Աստվածաշնչի գիրք համար 13. 1 Տարեգրություն

Գրողը՝ Եզրաս

Գրվելու վայրը՝ Երուսաղեմ (?)

Գրության ավարտը՝ մ.թ.ա. մոտ 460թ.

Ընդգրկված ժամանակահատվածը՝ մ.թ.ա. 1077–1037թթ. (բացի 1 Տարեգրություն 1–9 գլուխներից)

1. Ինչո՞ւ է «1 Տարեգրություն» գիրքը Աստվածաշնչի կարևոր մասը կազմում և ինչո՞վ է օգտակար։

ԱՐԴՅՈ՞Ք «1 Տարեգրություն» գիրքը տոհմաբանության չոր ու ցամաք մի ցուցակ է և «Սամուել» ու «Թագավորներ» գրքերի լոկ կրկնողություն։ Բոլորովի՛ն։ Այս գիրքը Աստվածաշնչի անբաժանելի մասն է և բազմաթիվ տեղեկություններ է պարունակում։ Այն կարևոր դեր է խաղացել, երբ գրի էր առնվում, քանի որ Իսրայելում նշանակալից բարեփոխումներ էին տեղի ունենում, այդ թվում կրոնական։ Սակայն գիրքը արժեքավոր է նաև այսօր, քանի որ ցույց է տալիս, թե ինչպես պետք է կազմակերպված լինի Աստծուն մատուցվող ծառայությունը։ «1 Տարեգրություն» գրքում տեղ են գտել Եհովային նվիրված շատ գեղեցիկ փառաբանական խոսքեր, որոնք Աստվածաշնչի ամենավառ ու ամենաարտահայտիչ խոսքերից են։ Այս գրքում մարգարեական օրինակներով պատկերվում է Եհովայի արդար Թագավորությունը, և նրանք, ովքեր սպասում են այդ Թագավորությանը, այն ուսումնասիրելով՝ մեծ օգուտներ կստանան։ «1 Տարեգրություն» և «2 Տարեգրություն» գրքերը դարեր շարունակ բարձր են գնահատվել հրեաների, ինչպես նաև քրիստոնյաների կողմից։ Աստվածաշնչի թարգմանիչ Հերոնիմոսը մեծապես գնահատում էր այս գրքերը և դրանք համարում «ողջ Հին Կտակարանի համառոտ ամփոփումը»։ Նա ասել է, որ «դրանք այնպիսի նշանակություն և կարևորություն ունեն, որ նա, ով իրեն համարում է Աստվածաշնչի գիտակ, բայց ծանոթ չէ այս գրքերին, ինքն իրեն խաբում է»a։

2. Ի՞նչ նպատակով են գրվել այս գրքերը։

² Ի սկզբանե «1 Տարեգրություն» և «2 Տարեգրություն» գրքերը կազմել են մեկ գիրք, կամ՝ փաթույթ, որը հետագայում հարմարության համար բաժանվել է երկու մասի։ Ի՞նչ նպատակով են գրվել այս գրքերը։ Դա հասկանալու համար նկատի առնենք, թե ինչ ժամանակներում է այն գրի առնվել։ Բաբելոնի աքսորից վերադառնալուց հետո անցել էր արդեն 77 տարի։ Հրեաները վերաբնակվել էին իրենց երկրում։ Սակայն նրանց հոգևոր վիճակը վտանգված էր, քանի որ Երուսաղեմի վերակառուցված տաճարում Եհովային պատշաճ կերպով ծառայություն չէր մատուցվում։ Պարսկաստանի թագավորը լիազորել էր Եզրասին դատավորներ և Աստծու օրենքի (ինչպես նաև թագավորի օրենքի) ուսուցիչներ կարգել ու Եհովայի տունը գեղեցկացնել։ Տոհմաբանական ճշգրիտ ցուցակներ էին հարկավոր՝ հավաստիանալու, որ քահանա էին ծառայում միայն նրանք, ովքեր իրավունք ունեին, ինչպես նաև համոզվելու, որ վերադարձածները ստացել էին ժառանգաբար փոխանցվող կալվածքները, որոնց միջոցով աջակցում էին քահանաներին։ Հաշվի առնելով Եհովայի Թագավորությանը վերաբերող մարգարեությունները՝ անչափ կարևոր էր նաև կազմել Հուդայի և Դավթի ճշգրիտ ու վստահելի տոհմաբանական արձանագրությունը։

3. ա) Ի՞նչ էր ուզում Եզրասը հիշեցնել հրեաներին։ բ) Ինչո՞ւ է Եզրասը մեծ ուշադրություն դարձրել Հուդայի թագավորության պատմությանը և ինչպե՞ս է շեշտել մաքուր երկրպագության կարևորությունը։

