Ուրախություն գտեք Եհովայի արդարության մեջ

«Արդարութեան եւ ողորմածութեան հետեւողը կ’գտնէ կեանք, արդարութիւն եւ պատիւ» (ԱՌԱԿԱՑ 21։21)։

1. Մարդկային ճանապարհներն ի՞նչ աղետալի հետևանքների են հանգեցնում։

«ԿԱՅ ճանապարհ, որ ուղիղ է մարդիս առաջին, բայց նորա վախճանը մահուան ճանապարհներ են» (Առակաց 16։25)։ Որքա՜ն ճշգրիտ է աստվածաշնչյան այս միտքն այսօրվա մարդկանց ‘ճանապարհների’ առնչությամբ։ Ընդհանուր առմամբ՝ մարդիկ անում են միայն այն, ինչ որ իրենց տեսակետից է ճիշտ, ու չեն էլ մտածում, որ հարկավոր է հաշվի նստել ուրիշների գոնե ամենահիմնական կարիքների հետ (Առակաց 21։2)։ Նրանք ասում են, թե հարգում են օրենքները, բայց միևնույն ժամանակ փնտրում են ուղիներ, թե ինչպես շրջանցեն դրանք։ Այս ամենը հասարակության մեջ պառակտումներ և խառնաշփոթություն է մտցնում (Բ Տիմոթէոս 3։1–5)։

2. Ի՞նչ է հարկավոր, որպեսզի մարդիկ խաղաղ ու ապահով կյանքով ապրեն։

² Որպեսզի բոլոր մարդիկ կարողանան ապրել խաղաղ ու ապահով պայմաններում, անչափ կարևոր է ունենալ արդար օրենքներ. այնպիսիք, որոնց բոլորը պատրաստակամորեն կենթարկվեին։ Ակնհայտ է, որ մարդու ստեղծած ոչ մի օրենք կամ չափանիշ, անկախ այն բանից, թե որքան խելացի ու ազնիվ է եղել ստեղծողը, չի կարող բավարարել արդար օրենք ունենալու կարիքը (Երեմիա 10։23; Հռովմայեցիս 3։10, 23)։ Սակայն եթե գոյություն ունի այդպիսի չափանիշ, ապա ինչպե՞ս կարելի է դա գտնել, ու ո՞րն է դրա էությունը։ Բայց այստեղ կարևորը հետևյալն է. դուր կգա՞ր մեզ այդ չափանիշը և կենթարկվեի՞նք դրան։

Արդար չափանիշ ենք փնտրում

3. Ո՞վ է այն միակ անձնավորությունը, որն ընդունակ է սահմանելու բոլորին ընդունելի ու օգտակար չափանիշ և ինչո՞ւ։

³ Բոլորին ընդունելի ու օգտակար չափանիշ գտնելու համար մենք պետք է դիմենք այնպիսի անձնավորության, որը սահմանափակված չէ ռասայական, մշակութային ու քաղաքական շրջանակներով և զերծ է մարդկային անհեռատեսությունից ու թուլություններից։ Անկասկած, ամենակարող Արարիչը՝ Եհովա Աստվածն է այն միակ անձնավորությունը, որն ընդունակ է սահմանելու նման չափանիշ։ Նա ասում է. «Ինչպէս որ բարձր է երկինքը երկրից, նոյնպէս էլ բարձր են իմ ճանապարհները ձեր ճանապարհներիցը եւ իմ խորհուրդները ձեր խորհուրդներիցը» (Եսայիա 55։9)։ Աստվածաշունչն ասում է, որ Եհովան «հաւատարիմ է եւ անիրաւութիւն չ’ունի. արդար եւ ուղիղ է նա» (Բ Օրինաց 32։4)։ Աստվածաշունչը կարդալիս ամենուրեք նկատում ենք «Եհովան արդար է» և «Տէրն արդար է» արտահայտությունները (Ելից 9։27; Բ Մնացորդաց 12։6; Սաղմոս 11։7; 129։4; Երեմիայի Ողբերը 1։18)։ Այո՛, մենք կարող ենք Եհովայից ակնկալել, որ սահմանի այդ անզուգական չափանիշը, քանզի նա հավատարիմ է ու արդար։

