Գլուխ 14

«Նրանք աշխարհի մի մասը չեն»

ՆԵՐԿԱՅՈՒՄՍ կրոնները մեծամասամբ աշխարհի մաս են կազմում՝ մասնակցելով տոնակատարություններին և արտացոլելով աշխարհի ազգայնամոլական ոգին։ Հոգևորականները հաճախ ընդունում են այդ փաստը, և նրանցից շատերին դուր է գալիս այդպիսի դիրքորոշումը։ Ճիշտ դրան հակառակ՝ Հիսուսն իր ճշմարիտ հետևորդների մասին ասաց. «Նրանք աշխարհի մի մասը չեն, ինչպես ես էլ աշխարհի մի մասը չեմ» (Հովհ. 17։16)։

Իսկ ինչպիսի՞ն է եղել Եհովայի վկաների դիրքորոշումը։ Արդյոք նրանք համոզիչ կերպով փաստե՞լ են, որ աշխարհի մի մասը չեն։

Նրանց վերաբերմունքը դրացու հանդեպ

Վաղ շրջանի Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները շատ լավ գիտեին, որ ճշմարիտ քրիստոնյաները չպետք է լինեն աշխարհի մի մասը։ «Դիտարանում» բացատրվում էր, որ Քրիստոսի օծյալ հետևորդները սրբացվել էին և ծնվել ոգուց, որպեսզի կարողանային բաժին ունենալ երկնային Թագավորության մեջ։ Այդ ամենի շնորհիվ Աստված նրանց առանձնացրել էր աշխարհից։ Բացի այդ, պարբերագրում նշվում էր, որ օծյալները պարտավոր էին մերժել աշխարհի ոգին, այսինքն՝ աշխարհի նպատակները, ձգտումները, հույսերը և եսասիրական գործերը (1 Հովհ. 2։15–17)։

Արդյոք դա անդրադառնո՞ւմ էր այն բանի վրա, թե ինչպես էին Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները վերաբերվում այլ համոզմունքներ ունեցող մարդկանց։ Անշուշտ, նրանք չէին մեկուսանում հասարակությունից։ Բայց այն անհատները, ովքեր իսկապես կիրառում էին Աստվածաշնչից ստացած գիտելիքները, այն աստիճան չէին մտերմանում աշխարհի մարդկանց հետ, որ ընդօրինակեին նրանց ապրելակերպը։ «Դիտարանը» հորդորում էր Աստծու ծառաներին ուշադրություն դարձնել Աստվածաշնչի հետևյալ խորհրդին. «Եկեք բարին անենք բոլորի հանդեպ»։ Նաև խորհուրդ էր տալիս, որ հալածանքի ենթարկվելիս նրանք խուսափեն վրեժխնդիր լինելու ցանկությունից և փոխարենը՝ ինչպես Հիսուսը պատվիրեց, «սիրեն իրենց թշնամիներին» (Գաղ. 6։10; Մատթ. 5։44–48)։ Պարբերագիրը նաև խրախուսում էր Աստծու ծառաներին պատմել մարդկանց թանկագին ճշմարտությունն այն մասին, որ Աստված փրկության միջոց է տվել։

Հասկանալի է, որ այդպիսի կեցվածքի պատճառով աշխարհը նրանց մյուսներից տարբեր էր համարում։ Սակայն աշխարհի մի մասը չլինելը ավելին է ներառում։

Մեծ Բաբելոնի մի մասը չեն

Աշխարհի մի մասը չլինելու համար Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները պետք է հեռու մնային այն կրոններից, որոնք ամբողջությամբ թաթախված էին աշխարհի գործերի մեջ, և որոնք որդեգրել էին հին Բաբելոնի՝ ճշմարիտ երկրպագության վաղեմի թշնամու ուսմունքներն ու սովորույթները (Երեմ. 50։29)։ Երբ սկսվեց Առաջին համաշխարհային պատերազմը, Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները արդեն մի քանի տասնամյակ էր, ինչ բացահայտորեն ցույց էին տալիս, որ քրիստոնեական աշխարհի շատ ուսմունքներ հեթանոսական արմատներ ունեն, օրինակ՝ Երրորդությունը, հոգու անմահությունը և կրակե դժոխքը։ Նրանք նաև ներկայացնում էին փաստեր այն մասին, որ եկեղեցիները փորձել են ազդեցություն բանեցնել կառավարությունների վրա՝ իրենց շահերն առաջ տանելու համար։ Քրիստոնեական աշխարհի ուսմունքներն և գործերը նկատի առնելով՝ Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները բնորոշեցին այն որպես «Մեծ Բաբելոն» (Հայտն. 18։2)։ Նրանք ցույց տվեցին, որ այն միախառնել է ճիշտը սխալի հետ, անտարբեր քրիստոնեական ապրելակերպը բացահայտ աշխարհիկ ապրելակերպի հետ։ Հետևաբար, Աստվածաշնչում նշված «Բաբելոն» անունը (նշանակում է՝ «խառնաշփոթություն») ճշգրտորեն նկարագրում է նրա վիճակը։ Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները հորդորում էին Աստծուն սիրողներին դուրս գալ «Բաբելոնից» (Հայտն. 18։4)։ Այդ նպատակով 1917-ի դեկտեմբերից մինչև 1918-ի սկզբները նրանք տարածեցին «Աստվածաշունչ ուսումնասիրողների ամսագիր» վերնագրով մի թերթիկ՝ 10000000 օրինակով։ Այնտեղ քննարկվում էր «Բաբելոնի անկումը» թեման, որը մերկացնում էր քրիստոնեական աշխարհի գործերը։ Դա գրգռեց հոգևորականության բարկությունը, որն օգտագործելով պատերազմական հիստերիան՝ փորձում էր վերջ դնել Եհովայի վկաների գործունեությունը։

Մեծ Բաբելոնից դուրս գալու համար անհրաժեշտ էր դադարել անդամակցելուց այն կազմակերպություններին, որոնք թիկունք էին կանգնում կեղծ ուսմունքներին։ Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները հենց այդպես էլ վարվեցին, թեև տարիներ շարունակ նրանք իրենց քրիստոնյա եղբայրներն էին համարում եկեղեցի հաճախող այն անհատներին, ովքեր ասում էին, թե լիովին նվիրված են Աստծուն և հավատում են փրկանքին։ Սակայն Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները ոչ միայն քրիստոնեական աշխարհի եկեղեցիներից հեռանալու նամակ էին գրում, այլև հնարավորության դեպքում իրենց նամակը կարդում էին եկեղեցու հանդիպումների ժամանակ, եթե անդամներին թույլ էր տրվում արտահայտվել։ Իսկ եթե դա հնարավոր չէր լինում, նրանք իրենց հեռանալու մասին նամակի մեկական օրինակ ուղարկում էին եկեղեցու անդամներից յուրաքանչյուրին, որում նաև սիրալիր կերպով վկայություն էին տալիս։

Իսկ արդյոք այդ մարդիկ ամեն բան անո՞ւմ էին համոզվելու համար, որ չեն որդեգրել այդ կազմակերպությունների աստվածանարգ սովորույթներն ու գործերը։ Ինչպիսի՞ն էր իրավիճակը մինչև Առաջին համաշխարհային պատերազմը։

Պե՞տք է արդյոք կրոնը միջամտի քաղաքականությանը

Քաղաքական ասպարեզում առաջատար երկրների ղեկավարներից շատերը, սերտ կապեր ունենալով կաթոլիկ ու բողոքական եկեղեցիների հետ, երկար ժամանակ համարում էին, որ «Աստծու իրավունքով» են իշխում, որ Աստծու Թագավորության ներկայացուցիչներն են և Աստծու հավանությունն ունեն։ Եկեղեցին իր օրհնությունն էր տալիս կառավարությանը, որն էլ, իր հերթին, աջակցում էր եկեղեցուն։ Արդյոք Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները նույն ձևո՞վ էին վարվում։