³ Եզրասը սրտանց փափագում էր վերադարձած հրեաներին դուրս բերել հոգևոր քնած վիճակից և հիշեցնել, որ Եհովան ուխտ էր կապել նրանց հետ՝ դարձնելով իր սիրառատ բարության ժառանգները։ Ուստի այս գրքերում Եզրասը մանրամասնորեն ներկայացրել է իր ազգի պատմությունը, ինչպես նաև մարդկության ծագումը՝ սկսած առաջին մարդ Ադամից։ Քանի որ նա ցանկացել է հիմնականում ուշադրությունը հրավիրել Դավթի թագավորության վրա, լուսաբանել է Հուդայի թագավորության պատմությունը՝ գրեթե ամբողջովին բաց թողնելով Իսրայելի տասցեղյան թագավորության անփառունակ պատմությունը։ Նա պատմել է Հուդայի նշանավոր թագավորների մասին, ովքեր կառուցել կամ վերականգնել էին տաճարը և Աստծուն նախանձախնդրորեն ծառայելու օրինակ թողել։ Եզրասը նշել է հավատուրացության մասին, ինչի պատճառով թագավորությունը անկում ապրեց, և միևնույն ժամանակ ընդգծել է վերականգնման մասին Աստծու խոստումները։ Նա կարևորել է մաքուր երկրպագությունը՝ մանրամասնորեն նկարագրելով տաճարում ծառայող քահանաների, ղևտացիների, երգիչների ծառայությունը և այլ բաներ։ Հավանաբար, Եզրասի գրած այս պատմական արձանագրությունը անչափ քաջալերական էր իսրայելացիների համար, քանի որ հիշեցնում էր նրանց, որ աքսորից վերադարձել են Երուսաղեմում ճշմարիտ երկրպագությունը վերականգնելու համար։

4. Ի՞նչն է ապացուցում, որ «Տարեգրություն» գրքերը Եզրասն է գրել։

⁴ Ի՞նչ ապացույց կա, որ «Տարեգրություն» գրքերը Եզրասն է գրել։ Նախ՝ «2 Տարեգրություն» գրքի վերջին երկու համարների խոսքերը կրկնվում են «Եզրաս» գրքի բացման առաջին երկու համարում, և «2 Տարեգրություն» գիրքը ավարտվում է մի նախադասությամբ, որի շարունակությունը գրված է Եզրաս 1։3 համարում։ Ուստի տրամաբանական է, որ «Տարեգրություն» գրքերը և «Եզրաս» գիրքը գրողը նույն անձնավորությունն է։ Բացի այդ, դրա մասին է վկայում նաև երկու գրքերի ոճական, լեզվական, բառապաշարային և ուղղագրական նմանությունը։ Այս երկու գրքերում օգտագործված են որոշ արտահայտություններ, որոնք Աստվածաշնչի ուրիշ ոչ մի գրքում չեն հանդիպում։ Հետևաբար, Եզրասը, որը գրել է իր անունը կրող գիրքը, գրել է նաև «Տարեգրություն» գրքերը։ Այս եզրահանգմանը թիկունք է կանգնում հրեական ավանդույթը։

5. Ինչո՞ւ Եզրասը կարող էր տարեգրություն կազմել։

⁵ Այս վավերական և ճշգրիտ պատմությունը կարող էր կազմել Եզրասը, «որովհետև [նա] պատրաստել էր իր սիրտը, որպեսզի քննի Եհովայի օրենքը, կատարի այն և Իսրայելում կանոններ ու արդարադատություն սովորեցնի» (Եզր. 7։10)։ Եհովան իր սուրբ ոգով օժանդակեց նրան այդ գործում։ Պարսկաստանի թագավորը Եզրասի մեջ Աստծու իմաստությունը տեսավ և նրան մեծ լիազորություններ և իրավունքներ տալով՝ ուղարկեց Հուդայի գավառ (Եզր. 7։12–26)։ Թագավորից իշխանություն ստանալով, իսկ Աստծուց՝ զորություն, ինչպես նաև հնարավորություն ունենալով օգտվել ճշգրիտ պատմական փաստաթղթերից՝ Եզրասը կարող էր տարեգրություն կազմել։

6. Ինչո՞ւ կարող ենք վստահ լինել «Տարեգրություն» գրքերի ճշգրտության մեջ։

⁶ Եզրասը բացառիկ ուսումնասիրող էր։ Նա ամենայն մանրամասնությամբ հետազոտում էր հրեաների պատմությանը վերաբերող վաղ ձեռագրերը, այն ամենը, ինչ գրի էին առել ու հավաքել էին Աստծու մարգարեները, որոնք եղել էին իրադարձությունների ականատեսներ, տարեգիրներ և փաստաթղթեր պահողներ։ Թերևս նա օգտվում էր Իսրայելի և Հուդայի արքունական փաստաթղթերից, տոհմաբանական ցուցակներից, մարգարեների գրություններից և ցեղերի ու ընտանիքների գլուխներին պատկանող փաստաթղթերից։ Եզրասը վկայակոչում է ամենաքիչը 20 այսպիսի աղբյուրb։ Այս ճշգրիտ հղումները հնարավորություն էին տալիս նրա ժամանակակիցներին ցանկության դեպքում ստուգելու աղբյուրները, և սա ևս մեկ հիմք է, որ նրա բերած փաստարկները ճշմարիտ ու վստահելի են։ Եզրասի ժամանակակիցների նման՝ մենք էլ կարող ենք վստահ լինել, որ «Տարեգրություն» գրքերը ճշգրիտ են ու վստահարժան։