4. Ի՞նչ է նշանակում «արդար» բառը Աստվածաշնչում։

⁴ Իհարկե, «արդար» բառն այսօր այնքան էլ ժողովրդականություն չի վայելում։ Ըստ էության, մարդկանց մեծ մասը բացասականորեն, նույնիսկ՝ քամահրանքով է արտահայտվում այս հատկության մասին՝ համարելով այն կեղծ բարեպաշտության դրսևորում։ Սակայն Աստվածաշնչում «արդար» բառը նշանակում է՝ ազնիվ, բարոյապաշտ, առաքինի. հանցանք ու մեղք չգործող. Աստծո օրենքներով շարժվող. բարոյականության ընդունված չափանիշներին համապատասխանող. ճիշտ վարվող։ Մի՞թե այս գեղեցիկ բնութագրությանը համապատասխանող օրենքը կամ չափանիշը մեզ դուր չէր գա։

5. Նկարագրեցեք, թե ըստ Աստվածաշնչի՝ ինչ է «արդարություն» հատկությունը։

⁵ «Արդարություն» հատկության վերաբերյալ «Հրեական հանրագիտարանում» ասվում է. «Արդարությունը վերացական հասկացություն չէ. արդարությունը բոլոր տեսակի հարաբերություններում ճիշտ և արդար վարվելն է» («Encyclopaedia Judaica»)։ Օրինակ՝ Աստծո արդարությունը լոկ նրա անհատական հատկությունը չէ, ինչպես նրա սրբությունն ու անաղարտությունը։ Դա Նրա էության դրսևորումն է ճիշտ ու արդար ձևերով։ Քանի որ Եհովան սուրբ և անաղարտ է, ապա կարելի է ասել, որ ամեն ինչ, որ նա անում է, և ամեն բան, որ իրենից է բխում, արդար է։ Ինչպես Աստվածաշունչն է ասում, «Տէրն արդար է իր բոլոր ճանապարհներումը. և ողորմած՝ իր բոլոր գործերումը» (Սաղմոս 145։17)։

6. Ի՞նչ ասաց Պողոսն իր օրերում ապրող որոշ անհավատ հրեաների մասին և ինչո՞ւ։

⁶ Պողոս առաքյալն ընդգծեց այս հանգամանքը հռոմեացիներին ուղղված նամակում։ Որոշ հրեաների մասին, որ հավատ չունեին, նա գրեց. «Նրանք չգիտակցելով Աստծու արդարութիւնը եւ իրենց արդարութիւնը հաստատել ուզելով՝ Աստծու արդարութեանը չհնազանդուեցին» (Հռովմայեցիս 10։3)։ Ինչո՞ւ է Պողոսն ասում, որ այդ մարդիկ ‘չէին գիտակցում Աստծո արդարությունը’։ Գուցե նրանք չգիտեի՞ն Օրենքը՝ Աստծո արդար չափանիշների ամբողջությունը։ Անշուշտ, գիտեին։ Բայց նրանց մեծ մասն արդարությունը համարում էր ընդամենը առաքինություն, որը կարելի էր ձեռք բերել՝ մանրազնին ու փութաջան կերպով կրոնական կանոններին հետևելով. դա նրանց համար մի այնպիսի բան չէր, որն իրենց մղեր այդ հատկությամբ առաջնորդվելու ուրիշների հետ ունեցած հարաբերություններում։ Հիսուսի օրերի կրոնական առաջնորդների նման՝ նրանք չէին հասկանում արդարության և արդարադատության բուն էությունը (Մատթէոս 23։23–28)։

7. Ինչպե՞ս է Եհովայի արդարությունն արտահայտվում։

⁷ Ի տարբերություն այս մարդկանց արդարության՝ Եհովայի արդարությունն արտահայտվում է իր բոլոր գործերում, և դա հստակորեն կարելի է տեսնել։ Նա արդարության Աստված է ու այդ պատճառով չի կարող հաշվի չառնել անզեղջ մեղավորների գործած մեղքերը։ Սակայն դա չի նշանակում, թե Եհովան սառը ու խստապահանջ Աստված է, որից հարկավոր է վախենալ և հեռու մնալ։ Ընդհակառակը, նրա արդար գործողությունները հնարավորություն են տվել մարդկությանը մոտենալու իրեն ու փրկվելու մեղքի ծանր հետևանքներից։ Ուստի միանգամայն տեղին կերպով Եհովան կոչվում է «ճշմարիտ [«արդար», ԷԹ] եւ փրկող Աստուած» (Եսայիա 45։21)։

