ԴԱՍ 1
Ունենալ ինքնատիրապետում
ԻՆՉ Է ԻՆՔՆԱՏԻՐԱՊԵՏՈՒՄԸ
Ինքնատիրապետում ունենալ նշանակում է կարողանալ՝
զսպել ցանկությունը և անմիջապես չբավարարել այն
վերահսկել բուռն հույզերն ու ցանկությունները
մինչև վերջ կատարել անգամ այն գործը, որն այդքան էլ հաճելի չէ
մյուսների շահերը սեփական շահերից վեր դասել
ԻՆՉՈՒ Է ԿԱՐԵՎՈՐ
Այն երեխաները, ովքեր համեմատաբար ավելի շատ ինքնատիրապետում ունեն, կարող են դիմադրել գայթակղությանը, որքան էլ դրա խոստացած ժամանակավոր հաճույքը հրապուրիչ թվա։ Իսկ այն երեխաները, ովքեր ինքնատիրապետման պակաս ունեն, ավելի հավանական է, որ՝
կլինեն ագրեսիվ
կտառապեն դեպրեսիայով
կչարաշահեն ալկոհոլը կամ ծխախոտ ու թմրանյութեր կօգտագործեն
սխալ ընտրություն կանեն սննդի հարցում
Մի ուսումնասիրություն ցույց է տվել, որ այն երեխաները, ովքեր համեմատաբար շատ են ինքնատիրապետում դրսևորում, չափահաս տարիքում ավելի քիչ են ունենում առողջական խնդիրներ, ֆինանսական դժվարություններ և օրենքի հետ կապված անախորժություններ։ Այդ ուսումնասիրության արդյունքում Փենսիլվանիայի համալսարանում աշխատող հոգեբան պրոֆեսոր Անջելա Դաքվորտը եկավ հետևյալ եզրահանգման. «Ինքնատիրապետումը երբեք չափից շատ չի լինում»։
ԻՆՉՊԵՍ ԶԱՐԳԱՑՆԵԼ ԵՐԵԽԱՅԻ ՄԵՋ
Սովորեք «ոչ» ասել և ձեր խոսքի տերը եղեք
ԱՍՏՎԱԾԱՇՆՉՅԱՆ ՍԿԶԲՈՒՆՔ։ «Թող ձեր «այո»-ն այո լինի, և «ոչ»-ը՝ ոչ» (Մատթեոս 5։37)։
Այս հարցում ծնողների հաստատակամությունը հաճախ փորձվում է, երբ երեխան հիստերիա է բարձրացնում, այն էլ ուրիշների ներկայությամբ։ Եթե ծնողը տեղի է տալիս, երեխան սովորում է, որ հիստերիաները «ոչ»-ը «այո» դարձնելու արդյունավետ միջոց են։
Իսկ եթե ծնողը ասում է «ոչ» և իր խոսքի տերն է լինում, երեխան սովորում է կյանքի մի պարզ իրողություն՝ մենք միշտ չէ, որ ստանում ենք մեր ուզածը։ «Որքան էլ հակասական թվա, բայց նրանք, ովքեր հասկանում են այս պարզ իրողությունը, ըստ ամենայնի, ամենագոհունակ մարդիկ են այս կյանքում,— գրում է հոգեբանության դոկտոր Դեյվիդ Ուոլշը։— Մենք ոչ մի լավություն չենք անում մեր երեխաներին, երբ նրանց այն միտքն ենք ներշնչում, թե աշխարհը միշտ իրենց ուզածը կմատուցի սկուտեղի վրա»։a
Երեխային այժմ «ոչ» ասելով՝ կօգնեք նրան, որ հետագայում ինքն էլ կարողանա «ոչ» ասել իրեն, օրինակ, երբ կանգնի թմրանյութեր օգտագործելու, մինչև ամուսնությունը սեքսով զբաղվելու կամ այլ վատ բան անելու գայթակղության առաջ։
Օգնեք երեխային հասկանալու, որ ամեն արարք հետևանք է ունենում
ԱՍՏՎԱԾԱՇՆՉՅԱՆ ՍԿԶԲՈՒՆՔ։ «Մարդ ինչ որ ցանի, այն էլ կհնձի» (Գաղատացիներ 6։7)։
Երեխան պետք է հասկանա, որ արարքները հետևանքներ են ունենում։ Հետևաբար ինքնատիրապետման պակասը կարող է անցանկալի արդյունքներ բերել։ Օրինակ, եթե ձեր տղան սովորաբար հեշտ է հունից դուրս գալիս, երբ նրան մի բան վշտացնում է, նրանից գուցե սկսեն խուսափել։ Իսկ եթե նա սովորի լարված իրավիճակում ինքն իրեն տիրապետել կամ եթե սովորի չընդհատել դիմացինին, այլ համբերատարությամբ սպասել, դա կգրավի մարդկանց։ Օգնեք երեխային հասկանալու, որ ինքնատիրապետում դրսևորելու դեպքում ավելի հավանական է, որ դրական արդյունքների կհասնի։
Երեխային սովորեցրեք ճիշտ առաջնահերթություններ դնել
ԱՍՏՎԱԾԱՇՆՉՅԱՆ ՍԿԶԲՈՒՆՔ։ «Հավաստիա[ցեք], թե ինչն է ավելի կարևոր» (Փիլիպպեցիներ 1։10)։
Ինքնատիրապետում դրսևորել չի նշանակում միայն հեռու մնալ վատ բան անելուց, այն նաև նշանակում է անել պետք եղածը, անգամ երբ դա առանձնապես հաճելի չէ։ Անհրաժեշտ է երեխային սովորեցնել, որ ճիշտ առաջնահերթություններ դնի ու նախևառաջ անի կարևոր բաները։ Օրինակ՝ նա պետք է նախ տնային առաջադրանքներն անի և հետո միայն ժամանակ տրամադրի զվարճությանը։
Լավ օրինակ եղեք
ԱՍՏՎԱԾԱՇՆՉՅԱՆ ՍԿԶԲՈՒՆՔ։ «Ես ձեզ օրինակ թողեցի, որ ինչ ես արեցի, դուք էլ նույնն անեք» (Հովհաննես 13։15)։
Երեխան, անկասկած, ուշադրություն է դարձնում, թե ինչպես եք դուք ձեզ դրսևորում տհաճ ու լարված իրավիճակներում։ Թող նա ձեր իսկ օրինակով տեսնի, որ ինքնատիրապետում դրսևորելը միշտ էլ լավ արդյունքներ է բերում։ Օրինակ, երբ երեխան իր պահվածքով փորձում է ձեր համբերությունը, իսկույն զայրանո՞ւմ եք, թե՞ անվրդով եք մնում։
a «No։ Why Kids—of All Ages—Need to Hear It and Ways Parents Can Say It» գրքից։