Iehova Ena Hereva be Ia Mauri Noho
Obadaia, Iona, Bona Mika Bukadia Edia Hereva Badadia
“OBADAIA ena peroveta hereva be inai.” (Obadaia 1) Obadaia bukana be unai hereva amo ia hamatamaia. Lagani 607 B.C.E. lalonai Obadaia ese unai buka ia torea haorea. To unai buka ia torea neganai, ena vara gabuna, iduhu, bona ena mauri sivaraina ia gwauraia lasi, to iena ladana sibona ia gwauraia. Lagani 200 bamona gunanai, peroveta tauna Iona be buka ta ia torea, bona ena misinari gaukara lalonai idia vara gaudia be unai buka ai ia herevalaia. Obadaia bona Iona edia peroveta gaukara idia karaia negadia huanai, Mika be lagani 60 lalonai ena peroveta gaukara ia karaia—unai be lagani 777 B.C.E. ia lao 717 B.C.E. ai. Mika be ia sibona ia herevalaia neganai, ia gwau iena “hanua be Moresete” bona “Iotama, Ahasa bona Hesekaia be Iuda ena king” neganai, Iehova be Mika ia hereva henia. (Mika 1:1) Mika be ena hereva badadia ia hahedinaraia totona ia gaukaralaia parabole idauidau ese idia hahedinaraia ia be hanua taudia edia mauri dalana ia diba.
EDOMA TAUDIA BE ‘DO IDIA HADIKAIA ORE’ IA LAO HANAIHANAI
Obadaia be Edoma taudia ia herevalaia neganai, ia gwau: “Umui ese emui tadina Iakobo, ena tubuna taudia umui dagedage henidia. Unai kara dainai hemarai do umui davaria, bona haida ese umui do idia hadikaia ore. Unai bamona do umui noho ia lao hanaihanai.” Edoma taudia ese Israela besena idia dagedage henia sivaraina be Obadaia ese ia do laloatao noho. Lagani 607 B.C.E. ai, Babulonia taudia ese Ierusalema idia hadikaia neganai, Edoma taudia be idia “gini siri” bona “idau gabu taudia”—Babulonia taudia unai—idia durua.—Obadaia 10, 11.
To, Iakobo ena bese taudia be namo do idia davaria lou. Obadaia ia peroveta, ia gwau: “Siona Ororo dekenai, haida be do idia heau mauri, bona unai ororo be do ia helaga.”—Obadaia 17.
Baibel Henanadaidia Edia Haere:
5-8—Dahaka dainai hanuaboi ai idia mai henaohenao taudia edia kara bona vain huahua haboua taudia edia kara ena laulau herevana be Edoma hadikaia karana ida ia hegeregere lasi? Bema henaoa taudia be Edoma dekenai idia mai, idia be edia ura gaudia sibona idia abia. Bema vain huahua haboua taudia be vain idia gogoa neganai, haida be do idia rakatania ogogami taudia totona. To Edoma “idia durua gwauraia taudia,” Babulonia besena unai, ese Edoma idia hadikaia neganai, ena dava bada kohu ibounai idia abia lao.—Ieremia 49:9, 10.
10—Edena bamona Edoma ‘do idia hadikaia ore’ ia lao hanaihanai? Unai peroveta herevana hegeregerena, Edoma hanuana mai ena gavamani bona taunimanima be dika bada idia davaria. Babulonia ena King Nabonido ese lagani 500 B.C.E. ia lao 600 B.C.E. huanai, Edoma hanuana ia hadikaia. Lagani 400 B.C.E. ai Nabataea taudia be Edoma tanona idia noholaia, bona Edoma taudia be Iuda ena saut kahana dekenai idia noho, unai be Negebe ena gabu ta bona gabeai unai gabu idia gwauraia Idumea. Lagani 70 C.E. ai, Roma taudia ese Ierusalema idia hadikaia murinai, Edoma taudia be idia noho lasi.
Ita Dibaia Gaudia:
3, 4. Edoma taudia be koura dobudia bona ororo badadia huanai idia noho dainai, idia laloa edia inai taudia be idia do idia hadikaia lasi bona idia noho namonamo diba. To Iehova ena hahemaoro karana amo ta do ia heau mauri diba lasi.
8, 9, 15. Iehova ena “dina” ia ginidae neganai, taunimanima edia goada bona aonega ese ta do ia hamauria lasi.—Ieremia 49:7, 22.
12-14. Dirava ena hesiai taudia ese idia davaria hisihisi idauidau dekenai idia moale taudia be Edoma taudia edia sivarai amo gau ta idia dibaia. Iehova be ia ura lasi momokani iena taunimanima be dagedage idia davaria.
