SIJÈ KI SOU PAJ KOUVÈTI A | ÈSKE LASYANS RANPLASE BIB LA?

Lasyans gen limit

Sa pa gen lontan, gen yon kantite liv ki parèt ki prezante opinyon yon gwoup moun yo rele nouvo ate yo. Liv sa yo kapte atansyon anpil moun e yo fè anpil diskisyon ak anpil deba. Konsènan sitiyasyon sa a, men sa David Eagleman, yon newològ, te ekri: “Gen kèk lektè k al lakay yo [...] avèk enpresyon syantifik yo konnen tout bagay.” Men sa li te di annapre: “Men, bon syantifik yo se moun ki toujou gen lespri ki ouvè, e nan travay yo, yo dekouvri nouvo bagay ak bagay yo pa t atann.”

Pandan plizyè syèk, gen kèk gwo syantifik ki fè yon seri bèl dekouvèt nan rechèch yo t ap fè pou yo rive reponn kèk kesyon ki difisil konsènan lanati. Men, gen syantifik ki fè kèk erè grav nan rechèch yo t ap fè tou. Isaac Newton se youn nan pi gwo syantifik ki te egziste nan kèlkeswa epòk la. Li te montre fason pezantè a lye planèt yo, etwal yo ak galaksi yo pou l fè yo fè yon sèl linivè. Li te envante sa yo rele kalkil entegral la ki se yon branch nan matematik moun itilize pou desen yo fè sou òdinatè, pou vwayaj nan lespas ak nan fizik nikleyè. Sepandan, Newton te pratike alchimi tou ki se yon fo syans ki itilize astwonomi ak fòmil majik nan entansyon pou fè plon ak kèk lòt metal tounen lò.

Pandan plis pase 1 500 an, gen yon astwonòm grèk ki rele Ptolémée ki te eksplore syèl la ak je l sèlman. Li te konn byen gade planèt yo nan syèl la lè l te aswè e li te vin fò anpil nan trase kat. Sepandan, li te kwè tè a se te sant tout bagay. Men sa Carl Sagan, yon astwofizisyen, te ekri sou Ptolémée: “Teyori l te fè konsènan tè a ki se sant linivè a te gen gwo enpak pandan 1 500 ane, sa se yon rapèl ki montre nou se pa paske yon moun gen kapasite entèlektyèl ki fè li pa ka twonpe l.”

Jodi a, syantifik yo fè fas ak menm defi yo nan rechèch y ap fè yo. Èske y ap janm jwenn yon esplikasyon ki konplè sou linivè? Byenke li apwopriye pou n rekonèt pwogrè lasyans fè ak byenfè nou jwenn grasa pwogrè sa yo, li esansyèl pou n sonje lasyans gen limit tou. Men sa Paul Davies, yon fizisyen, te fè konnen: “Rechèch moun ap fè pou yo jwenn yon sistèm ki lojik e ki definitif ki bay yon esplikasyon ki konplè e ki pa gen kontradiksyon sou tout bagay se yon rechèch ki kondane pou l echwe.” Pawòl sa yo di yon verite moun pa ka konteste: Lèzòm pa ka rive konprann tout bagay nan lanati. Kidonk, deklarasyon ki fè konnen lasyans gen kapasite pou l bay yon esplikasyon sou tout sa ki egziste se deklarasyon moun dwe pran ak anpil prekosyon e li toutafè rezonab pou yo aji konsa.

Li klè, Bib la konble bezwen nou nan plizyè domèn kote lasyans pa ka fè sa.

Men pawòl Bib la di konsènan mèvèy ki nan lanati yo: “Sa se yon ti kal nan tou sa [Bondye] fè. Se sa ase ki resi rive nan zòrèy nou!” (Jòb 26:14). Gen yon gwo kantite konesans ki rete toujou lèzòm pa ka rive konnen ni konprann yo. N ap dakò pawòl apot Pòl te ekri sa gen prèske 2 000 an yo toujou verite: “Ala anpil richès ak sajès ak konesans Bondye genyen yo anpil! Ala sa enposib pou moun dekouvri jijman l yo e pou yo rive jwenn tras chemen l yo!” — Women 11:33.

Kèk konsèy lasyans pa bay

Byenke lasyans bay moun konesans sou lanati, Bib la bay lèzòm prensip ak konsèy k ap pèmèt yo viv anpè youn ak lòt e k ap pèmèt yo mennen yon vi ki bay kè kontan ak satisfaksyon. Ann egzamine egzanp ki vin apre yo.

Prevansyon kont krim

Respekte lavi

“Piga nou touye moun.” — Egzòd 20:13.

“Yon moun ki rayi frè l se yon asasen.” — 1 Jan 3:15.

Fè lapè epi pousuiv li

“Vire do bay sa ki mal, epi fè sa ki byen. Chèche jwenn lapè, epi pousuiv li.” — Sòm 34:14, NW.

“Moun k ap fè lapè yo ap simen semans fwi jistis la nan lapè, e y ap rekòlte fwi li bay.” — Jak 3:18.

Evite vyolans

“Jewova li menm egzamine ni moun ki dwat ni moun ki mechan, e kèlkeswa moun ki renmen vyolans, nanm Li rayi l vrèman.” — Sòm 11:5, NW.

“Pa anvye sò moun vyolan an, nitou pa chwazi okenn nan wout li yo. Paske moun ki magouyè a se yon bagay ki detestab pou Jewova.” — Pwovèb 3:31, 32, NW.
Kè kontan nan yon fanmi

Obeyi paran w

“Timoun, se pou nou obeyi paran nou ann inyon ak Seyè a, paske se yon bagay ki jis. ‘Onore papa w ak manman w.’ Sa a se premye kòmandman ki mache ak yon pwomès: ‘Pou sa ka ale byen pou ou, e pou w ka rete lontan sou tè a.’” — Efezyen 6:1-3.

Byen anseye pitit ou

“Pa irite pitit nou, men kontinye leve yo nan disiplin Jewova ak nan avètisman l bay.” — Efezyen 6:4.

“Pa irite timoun nou yo, dekwa pou yo pa dekouraje.” — Kolosyen 3:21.

Gen lanmou ak respè pou konjwen w

“Se pou nou chak renmen madanm nou menm jan ak tèt nou. Madanm nan, bò kote pa l, dwe gen yon gwo respè pou mari l.” — Efezyen 5:33.
Pwoteje lanati

Anpalan de moun ki t ap polye tè a divès fason nan Izrayèl tan lontan an, Bib la te di: “Moun yo pa respekte peyi Bondye a [...] moun ki rete sou latè ap peye pou sa yo te fè ki mal.” (Ezayi 24:5, 6). Bondye pral mande moun ki chwazi detwi anviwònman an kont. Li pral “detwi moun k ap detwi tè a”. (Revelasyon 11:18.) Yo pap ka chape anba konsekans aksyon yo.