Ո՛չ, նրանք չէին հետևում քրիստոնեական աշխարհի եկեղեցիների օրինակին, այլ ձգտում էին առաջնորդվել այն ամենով, ինչ սովորեցրել էին Հիսուս Քրիստոսն ու նրա առաքյալները, և ջանում էին ընդօրինակել նրանց։ Ի՞նչ էին հասկացել Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները՝ քննելով Աստծու Խոսքը։ «Դիտարանի» վաղ հրատարակություններից երևում է, որ նրանք գիտեին, որ երբ Հռոմի կառավարիչ Պոնտացի Պիղատոսը հարց ուղղեց Հիսուսին, նա ասաց. «Իմ թագավորությունը այս աշխարհի մի մասը չէ»։ Իսկ իր ունեցած դերի մասին Պիղատոսի տված հարցին նա այսպես պատասխանեց. «Ես ծնվել ու եկել եմ աշխարհ, որ ճշմարտության մասին վկայեմ» (Հովհ. 18։36, 37)։ Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները գիտեին, որ Հիսուսը անշեղորեն էր կատարում իր հանձնարարությունը։ Երբ Սատանան առաջարկեց նրան աշխարհի բոլոր թագավորությունները և դրանց փառքը, նա մերժեց։ Իսկ երբ մարդիկ ցանկացան նրան թագավոր դարձնել, նա հեռացավ (Մատթ. 4։8–10; Հովհ. 6։15)։ Նրանք չէին անտեսում նաև այն փաստը, որ Հիսուսը Սատանային անվանեց «այս աշխարհի իշխան» և ասաց, որ նա «ոչ մի իշխանություն չունի իր վրա» (Հովհ. 14։30)։ Նրանք հստակ հասկանում էին, որ Հիսուսը չէր ցանկանում, որ ինքը կամ իր հետևորդները մասնակցեն Հռոմի քաղաքական գործերին, այլ ամբողջովին զբաղված էր «Աստծու թագավորության բարի լուրը» հռչակելու գործով (Ղուկ. 4։43)։

Կարելի՞ է արդյոք ասել, որ Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները, հավատ ընծայելով Աստծու Խոսքում գրված այդ տեղեկություններին, այլևս չէին հարգում պետական իշխանություններին։ Բոլորովի՛ն։ Դա օգնեց, որ նրանք հասկանան, թե ինչու էին կառավարիչների առաջ այդքան շատ խնդիրներ ծառանում, թե ինչու էր անօրենությունն այդքան տարածված, և թե մարդկանց վիճակը բարելավելու համար կազմած կառավարության ծրագրերը ինչու էին հաճախ ձախողվում։ Նրանց հավատը օգնում էր իրենց, որ համբերությամբ դիմագրավեն դժվարություններին, քանի որ վստահ էին, որ Աստված նշանակված ժամանակին իր Թագավորության միջոցով հարատև ազատում կբերի։ Այդ ժամանակ նրանք հասկանում էին, որ Հռոմեացիներ 13։1–7-ում նշված «վերին իշխանությունները» աշխարհի կառավարիչներն են։ Այդ հասկացողությանը ներդաշնակ՝ նրանք հորդորում էին հարգել պետական իշխանություններին։ Քննարկելով Հռոմեացիներ 13։7-ը՝ Չ. Թ. Ռասելը իր «Նոր ստեղծագործություն» գրքում (հրատարակվել է 1904-ին) նշեց, որ ճշմարիտ քրիստոնյաները «անշուշտ պետք է անկեղծորեն հարգեն այս աշխարհի կառավարիչներին և ամբողջությամբ հնազանդվեն օրենքներին ու նրա պահանջներին՝ բացառությամբ այն դեպքերի, երբ դրանք հակասում են Աստծու պահանջներին ու պատվերներին։ Մեր օրերում հազիվ թե գտնվեն այնպիսի կառավարիչներ, որ չընդունեն, որ հարկավոր է պատվել բարձրյալ Արարչին և առաջին հերթին ենթարկվել նրա պատվերներին։ Ուստի ճշմարիտ քրիստոնյաները պետք է լինեն իրենց ժամանակների ամենաօրինապահ մարդկանց թվում և չլինեն խռովարար, կռվասեր կամ քննադատող»։

Որպես քրիստոնյաներ՝ Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները հասկանում էին, որ պետք է անձնվիրաբար կատարեն Աստծու Թագավորության մասին քարոզելու գործը։ Եվ ինչպես նշվում էր «Գրությունների ուսումնասիրություն» ժողովածուի առաջին հատորում, «եթե մարդը հավատարմորեն կատարի այդ գործը, ոչ ժամանակ կունենա և ոչ էլ ցանկություն ներքաշվելու քաղաքական գործերի մեջ»։

Այս հարցում նրանք շատ նման էին վաղ քրիստոնյաներին, որոնց մասին Ավգուստոս Նեանդերը «Քրիստոնեական կրոնի և եկեղեցու պատմությունը առաջին երեք դարերում» վերնագրով գրքում գրել է. «Քրիստոնյաները հեռու էին մնում պետության գործերից.... և ըստ երևույթին, քրիստոնեությունը կարողանում էր ազդեցություն ունենալ հասարակության կյանքում միայն այն առումով, որ ջանում էր քաղաքացիների սրտերում ավելի ու ավելի շատ աստվածապաշտություն սերմանել, ինչը, պետք է ընդունել, ամենամաքուր ազդեցությունն էր» (The History of the Christian Religion and Church, During the Three First Centuries)։

Երբ բռնկվեց պատերազմը

Առաջին համաշխարհային պատերազմի իրադարձությունները լուրջ ստուգում եղան բոլոր նրանց համար, ովքեր իրենց քրիստոնյա էին համարում։ Այդպիսի սարսափելի պատերազմ մինչ այդ երբեք չէր եղել. աշխարհի գրեթե ողջ բնակչությունը այս կամ այն կերպ ներգրավված էր այդ պայքարում։

Թեև Վատիկանը հավանություն էր տալիս Քառյակ միությանը, Հռոմի պապ Բենեդիկտոս XV-ը ջանում էր չեզոք լինելու տպավորություն ստեղծել։ Մինչդեռ տարբեր երկրներում հոգևորականությունը՝ լիներ կաթոլիկ թե բողոքական, ընդհանրապես չեզոք դիրք չէր պահպանում։ Օրինակ՝ Միացյալ Նահանգներում ստեղծված իրավիճակի վերաբերյալ Ռեյ Աբրամսը իր «Քարոզիչները՝ զենքերը ձեռքներին» վերնագրով գրքում գրեց. «Եկեղեցիները միավորվեցին մի ընդհանուր նպատակի շուրջ։ Նման բան կրոնի պատմության մեջ մինչև այդ չէր եղել.... Կրոնական առաջնորդները, առանց ժամանակ կորցնելու, ամենայն մանրամասնությամբ պատրաստվեցին պատերազմի։ Երբ հայտարարվեց պատերազմի մասին, ընդամենը քսանչորս ժամվա ընթացքում Ամերիկայի՝ Քրիստոսի եկեղեցիների համերկրային խորհուրդը պլաններ կազմեց լիարժեք համագործակցության համար.... Հռոմի կաթոլիկ եկեղեցին նույն նախանձախնդրությամբ պատրաստվեց պատերազմին՝ սկսելով ակտիվ համագործակցություն Ազգային կաթոլիկական ռազմական խորհրդի օգնությամբ, որը ղեկավարում էին տասնչորս արքեպիսկոպոսներ, իսկ նախագահը կարդինալ Գիբոնսն էր։ Շատ եկեղեցիներ նույնիսկ ավելին արեցին, քան իրենցից ակնկալվում էր։ Իրենց հանդիպման վայրերը դարձրին հավաքակետեր, որտեղ մարդիկ զինվորագրվում էին» (Preachers Present Arms)։ Իսկ ինչպե՞ս վարվեցին Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները։