17-20. Lagani 537 B.C.E. ai Babulonia dekenai idia abia mauri taudia be Ierusalema dekenai idia giroa lou neganai, Iakobo ena natudia dekenai unai peroveta herevana ia guguru. Iehova ena hereva be hanaihanai idia guguru. Unai dainai, ita abia dae momokani Iehova ena gwauhamata be do idia guguru.
“NINEVA HANUA BE DO IA DIKA MOMOKANI”
Iehova ese Iona ia hamaoroa ‘hanua badana ladana Nineva dekenai do ia lao’ bona hahemaoro sivaraina do ia harorolaia, to ia be hanua ma ta dekenai ia lao. Unai dainai, Iehova ese “davara dekenai lai bada herea ia siaia” bona “gwarume badana ta” amo Iona be Asuria ena hanua badana dekenai ia abia lao, unuseniai ia haroro totona.—Iona 1:2, 4, 17; 3:1, 2.
Iona be Nineva dekenai ia lao bona inai haroro herevana ia gwauraia: “Dina 40 do idia ore, vadaeni Nineva hanua be do ia dika momokani.” (Iona 3:4) Nineva taudia be edia kara idia haidaua dainai, Iona “ia badu.” To Iehova ese “au maragina ta,” ia gaukaralaia Iona dekenai hebogahisi karana ia hadibaia totona.—Iona 4:1, 6.
Baibel Henanadaidia Edia Haere:
3:3—Nineva hanua be bada herea dainai, ta be dina toi lalonai hanua ena kahana ta amo ia raka lao kahana ma ta dekenai, a? Oibe. Idaunegai, Nineva hanua ena badinai be hanua maragidia momo idia noho, hegeregere not kahanai ia noho hanua Khorsabad amo ia lao saut kahanai ia noho hanua Nimrud ena daudau be kilomita 100 bamona.
3:4—Iona be Nineva taudia ia haroro henia totona, Asuria gado do ia dibaia be namo, a? Reana Iona be Asuria gado ia diba vadaeni, eiava hoa dalanai unai gado dekenai ia hereva diba. Ma dala ta be, ia be Heberu gado ai ena haroro herevana ia gwauraia bona ta ese Asuria gado dekenai ia hahanaia. Bema unai bamona ia karaia, taunimanima momo edia lalona ia veria diba iena hereva idia kamonai totona.
Ita Dibaia Gaudia:
1:1-3. Bema mai eda ura ida gau ma haida ita karaia to haroro bona hadibaia gaukara ita habadaia lasi, unai be lalohadai kererena. Bona bema ta be unai bamona ia karaia, ia be Dirava ese ia henia gaukarana amo ia heau bamona.
1:1, 2; 3:10. Iehova ena hebogahisi karana be bese, gado o taunimanima edia orea tamona sibona dekenai ia hahedinaraia lasi. “Lohiabada ena kara be namo, taunimanima ibounai dekenai. Ia karaia gaudia ibounai dekenai iena bogahisihisi ia henia.”—Salamo 145:9.
1:17; 2:10. Iona be gwarume badana ta ena bogana lalonai dina bona hanuaboi toi ia noho, unai ese Iesu ena mase bona ena toreisi lou karana ia laulaulaia.—Mataio 12:39, 40; 16:21.
1:17; 2:10; 4:6. Iehova ese lai badana amo Iona ia hamauria. Danu “Dirava ese au maragina ta ia hatubua, ela bona Iona ena atai dekenai ia noho. Inai au ese dina ena siahu ia koua, dina ese Iona ia gabua lasi, bona ia hisihisi lasi. Iona be unai au dainai ia moale bada.” Hari inai negai, Iehova idia tomadiho henia taudia be Ia idia abidadama henia bona iena hebogahisi karadia idia laloa bada, badina idia diba Ia ese idia ia gimaia bona hamauria diba.—Salamo 13:5; 40:11.
2:1, 2, 9, 10. Iehova be ena hesiai taudia edia noinoi bona taitai ia kamonai.—Salamo 120:1; 130:1, 2.
3:8, 10. Ena be Dirava momokanina ese Nineva taudia do ia hadikaia herevana ia gwauraia, to “iena lalona ia giroa,” bona “ia karaia gwauraia gauna, ia karaia lasi.” Dahaka dainai? Badina Nineva taudia be “edia kara dikadia idia rakatania.” Hari inai negai danu, bema kara dika tauna ia hahedinaraia ena kara dika amo ia helalo-kerehai momokani, Dirava be ena lalona do ia giroa bona do ia lalonamo henia.