7. Ե՞րբ են գրվել «Տարեգրություն» գրքերը, ովքե՞ր էին ընդունում դրանց վավերական լինելը, և ի՞նչ ժամանակահատված է ընդգրկում «1 Տարեգրություն» գիրքը։

⁷ Քանի որ Եզրասը «դուրս է եկել Բաբելոնից» պարսից Արտաքսերքսես Երկայնաբազուկ թագավորի իշխանության յոթերորդ տարում՝ մ.թ.ա. 468-ին, և ոչինչ չի գրել մ.թ.ա. 455-ին Նեեմիայի նշանակալից գալստի մասին, ուստի «Տարեգրություն» գրքերի գրությունը պետք է որ ավարտված լինի այս երկու թվականների միջև ընկած ժամանակահատվածում՝ հավանաբար մ.թ.ա. մոտ 460-ին Երուսաղեմում (Եզր. 7։1–7; Նեեմ. 2։1–18)։ Եզրասի օրերում ապրող հրեաները «Տարեգրություն» գրքերն ընդունում էին որպես մի մասը «ամբողջ Գրքի», որը «ներշնչված է Աստծուց և օգտակար է»։ Նրանք գիրքն անվանեցին Դիվրեհ Հաիյամիմ, որը նշանակում է «օրերի իրադարձություններ», այսինքն՝ հին օրերի կամ ժամանակների պատմություն։ Մոտ 200 տարի հետո հունարեն «Յոթանասնից»-ը թարգմանողները «Տարեգրություն» գրքերը մտցրին կանոնական գրքերի մեջ։ Նրանք գիրքը բաժանեցին երկու մասի և ենթադրելով, որ այն լրացնում է «Սամուել», «Թագավորներ» կամ այն ժամանակ Աստծու ներշնչմամբ գրված բոլոր գրքերին՝ անվանեցին Փարալիփոմենոն, որ նշանակում է «բաց թողնված բաներ (չպատմված)»։ Թեև անունը այնքան էլ համապատասխան չէ, սակայն թարգմանիչները երբեք չեն կասկածել, որ «Տարեգրություն» գրքերը Աստծու ներշնչմամբ են գրվել։ Լատիներեն «Վուլգատա»-ն թարգմանելիս Հերոնիմոսը եզրակացրել է. «Ավելի ճիշտ կլինի այն անվանել աստվածաշնչյան ողջ պատմության Խրոնիկոն [տարեգրություն]»։ Հենց այստեղից է գիրքը «Տարեգրություն» անվանումը ստացել որոշ թարգմանություններում։ Տարեգրությունը ժամանակագրական հերթականությամբ շարադրված դեպքերի արձանագրությունն է։ Տոհմաբանությունը ներկայացնելուց հետո «1 Տարեգրություն» գիրքը գլխավորապես պատմում է Դավիթ թագավորի ժամանակների մասին՝ սկսած մ.թ.ա. 1077-ից մինչև նրա մահը։

ԲՈՎԱՆԴԱԿՈՒԹՅՈՒՆԸ

8. Քանի՞ մասի է բաժանվում «1 Տարեգրություն» գիրքը։

⁸ «1 Տարեգրություն» գիրքը բաժանվում է երկու մասի։ Առաջին 9 գլուխները գլխավորապես առնչվում են տոհմաբանությանը։ Հաջորդ 20 գլուխներում խոսվում է այն իրադարձությունների մասին, որ տեղի ունեցան Սավուղի մահից հետո 40 տարիների ընթացքում՝ մինչև Դավթի թագավորության ավարտը։

9. Ինչո՞ւ հիմք չկա «1 Տարեգրություն» գրքի գրությունը վերագրել ավելի ուշ ժամանակաշրջանի։

⁹ Տոհմաբանությունները (1։1–9։44)։ Այս գլուխներում ներկայացված է Ադամից մինչև Զորաբաբել, այդ թվում նրա սերունդների տոհմաբանությունը (1։1; 3։19–24)։ Աստվածաշնչի թարգմանությունների մեծ մասում թվարկվում է Զորաբաբելի հետնորդների տասը սերունդ։ Հայտնի է, որ նա Երուսաղեմ էր վերադարձել մ.թ.ա. 537թ.-ին, իսկ Եզրասն ավարտել է «1 Տարեգրություն» գրքի գրությունը մոտ մ.թ.ա. 460թ.-ին։ Սակայն այդ ժամանակը բավական չէր, որ այդքան շատ սերունդներ ծնվեին։ Այդ պատճառով ոմանք «1 Տարեգրություն» գրքի գրությունը վերագրում են ավելի ուշ ժամանակաշրջանի։ Բայց նման եզրահանգման համար հիմք չկա։ Իրականում, տվյալ մասում եբրայերեն տեքստը չի նշում բոլոր մանրամասները և թույլ չի տալիս որոշել, թե նշված մարդկանցից շատերը ինչ ազգակցական կապ են ունեցել Զորաբաբելի հետ։