Թեև նրանք ձգտում էին անել այն, ինչն, ըստ իրենց, հաճելի էր Աստծուն, սակայն նրանց դիրքորոշումը միշտ չէ, որ լիովին չեզոք էր։ Նրանց վարվելակերպի վրա ազդում էր այն նույն կարծիքը, որ ունեին իրենց քրիստոնյա համարող մյուս մարդիկ, թե «վերին իշխանությունները» «Աստծու կողմից են դրված» (Հռոմ. 13։1)։ Ուստի Միացյալ Նահանգների նախագահի կողմից արված հայտարարությանը ներդաշնակ՝ «Դիտարանը» հորդորեց Աստվածաշունչ ուսումնասիրողներին, որ մյուս մարդկանց հետ 1918թ. մայիսի 30-ին աղոթք ու աղաչանք ուղղեն Աստծուն պատերազմի հաջող ավարտի համարa։

Պատերազմի տարիներին Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները տարբեր իրավիճակներում էին հայտնվում և այդ իրավիճակներում նրանք տարբեր կերպ էին վարվում։ Մտածելով, որ պարտավոր են հնազանդվել «գոյություն ունեցող իշխանություններին», ինչպես նրանք կոչում էին աշխարհի կառավարիչներին՝ ոմանք, զենքերը ձեռքներին, գնում էին ռազմաճակատ։ Բայց ի մտի ունենալով աստվածաշնչյան պատվերը՝ «մի՛ սպանիր», նրանք օդ էին կրակում կամ պարզապես փորձում էին հակառակորդի ձեռքից զենքը վայր գցել (Ելք 20։13)։ Մի քանիսը, ինչպես, օրինակ, Իտալիայում Ռեմիժո Կումինետտին, հրաժարվեցին ռազմական համազգեստ հագնելուց։ Այդ ժամանակ Իտալիայի կառավարությունը բացառություն չէր անում նրանց համար, ովքեր խղճի թելադրանքով հրաժարվում էին զենք վերցնելուց։ Այդ եղբայրը հինգ անգամ դատապարտվեց ու բանտարկվեց, ինչպես նաև հոգեբուժարան ուղարկվեց, բայց նրա հավատն ու վճռականությունը անսասան մնացին։ Իսկ Անգլիայում ոմանք, ովքեր զինծառայությունից ազատվելու դիմում ներկայացրին, ուղարկվեցին պետության համար աշխատելու կամ ծառայելու ոչ շարային զորամիավորումներում։ Ուրիշներն էլ, ինչպես, օրինակ, Փրայս Հյուզը, որոշեցին բացարձակ չեզոքություն պահել՝ անկախ այն բանից, թե ինչպիսին կլինեին հետևանքներն իրենց համար։

Աստվածաշունչ ուսումնասիրողների մասին ընդհանուր տեղեկությունները ցույց են տալիս, որ այդ ժամանակ նրանք ամբողջությամբ չէին հետևում առաջին դարի քրիստոնյաների օրինակին, որոնց մասին Է. Ու. Բարնզը իր՝ «Քրիստոնեության ծագումը» գրքում գրել է. «Գոյություն ունեցող բոլոր փաստերի մանրակրկիտ քննությունը ցույց է տալիս, որ մինչև Մարկոս Ավրելիոսի [Հռոմի կայսր, մ.թ. 161–180] ժամանակները ոչ մի քրիստոնյա չէր դառնում զինվոր, և ոչ մի զինվոր քրիստոնյա դառնալուց հետո չէր շարունակում զինծառայությունը» (The Rise of Christianity)։

Սակայն Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո մեկ ուրիշ իրավիճակ ստեղծվեց, որի ժամանակ կրոնական խմբերը պետք է ցույց տային, թե ինչպիսին է իրենց դիրքորոշումը։

Աստծու Թագավորությունը ունի՞ արդյոք քաղաքական դրսևորում

1919թ. հունիսի 28-ին Վերսալում (Ֆրանսիա) ստորագրվեց հաշտության պայմանագիր, այդ թվում Ազգերի լիգայի կանոնադրությունը։ Նույնիսկ մինչ հաշտության պայմանագիրը ստորագրելը Ամերիկայի՝ Քրիստոսի եկեղեցիների համերկրային խորհուրդը պաշտոնապես հայտարարեց, որ Լիգան լինելու էր «երկրի վրա Աստծու Թագավորության քաղաքական դրսևորումը»։ ԱՄՆ-ի Սենատը մեծ թվով նամակներ ստացավ տարբեր կրոնական խմբերից, որոնք կոչ էին անում վավերացնել Ազգերի լիգայի կանոնադրությունը։

Եհովայի վկաները թիկունք չկանգնեցին Ազգերի լիգային։ Նույնիսկ նախքան հաշտության պայմանագրի վավերացումը (հոկտեմբեր) Ջ. Ֆ. Ռադերֆորդը 1919թ. սեպտեմբերի 7-ին Սիդար Փոյնթում (Օհայո) ներկայացրեց մի ելույթ, որում ցույց տվեց, որ տառապող մարդկության միակ հույսը Աստծու կողմից հաստատված Թագավորությունն է, ոչ թե Ազգերի լիգան։ Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները ընդունում էին, որ համախմբվելով մարդիկ կարող էին զգալի բարեփոխումներ անել, բայց նրանք երես չէին թեքում Աստծու Թագավորությունից՝ ապավինելով քաղաքական մի կազմակերպության, որը ստեղծել են քաղաքական գործիչները, և որն ունի հոգևորականության հավանությունը։ Փոխարենը՝ նրանք ձեռնարկել են համաշխարհային մի գործունեություն՝ հռչակելով այն Թագավորության մասին, որը Աստված հանձնել է Հիսուս Քրիստոսին (Հայտն. 11։15; 12։10)։ «Դիտարանի» 1920թ. հուլիսի 1-ի համարում նշվեց, որ դա հենց այն գործն է, որի մասին մարգարեացել էր Հիսուսը, ինչպես գրված է Մատթեոս 24։14-ում։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո քրիստոնյաները նորից խնդրի առաջ կանգնեցին։ Այս անգամ դա կապված էր Միավորված ազգերի կազմակերպության հետ, որը հաջորդեց Ազգերի լիգային։ 1942թ.-ին, երբ դեռ պատերազմը ընթացքի մեջ էր, Եհովայի վկաները Հայտնություն 17։8 համարից հասկացան, որ համաշխարհային խաղաղության ձգտող այդ կազմակերպությունը կրկին երևան էր գալու և չէր կարողանալու հարատև խաղաղություն բերել։ Ն. Հ. Նորը, որն այդ ժամանակ «Դիտարան ընկերության» նախագահն էր, բացատրեց դա համաժողովի ժամանակ՝ «Խաղաղություն. կարո՞ղ է այն հարատև լինել» վերնագրով ելույթում։ Եհովայի վկաները համարձակությամբ հռչակում էին իրենց այդ տեսակետը աշխարհում տեղի ունեցող իրադարձությունների վերաբերյալ։ Իսկ կաթոլիկ, բողոքական և հրեա կրոնական առաջնորդները մասնակցում էին 1945-ին Սան Ֆրանցիսկոյում տեղի ունեցող քննարկումներին, որոնց ժամանակ նախագծվեց ՄԱԿ-ի կանոնադրությունը։ Այս իրադարձություններին հետևող ցանկացած անհատ կարող էր հստակ տեսնել, թե ովքեր են ուզում «աշխարհի ընկերը լինել», և ովքեր են ձգտում «աշխարհի մի մասը» չլինել, ինչպես որ պետք է վարվեին Հիսուսը աշակերտները (Հակ. 4։4; Հովհ. 17։14)։