4:1-4. Taunimanima ta ese Dirava do ia koua lasi Iena hebogahisi karana ia hahedinaraia totona. Namona be ita naria namonamo, Iehova ena hebogahisi daladia ita gwauraia dika lasi.
4:11, NW. Nineva dekenai idia noho taunimanima 120,000 dekenai Iehova ia hebogahisi hegeregerena, hari inai negai “idia diba lasi lauri be edena bona idiba be edena” taudia ia hebogahisi henidia dainai, Iehova be mai ena haheauka ida tanobada hegegemadai Basileia harorolaia gaukarana ia durua noho. Ita danu be eda teritori ai idia noho taudia ita hebogahisi henidia dainai, Basileia harorolaia bona hahediba gaukarana ita karaia goadagoada be gau badana.—2 Petero 3:9.
‘EDIA KWARANA HUINA DO IDIA UTUA ORE’
Mika be Israela bona Iuda edia kara dika ia gwauraia hedinarai, edia hanua hadikaia herevana ia perovetalaia bona hanamoa lou herevana ia gwauhamatalaia. Samaria be “momoru idia haboua gabuna” ai do ia lao. Israela bona Iuda be kaivakuku idia tomadiho henia dainai, idia be hegeregere ‘edia kwarana huina do idia utua ore’ o do idia hemarai. Israela bona Iuda taudia idia abia mauri neganai, laulau dalanai edia kwarana huina idia utua ore. Iehova ia gwauhamata: “Israela taudia, do mauri noho taudia be do lau haboua.” (Mika 1:6, 16; 2:12) Gunalaia koikoi taudia bona peroveta taudia dikadia dainai, Ierusalema danu be ‘momoru haboua gabuna do ia lao.’ To Iehova ese ena taunimanima do ia haboua. Bona “Betelehema Eparata” amo “Lohia Badana ta do ia vara, bona ia ese Israela do ia biagua.”—Mika 3:12; 4:12; 5:2.
Iehova ese Israela taudia ia hebogahisi henia lasi, a? Iena taravatu be auka, a? Lasi. Iehova ia ura ia idia tomadiho henia taudia ibounai be ‘kara maoromaoro do idia karaia, taunimanima ibounai do idia lalokau henia nega ibounai, bona mai manau danu Dirava danu do idia raka hebou.’ (Mika 6:8) Mika ena negai idia noho taudia edia kara dika ia bada dainai, “edia kara namo be mogea vadaeni gauna, ava dikadia bamona. Bona edia kara maoromaoro be ia gageva, au ginigini ia gageva bamona,” bona unai ese edia kahirakahira idia noho taudia idia hahisia bada. To peroveta tauna Mika ia henanadai, ia gwau: “Dirava ta oi hegeregerena be ia noho lasi?” Dirava ese ena taunimanima do ia hebogahisi henia lou bona edia ‘kara dika do ia moia diho ore, davara ena dobu herea gabuna dekenai do ia atodia siri.’—Mika 7:4, 18, 19.
Baibel Henanadaidia Edia Haere:
2:12—‘Israela taudia, do mauri noho taudia be do lau haboua’ ena peroveta herevana be edena negai ia guguru? Ena guguru negana ginigunana be lagani 537 B.C.E. ai, unai neganai Iuda igui hesiai taudia be Babulonia amo idia giroa lou Ierusalema dekenai. Hari inai negai, unai peroveta herevana be “Dirava ena Israela momokani orea taudia” dekenai ia guguru. (Galatia 6:16) Lagani 1919 amo, horoa Keristani taudia idia haboua matamaia, “mamoe naria tauna ese iena mamoe edia magu lalonai ia haboudia lou bamona.” Bona lagani 1935 ai, “mamoe idaudia” ese idia bamoa matamaia, unai amo edia namba be ia bada daekau. (Apokalupo 7:9, NW; Ioane 10:16) Inai orea rua be idia gaukara hebou dainai, tomadiho momokanina idia abia isi noho.
4:1-4—Iehova ese “nega gabeai dinadia neganai,” edena dala ai ‘bese idauidau edia huanai, edia heai do ia hamaoromaoroa, bese badadia, kahirakahira, bona daudau idia noho, edia hepapahuahu do ia haorea’? Inai hereva “bese idauidau” bona “bese badadia” be tanobada besedia o politikol oreadia ia herevalaia lasi. To, idia be Iehova idia tomadiho henia taudia ta ta, bese idauidau amo idia mai taudia unai. Iehova ese idia ia hamaoromaoroa, unai dala amo edia hetura karana Ia ida be ia namo.