10. ա) Ո՞ր սերունդներն են նախևառաջ թվարկվում։ բ) Ի՞նչ տոհմաբանություն է բերվում երկրորդ գլխի սկզբում և ինչո՞ւ։ գ) Ի՞նչ ցուցակներ են բերվում այդուհետ և ինչո՞վ են ավարտվում։

¹⁰ Նախ թվարկվում է տասը սերունդ՝ Ադամից մինչև Նոյ, հետո նորից տասը սերունդ՝ մինչև Աբրահամ։ Թվարկվում են Աբրահամի որդիները ու նրանց սերունդները, ինչպես նաև Եսավի ու Սեիրի որդիները, որոնք բնակվում էին Սեիրի լեռնային շրջանում, և Եդոմի առաջին թագավորները։ Երկրորդ գլխում բերվում է Իսրայելի՝ Հակոբի սերնդաբանությունը։ Նախ՝ նշվում է Հուդայի տոհմաբանությունը, հետո՝ տասը սերունդ մինչև Դավիթ (2։1–15)։ Նաև բերվում է մյուս ցեղերի տոհմաբանությունը։ Հատուկ ուշադրություն է դարձվում Ղևիի ու քահանայապետների ցեղին։ Այդ ցուցակներն ավարտվում են Բենիամինի ցեղի տոհմաբանությամբ, որից հետո սկսվում է բենիամինցի Սավուղ թագավորի մասին պատմական արձանագրությունը։ Գուցե թվա, թե Եզրասի կազմած և աստվածաշնչյան այլ մասերում բերված տոհմաբանությունների միջև հակասություններ կան։ Սակայն պետք է հիշել, որ որոշ մարդկանց մի քանի անուններ էին տալիս, և որ որոշ անունների գրելաձևը կարող էր փոխվել, քանի որ լեզուն միշտ փոփոխության է ենթարկվում։ Ուշադիր ուսումնասիրություն անելու դեպքում հնարավոր է բացատրություն գտնել հակասություններից շատերի համար։

11. Ի՞նչ տեղեկություններով է ժամանակ առ ժամանակ ընդհատվում տոհմաբանությունների թվարկումը։ Բեր օրինակներ։

¹¹ Տոհմաբանությունները ժամանակ առ ժամանակ ընդհատվում են պատմական և աշխարհագրական տեղեկություններով, որոնք Եզրասը ավելացնում է, որ բացատրի ինչ-որ կարևոր բան կամ հիշեցնի այդ մասին։ Օրինակ՝ Ռուբենի հետնորդներին թվարկելիս նա կարևոր տեղեկություն է հայտնում։ Կարդում ենք. «Իսրայելի անդրանիկ որդու՝ Ռուբենի որդիները։ (Անդրանիկը նա էր, բայց քանի որ պղծեց իր հոր անկողինը, անդրանիկության իրավունքը տրվեց Իսրայելի որդի Հովսեփի որդիներին, և նա տոհմաբանության մեջ չգրանցվեց որպես անդրանիկ։ Հուդան զորավոր եղավ իր եղբայրների մեջ, և նրանից առաջնորդ սերվեց, սակայն անդրանիկության իրավունքը Հովսեփին տրվեց)» (5։1, 2)։ Այս փոքր հավելումը շատ բան է հայտնում։ Բացի այդ, միայն «Տարեգրություն»-ից ենք իմանում, որ Հովաբը, Ամեսան ու Աբեսսան Դավթի քույրերի որդիներն էին, և այդ հանգամանքն օգնում է ավելի լավ հասկանալու նրանց հետ կապված իրադարձությունները (2։16, 17)։

12. Ի՞նչ հանգամանքներում է մեռնում Սավուղը։

¹² Սավուղի անհավատարմությունը մահվան է տանում նրան (10։1–14)։ Պատմական արձանագրությունը սկսվում է նրանից, որ Գելբուե լեռան վրա փղշտացիների և իսրայելացիների միջև դաժան պատերազմ է ընթանում։ Սավուղի երեք որդիները, այդ թվում Հովնաթանը սպանվում են, իսկ Սավուղը վիրավորվում է։ Չցանկանալով թշնամու ձեռքն ընկնել՝ նա իր զինակրին ասում է. «Հանի՛ր սուրդ և ինձ խոցի՛ր, որպեսզի այս անթլփատները չգան ու ինձ ծաղրուծանակի չենթարկեն»։ Երբ զինակիրը հրաժարվում է դա անելուց, Սավուղը ինքնասպան է լինում։ Այսպիսով՝ նա մեռնում է «այն պատճառով, որ Եհովայի հանդեպ մեծ անհավատարմություն դրսևորեց, չպահեց Եհովայի խոսքը, նաև դիմեց ոգեհարցի, որ նրան հարցնի, և Եհովային չհարցրեց» (10։4, 13, 14)։ Եհովան թագավորությունը Դավթին է տալիս։

