ՔԱՀԱՆԱՅԱՊԵՏ

Գլխավոր քահանան, ով ժողովրդին ներկայացնում էր Աստծու առաջ։ Նա վերահսկում էր մյուս բոլոր քահանաների գործունեությունը։

Աստվածաշնչում քահանայապետին մատնանշող տարբեր բառեր ու արտահայտություններ են գործածված, օրինակ՝ «քահանայապետ [բռց.՝ «մեծն քահանա»]» (Թվ 35։25, 28; Հս 20։6), «օծված քահանա» (Ղև 4։3), «ավագ [կամ՝ «առաջին», բռց.՝ «գլխավոր»] քահանա» (2Տգ 26։20; 2Թգ 25։18, ԱԹ), «իշխան» (2Տգ 24։6, ԱԹ) կամ պարզապես «քահանա» (2Տգ 26։17)։ Վերջին դեպքում հաճախ համատեքստն է հուշում, որ խոսքը քահանայապետի մասին է։ Քրիստոնեական Հունարեն Գրվածքներում «ավագ քահանաներ» արտահայտությունն ակներևաբար մատնանշում է քահանաների գլխավոր ներկայացուցիչներին, որոնց թվում էին թերևս նախկին քահանայապետները, ովքեր հեռացվել էին ծառայությունից, և քահանաների 24 խմբերի գլխավորները (Մթ 2։4; Մկ 8։31)։

Իսրայելի առաջին քահանայապետը՝ Ահարոնը, Աստծու կողմից էր նշանակվել (Եբ 5։4)։ Դրանից հետո քահանայապետի նշանակումը հորից փոխանցվում էր ավագ որդուն, եթե իհարկե վերջինս մինչ այդ չէր մահացել կամ հեռացվել իր ծառայությունից, ինչպես որ եղավ Ահարոնի երկու ավագ որդիների պարագայում, ովքեր մեղք գործեցին Եհովայի դեմ ու մահացան (Ղև 10։1, 2)։ Սողոմոն թագավորը գործող քահանայապետին արգելեց ծառայել Եհովային որպես քահանա, ինչով էլ կատարեց Աստծու մարգարեությունը, ու նրա փոխարեն Ահարոնի տոհմից մեկ ուրիշ մարդու նշանակեց, ով համապատասխան էր այդ ծառայության համար (1Թգ 2։26, 27, 35)։ Հետագայում, երբ հեթանոս կառավարիչներն էին իշխում իսրայելացիների վրա, նրանք էին իրենց հայեցողությամբ քահանայապետներ նշանակում և հեռացնում ծառայությունից։ Այդուհանդերձ, Իսրայելի ազգի կազմավորումից մինչև մ.թ. 70 թ.-ին Երուսաղեմի կործանումը քահանայապետները, ըստ երևույթին, հիմնականում Ահարոնի տոհմից էին նշանակվում, թեև եղել են նաև բացառություններ, օրինակ՝ Մենելաոսը (նաև կոչվել է Օնիա) (Jewish Antiquities, XII, 238, 239 [v, 1]), ով, համաձայն 2 Մակաբայեցիներ 3։4, 5 և 4։23 համարների, բենիամինցի էր։

Սահմանված պահանջներ։ Քահանայապետի համար խիստ պահանջներ էին սահմանված։ Պատճառն այն էր, որ նա պատվավոր ծառայություն էր կատարում, ժողովրդին Եհովայի առաջ ներկայացնելիս Նրան շատ մոտ էր գտնվում, և նրա ծառայությունը նախապատկեր էր հանդիսանում։

Ղևտական 21։16-23-ում նշված են այն ֆիզիկական արատները, որոնց պատճառով մարդը չէր կարող համապատասխանել քահանա ծառայելու պահանջներին։ Քահանայապետի համար լրացուցիչ սահմանափակումներ կային։ Օրինակ՝ նա պետք է ամուսնանար միայն իսրայելացի կույս աղջկա հետ և չպետք է կնության առներ այրի կնոջ (Ղև 21։13-15)։ Բացի այդ՝ քահանայապետը չէր կարող իրեն անմաքուր դարձնել հանուն մահացած մարդու, այսինքն՝ նրան թույլ չէր տրվում դիպչել որևէ մեկի, անգամ իր հոր կամ մոր դիակին։ Նա իր մազերն անխնամ չպետք է թողներ և իր հագուստը չպետք է պատռեր ի նշան սգի (Ղև 21։10-12)։