Քրիստոնեական չեզոքություն

Թեև Եհովայի վկաներից երկար ժամանակ չպահանջվեց հասկանալու համար, թե ինչպիսին պետք է լինի քրիստոնյայի փոխհարաբերությունը աշխարհի հետ, սակայն որոշ հարցերի համար ավելի շատ ժամանակ էր հարկավոր։ Երբ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը մոլեգնում էր Եվրոպայում, «Դիտարանի» 1939-ի նոյեմբերի 1-ի համարում տպագրվեց մի կարևոր հոդված, որն օգնեց նրանց հասկանալու, թե ինչ է իրենից ներկայացնում քրիստոնեական չեզոքությունը։ Հոդվածում նշվում էր, որ Հիսուս Քրիստոսի հետևորդներից Աստված պահանջում է լիովին նվիրված լինել իրեն և իր Թագավորությանը, այսինքն՝ աստվածապետությանը։ Նրանք պետք է աղոթեին Աստծու Թագավորության համար և ոչ թե աշխարհի (Մատթ. 6։10, 33)։ Հաշվի առնելով Հիսուսի խոսքերն այն մասին, թե ով է աշխարհի անտեսանելի իշխանը (Հովհ. 12։31; 14։30)՝ հոդվածում նշվում էր, որ անհատը չի կարող նվիրված լինել Աստծու Թագավորությանը և միաժամանակ թիկունք կանգնել աշխարհի հակամարտող կողմերից որևէ մեկին։ Չէ՞ որ Հիսուսն ասել էր իր հետևորդների մասին. «Նրանք աշխարհի մի մասը չեն, ինչպես ես էլ աշխարհի մի մասը չեմ» (Հովհ. 17։16)։ Քրիստոնյաների այսպիսի դիրքորոշումը աշխարհի համար ընդհանուր առմամբ անհասկանալի էր։ Բայց Եհովայի վկաներն իսկապես հավատարիմ կմնայի՞ն իրենց այդ դիրքորոշմանը։

Նրանց չեզոքությունը սոսկալի փորձության ենթարկվեց Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ, հատկապես Գերմանիայում։ Պատմաբան Բրայեն Դանը գրում է. «Եհովայի վկաները ու նացիզմը բացարձակապես անհամատեղելի էին։ Նացիստների հակառակության ամենամեծ պատճառը Վկաների չեզոքությունն էր։ Դա նշանակում էր, որ ոչ մի հավատացյալ զենք չէր վերցնում, քաղաքական ասպարեզում պաշտոն չէր զբաղեցնում, չէր մասնակցում հասարակական տոներին և որևէ ձևով կամ որևէ ժեստով նվիրվածություն չէր դրսևորում այդ ռեժիմի հանդեպ» (The Churches’ Response to the Holocaust, 1986)։ Փոլ Ջոնսոնը իր՝ «Քրիստոնեության պատմություն» գրքում նշում է. «Շատերը մահվան էին դատապարտվում զինծառայությունից հրաժարվելու համար.... կամ ուղարկվում էին հոգեբուժարաններ և Դախաույի համակենտրոնացման ճամբար» (A History of Christianity)։ Քանի՞ Եհովայի վկա էր բանտարկվել Գերմանիայում։ Հետագայում Գերմանիայի Եհովայի վկաների ներկայացրած տվյալներով՝ ձերբակալվել էր 6262 Վկա, որոնցից 2074-ը ուղարկվել էին համակենտրոնացման ճամբարներ։ Ոչ Վկա գրողները ավելի բարձր թվեր են նշել։

Մեծ Բրիտանիայում, որտեղ զորակոչվում էին և՛ տղամարդիկ, և՛ կանայք, օրենքը թույլ էր տալիս զինծառայությունից ազատվել։ Մինչդեռ շատ դատարաններ մերժում էին Եհովայի վկաներին այդ հարցում, և վերջիններս դատապարտվել են, ընդհանուր հաշվարկով, ավելի քան 600 տարվա ազատազրկման։ Միացյալ Նահանգներում հարյուրավոր Եհովայի վկաներ ազատվում էին զինծառայությունից որպես քրիստոնյա ծառայողներ։ Սակայն 4000-ից ավելի Վկաներ մերժում են ստացել զինծառայությունից ազատվելու հարցում, թեև դա նախատեսված էր օրենքով։ Նրանք ձերբակալվել են ու դատապարտվել մինչև հինգ տարվա ազատազրկման։ Բոլոր երկրներում Եհովայի վկաները միևնույն դիրքորոշումն ունեին քրիստոնեական չեզոքություն պահելու հարցում։

Պատերազմն ավարտվեց, սակայն չեզոքության հարցում Եհովայի վկաների վճռականությունը շարունակում էր փորձության ենթարկվել։ Թեև 1939–1945 թվականների ճգնաժամը անցավ, բայց նոր խնդիրներ առաջ եկան։ Եվ նույնիսկ հարաբերական խաղաղության ժամանակաշրջանում շատ պետություններ որոշեցին պահել պարտադիր զինծառայության մասին օրենքը։ Այն վայրերում, որտեղ Եհովայի վկաներին չէին ազատում զինծառայությունից որպես քրիստոնյա ծառայողների, նրանց բանտարկում էին։ Երբ 1949-ին Ջոն Ցուկարիսը և Ջորջ Օրֆանիդիսը հրաժարվեցին զենք բարձրացնել իրենց դրացու դեմ, Հունաստանի կառավարությունը հրամայեց, որ նրանց մահապատժի ենթարկեն։ Հունաստանում Եհովայի վկաները պարբերաբար այնքան դաժան վերաբերմունքի էին արժանանում, որ հետագայում Եվրախորհուրդը (Մարդու իրավունքների կոմիտե) փորձեր արեց իր իշխանությունը օգտագործել նրանց օգնելու համար։ Բայց քանի որ հունական ուղղափառ եկեղեցու ճնշումը շատ մեծ էր, մինչև 1992թ., բացառությամբ մի քանի դեպքերի, Եվրախորհրդի կոչերը հիմնականում վարպետորեն անտեսվում էին։ Սակայն որոշ կառավարություններ հասկացան, որ ճիշտ չէ շարունակել Եհովայի վկաներին պատժել իրենց խղճի և կրոնական համոզմունքների համար։ Իսկ 1990-ականներին որոշ երկրներում, օրինակ՝ Շվեդիայում, Ֆինլանդիայում, Լեհաստանում, Նիդերլանդներում և Արգենտինայում, կառավարությունները չէին հարկադրում ակտիվ Վկաներին մասնակցել զինծառայությանը կամ այլընտրանքային պարտադիր քաղաքացիական ծառայությանը, թեև յուրաքանչյուր դեպք քննվում էր մանրամասնորեն։

Տարբեր երկրներում Եհովայի վկաները հայտնվում էին այնպիսի իրավիճակներում, երբ փորձվում էր նրանց քրիստոնեական չեզոքությունը։ Լատինական Ամերիկայում, Աֆրիկայում, Մերձավոր և Միջին Արևելքում, Հյուսիսային Իռլանդիայում և այլ երկրներում կառավարությունները կատաղի հակառակության են բախվել հեղափոխական ուժերի կողմից։ Հետևանքը եղել է այն, որ և՛ կառավարությունները, և՛ ընդդիմադիր ուժերը ճնշում են բանեցրել Եհովայի վկաների վրա նրանցից աջակցություն ստանալու համար։ Բայց Եհովայի վկաները բացարձակ չեզոքություն են պահպանել։ Ոմանք դաժան ծեծերի են ենթարկվել, անգամ մահվան են դատապարտվել իրենց այդ դիրքորոշման համար։ Սակայն հաճախ Եհովայի վկաները քրիստոնեական չեզոքություն պահելու հարցում վճռական լինելով՝ շահել են այդ երկու կողմերի ղեկավար անձանց հարգանքը, և նրանց թույլ է տրվել անարգել շարունակել իրենց գործը և պատմել մարդկանց Եհովայի Թագավորության մասին բարի լուրը։