Արդարություն և փրկություն

8, 9. Ինչպե՞ս էր Օրենքն արտացոլում Աստծո արդարությունը։

⁸ Որպեսզի հասկանանք, թե ինչպես են իրար հետ կապված Աստծո արդարությունը և այն քայլը, որ նա սիրով կատարեց մարդկությանը փրկելու համար, դիտարկենք այն Օրենքը, որը նա Մովսեսի միջոցով տվեց իսրայել ազգին։ Կասկած չկա, որ Օրենքը արդար էր։ Իր վերջին խոսքերում Մովսեսը հիշեցրեց իսրայելացիներին. «Ո՞րն է այն մեծ ազգը, որ արդար կանոններ ու դատաստաններ ունենայ իմ այսօր ձեր առաջին դրած այս բոլոր օրէնքի նման» (Բ Օրինաց 4։8)։ Դարեր անց Իսրայելի Դավիթ թագավորն ասաց. «Տիրոջ դատաստանները ճշմարիտ են, բոլորովին արդար» (Սաղմոս 19։9)։

⁹ Օրենքի միջոցով Եհովան հստակորեն ցույց տվեց, թե որոնք են բարու և չարի վերաբերյալ իր չափանիշները։ Օրենքում մանրակրկիտ առաջնորդություն էր տրվում իսրայելացիների ոչ միայն կրոնական կյանքի, այլ նաև գործարար հարաբերությունների, ամուսնության, սննդի, հիգիենայի և, իհարկե, դատական որոշումների մասին։ Օրենքը նախատեսում էր նաև խիստ պատիժներ օրինախախտների համար, առանձին դեպքերում՝ մահապատիժներ։a Մեր օրերում շատերն են պնդում, թե Աստծո՝ Մովսիսական օրենքում գրված արդար պահանջները ծանր բեռ էին մարդկանց համար ու զրկում էին նրանց ազատությունից և ուրախությունից։ Արդյոք այդպե՞ս է։

10. Ի՞նչ էին զգում Եհովային սիրող մարդիկ նրա օրենքների առնչությամբ։

¹⁰ Այն մարդիկ, որ սիրում էին Եհովային, մեծ ուրախություն էին գտնում նրա արդար օրենքներում ու վճիռներում։ Օրինակ՝ Դավիթ թագավորը, ինչպես տեսանք, Եհովայի դատական որոշումները ոչ միայն համարեց ճշմարիտ ու արդար, այլ նաև սրտանց սիրեց ու բարձր գնահատեց դրանք։ Այդ օրենքների ու որոշումների վերաբերյալ նա գրեց. «Նորանք աւելի ցանկալի են քան թէ ոսկի եւ քան թէ շատ մաքրուած ոսկի. էլ աւելի քաղցր են քան թէ մեղր եւ մեղրահաց։ Քո ծառան էլ նորանցով լուսաւորվում է. նորանց պահպանութիւնումը շատ հատուցում կայ» (Սաղմոս 19։7, 10, 11)։