Աստվածաշնչում քահանայապետի ծառայության համար տարիքային սահմանափակումներ նշված չեն։ Թեև ղևտացու համար ասվում է, որ նա պետք է ավարտեր իր ծառայությունը 50 տարեկանում, քահանաների մասին նման բան չի ասվում, և աստվածաշնչյան արձանագրությունից երևում է, որ քահանայապետը իր պարտականությունները կատարում էր ողջ կյանքի ընթացքում (Թվ 8։24, 25)։ Ահարոնը 83 տարեկան էր, երբ Մովսեսի հետ գնաց փարավոնի մոտ։ Ակներևաբար նա քահանայապետ օծվեց հաջորդ տարի (Ելք 7։7)։ Ահարոնը մահացավ 123 տարեկանում։ Այդ ողջ ընթացքում նա կատարում էր իր ծառայությունը (Թվ 20։28; 33։39)։ Հաշվի առնելով այն փաստը, որ առանց դիտավորության մարդ սպանած անհատը պետք է ապաստանի քաղաքում ապրեր մինչև քահանայապետի մահը՝ կարելի է եզրակացնել, որ քահանայապետը մինչև իր կյանքի վերջը կատարում էր իր ծառայությունը (Թվ 35։25)։

Նշանակման արարողակարգը։ Իսրայելացիների՝ Եգիպտոսից դուրս գալուց կարճ ժամանակ անց Եհովան որոշ առանձնաշնորհումներ տվեց Ահարոնին, որոնցից երևում էր, թե հետագայում Նա ինչ ծառայություն էր վստահելու նրան։ Անապատում՝ Սինա գնալու ճանապարհին, Ահարոնին պատվեր տրվեց մանանայով լի մի սափոր վերցնել ու դնել Վկայության առաջ, որ պահվի։ Այդ ժամանակ հանդիպման վրանը և ուխտի տապանակը դեռ չկային (Ելք 16։33, 34, ծնթ.)։ Ավելի ուշ Ահարոնին վստահվեց սուրբ վրանի և դրանում գտնվող տապանակի համար ողջ պատասխանատվությունը։ Ահարոնին, նրա երկու որդիներին ու Իսրայելի երեցներից 70 հոգու թույլ տրվեց բարձրանալ Քորեբ լեռը, որտեղ նրանք տեսիլքում տեսան Աստծուն (Ելք 24։1-11)։

Սակայն Եհովան առաջին անգամ ուղիղ հայտնեց, որ Ահարոնին ու նրա որդիներին ընտրել է քահանա լինելու համար, երբ Մովսեսին հրահանգներ տվեց քահանայական հանդերձանք պատրաստելու վերաբերյալ (Ելք, գլ. 28)։ Այդ հրահանգները տալուց հետո Աստված Մովսեսին բացատրեց, թե ինչպես պետք է տեղի ունենա քահանաների նշանակումը, և հստակ ասաց. «Քահանայությունը նրանց է պատկանելու. սա մնայուն կանոն է» (Ելք 29։9)։

Եհովայի վեհությունն ու մաքրությունը արտացոլելու համար պահանջվում էր, որ Ահարոնն ու իր որդիները նախքան քահանայական պարտականություններ կատարելը հատուկ արարողակարգով սրբագործվեին ու լիազորություն ստանային (Ելք, գլ. 29)։ Մովսեսը՝ որպես Օրենքի ուխտի միջնորդ, կատարեց այդ արարողությունը։ Սրբագործման արարողության ժամանակ, որը տևեց յոթ օր՝ մ.թ.ա. 1512 թ. նիսանի 1-7-ը, քահանայական ծառայությունը ամբողջովին ուժի մեջ մտավ, և Ահարոնն ու իր որդիները քահանա ծառայելու լիազորություն ստացան (Ղև, գլ. 8)։ Հաջորդ օրը՝ նիսանի 8-ին, առաջին անգամ քավություն արվեց ժողովրդի համար (դա շատ նման էր այն քավությանը, որը Աստծու հրամանով պետք է ամեն տարի արվեր Քավության օրը՝ տիշրիի 10-ին։ Նիսանի 8-ին քահանաների կողմից առաջին անգամ արված քավության արարողությունը նկարագրված է Ղևտական 9-րդ գլխում)։ Քավությունը տեղին և անհրաժեշտ էր, քանի որ Իսրայելի ժողովուրդը կարիք ուներ մաքրվելու իր մեղքերից, այդ թվում՝ այն մեղքից, որ գործել էր դրանից կարճ ժամանակ առաջ՝ պաշտելով ոսկե հորթի (Ելք, գլ. 32)։

