste 33 C.E. dekenai, idia haginia horoa Keristen kongregesen ese maduna ia abia “hedinarai gaudia” ia gwauraidia totona. (Deuteronomi 29:29) Horoa Keristen taudia oreana be hesiai tauna mai ena kamonai bona mai ena kara maoromaoro gaukarana idia karaia. (Luka 12:42-44) Dirava ese unai dagi gaukarana idia dekenai ia henia, lauma dalanai idia “hedinarai gaudia” taunimanima dekenai do idia hadibaia bona do idia lalo-pararalaidia totona.
Baibel ese Mesia do ia mai ia perovetalaia hegeregerena, ita ia hakaua horoa Keristen Witness oreana ita badinaia totona, hari ia be hesiai tauna mai ena kamonai bona mai ena kara maoromaoro gaukarana ia karaia.a Unai orea ese ita ia durua Dirava ena Hereva ita lalo-pararalaia totona. Namona be Baibel ena hereva idia ura lalo-pararalaia taudia iboudiai idia diba “Dirava ena aonega idauidau” do idia diba dalana be tamona, unai be Iehova ia gwauraia dalana, unai be hesiai tauna mai ena kamonai bona mai ena kara maoromaoro oreana amo.—Ioane 6:68.
[Footnotes]
a The Watchtower, March 1, 1981, rau 24-30 oi itaia.