1960-ականներին և 1970-ականներին Մալավիի Վկաները չեզոքություն պահելու հարցում դաժան փորձության ենթարկվեցին, երբ բոլոր քաղաքացիներից պահանջվեց կուսակցական տոմս գնել, որով նրանք կդառնային առաջատար քաղաքական կուսակցության անդամ։ Եհովայի վկաները համարում էին, որ այդպես վարվելը կհակասի իրենց քրիստոնեական համոզմունքներին։ Այդ դիրքորոշման պատճառով նրանք ենթարկվեցին այնպիսի դաժան հալածանքի, որի նմանը մինչ այդ չէր եղել։ Տասնյակ հազարավորներ ստիպված եղան փախչել երկրից, բայց որոշ ժամանակ անց նրանցից շատերին ստիպողաբար հետ վերադարձրին, և նրանց ծանր հալածանքները շարունակվեցին։

Չնայած դաժան հալածանքին՝ Եհովայի վկաները ըմբոստության ոգի չեն դրսևորել։ Նրանց համոզմունքները ոչ մի կառավարության համար վտանգ չեն ներկայացնում։ Ի տարբերություն նրանց՝ Եկեղեցիների համաշխարհային խորհուրդը մասնակցել է հեղափոխությունների ֆինանսավորման գործին, իսկ կաթոլիկ քահանաները աջակցել են պարտիզանական ջոկատներին։ Բայց եթե Եհովայի վկան մասնակցեր այդպիսի պառակտիչ գործունեության, դա հավասար կլիներ հավատը ուրանալուն։

Եհովայի վկաները հավատում են, որ Աստծու Թագավորությունը կվերացնի մարդկային բոլոր կառավարությունները։ Այդ մասին գրված է Աստվածաշնչում՝ Դանիել 2։44-ում։ Բայց, ինչպես նշում են նրանք, այդ համարում չի ասվում, որ Աստծու Թագավորությունը մարդիկ են հիմնելու, այլ որ «երկնքի Աստվածը մի թագավորություն է հաստատելու»։ Վկաները նաև բացատրում են, որ այդ համարում չի ասվում, թե մարդիկ Աստծու կողմից լիազորվել են ճանապարհ հարթելու Թագավորության համար՝ վերացնելով մարդկային կառավարությունները։ Նրանք համարում են, որ ճշմարիտ քրիստոնյաների գործը քարոզելն է և ուսուցանելը (Մատթ. 24։14; 28։19, 20)։ Փաստերը ցույց են տալիս, որ խոր հարգանք ունենալով Աստծու Խոսքի հանդեպ՝ Եհովայի վկաներից ոչ մեկը աշխարհի որևէ երկրում երբևէ չի փորձել տապալել որևիցե կառավարություն և դավադրություն չի կազմակերպել որևէ պետական պաշտոնյայի դեմ։ Իտալական «Լա ստամպա» թերթը Եհովայի վկաների մասին հետևյալն է ասել. «Նրանք ամենաօրինապահ քաղաքացիներն են։ Այդպիսի քաղաքացիներ կցանկանար ունենալ յուրաքանչյուր կառավարություն։ Նրանք երբևիցե չեն խուսափում հարկերից և չեն փորձում շահ ստանալու համար շրջանցել այն օրենքները, որոնք իրենց հարմար չեն» (La Stampa)։ Հասկանալով, թե Աստված որքան լուրջ է վերաբերվում այդ հարցին՝ նրանցից յուրաքանչյուրը հաստատապես վճռել է «աշխարհի մի մասը չլինել» (Հովհ. 15։19; Հակ. 4։4)։

Երբ պետական խորհրդանիշները դառնում են երկրպագության առարկա

Երբ Գերմանիայում իշխանության գլուխ անցավ Ադոլֆ Հիտլերը, աշխարհը բռնկվեց հայրենասիրության տենդով։ Մարդկանց խիստ վերահսկողություն տակ պահելու համար հայրենասիրական արարողություններին մասնակցելը պարտադիր դարձավ։ Գերմանիայում բոլորից պահանջվում էր ողջույնի հատուկ ժեստ անել և ասել «հա՛յլ Հիտլեր»։ Այդպիսով Հիտլերը փառաբանվում էր որպես փրկիչ, և դա նշանակում էր, որ մարդիկ իրենց բոլոր հույսերը կապում էին նրա իշխանության հետ։ Բայց Եհովայի վկաները այդպիսի տեսակետ չունեին։ Նրանք գիտեին, որ պետք է երկրպագեն միայն Եհովային, նաև գիտեին, որ նա Հիսուս Քրիստոսին է նշանակել որպես մարդկության Փրկիչ (Ղուկ. 4։8; 1 Հովհ. 4։14)։

Հիտլերը դեռևս չէր դարձել բռնապետ Գերմանիայում, երբ Եհովայի վկաները թողարկեցին «Թագավորություն. աշխարհի հույսը» վերնագրով մի գրքույկ (հրատարակված 1931-ին), որում քննարկվում էր Դանիել մարգարեի երեք քաջ հրեա ընկերների օրինակը։ Բաբելոնի թագավորը հրաման էր արձակել, որ երաժշտության ձայնը լսելուն պես՝ բոլորը խոնարհվեն կանգնեցված արձանի առաջ։ Բայց այս հավատարիմ հրեաները չհնազանդվեցին այդ հրամանին և փոխզիջումներ չարեցին։ Ուստի Եհովան հստակորեն ցույց տվեց իր հավանությունը՝ ազատելով նրանց մահից (Դան. 3։1–26)։ Գրքույկում նշվում էր, որ ժամանակակից Եհովայի վկաների հավատարմությունը նույնպես փորձվում է, երբ նրանք կանգնում են հայրենասիրական արարողությունների մասնակցելու հարցի առաջ։

Հայրենասիրական արարողություններին մասնակցելը աստիճանաբար պարտադիր դարձավ նաև այլ երկրներում։ Երբ 1935թ. հունիսի 3-ին Վաշինգտոնում տեղի ունեցած համաժողովին Ջ. Ֆ. Ռադերֆորդին խնդրեցին մեկնաբանել դպրոցներում դրոշին պատիվ տալու հարցը, նա ընդգծեց, որ կարևոր է հավատարիմ մնալ Աստծուն։ Մի քանի ամիս անց, երբ Մասաչուսեթսի Լին քաղաքից ութամյա Կարլետոն Բ. Նիկոլս կրտսերը հրաժարվեց պատիվ տալ ամերիկյան դրոշին և մասնակցել հայրենասիրական երգի կատարմանը, այդ մասին գրվեց Միացյալ Նահանգների բազմաթիվ թերթերում։

Այդ հարցը պարզաբանելու նպատակով եղբայր Ռադերֆորդը հոկտեմբերի 6-ին ռադիոյով մի ելույթ ներկայացրեց, որի վերնագիրն էր՝ «Դրոշին պատիվ տալը»։ Նա ասաց. «Շատերի համար դրոշին պատիվ տալը պարզապես ընդունված ժեստ է, որին նրանք գրեթե նշանակություն չեն տալիս։ Իսկ այն մարդիկ, ովքեր այդ հարցը քննում են Աստվածաշնչի տեսանկյունից, դրան թեթևամտորեն չեն վերաբերվում։