Քահանայապետի նշանակման արարողության ժամանակ Մովսեսը մի շարք կարևոր գործողություններ պետք է կատարեր, այդ թվում՝ օծեր Ահարոնին՝ նրա գլխին լցնելով օծման սուրբ յուղը, որը հատուկ պատրաստվել էր այնպես, ինչպես Աստված էր պատվիրել (Ղև 8։1, 2, 12; Ելք 30։22-25, 30-33; Սղ 133։2)։ Ահարոնից հետո եղած քահանայապետների մասին ասվում է, որ նրանք օծված էին։ Թեև Աստվածաշնչում արձանագրված չեն այլ դեպքեր, երբ նրանք օծվել են բառացի յուղով, դրանում սահմանված է հետևյալ օրենքը. «Ահարոնի սուրբ հանդերձանքը կօգտագործեն իր որդիները, որոնք կհաջորդեն իրեն, երբ օծվեն ու քահանա նշանակվեն։ Ահարոնի որդիներից այն քահանան, որը կհաջորդի նրան և կմտնի հանդիպման վրան՝ սուրբ վայրում ծառայություն անելու, յոթ օր շարունակ պետք է կրի այդ հագուստները» (Ելք 29։29, 30)։

Հանդերձանքը։ Կտավե հագուստից բացի, որի նմանը հագնում էին մյուս քահանաները՝ քահանայապետը որոշ իրադարձությունների ժամանակ հատուկ հանդերձանք էր կրում, որը շքեղ էր ու գեղեցիկ։ Ելք 28-րդ և 39-րդ գլուխներում նկարագրված է, թե համաձայն Մովսեսին տրված Աստծու հրահանգների՝ ինչպիսին պետք է լիներ այդ հանդերձանքը և ինչպես պետք է պատրաստվեր։ Քահանայապետը «գոտկատեղից մինչև ազդրերը» հասնող կտավե վարտիքների վրա, որոնք հագնում էին բոլոր քահանաները՝ «իրենց մերկությունը» ծածկելու համար (Ելք 28։42), հագնում էր շախմատաձև գործվածքով երկար զգեստ (եբր.՝ կուտտոնեթ), որը պատրաստված էր բարձրորակ վուշից (հավանաբար սպիտակ)։ Ըստ երևույթին, այդ զգեստը երկար թևեր ուներ և հասնում էր մինչև ոտքի կոճերը։ Հավանաբար, այն պատրաստված էր մեկ ամբողջական կտորից։ Գոտին, որը թերևս կապվում էր գոտկատեղից վերև, պատրաստված էր բարձրորակ վուշից, կապույտ թելից, մանուշակագույն ներկված բրդից և վառ կարմիր մանվածքից, որոնք միահյուսված էին (Ելք 28։39; 39։29)։

Գլխափաթթոցը, որը ակներևաբար տարբերվում էր քահանաների գլխադրից, նույնպես բարձրորակ վուշից էր պատրաստված (Ելք 28։39)։ Դրա առջևի մասում մաքուր ոսկուց մի փայլուն թիթեղ էր ամրացված, որի վրա փորագրված էր՝ «Սրբությունը Եհովայինն է» (Ելք 28։36)։ Այդ թիթեղը կոչվում էր «նվիրման սուրբ նշան» (Ելք 29։6; 39։30)։

Վուշե երկար զգեստի վրա քահանայապետը հագնում էր կապույտ անթև վերնահագուստ (եբր.՝ մեիլ)։ Հավանաբար, այն նույնպես պատրաստված էր մեկ ամբողջական կտորից։ Դրա բացվածքի եզրերը պետք է ամուր հյուսված լինեին, որ այն չպատռվեր։ Կապույտ անթև վերնահագուստը գլխից էին հագնում։ Այդ հագուստը վուշե երկար զգեստից ավելի կարճ էր, և փեշին՝ դրա երկայնքով մեկ, ամրացված էին ոսկե զանգակներ և կապույտ թելից, մանուշակագույն ներկված բրդից ու վառ կարմիր մանվածքից նռներ, որոնք հաջորդում էին իրար։ Երբ քահանայապետը սրբարանում կատարում էր իր ծառայությունը, լսվում էր զանգակների ձայնը (Ելք 28։31-35)։

Եփուդը գոգնոցանման հագուստ էր՝ բաղկացած առջևի և հետևի մասերից, և իրանից փոքր-ինչ ներքև էր իջնում։ Այդպիսի եփուդ կրում էին բոլոր քահանաները ու երբեմն այն մարդիկ, ովքեր քահանա չէին (1Սմ 2։18; 2Սմ 6։14)։ Սակայն քահանայապետի եփուդը յուրահատուկ կերպով էր ասեղնագործված։ Այն պատրաստված էր մանված բարձրորակ վուշից, մանուշակագույն ներկված բրդից, վառ կարմիր մանվածքից և ոսկու թելերից, որոնք կտրել էին ոսկե բարակ թիթեղներից (Ելք 39։2, 3)։ Ուսային կտորները հավանաբար երկու կողմից ձգվում էին մինչև գոտին։ Ուսային կտորների վրա երկու ոսկե շրջանակներ կային, և յուրաքանչյուրի մեջ եղնգնաքար էր դրված, որի վրա փորագրված էին Իսրայելի (Հակոբի) որդիների անունները՝ ամեն քարի վրա վեց անուն՝ ըստ իրենց տարիքի՝ մեծից փոքր։ Եփուդին ամրացված էր նույն հումքից պատրաստված գոտի, որով այն ձիգ կապում էին իրանին (Ելք 28։6-14)։