13. Թագավորական իշխանությունն ինչպե՞ս է հաստատվում Դավթի ձեռքերում։

¹³ Թագավորական իշխանությունը հաստատվում է Դավթի ձեռքերում (11։1–12։40)։ Որոշ ժամանակ անց 12 ցեղերը հավաքվում են Դավթի մոտ՝ Քեբրոնում, ու նրան թագավոր են օծում ողջ Իսրայելի վրա։ Նա գրավում է Սիոնը և «ավելի ու ավելի է հզորանում, որովհետև Զորքերի Տեր Եհովան նրա հետ է» (11։9)։ Զորքի վրա Դավիթը դնում է զորեղ մարդկանց, և նրանց միջոցով «Եհովան մեծ փրկություն է տալիս» (11։14)։ Ռազմիկները միասիրտ գալիս են Քեբրոն՝ Դավթին Իսրայելի վրա թագավոր դարձնելու։ Ողջ ժողովուրդը համամիտ է նրան թագավոր դարձնելու հարցում։ Իսրայելացիները խնջույք են անում և ուրախանում են։

14. Փղշտացիների դեմ պատերազմում ի՞նչ հաջողությունների է հասնում Դավիթը, և ո՞ր ոգևորիչ իրադարձությունն է մղում նրան ուրախ երգ հորինելու։

¹⁴ Դավիթը ու Եհովայի տապանակը (13։1–16։36)։ Դավիթը խորհրդակցում է ժողովրդի գլխավորների հետ, և միասին որոշում են տապանակը Երուսաղեմ բերել Կարիաթարիմից, որտեղ այն մնացել էր մոտ 70 տարի։ Տեղափոխելիս Օզան մահանում է. Եհովան հարվածում է նրան՝ իր հրահանգների հանդեպ անհարգալից վերաբերմունք դրսևորելու համար (Թվեր 4։15)։ Տապանակը տանում են Աբդեդոմի տուն, և այն որոշ ժամանակ մնում է այնտեղ։ Փղշտացիները նորից սկսում են հարձակումներ գործել, բայց Դավիթը երկու անգամ ջախջախիչ պարտության է մատնում նրանց Բաալ-Փարասինում և Գաբաոնում։ Դավթից հրահանգներ ստանալով՝ ղևտացիները տապանակը տեղափոխում են Երուսաղեմ՝ այս անգամ Օրենքի պահանջներին ներդաշնակ։ Տապանակը դնում են մի վրանի մեջ, որը Դավիթն է կանգնեցրել դրա համար։ Ժողովուրդը ուրախանում է և պարում է։ Եհովայի համար զոհեր են մատուցում ու գովերգում են նրան։ Դավիթն ինքը շնորհակալական երգ է հորինում Եհովայի համար այդ առիթով։ Երգի գլխավոր միտքը ամփոփվում է հետևյալ խոսքերում. «Թող երկինքը ուրախանա, և երկիրը ցնծա, թող ասեն ազգերի մեջ. «Եհովան թագավոր է դարձել»» (1 Տար. 16։31)։ Ի՜նչ հուզիչ, հավատ զորացնող իրադարձություն է։ Հետագայում Դավթի այս երգի հիման վրա նոր երգեր գրվեցին, օրինակ՝ 96-րդ սաղմոսը։ Այդ երգի խոսքերը կարելի է տեսնել նաև 105-րդ սաղմոսի առաջին 15 համարներում։

15. Եհովան ի՞նչ հրաշալի խոստում է տալիս Դավթին, երբ նա ցանկություն է հայտնում Եհովային երկրպագելու համար տուն կառուցել։

¹⁵ Դավիթն ու Եհովայի տունը (16։37–17։27)։ Երբ ուխտի տապանակը բերում են Երուսաղեմ, անսովոր իրավիճակ է ստեղծվում։ Երուսաղեմում տապանակը վրանի մեջ է գտնվում, իսկ Ասափն ու նրա եղբայրները ծառայում են դրա առաջ, մինչդեռ Երուսաղեմից մի քանի կիլոմետր դեպի հյուսիս-արևմուտք՝ Գաբաոնում, Սադոկ քահանայապետը ու նրա եղբայրները Օրենքով նշանակված զոհերը մատուցում են խորանում։ Դավիթը, որը միշտ ցանկանում է մեծարել Եհովայի երկրպագությունը և միավորել ժողովրդին նրան ծառայելու հարցում, ցանկություն է հայտնում տուն շինել Եհովայի ուխտի տապանակի համար։ Բայց Եհովան ասում է, որ ոչ թե Դավիթը, այլ նրա որդին է իր համար տուն շինելու, և նա «նրա գահը հաստատելու է դարեդար» ու սիրառատ բարություն է դրսևորելու նրա հանդեպ, ինչպես հայրը որդու հանդեպ (17։11–13)։ Այդպես Եհովան հավիտենական թագավորության մասին ուխտ է կապում Դավթի հետ։ Եհովայի այդ հրաշալի խոստումը մինչև սրտի խորքը հուզում է թագավորին։ Երախտագիտությամբ լցված՝ նա աղոթքում խնդրում է Եհովային. «Հավատարիմ մնա քո անվանը, և թող որ քո անունը հավիտյան մեծ լինի.... Եվ հիմա արա այդ ու օրհնիր քո ծառայի տունը» (17։24, 27)։