Պետական դրոշը ներկայացնում է իշխող մարդկային կառավարությունը։ Լիովին անարդարացի է և սխալ օրենքի միջոցով պարտադրել քաղաքացուն կամ նրա երեխային պատիվ տալ որևէ առարկայի կամ երգել այսպես կոչված «հայրենասիրական երգեր»։ Օրենքները ընդունվում են և գործադրվում կանխելու համար բացահայտ սխալ արարքները, որոնք վնաս են պատճառում մյուսներին, և դրանք չեն ստեղծվում այն նպատակով, որ ստիպեն անհատին ոտնահարել սեփական խիղճը, հատկապես երբ նրա խիղճը կրթված է Եհովա Աստծու Խոսքով։

Դրոշին պատիվ չտալը և լուռ կանգնելը, ինչպես այդ տղան է արել, ոչ ոքի չի կարող վնասել։ Եթե մարդը անկեղծորեն հավատում է, որ դրոշին պատիվ տալը դեմ է Աստծու պատվերին, ապա սխալ կլինի պարտադրել նրան պատիվ տալ դրոշին ու այդպիսով հակառակվել Աստծու Խոսքին ու իր խղճին, քանի որ դա նրան մեծ վնաս կպատճառի։ Պետությունը իրավունք չունի օրենքի միջոցով կամ այլ կերպով վնաս պատճառելու մարդկանց»։

Եհովայի վկաների դիրքորոշումը բացատրելու համար հետագայում ավելի շատ պատճառներ ներկայացվեցին «Հավատարմություն» գրքույկում, որը հրատարակվեց 1935-ին։ Այնտեղ ուշադրություն դարձվեց հետևյալ սուրբգրային համարների վրա՝ Ելք 20։3–7, որտեղ ասվում է, որ միայն Եհովային պետք է երկրպագել, և որ Աստծու ծառաները չպետք է պատրաստեն որևէ առարկա երկնքում կամ երկրի վրա որևէ բանի կերպարանքով՝ այդ առարկայի առաջ խոնարհվելու նպատակով, Ղուկաս 20։25, որտեղ Հիսուս Քրիստոսը ասաց, որ պետք է ոչ միայն կայսրին պատկանող բաները կայսրին տալ, այլ նաև Աստծուն պատկանող բաները տալ Աստծուն, և Գործեր 5։29, որտեղ առաքյալները հստակ ասացին, որ «մենք առաջին հերթին պետք է Աստծո՛ւն հնազանդվենք և ոչ թե մարդկանց»։

Միացյալ Նահանգներում դատարանների քննությանը հանձնվեց այն հարցը, թե արդյոք տեղին է պարտադրել որևէ մեկին պատիվ տալ դրոշին։ 1943-ի հունիսի 14-ին Միացյալ Նահանգների Գերագույն դատարանը չեղյալ համարեց նախկինում իր կայացրած որոշումը և «Արևմտյան Վիրջինիա նահանգի ժողովրդական կրթության բաժինն ընդդեմ Բարնետի» գործով վճռեց, որ դրոշին պատիվ տալու պարտադիր պահանջը խախտում է պետական սահմանադրությամբ երաշխավորված ազատության իրավունքըb։

Հայրենասիրական արարողություններին վերաբերող խնդիրը միայն Գերմանիայում և Միացյալ Նահանգներում չի եղել։ Հյուսիսային և Հարավային Ամերիկայում, Եվրոպայում, Աֆրիկայում և Ասիայում Եհովայի վկաները դաժանորեն հալածվել են, քանի որ չեն մասնակցել դրոշին պատիվ տալու կամ նման այլ արարողությունների, թեև հարգանք դրսևորելով՝ կանգնած են մնացել դրանց ժամանակ։ Երեխաները ծեծերի են ենթարկվել, շատերին հեռացրել են դպրոցից։ Բազմաթիվ դատական պայքարներ են մղվել։

Ականատեսները նշում են, որ ինչպես այլ հարցերում, այս հարցում էլ Եհովայի վկաները փաստել են, որ վարվում են վաղ քրիստոնյաների պես։ Մի գրքում նշվեց հետևյալը. «Մարդկանց մեծամասնության համար....Վկաների դիրքորոշումը անհասկանալի է, ինչպես որ Տրայանոսի և Պլինիոսի համար էր անհասկանալի [Հռոմեական կայսրությունում ապրող] քրիստոնյաների դիրքորոշումը՝ աստվածացված կայսրին զոհ մատուցելու հետ կապված» (The American Character)։ Դա զարմանալի չէ, քանի որ Եհովայի վկաները, վաղ քրիստոնյաների նման, հարցերը դիտում են ոչ թե աշխարհի տեսանկյունից, այլ Աստվածաշնչի սկզբունքների լույսի ներքո։

Հստակ դիրքորոշում

Այն բանից հետո, երբ Եհովայի վկաները մի քանի տարի շարունակ դաժան փորձություններ կրեցին իրենց քրիստոնեական չեզոքությունը պահելու համար, «Դիտարանի» 1979-ի նոյեմբերի 1-ի համարում կրկին ընդգծվեց, թե որն է նրանց դիրքորոշումը։ Այնտեղ նաև նշվեց, թե ինչն էր մղել առանձին Վկաների պահելու իրենց չեզոքությունը. «Ջանասիրաբար ուսումնասիրելով Աստծու Խոսքը՝ այս երիտասարդ քրիստոնյաները այդպիսի որոշում էին կայացրել, և ոչ ոք նրանց փոխարեն չէր արել դա։ Նրանք անձամբ էին կայացրել այդ որոշումը՝ հիմնվելով Աստվածաշնչով դաստիարակված իրենց խղճի վրա։ Այս երիտասարդները վճռել էին խուսափել այնպիսի գործողություններից, որոնցում այլազգի մարդկանց հանդեպ ատելություն ու բռնություն է դրսևորվում։ Նրանք հավատում էին Եսայիայի հայտնի մարգարեությանը և ցանկանում էին մասնակցություն ունենալ դրա կատարման մեջ. «Նրանք իրենց սրերից խոփեր պիտի կոփեն և իրենց նիզակներից՝ էտոցներ։ Ազգը ազգի վրա սուր չի բարձրացնի, և նրանք այլևս չեն սովորի պատերազմել» (Ես. 2։4)։ Տարբեր ազգերի պատկանող այս երիտասարդները հենց այդպես էլ վարվել են»։

Այն տարիներին, երբ Վկաների քրիստոնեական չեզոքությունը փորձության էր ենթարկվում, կրկին ուսումնասիրվեց Աստվածաշնչի տեսակետը Հռոմեացիներ 13։1–7-ում նշված «վերին իշխանությունների» վերաբերյալ։ Դրա շնորհիվ ավելի հստակ նշվեց, թե ինչպիսին պետք է լինի Վկաների վերաբերմունքը կառավարությունների հանդեպ։ Այդ տեսակետը տպագրվեց «Դիտարանի» 1962թ. նոյեմբերի 1-ի, նոյեմբերի 15-ի և դեկտեմբերի 1-ի համարներում և հետագայում կրկին ընդգծվեց 1990թ. նոյեմբերի 1-ի թողարկման մեջ։ Այդ հոդվածներում շեշտվում էր, որ Եհովա Աստված «Ամենաբարձրյալն» է, նաև նշվում էր, որ աշխարհի կառավարիչները «վերին իշխանություններն» են, բայց միայն մյուս մարդկանց համեմատությամբ և գործունեության այն ոլորտում, որտեղ Աստված թույլ է տվել նրանց գործելու ներկա համակարգում։ Հոդվածներում նաև ընդգծվեց, որ ճշմարիտ քրիստոնյաները պետք է պատվեն այդ ղեկավարներին և հնազանդվեն նրանց այն հարցերում, որոնք չեն հակասում Աստծու օրենքին և Աստվածաշնչով դաստիարակված իրենց խղճին (Դան. 7։18; Մատթ. 22։21; Գործ. 5։29; Հռոմ. 13։5)։