Դատավճռի կրծքապանակը վստահաբար քահանայի հանդերձանքի ամենաթանկ և ամենաշքեղ մասն էր։ Այն պատրաստված էր նույն հումքից, ինչ եփուդը։ Դատավճռի կրծքապանակն ուղղանկյուն էր։ Դրա երկարությունը երկու անգամ մեծ էր լայնությունից, սակայն երկտակ ծալված վիճակում այն քառակուսի էր, և յուրաքանչյուր կողմը մոտ 22 սմ (9 դյույմ) էր։ Այդպես կրծքապանակը գրպան կամ պարկ էր հիշեցնում (տես ԿՐԾՔԱՊԱՆԱԿ)։ Այն զարդարված էր 12 թանկարժեք քարերով, որոնք տեղադրված էին ոսկե շրջանակների մեջ։ Ամեն քարի վրա փորագրված էր Իսրայելի որդիներից մեկի անունը։ Այդ քարերը, որոնց թվում կային ռուբին, տպազիոն և զմրուխտ, չորս շարքով էին տեղադրված։ Կրծքապանակի վրա ամրացված էին պարանի պես ոլորված երկու ոսկե շղթաներ, իսկ կրծքապանակի վերևի անկյուններին երկու ոսկե օղակներ կային. դրանք ոսկե շղթաներով ամրացված էին եփուդի ուսային կտորներին։ Երկու օղակ էլ կապույտ կապիչներով կապված էին եփուդի ուսային կտորներից ներքև՝ գոտու վերևում (Ելք 28։15-28)։

Կրծքապանակի մեջ Մովսեսը դրեց ուրիմը և թումիմը (Ղև 8։8)։ Հայտնի չէ, թե դրանք ինչ էին։ Որոշ աստվածաշնչագետներ կարծում են, որ ուրիմը և թումիմը վիճակահանության համար նախատեսված իրեր էին. դրանք կա՛մ գցում էին ինչպես վիճակ, կա՛մ հանում էին կրծքապանակից, երբ որևէ հարց էր ծագում, որպեսզի ստանային Եհովայի պատասխանը՝ «այո՛» կամ «ո՛չ»։ Եթե այդպես է, դրանք թերևս գտնվում էին կրծքապանակի «գրպանում» (Ելք 28։30)։ 1 Սամուել 14։41, 42 համարները թերևս հենց դա են վկայում։ Ոմանց կարծիքով էլ՝ ուրիմը և թումիմը ինչ-որ ձևով կապ ունեին կրծքապանակի քարերի հետ, սակայն քիչ հավանական է, որ այդ տեսակետը ճիշտ է։ Ուրիմի և թումիմի մասին խոսվում է նաև Թվեր 27։21; 2 Օրենք 33։8; Եզրաս 2։63; 1 Սամուել 28։6 և Նեեմիա 7։65 համարներում (տես ՈՒՐԻՄ ԵՎ ԹՈՒՄԻՄ)։

Քահանայապետը հագնում էր այդ գեղեցիկ հանդերձանքը, երբ պետք է Եհովային խնդրեր ուղղություն տալ որևէ կարևոր հարցի վերաբերյալ (Թվ 27։21; Դտ 1։1; 20։18, 27, 28)։ Բացի այդ՝ Քավության օրը մեղքի զոհերը մատուցելուց հետո նա իր վրայից հանում էր կտավե սպիտակ հագուստները և հագնում իր գեղեցիկ ու շքեղ հանդերձանքը (Ղև 16։23, 24)։ Ակներևաբար նա դրանք հագնում էր նաև այլ առիթների ժամանակ։

Քավության օրվա վերաբերյալ հրահանգներում, որոնք արձանագրված են Ղևտական 16-րդ գլխում, կոնկրետ չի ասվում, որ քահանայապետը իր շքեղ հանդերձանքը հագնելուց հետո պետք է մեկներ ձեռքերը և օրհներ ժողովրդին։ Սակայն այն արձանագրության մեջ, որտեղ նկարագրվում է քահանաների նշանակման հաջորդ օրը տեղի ունեցած քավության արարողությունը, որը շատ նման էր Քավության օրվա արարողակարգին, ասվում է. «Այնուհետև Ահարոնն իր ձեռքերը մեկնեց դեպի ժողովուրդը [և] նրանց օրհնեց» (Ղև 9։22)։ Եհովան Մովսեսին բացատրեց, թե ժողովրդին օրհնելիս ինչ խոսքեր պետք է ասվեին. «Ահարոնին և նրա որդիներին ասա. «Իսրայելի ժողովրդին պետք է օրհնեք այսպիսի խոսքերով. «Թող Եհովան օրհնի ու պահպանի ձեզ։ Թող Եհովայի երեսի լույսը շողա ձեզ վրա, և թող նա բարեհաճ լինի ձեր հանդեպ։ Թող Եհովան բարություն դրսևորի ձեր հանդեպ և խաղաղություն տա ձեզ»»» (Թվ 6։23-27)։