16. Դավթի միջոցով Եհովան իր ո՞ր խոստումն է կատարում, և ի՞նչ մեղք է գործում Դավիթը։

¹⁶ Դավթի հաղթանակները (18։1–21։17)։ Դավթի միջոցով Եհովան վերջնականապես կատարում է վաղուց ի վեր տված իր խոստումը՝ Աբրահամի սերնդին տալ Ավետյաց երկիրը (18։3)։ «Եհովան ամենուրեք պահպանում է Դավթին, ուր էլ որ նա գնում է» (18։6)։ Ռազմական արշավների ժամանակ թագավորը իրար հետևից փայլուն հաղթանակներ է տանում. հպատակեցնում է փղշտացիներին, հարվածում է մովաբացիներին, պարտության է մատնում սուբացիներին, ասորիներին հարկատու ծառաներ է դարձնում, նվաճում է Եդոմը, Ամմոնը և Ամաղեկը։ Սակայն Սատանան Դավթին դրդում է, որ Իսրայելում հաշվառում անցկացնի։ Այդ մեղքի համար Եհովան համաճարակ է ուղարկում Իսրայելի վրա։ Բայց հետո ողորմում է, և աղետը, որի պատճառով 70000 մարդ է սպանվում, դադարում է Օռնայի կալի մոտ։

17. Ի՞նչ պատրաստություն է տեսնում Դավիթը Եհովայի տան համար և ինչպե՞ս է քաջալերում Սողոմոնին։

¹⁷ Դավիթը շինանյութ է պատրաստում տաճարի համար (21։18–22։19)։ Եհովայի հրեշտակը ասում է Գադին, որ Դավթին պատվիրի «Եհովայի համար զոհասեղան կանգնեցնել հեբուսացի Օռնայի կալում» (21։18)։ Աստծու հրահանգը կատարելու համար Դավիթը Օռնայից գնում է այդ տեղանքը, այնտեղ զոհեր է մատուցում, ապա կանչում է Եհովային։ Աստված պատասխանում է նրա աղոթքին՝ «երկնքից ողջակեզի սեղանի վրա կրակ իջեցնելով» (21։26)։ Դավիթը եզրակացնում է, որ Եհովան ցանկանում է, որ իր տունը այդտեղ կառուցվի, և սկսում է շինանյութ հավաքել։ Նա այսպես է մտածում. «Իմ որդի Սողոմոնը դեռ անփորձ պատանի է, իսկ տունը, որ պիտի կառուցվի Եհովայի համար, անչափ փառահեղ պիտի լինի և իր գեղեցկությամբ հռչակավոր պիտի լինի բոլոր երկրներում։ Ուստի ես պետք է նրա համար պատրաստություն տեսնեմ» (22։5)։ Դավիթը Սողոմոնին ասում է, որ իրեն թույլ չի տրվել տուն շինել Եհովայի համար, քանի որ ինքը արյուն է թափել ու պատերազմներ է մղել։ Նա իր որդուն հորդորում է քաջ և ամուր լինել ու շինել Եհովայի տունը՝ ասելով. «Վե՛ր կաց ու գործի՛ անցիր, և թող Եհովան քեզ հետ լինի» (22։16)։

18. Ի՞նչ նպատակով է մարդահամար կազմակերպվում։

¹⁸ Դավիթը կազմակերպում է երկրպագությունը (23։1–29։30)։ Քահանաների ու ղևտացիների ծառայությունը վերակազմակերպելու նպատակով մարդահամար է անցկացվում, սակայն այս անգամ Աստծու կամքով։ Ղևտացիների ծառայությունը նկարագրված է ամենայն մանրամասնությամբ։ Ավելի մանրամասն նկարագրություն չկա Աստվածաշնչում ուրիշ ոչ մի տեղ։ Այնուհետև նկարագրված է, թե ինչպես է կազմակերպվել ծառայությունը արքունիքում։

19. Դավիթը ի՞նչ պատվեր է տալիս Սողոմոնին, ի՞նչ հատակագծեր է տալիս նրան և ինչո՞ւմ է հրաշալի օրինակ թողնում։