11. Ինչպե՞ս «Օրէնքը դաստիարակ եղաւ՝ մեզ Քրիստոս Յիսուսին բերելու»։

¹¹ Դարեր անց Պողոսը ցույց տվեց, որ Օրենքը նույնիսկ էլ ավելի մեծ արժեք ուներ։ Գաղատացիներին ուղղված նամակում նա գրեց. «Օրէնքը դաստիարակ եղաւ՝ մեզ Քրիստոս Յիսուսին բերելու, որպէսզի հաւատով արդարանանք» (Գաղատացիս 3։24)։ Պողոսի օրերում դաստիարակը մեծ ընտանիքում ծառա կամ ստրուկ էր։ Նրա պարտականությունն էր պաշտպանել երեխաներին և նրանց ուղեկցել դպրոց։ Նմանապես, Օրենքը պաշտպանում էր իսրայելացիներին հարևան ազգերի կրոնական ու բարոյական առումով անմաքուր սովորություններից (Բ Օրինաց 18։9–13; Գաղատացիս 3։23)։ Օրենքը իսրայելացիներին մղում էր նաև գիտակցել, որ իրենք մեղավոր վիճակում են և մեղքերի թողության ու փրկության կարիք ունեն (Գաղատացիս 3։19)։ Օրենքով նախատեսված զոհաբերությունները մատնացույց էին անում այն բանին, որ քավիչ զոհաբերություն էր հարկավոր. բացի այդ, դրանք մարգարեական նշան էին, որով մարդիկ կկարողանային իսկական Մեսիային ճանաչել (Եբրայեցիս 10։1, 11, 12)։ Այսպիսով՝ Եհովան իր արդարությունը ցույց տվեց Օրենքի միջոցով, ընդ որում՝ հաշվի առնելով մարդկանց բարօրությունն ու հավիտենական փրկությունը։

Աստված նրանց արդար համարեց

12. Ի՞նչ կարող էին ձեռք բերել իսրայելացիները՝ ուշադիր կերպով կատարելով Օրենքը։

¹² Քանի որ Եհովայի տված Օրենքն արդար էր բոլոր տեսակետներից, իսրայելացիները, հնազանդվելով դրան, կարող էին արդար համարվել Աստծո կողմից։ Ավետյաց երկրի շեմին Մովսեսը նրանց հիշեցրեց. «Մեզ համար արդարութիւն լինի, եթէ մեր Եհովայ Աստուծոյ առաջին այս բոլոր պատուիրանքները կատարելու զգուշանանք ինչպէս որ մեզ պատուիրեց» (Բ Օրինաց 6։25)։ Իր հերթին Եհովան նրանց խոստացավ. «Պահեցէք իմ կանոններն եւ իմ դատաստանները. ո՛ր մարդը որ նորանց կատարէ, նորանցով կ’ապրէ. ես եմ Եհովան» (Ղեւտացոց 18։5; Հռովմայեցիս 10։5)։

13. Անարդարությո՞ւն էր Եհովայի կողմից իր ժողովրդից պահանջելը, որ կատարեին արդար Օրենքը։ Բացատրեցեք։

¹³ Ցավոք, որպես ազգ՝ իսրայելացիները «Եհովայ Աստուծոյ առաջին այս բոլոր պատուիրանքները» չկատարեցին ու, այդպիսով, չստացան խոստացված օրհնությունները։ Նրանք չկարողացան պահել Աստծո բոլոր պատվիրանները, քանի որ նրա Օրենքը կատարյալ էր, իսկ իրենք՝ ոչ։ Նշանակո՞ւմ է սա, որ Աստված անարդար է։ Ո՛չ, իհարկե։ Պողոսը գրեց. «Արդ, ի՞նչ ասենք. միթէ կա՞յ անարդարութիւն Աստծուց։ Քա՛ւ լիցի» (Հռովմայեցիս 9։14)։ Իրողությունն այն է, որ Աստված արդար համարեց անհատների, որոնք անկատար ու մեղավոր մարդիկ էին, ընդ որում՝ նրանցից ոմանք ապրել էին Մովսիսական օրենքը տրվելուց առաջ, իսկ մյուսները՝ հետո։ Նրանցից էին Նոյը, Աբրահամը, Հոբը, Ռախաբը և Դանիելը (Ծննդոց 7։1; 15։6; Յոբ 1։1; Եզեկիէլ 14։14; Յակոբոս 2։25)։ Այստեղ հարցը հետևյալն է. ինչի՞ հիման վրա այդ անձինք արդար համարվեցին Աստծո կողմից։