Պատասխանատվություն և պարտականություններ։ Քահանայապետը պատվավոր, լուրջ և պատասխանատու ծառայություն էր կատարում։ Դա երևում է նրանից, որ եթե նա մեղք գործեր, ժողովրդին հանցավոր կդարձներ (Ղև 4։3)։ Միայն քահանայապետը կարող էր մտնել Սրբությունների Սրբություն, այն էլ՝ միայն տարին մեկ օր՝ Քավության օրը (Ղև 16։2)։ Երբ այդ օրը նա մտնում էր հանդիպման վրան, ուրիշ ոչ մի քահանայի թույլ չէր տրվում մտնել այնտեղ (Ղև 16։17)։ Քահանայապետն էր պատասխանատու Քավության օրը կատարվող բոլոր ծառայությունների համար։ Հատուկ դեպքերում նա քավություն էր անում իր տան և ժողովրդի համար (Ղև 9։7)։ Նաև իսրայելացիների համար միջնորդում էր Եհովայի առաջ, երբ նրանք բորբոքում էին նրա ցասումը (Թվ 15։25, 26; 16։43-50)։ Երբ համազգային կարևորության հարցեր էին ծագում, քահանայապետն էր ուրիմով ու թումիմով հարցնում Եհովային՝ իմանալու համար նրա որոշումները (Թվ 27։21)։ Նա էր պատասխանատու այն բանի համար, որ մորթեին և այրեին դարչնակարմիր կովը, որի մոխիրը գործածվում էր մաքրագործման ջրի համար (Թվ 19։1-5, 9)։

Ակներևաբար քահանայապետը իր ցանկությամբ կարող էր կատարել ցանկացած քահանայական ծառայություն և մասնակցել ցանկացած արարողության։ Դավիթ թագավորի ժամանակներում քահանաների թիվը բավականին մեծացել էր։ Որպեսզի նրանք բոլորը ներգրավված լինեին ծառայության մեջ, Դավիթը նրանց բաժանեց 24 խմբերի (1Տգ 24։1-18)։ Նրա հաստատած այդ կարգը շարունակեց գործել այնքան ժամանակ, քանի դեռ գոյություն ուներ քահանայությունը։ Սակայն, ի տարբերություն քահանաների, քահանայապետը ցանկացած ժամանակ կարող էր ծառայել սրբարանում (քահանաները ցանկացած ժամանակ կարող էին օգնել, բայց որոշ պարտականություններ կատարում էին միայն այն ժամանակ, երբ հասնում էր իրենց հերթը)։ Տոներին քահանայապետը խիստ զբաղված էր լինում, ինչպես և մյուս քահանաները։

Սրբարանը, դրանում կատարվող ծառայությունը և գանձարանը քահանայապետի հսկողության տակ էին (2Թգ 12։7-16; 22։4)։ Հավանաբար, այդ պարտականությունները կատարելու հարցում նրան օգնում էր «երկրորդ քահանան» (2Թգ 25։18)։ Ավելի ուշ ժամանակներում այդ օգնականը, ով կոչվում էր սագան, փոխարինում էր քահանայապետին, երբ նա ինչ-որ պատճառով չէր կարող կատարել իր պարտականությունները (A. Edersheim, The Temple, 1874, էջ 75)։ Ահարոնի որդի Եղիազարի վերահսկողությանը կարևոր բաներ էին հանձնված (Թվ 4։16)։

Բացի այդ՝ քահանայապետը պատասխանատու էր ժողովրդին հոգևորապես կրթելու համար (Ղև 10։8-11; 2Օր 17։9-11)։

Քահանայապետը և կառավարիչները (Հեսուն, դատավորները, հետագայում՝ թագավորները) բարձրագույն դատական մարմինն էին (2Օր 17։9, 12; 2Տգ 19։10, 11)։ Երբ ավելի ուշ ժամանակներում հիմնադրվեց Սինեդրիոնը, դրա դատական նիստերը նախագահում էր քահանայապետը (որոշ ավանդույթների համաձայն՝ նա չէր գլխավորում նիստը յուրաքանչյուր գործի քննության ժամանակ, այլ միայն, երբ ցանկանում էր) (Մթ 26։57; Գրծ 5։21)։ Եղիազար քահանայապետը Հեսուի հետ տարածքները բաժանեց 12 ցեղերի միջև (Հս 14։1; 21։1-3)։