¹⁹ Իրադարձություններով հարուստ իր թագավորության վերջում Դավիթը հավաքում է ողջ ազգի ներկայացուցիչներին՝ «Եհովայի ժողովին» (28։8)։ Թագավորը ոտքի է կանգնում ու ասում. «Լսեցե՛ք ինձ, ի՛մ եղբայրներ և ի՛մ ժողովուրդ»։ Այնուհետև նրանց հայտնում է իր սրտի ցանկությունը՝ կառուցել «ճշմարիտ Աստծու տունը»։ Ամբողջ ազգի ներկայությամբ նա պատվեր է տալիս Սողոմոնին՝ ասելով. «Եվ դու, որդյա՛կ իմ Սողոմոն, ճանաչիր քո հոր Աստծուն ու ծառայիր նրան լիակատար սրտով և ուրախ հոգով, որովհետև Եհովան քննում է բոլոր սրտերը և գիտի բոլոր մտքերն ու ցանկությունները։ Եթե փնտրես նրան, նա թույլ կտա քեզ գտնել իրեն, բայց եթե թողնես նրան, նա քեզ հավիտյան կմերժի։ Եվ հիմա տես, Եհովան քեզ է ընտրել, որ իր համար տուն կառուցես որպես սրբարան։ Քա՛ջ եղիր ու գործի՛ անցիր» (28։2, 9, 10, 12)։ Նա երիտասարդ Սողոմոնին տալիս է մանրամասն հատակագծերը, որոնք Եհովայի ոգու միջոցով հայտնվել էին իրեն, և տաճարի շինարարության համար իր ունեցվածքից հսկայական միջոցներ է նվիրաբերում՝ 3000 տաղանդ ոսկի ու 7000 տաղանդ արծաթ, որ այս նպատակով էր հավաքել։ Նրա հրաշալի օրինակից մղված՝ իշխաններն ու ժողովուրդը նույնպես նվիրաբերություններ են անում՝ 5000 տաղանդ ոսկի, 10000 դարիկ, 10000 տաղանդ արծաթ, ինչպես նաև շատ երկաթ ու պղինձ (29։3–7)c։ Տաճարի համար նվիրաբերություններ անելով՝ ժողովուրդը ուրախանում է։

20. Ինչո՞վ է ուշագրավ «1 Տարեգրություն» գրքի վերջում արձանագրված Դավթի աղոթքը։

²⁰ Հետո Դավիթն աղոթքում փառաբանում է Եհովային։ Նա ընդունում է, որ այն ամենը, ինչ իսրայելացիները առատաձեռնորեն նվիրաբերել են Եհովայի համար, նրա ձեռքից են ստացել, և խնդրում է Աստծուն, որ իր օրհնությունը միշտ լինի ժողովրդի ու Սողոմոնի վրա։ Այս աղոթքը, որն արձանագրված է «1 Տարեգրություն» գրքի վերջում, մեծարում է Եհովայի թագավորությունն ու նրա փառավոր անունը։ Որքա՜ն շատ զգացմունքներ կան Դավթի հետևյալ խոսքերում. «Հավիտյանս հավիտենից օրհնյա՛լ լինես, Եհո՛վա, մեր հայր Իսրայելի՛ Աստված։ Քոնն է, ո՛վ Եհովա, մեծությունը, հզորությունը, գեղեցկությունը, վեհությունն ու արժանապատվությունը, քանի որ երկնքում ու երկրի վրա եղած բոլոր բաները քոնն են։ Քոնն է թագավորությունը, ո՛վ Եհովա, և դու՝ իբրև գլուխ, բարձրացրել ես քեզ ամենի վրա։ Քեզանից է հարստությունն ու փառքը, և դու ես ամեն ինչի վրա տիրողը։ Քո ձեռքում է ուժն ու զորությունը, և քո ձեռքում է ամեն մեկին մեծացնելու և զորացնելու կարողությունը։ Եվ հիմա, ո՛վ մեր Աստված, մենք շնորհակալություն ենք հայտնում քեզ և գովաբանում ենք քո սքանչելի անունը» (29։10–13)։

21. Ի՞նչ բարձր նոտայով է ավարտվում «1 Տարեգրություն» գիրքը։

²¹ Սողոմոնը երկրորդ անգամ է օծվում ու «Եհովայի գահին է նստում որպես թագավոր» իր հոր՝ Դավթի փոխարեն, որն արդեն ծերացել է։ Դավիթը թագավորում է 40 տարի։ «Նա մահանում է բարի ծերության մեջ, օրերով, հարստությամբ և փառքով կշտացած» (29։23, 28)։ Եզրասը «1 Տարեգրություն» գիրքն ավարտում է բարձր նոտայով՝ ընդգծելով Դավթի թագավորության գերազանցությունը մյուս բոլոր ազգերի թագավորությունների նկատմամբ։

ԻՆՉՈՎ Է ՕԳՏԱԿԱՐ

22. «1 Տարեգրություն» գիրքը ինչպե՞ս քաջալերեց Եզրասի օրերում ապրող իսրայելացիներին։