Աստվածաշնչյան այս չափանիշներին ամուր կառչելով՝ Եհովայի վկաները, վաղ քրիստոնյաների նման, հայտնի են դարձել նրանով, որ աշխարհի մաս չեն կազմում։

Աշխարհում նշվող տոները

Երբ Եհովայի վկաները մերժեցին հեթանոսական արմատներ ունեցող կրոնական ուսմունքները, նրանք մերժեցին նաև շատ սովորույթներ, որոնք նույնպես ապականված էին։ Բայց մի շարք տոներ հարկ եղած ձևով չէին ուսումնասիրվել։ Դրանցից էր Սուրբ Ծնունդը։

Այս տոնը ամեն տարի նշում էին նույնիսկ Բրուքլինի Բեթելում (Նյու Յորք) «Դիտարան ընկերության» գլխավոր վարչության անդամները։ Երկար տարիներ նրանք գիտեին, որ դեկտեմբերի 25-ը Հիսուսի ծննդյան ճիշտ ամսաթիվը չէ, բայց տրամաբանում էին, որ այդ օրը վաղուց ի վեր ընդունված է եղել որպես Փրկչի ծննդյան օր, և որ բարի գործեր կարելի է անել ցանկացած օր։ Սակայն այդ հարցը մանրամասնորեն ուսումնասիրելուց հետո Ընկերության գլխավոր վարչության անդամները, ինչպես նաև Անգլիայի և Շվեյցարիայի մասնաճյուղերի անդամները որոշեցին այլևս չնշել Սուրբ Ծննդյան տոնակատարությունը, ուստի 1926-ից հետո նրանք այլևս Սուրբ Ծնունդը չէին տոնում։

Ռ. Հ. Բարբերը, որը գլխավոր վարչության անդամներից էր, մանրամասնորեն ուսումնասիրեց Սուրբ Ծննդյան արարողությունների ծագումը ու դրանց բերած հետևանքները և իր ուսումնասիրության արդյունքները ներկայացրեց ռադիոյով։ Այդ տեղեկությունը նաև տպագրվեց «Ոսկե դար» պարբերագրի 1928թ. դեկտեմբերի 12-ի համարում։ Այնտեղ քողազերծվում էին Սուրբ Ծննդյան հեթանոսական արմատները, որոնք անարգում էին Աստծուն։ Այդ ժամանակվանից ի վեր շատերին է հայտնի դարձել, որ Սուրբ Ծննդյան սովորույթները հեթանոսական արմատներ ունեն, բայց քիչ մարդիկ են որևէ բան փոխել իրենց կյանքում՝ իմանալով այդ մասին։ Իսկ Եհովայի վկաները պատրաստակամորեն արել են հարկ եղած փոփոխությունները, որպեսզի ավելի հաճելի լինեն Եհովային՝ որպես նրա ծառաներ։

Եհովայի վկաները մեկընդմիշտ դադարեցին որևէ կերպ Սուրբ Ծննդյան տոնակատարություններին մասնակցություն ունենալուց, երբ հասկացան, որ մարդկանց սկսել էր ավելի շատ հետաքրքրել Հիսուսի ծննդյան օրը տոնելը, քան փրկանքը, որ նա տվել էր իր մահով, նաև որ այդ տոնի խրախճանքները և այն ոգին, որով մարդիկ նվերներ էին տալիս միմյանց, պատիվ չէին բերում Աստծուն։ Բացի այդ, նրանք հասկացան, որ մոգերը, որոնցից եկել է նվերներ տալու սովորությունը, իրականում դևերի կողմից ներշնչված աստղագուշակներ են եղել, և որ ծնողները իրենց երեխաների համար վատ օրինակ են թողնում՝ ստեր պատմելով Սանտա Կլաուսի մասին։ Նրանք նաև իմացան, որ «Սուրբ Նիկոլասը» (Սանտա Կլաուսը), ինչպես շատերին է հայտնի, Սատանայի մեկ այլ անունն է, և որ այդպիսի տոնակատարությունները, ինչպես նշեց կարդինալ Նյումանը քրիստոնեական ուսմունքների ծագման մասին մի աշխատության մեջ, «դևերի երկրպագության միջոցներն ու տարրերն են», որոնք որդեգրել է եկեղեցին (Essay on the Development of Christian Doctrine)։

Եհովայի վկաները հաճախ են ուրախ ժամանակ անցկացնում իրենց ընտանիքների և ընկերների հետ։ Սակայն նրանք չեն մասնակցում այն տոներին ու տոնակատարություններին, որոնք կապ ունեն հեթանոսական աստվածների հետ (օրինակ՝ Զատիկը, Նոր տարին, Մայիսի 1-ը և Մայրերի օրը) (2 Կորնթ. 6։14–17)։ Վաղ քրիստոնյաներիc նման՝ նրանք նույնիսկ ծննդյան օրերը չեն տոնում։ Նրանք նաև հարգալից կերպով հրաժարվում են մասնակցել այն պետական տոներին, որոնք գովաբանում են քաղաքական կամ ռազմական իրադարձությունները, բացի այդ, նրանք չեն մեծարում ազգային հերոսներին։ Ինչո՞ւ։ Որովհետև Եհովայի վկաները աշխարհի մի մասը չեն։

Օգնում են իրենց դրացուն

Հռոմեական կայսրության հասարակական և մշակութային կյանքում կարևոր տեղ էր զբաղեցնում աստվածներին մեծարելը։ Քանի որ քրիստոնյաները հեռու էին մնում ցանկացած բանից, որը կապ ուներ հեթանոսական աստվածների հետ, մարդիկ քրիստոնեությունը համարում էին իրենց սովորական ապրելակերպին հակասող մի բան։ Պատմաբան Տակիտոսի խոսքերի համաձայն՝ քրիստոնյաներին համարում էին մարդատյացներ։ Մինուկիուս Ֆելիքսը իր գրություններում մեջբերում է մի հռոմեացու խոսքեր՝ ուղղված իրեն ծանոթ մի քրիստոնյայի, որոնցում արտահայտվում է նմանատիպ տեսակետ. «Դուք չեք գալիս ներկայացումներին. չեք մասնակցում շքերթներին.... ատում եք սուրբ խաղերը»։ Հին Հռոմի հասարակությունը չէր հասկանում քրիստոնյաների դիրքորոշումը։

Նմանապես այսօր աշխարհում շատերը չեն հասկանում Եհովայի վկաների դիրքորոշումը։ Թեև մարդիկ հիանում են Վկաների բարձր բարոյական չափանիշներով, բայց կարծում են, որ նրանք պետք է մասնակցեն աշխարհի գործերին և իրենց ներդրումն ունենան աշխարհը ավելի լավ վայր դարձնելու հարցում։ Սակայն նրանք, ովքեր անձամբ ճանաչում են Եհովայի վկաներին, տեսնում են, որ նրանց բոլոր գործերի համար կա աստվածաշնչային հիմք։