Քահանայապետի մահվան մասին հարկավոր էր ազդարարել ապաստանի բոլոր քաղաքներում։ Նրա մահից հետո բոլոր նրանք, ովքեր առանց դիտավորության մարդ էին սպանել և իրավունք չունեին դուրս գալու այդպիսի քաղաքների սահմաններից, ազատություն էին ստանում (Թվ 35։25-29)։

Քահանայապետների տոհմաբանությունը։ Ստորև բերված աղյուսակում կարելի է գտնել քահանայապետների տոհմաբանության մասին տեղեկություն, ինչպես նաև այդ ծառայությունը կատարած անձանց անունները։ Աստվածաշնչում հիշատակված է ընդամենը մի քանի քահանայապետի անուն, սակայն դրանում արձանագրված է Ահարոնի տոհմը։ Կասկած չկա, որ աղյուսակում նշված տոհմաբանության մեջ մարդկանցից շատերը ծառայել են որպես քահանայապետ, թեև Աստվածաշնչում գրված չէ նրանց ծառայության մասին և կոնկրետ չի ասվում, որ նրանք քահանայապետ են եղել։ Հստակ է, որ քահանայության գոյության երկար ժամանակահատվածում (մասնավորապես մ.թ.ա. 1512 թ.-ին քահանայության հաստատումից մինչև մ.թ.ա. 607 թ.-ին Երուսաղեմի կործանումը) միայն Աստվածաշնչում հիշատակված անհատները չեն, որ ծառայել են որպես քահանայապետ։ Բացի այդ՝ տոհմաբանության մեջ նշված չեն Ահարոնի սերունդներից ոմանց անունները, ուստի հնարավոր է, որ նրանցից ոմանք նույնպես քահանայապետ են ծառայել։ Հետևաբար այդ աղյուսակը ամբողջական և ճշգրիտ ցուցակ չէ, սակայն ընթերցողին ընդհանուր պատկերացում է տալիս քահանայապետների տոհմի մասին։

Մելքիսեդեկի քահանայությունը։ Աստվածաշնչում նշված առաջին քահանան Մելքիսեդեկն է, ով «Բարձրյալ Աստծու քահանան էր», ինչպես նաև Սաղեմի (Երուսաղեմի) թագավորը։ Աբրահամը հանդիպեց այդ թագավոր-քահանային, երբ վերադառնում էր Էլամի թագավոր Քոդողագոմորին ու նրա հետ դաշնակցող երեք թագավորներին հաղթելուց հետո։ Աբրահամը գիտակցում էր, որ Մելքիսեդեկը Աստծուց է իշխանություն ստացել, ուստի նրան տվեց ավարի տասներորդ մասը և ընդունեց նրա օրհնությունը։ Աստվածաշնչում գրված չէ Մելքիսեդեկի տոհմաբանության մասին, երբ է ծնվել ու մահացել։ Նրան ոչ ոք չի նախորդել կամ հաջորդել (Ծն 14։17-24; տես ՄԵԼՔԻՍԵԴԵԿ)։

Հիսուս Քրիստոսը՝ որպես Քահանայապետ։ Աստվածաշնչի «Եբրայեցիներ» գրքում ասվում է, որ հարություն առնելուց և երկինք համբարձվելուց հետո Հիսուս Քրիստոսը «դարձավ Մելքիսեդեկի նման քահանայապետ և քահանայապետ կլինի հավիտյան» (Եբ 6։20; 7։17, 21)։ Քրիստոսի քահանայության վեհությունն ու Ահարոնի սերնդի քահանայության նկատմամբ դրա գերազանցությունն ընդգծելու նպատակով Պողոս առաքյալը նշում է, որ Մելքիսեդեկը թագավոր ու քահանա էր դարձել Բարձրյալ Աստծու որոշմամբ, ոչ թե ժառանգաբար էր ստացել այդ նշանակումները։ Հիսուս Քրիստոսը, ով ոչ թե Ղևիի, այլ Հուդայի ցեղից էր ու Դավթի տոհմից, քահանայապետի իր նշանակումը ոչ թե Ահարոնից է ժառանգել, այլ Աստծուց է ստացել, ինչպես Մելքիսեդեկը (Եբ 5։10)։ Սաղմոս 110։4-ում գրված խոստման համաձայն՝ Քրիստոսը նշանակված է որպես երկնային Թագավոր և Քահանա։ Այնտեղ ասվում է. «Եհովան երդվել է և միտքը չի փոխի. «Մելքիսեդեկի նման քահանա ես և քահանա կլինես հավիտյան»»։ Բացի այդ՝ Քրիստոսը թագավորական իշխանություն ունի շնորհիվ այն բանի, որ Դավթի սերնդից է։ Նա այն թագավորության ժառանգն է, որի վերաբերյալ Աստված ուխտ կապեց Դավթի հետ (2Սմ 7։11-16)։ Հետևաբար Հիսուսը Մելքիսեդեկի պես և՛ թագավոր է, և՛ քահանա։