²² Եզրասի օրերում ապրող իսրայելացիները նրա գրքից մեծ օգուտներ քաղեցին։ Այս համառոտ պատմությունը, որը շարադրված է լավատեսական ոգով, հիշեցրեց նրանց Եհովայի ողորմության ու սիրո մասին, որը չթողեց իր ժողովրդին հանուն իր անվան և Դավթի հետ կապած Թագավորության ուխտի։ Քաջալերված՝ նրանք նոր եռանդով վերադարձան մաքուր երկրպագությանը։ Իսկ տոհմաբանությունը զորացրեց նրանց ու վստահեցրեց, որ վերակառուցված տաճարում ծառայություն էին անում միայն նրանք, ովքեր քահանա լինելու օրինական իրավունք ունեին։

23. Մատթեոսը, Ղուկասը և Ստեփանոսը ինչպե՞ս օգտվեցին «1 Տարեգրություն» գրքից։

²³ «1 Տարեգրություն» գիրքը օգտակար է եղել նաև առաջին դարի քրիստոնեական ժողովի համար։ Նրանում բերված տոհմաբանությունների հիման վրա Մատթեոսն ու Ղուկասը համոզիչ կերպով փաստեցին, որ Հիսուս Քրիստոսը «Դավթի որդին» է և օրինական Մեսիան (Մատթ. 1։1–16; Ղուկ. 3։23–38)։ Իր վերջին վկայությունը Ստեփանոսը եզրափակեց՝ հիշատակելով, որ Դավիթը ուզում էր տուն կառուցել Եհովայի համար, և որ այդ տունը կառուցեց Սողոմոնը։ Այնուհետև ասաց, որ «Բարձրյալը ձեռքով շինված տներում չի բնակվում»՝ մատնանշելով, որ Սողոմոնի տաճարը ավելի փառահեղ երկնային բաներ էր խորհրդանշում (Գործ. 7։45–50)։

24. Ի՞նչ կարող ենք սովորել Դավթի փայլուն օրինակից։

²⁴ Իսկ ինչո՞վ է գիրքն օգտակար այսօրվա քրիստոնյաների համար։ Այն կարող է ամրացնել մեր հավատը։ Շատ բաներում կարող ենք հետևել Դավթի փայլուն օրինակին։ Որքա՜ն էր նա տարբերվում անհավատարիմ Սավուղից՝ ամեն ինչում Եհովայի առաջնորդությունը փնտրելով (1 Տար. 10։13, 14; 14։13, 14; 17։16; 22։17–19)։ Եհովայի տապանակը Երուսաղեմ բերելով, սաղմոսներով նրան փառաբանելով, ղևտացիների ծառայությունը կազմակերպելով և Աստծու համար մի փառավոր տուն կառուցելու թույլտվություն խնդրելով՝ Դավիթը ցույց տվեց, որ Եհովան ու նրան մատուցվող երկրպագությունը իր համար առաջին տեղում են (16։23–29)։ Նա երբեք չէր տրտնջում, հատուկ առանձնաշնորհումների հետևից չէր ընկնում, այլ ամեն ինչում ջանում էր Եհովայի կամքը կատարել։ Ուստի, երբ Եհովան Դավթի որդուն նշանակեց, որ կառուցի տաճարը, նա սրտանց հրահանգներ տվեց Սողոմոնին և իր ժամանակը, ուժն ու հարստությունը տրամադրեց այն գործի նախապատրաստական աշխատանքներին, որը պետք է սկսվեր իր մահից հետո (29։3, 9)։ Նվիրվածության ի՜նչ սքանչելի օրինակ (Եբր. 11։32)։

25. «1 Տարեգրություն» գիրքը ինչի՞ է մղում մեզ։

²⁵ Գիրքն ավարտվում է Դավթի գեղեցիկ խոսքերով։ Այն բանաստեղծական լեզվով փառաբանում է Եհովային ու գովաբանում է «սքանչելի անունը»։ Նրա խոսքերը մղում են մեզ գնահատելու մեր ունեցած առանձնաշնորհումը՝ հայտնի դարձնել Եհովայի փառքը և Քրիստոսի գլխավորությամբ նրա փառահեղ Թագավորությունը (1 Տար. 29։10–13)։ Թող որ մենք էլ, Դավթի պես, հավատ ունենանք և ցնծանք, երբ մեր երախտագիտությունն ենք արտահայտում Եհովայի հավիտենական Թագավորության համար՝ մեր ողջ ուժերը տալով ծառայությանը (17։16–27)։ Իրականում, «1 Տարեգրություն» գիրքը օգնում է մեզ ավելի լավ հասկանալու Աստվածաշնչի գլխավոր թեման՝ Սերնդի միջոցով Եհովայի Թագավորության հաստատումը։ Մենք անհամբերությամբ սպասում ենք, թե ինչպես է Եհովան ապագայում իրագործելու իր նպատակները։

[ծանոթագրություններ]