Ita Dibaia Gaudia:
1:6, 9; 3:12; 5:2. Lagani 740 B.C.E. ai, Asuria taudia ese Samaria idia hadikaia, bona unai be Mika ena nega lalonai ia vara. (2 King Taudia 17:5, 6) Hesekaia ena lohia negana lalonai, Asuria taudia be Ierusalema dekenai idia lao. (2 King Taudia 18:13) Lagani 607 B.C.E. ai, Babulonia taudia ese Ierusalema idia hadikaia. (2 Sivarai 36:19) Peroveta herevana hegeregerena, Mesia be “Betelehema” dekenai ia vara. (Mataio 2:3-6) Bona Iehova ena peroveta herevana be hanaihanai ia guguru.
2:1, 2. Bema ita gwau Dirava ita hesiai henia, to ita ese kohu ita tahua guna bona “Dirava ena Basileia bona iena kara maoromaoro” ita tahua guna lasi, unai ese iseda mauri ia hadikaia diba.—Mataio 6:33; 1 Timoteo 6:9, 10.
3:1-3, 5. Iehova ia ura ena taunimanima idia hakaua taudia be kara maoromaoro idia badinaia.
3:4. Bema ita ura Iehova ese iseda guriguri ia kamonai, namona be mauri dala rua ita badinaia lasi bona kara dikadia ita karaia lasi.
3:8. Iehova ena lauma helaga ese ita ia hagoadaia neganai, ita ese sivarai namona bona Dirava ena hahemaoro herevana do ita harorolaia goadagoada diba.
5:5. Mesia idia perovetalaia herevana ese ia hahedinaraia, Dirava ena taunimanima be edia inai taudia ese idia dagedage henia neganai, “mamoe naria taudia 7 [gau ta ena kahana ibounai ia laulaulaia]” bona “gunalaia taudia 8”—idia hegeregere maduna idia huaia tatau badadia unai—be idia toreisi gunalaia gaukarana idia karaia totona.
5:7, 8. Hari horoa Keristani taudia be “hanuaboi ena paripari namona bamona”—idia be Dirava amo ia mai hahenamo ta. Unai be momokani, badina Dirava ese horoa orena taudia ia gaukaralaia Basileia sivaraina idia harorolaia totona. Bona “mamoe idaudia” be orena taudia ida idia gaukara hebou, bona taunimanima idia durudia Dirava idia tura henia totona. (Ioane 10:16) Oibe, inai gaukara ita karaia be hahenamo ta bona ma haida dekenai namo ia mailaia!
6:3, 4. Namona be Iehova Dirava ita tohotohoa, bona sivarai namona idia ura lasi kamonai taudia o Dirava ida edia hetura karana ia manoka taudia dekenai hebogahisi bona lalokau ita hahedinaraia.
7:7. Inai nega dokona lalonai hekwakwanai idauidau ita davaria, to gau badana be ita lalomanoka lasi. Mika hegeregerena, ‘Lohiabada do ita naria noho.’
7:18, 19. Iehova be ia noho hegaegae iseda dika ia gwauatao totona, unai hegeregerena, namona be mai eda ura ida ita idia kara dika henia taudia edia dika ita gwauatao.
“Iseda Dirava Do Ita Tomadiho Henia, . . . ela Bona Hanaihanai”
Dirava bona ena taunimanima idia tuari henia taudia be ‘do ia hadikaia ore . . . ia lao hanaihanai.’ (Obadaia 10) To, Iehova ese ita do ia hadikaia lasi bema ena hahegani ita badinaia bona ‘eda kara dikadia ita rakatania.’ (Iona 3:10) ‘Nega gabediai,’ anina be “nega ena dokona dekenai,” tomadiho koikoi idauidau huanai tomadiho momokani ia tubu ia lao, bona kamonai taudia momo be unai gabu dekenai idia aru lao. (Mika 4:1; 2 Timoteo 3:1) Unai dainai, namona be iseda lalona ita hadaia “Lohiabada, iseda Dirava do ita tomadiho henia, bona kamonai henia, ela bona hanaihanai.”—Mika 4:5.
Obadaia, Iona, bona Mika bukadia amo ita ese mai anina bada gaudia momo ita dibaia! Ena be lagani 2,500 gunanai unai buka idia toredia, to hari inai negai, unai hereva ‘be idia mauri noho, bona . . . mai edia siahu.’—Heberu 4:12.
[Picture on page 3]
Obadaia ia peroveta: [Edoma] be do idia hadikaia ore ia lao hanaihanai
[Picture on page 5]
Mika be ‘Lohiabada ia naria noho,’ bona oi danu be unai bamona oi karaia be namo
[Picture on page 6]
Haroro gaukara be hahenamo ta, bona ita laloa bada be namo