Քրիստոսի քահանայապետության գերազանցության ևս մեկ ապացույց կա։ Երբ Աբրահամը տասանորդ վճարեց Սաղեմի թագավոր ու քահանա Մելքիսեդեկին, կարելի է ասել՝ դա արեց նաև Ղևին՝ հրեա քահանաների նախահայրը, ով դեռ «[Աբրահամի] ներսում էր», այսինքն՝ հետագայում սերելու էր նրանից։ Բացի այդ՝ օրհնելով Աբրահամին՝ Մելքիսեդեկը ըստ էության օրհնեց Ղևիին, իսկ օրհնողը, ինչպես հայտնի է, «ավելի բարձր է, քան օրհնվողը» (Եբ 7։4-10)։ Առաքյալը նաև նշում է, որ «հայտնի չէ, թե ով է [Մելքիսեդեկի] հայրը, մայրը, գրված չէ նրա տոհմաբանության մասին, երբ է ծնվել ու մահացել»։ Այդպիսով նա ընդգծում է, որ Մելքիսեդեկը նախապատկերել է Հիսուս Քրիստոսի հավիտենական քահանայությունը՝ նրա, ով հարություն առնելով՝ «անկործանելի կյանք» է ստացել (Եբ 7։3, 15-17)։

Թեև Քրիստոսը քահանայությունը չի ժառանգել Ահարոնից, և ոչ ոք նրան չի նախորդել կամ հաջորդել, նրա առնչությամբ իրագործվում է այն ամենը, ինչ նախապատկերում էր Ահարոնի քահանայապետությունը։ Պողոս առաքյալը հստակ է դարձնում դա՝ ասելով, որ խորանը, որը պատրաստվեց անապատում, նախօրինակն էր «ճշմարիտ խորանի.... որը Եհովան էր կանգնեցրել, ոչ թե մարդը», և որ ղևտացի քահանաների «կատարած ծառայությունը ընդամենը նախապատկերն ու ստվերն էր երկնային բաների» (Եբ 8։1-6; 9։11)։ Նա ասում է, որ Հիսուս Քրիստոսը, ով ոչ թե կենդանիներ զոհաբերեց, այլ իր կատարյալ մարմինը, վերացրեց կենդանական զոհերի անհրաժեշտությունը և հետո «սուրբ վայրը [երկինք] մտավ ոչ թե այծերի ու մատղաշ ցլերի արյունով, այլ իր սեփական արյունով»։ «Նա արեց դա մեկ անգամ ու ընդմիշտ և այդպիսով հավիտենական փրկություն ապահովեց մեզ համար» (Եբ 4։14; 9։12; 10։5, 6, 9)։ Նա մտավ սուրբ վայր, որի նախապատկերը Սրբությունների Սրբությունն էր, ուր մտնում էր Ահարոնը, այսինքն՝ «հենց երկինք, որպեսզի մեզ համար ներկայանա Աստծու առաջ» (Եբ 9։24)։

Ի տարբերություն Ահարոնի տոհմից սերած քահանաների՝ Հիսուսը ստիպված չէր պարբերաբար զոհեր մատուցել. նա՝ որպես Քահանայապետ, միայն մեկ անգամ զոհ մատուցեց, որը վերացրեց մեղքը (Եբ 9։13, 14, 25, 26)։ Բացի այդ՝ Ահարոնի տոհմից ոչ մի քահանա (նրանց կատարած ծառայությունը երկնային բաների նախապատկերն ու ստվերն էր) չէր կարող այնքան երկար ապրել, որ լիարժեք փրկություն տար և կատարելության հասցներ բոլոր նրանց, ում ծառայում էր, իսկ Քրիստոսը կարող է «լիարժեք փրկություն տալ նրանց, ովքեր իր միջոցով մոտենում են Աստծուն»։ «Ու քանի որ նա միշտ ողջ է, կարող է բարեխոսել նրանց համար» (Եբ 7։23-25)։

Իսրայելում քահանայապետը ոչ միայն զոհեր էր մատուցում, այլև օրհնում էր ժողովրդին և պատասխանատու էր Աստծու արդար օրենքները նրանց սովորեցնելու համար։ Նույնը կարելի է ասել Հիսուս Քրիստոսի մասին։ Երկնքում ներկայանալով իր Հոր առաջ՝ նա «մեկ զոհ մատուցեց, որ մեկընդմիշտ վերացնի մեղքերը, և նստեց Աստծու աջ կողմը»։ Այդուհետ «նա սպասում է, մինչև որ իր թշնամիները իր ոտքերի տակ դրվեն որպես պատվանդան» (Եբ 10։12, 13; 8։1)։ Հետևաբար «երկրորդ անգամ նա մեղքը վերացնելու համար չի հայտնվի. նա կհայտնվի նրանց, ովքեր փրկության համար փափագով սպասում են իրեն» (Եբ 9։28)։