Եհովայի վկաները չեն մեկուսանում, այլ անձնուրացաբար օգնում են իրենց դրացուն այնպես, ինչպես Հիսուս Քրիստոսն էր անում։ Նրանք մարդկանց սովորեցնում են, թե ինչպես հաջողությամբ հաղթահարեն կյանքի խնդիրները՝ օգնելով նրանց ճանաչել Արարչին և իմանալ Աստծու ներշնչյալ Խոսքում տեղ գտած սկզբունքները, որոնք կյանքում ճիշտ առաջնորդություն են տալիս։ Վկաները սիրով պատմում են ուրիշներին աստվածաշնչյան ճշմարտություններ, որոնք կարող են ամբողջովին փոխել մարդու աշխարհայացքը։ Նրանց համոզմունքների հիմքում ընկած է այն բանի գիտակցումը, որ «աշխարհն անցնում է», և որ Աստված շուտով կմիջամտի՝ կործանելով այս չար համակարգը, իսկ նրանք, ովքեր աշխարհի մաս չեն կազմում և լիովին ապավինում են Աստծու Թագավորությանը, կունենան հիանալի ապագա (1 Հովհ. 2։17)։

[ծանոթագրություններ]

[մեջբերում 188-րդ էջի վրա]

Չեն մեկուսանում, բայցև չեն ընդօրինակում աշխարհի ապրելակերպը

[մեջբերում 189-րդ էջի վրա]

Նրանք հեռանում էին քրիստոնեական աշխարհի եկեղեցիներից

[մեջբերում 190-րդ էջի վրա]

«Քրիստոնյաները հեռու էին մնում պետության գործերից»

[մեջբերում 194-րդ էջի վրա]

Վկաները քրիստոնեական չեզոքության հարցում փորձության են ենթարկվում

[մեջբերում 198-րդ էջի վրա]

«Ոչ ոք նրանց փոխարեն չէր կայացրել այդ որոշումը»

[մեջբերում 199-րդ էջի վրա]

Ինչու նրանք այլևս չէին տոնում Սուրբ Ծնունդը

[շրջանակ 195-րդ էջի վրա]

Ոչ մի կառավարության համար սպառնալիք չեն հանդիսանում

◆ Օմահայի (Նեբրասկա, ԱՄՆ) «Ուորլդ հերալդ» թերթի հոդվածներից մեկում գրվեց այն մասին, թե ինչպես են վերաբերվում Եհովայի վկաներին լատինամերիկյան մի երկրում։ Այնտեղ ասվում էր. «Ծայրահեղ անհանդուրժողականություն և կասկածամտություն է մտածել, թե Եհովայի վկաները սպառնալիք են որևէ քաղաքական ռեժիմի համար։ Սա ամենախաղաղասեր և ամենաանվտանգ կրոնական կազմակերպությունն է, որի միակ ցանկությունն է ազատորեն դավանել իր հավատը» (World-Herald)։

◆ Իտալական մի թերթում նշվեց. «Եհովայի վկաների վճռականությամբ և միասնականությամբ պետք է հիանալ։ Ի տարբերություն ուրիշ կրոնների՝ նրանք, լինելով միասնական, չեն աղոթում նույն Աստծուն նույն Քրիստոսի անունով, որպեսզի նա օրհնի երկու հակամարտող կողմերին, նաև նրանք չեն միախառնում քաղաքականությունը կրոնին՝ հօգուտ պետությունների ղեկավարների կամ քաղաքական կուսակցությունների։ Եվ վերջում հարկ է նշել, որ նրանք պատրաստ են մահանալու, միայն թե չխախտեն.... ՄԻ՛ ՍՊԱՆԻՐ պատվիրանը» (Il Corriere di Trieste)։

◆ Չեխոսլովակիայում Եհովայի վկաների գործունեության վրայից 40 տարվա արգելքը հանվելուց հետո 1990թ.-ին «Նովա սվոբոդա» թերթում գրվեց. «Եհովայի վկաների հավատը թույլ չի տալիս զենք օգտագործել մարդկանց դեմ, և նրանք, ովքեր հրաժարվում էին զինծառայությունից և չէին ստանում աշխատանք ածխի հանքերում, ազատազրկվում էին անգամ չորս տարի ժամկետով։ Սա արդեն իսկ վկայում է նրանց մեծ բարոյական ուժի մասին։ Մենք կարող ենք վստահել այս անշահախնդիր մարդկանց քաղաքական բարձր պաշտոններ, բայց նրանք երբեք չեն համաձայնվի.... Ինչ խոսք, նրանք հարգում են պետական իշխանությունը, բայց հավատում են, որ միայն Աստծու Թագավորությունը կարող է լուծել մարդկության բոլոր խնդիրները։ Սակայն նրանք ամենևին էլ մոլեռանդներ չեն։ Նրանք շատ մարդասեր են» (Nová Svoboda)։

[շրջանակ/նկարներ 200-րդ, 201-րդ էջերի վրա]

Սովորություններ, որոնցից հրաժարվել են

1926թ.-ին վերջին անգամ էր, որ Բրուքլինի Բեթելում տոնեցին Սուրբ Ծնունդը։ Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները աստիճանաբար հասկացան, որ այս տոնի ծագումը և դրա հետ կապված սովորությունները փառք չեն բերում Աստծուն։

Երկար տարիներ Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները որպես տարբերակիչ խորհրդանիշ կրում էին խաչով ու թագով մի նշան։ Այդ նշանը 1891–1931-ը պատկերված է եղել «Դիտարան» պարբերագրի շապիկի վրա։ Սակայն 1928թ.-ին ուշադրություն դարձվեց այն բանին, որ ոչ թե որևէ նշան կրելն է ցույց տալիս, որ անհատը քրիստոնյա է, այլ վկայության գործին մասնակցելը։ 1936թ.-ին նշվեց, որ ինչպես ցույց են տալիս փաստերը, Քրիստոսը մահացել է ոչ թե երկու իրար ամրացված գերանների՝ խաչի վրա, այլ ցցի։

Աստվածաշունչ ուսումնասիրողները իրենց «Ամենօրյա մանանա» գրքում ծննդյան օրերի ցուցակ էին պահում։ Սակայն հրաժարվելով Սուրբ Ծնունդը նշելուց և հասկանալով, որ ծննդյան տոնակատարություններով փառաբանում են ստեղծագործությանը (սա պատճառներից մեկն էր, թե ինչու վաղ քրիստոնյաները երբեք ծննդյան տոներ չեն նշել)՝ նրանք հրաժարվեցին նաև այդ սովորությունից։

35 տարի շարունակ Հովիվ Ռասելը կարծում էր, թե Գիզայի Մեծ բուրգը (Քեոփսի բուրգը) քարե հուշարձան է Աստծուց, որը վկայում է Աստվածաշնչում արձանագրված պատմական դարաշրջանների մասին (Ես. 19։19)։ Սակայն Եհովայի վկաները մերժեցին այն գաղափարը, թե եգիպտական բուրգը որևէ առնչություն ունի ճշմարիտ երկրպագության հետ (տե՛ս «Դիտարանի» 1928թ. նոյեմբերի 15-ի և դեկտեմբերի 1-ի թողարկումները)։

[նկար 189-րդ էջի վրա]

Տարածվեց այս թերթիկի տասը միլիոն օրինակ

[նկարներ 191-րդ էջի վրա]

Ոմանք, զենքերը ձեռքներին, գնացին ռազմաճակատ, բայց ուրիշները, ինչպես, օրինակ, Անգլիայից Ա. Փ. Հյուզը և Իտալիայից Ռ. Կումինետտին, բացարձակ չեզոքություն պահեցին

[նկարներ 193-րդ էջի վրա]

Վկաները չէին ընդունում, որ Ազգերի լիգան կամ ՄԱԿ-ը Աստծուց են, այլ թիկունք էին կանգնում Աստծու Թագավորությանը, որի կառավարիչը Քրիստոսն է

[նկար 197-րդ էջի վրա]

Կարլետոն և Ֆլորա Նիկոլսները։ Երբ նրանց որդին հրաժարվեց դրոշին պատիվ տալուց, այդ լուրը տարածվեց ողջ երկրով մեկ