Հիսուս Քրիստոսի քահանայապետությունը գերազանց է մեկ այլ առումով ևս։ Նա դարձավ միս ու արյուն՝ նմանվելով իր «եղբայրներին» (Եբ 2։14-17), և ամբողջությամբ փորձվեց. նա ենթարկվեց ամեն տեսակ հակառակության, հալածանքի և ի վերջո մահացավ անարգական մահով։ Հիսուսի մասին գրված է. «Թեև Որդի էր, սակայն իր կրած չարչարանքներից հնազանդություն սովորեց և երբ կատարյալ դարձավ, պատասխանատու եղավ բոլոր իրեն հնազանդվողների հավիտենական փրկության համար» (Եբ 5։8, 9)։ Պողոսը բացատրում է, թե ինչ օգուտներ կարող ենք ստանալ այն բանից, որ Հիսուսն այդպես փորձվեց. «Քանի որ նա ինքն էլ է փորձվել՝ չարչարանքներ կրելով, կարող է օգնել փորձության մեջ լինողներին» (Եբ 2։18)։ Նրանք, ովքեր օգնության կարիք ունեն, կարող են վստահ լինել, որ Հիսուսը գթասիրտ ու կարեկից կլինի իրենց հանդեպ։ Պողոսը գրում է. «Մեր քահանայապետը այնպիսին չէ, որ չկարողանա ցավակից լինել մեր թուլություններին, այլ մեզ նման փորձվել է բոլոր առումներով, բայց մնացել է մեղքից զերծ» (Եբ 4։15, 16)։

Քրիստոսին օգնող քահանաները։ Հիսուս Քրիստոսը միակ քահանան է, ով «Մելքիսեդեկի նման» է (Եբ 7։17)։ Սակայն Եհովան հոգ է տարել, որ նա Ահարոնի՝ Իսրայելի քահանայապետի պես ունենա իրեն օգնող քահանաներ։ Նրանց խոստացվել է, որ երկնքում Հիսուսի ժառանգակիցները կլինեն և կթագավորեն նրա հետ (Հռ 8։17)։ Նրանք կոչվում են «թագավորական քահանայություն» (1Պտ 2։9)։ Աստվածաշնչի «Հայտնություն» գրքում նկարագրված տեսիլքում ցույց է տրվում, որ նրանք մի նոր երգ են երգում, որում ասում են, որ Քրիստոսն իր արյունով գնեց իրենց և «մեր Աստծու համար իրենց թագավորներ ու քահանաներ դարձրեց, և [որ] իրենք՝ որպես թագավորներ, ղեկավարելու են երկիրը» (Հտն 5։9, 10)։ Ավելի ուշ տեսիլքում հայտնի է դառնում նրանց թիվը՝ 144 000։ Նաև ասվում է, որ նրանք «երկրից են գնվել», հետևում են Գառանը ու «գնվել են մարդկանց միջից որպես Աստծուն և Գառանը մատուցվող առաջին պտուղներ» (Հտն 14։1-4; հմմտ. Հկ 1։18)։ «Հայտնություն» գրքի այդ գլխում (14) նախազգուշացում է տրվում գազանի նշանի վերաբերյալ և ասվում է, որ սրբերը, ովքեր չեն ցանկանում ընդունել այդ նշանը, «պետք է դիմացկունություն դրսևորեն» (Հտն 14։9-12)։ 144 000 գնվածները նրանք են, ովքեր հավատարմորեն դիմանում են, կենդանանում են և սկսում են թագավորել Քրիստոսի հետ։ Նրանք «Աստծու և Քրիստոսի քահանաները կլինեն ու նրա հետ կթագավորեն 1 000 տարի» (Հտն 20։4, 6)։ Նրանք այդպիսի փառահեղ դիրք են ձեռք բերում շնորհիվ այն բանի, որ Հիսուսը ծառայում է որպես Քահանայապետ։

Ովքեր են օգուտ քաղելու երկնային քահանայության ծառայությունից։ «Հայտնություն» գրքում արձանագրված Նոր Երուսաղեմի մասին տեսիլքում ցույց է տրվում, թե ովքեր են օգուտ քաղելու մեծն Քահանայապետի և նրան օգնող երկնային քահանաների ծառայությունից։ Ահարոնը և նրա տոհմը Ղևիի քահանայական ցեղի հետ Պաղեստինում ծառայություն էին կատարում միայն մեկ ազգի համար, որը կազմված էր 12 ցեղից։ Իսկ ինչ վերաբերում է Նոր Երուսաղեմին, «ազգերը կքայլեն այդ [քաղաքի] լույսի ներքո» (Հտն 21։2, 22-24)։

Տես նաև ՔԱՀԱՆԱ։