14. Երբ Աստվածաշնչում ասվում է, որ մարդն «արդար» է, ի՞նչ է դա նշանակում։

¹⁴ Երբ Աստվածաշնչում ասվում է, որ մարդն «արդար» է, ապա դա չի նշանակում, թե նա անմեղ է կամ կատարյալ. դա նշանակում է, որ տվյալ մարդը կատարում է Աստծո ու մարդկանց նկատմամբ ունեցած իր պարտականությունները։ Օրինակ՝ «Նոյը մի արդար եւ կատարեալ մարդ էր իր դարումը», քանի որ «արաւ բոլորը ինչպէս Աստուած պատուիրել էր [իրեն], այնպէս արաւ» (Ծննդոց 6։9, 22; Մաղաքիա 3։18)։ Զաքարիան ու Եղիսաբեթը՝ Հովհաննես Մկրտչի ծնողները, «Աստծու առաջ արդար էին ու անարատ կերպով ընթանում էին Տիրոջ բոլոր պատուիրանների եւ օրէնքների ճանապարհով» (Ղուկաս 1։6)։ Իտալական բանակի սպա, ոչ իսրայելացի Կոռնելիոսը համարվեց «արդար եւ աստուածավախ մարդ» (Գործք 10։22)։

15. Ինչի՞ հետ է արդարությունը սերտորեն կապված։

¹⁵ Բացի Աստծո պահանջները կատարելուց, մարդու արդարությունը սերտորեն կապված է նաև անհատի փոխաբերական սրտի պարունակության հետ, այսինքն՝ Եհովայի ու նրա խոստումների հանդեպ ունեցած հավատի, գնահատանքի ու սիրո հետ։ Գրություններն ասում են, որ Աբրահամը «հաւատաց Եհովային, եւ նա նորա համար արդարութիւն համարեց այս» (Ծննդոց 15։6)։ Աբրահամը հավատում էր ոչ միայն Աստծո գոյությանը, այլ նաև նրա՝ «սերունդ» տալու խոստումին (Ծննդոց 3։15; 12։2; 15։5; 22։18)։ Նման հավատի ու դրան ուղեկցող գործերի առկայության պայմաններում Եհովան կարող էր հարաբերություններ հաստատել Աբրահամի ու մյուս հավատարիմների հետ և օրհնել նրանց՝ չնայած վերջիններիս անկատարությանը (Սաղմոս 36։10; Հռովմայեցիս 4։20–22)։

16. Հիսուսի քավիչ զոհաբերությանը հավատ ընծայելը ի՞նչ արդյունքի է բերում։

¹⁶ Մարդու արդարությունը կախված է նաև Հիսուս Քրիստոսի քավիչ զոհաբերությանը հավատ ընծայելուց։ Պողոսը առաջին դարի քրիստոնյաների մասին գրեց. «Աստված արդարացնում է նրանց ձրիաբար իր պարգևած շնորհով, Քրիստոս Հիսուսի փրկագործության միջոցով» (Հռովմայեցիս 3։24, ԱՆԹ)։ Պողոսն այստեղ խոսում է նրանց մասին, ովքեր ընտրվել էին՝ լինելու Քրիստոսի ժառանգակիցներ երկնային Թագավորությունում։ Բայց Հիսուսի քավիչ զոհաբերությունը հնարավորություն բացեց, որ նաև միլիոնավոր այլ մարդիկ արդար համարվեն Աստծո կողմից։ Հովհաննես առաքյալին տեսիլքում երևաց «մի մեծ բազմութիւն,– որին թիւ չկար.... որոնք կանգնած էին աթոռի առաջ եւ Գառան առաջ՝ իրենց վրայ սպիտակ զգեստներ գցած»։ Սպիտակ զգեստները խորհրդանշում են, որ նրանք անարատ ու արդար են համարվում Աստծո կողմից, որովհետև նրանք «իրենց զգեստները լուացին ու սպիտակեցրին Գառան արիւնով» (Յայտնութիւն 7։9, 14)։

Ուրախություն գտեք Եհովայի արդարության մեջ

17. Արդարության հետամուտ լինելու համար ի՞նչ քայլեր է հարկավոր անել։

¹⁷ Թեև Եհովան սիրով տվեց իր Որդուն՝ Հիսուս Քրիստոսին, որպեսզի մարդիկ հնարավորություն ունենան իր կողմից արդար համարվելու, այնուամենայնիվ դա չի կատարվում ինքնաբերաբար։ Անհատը պետք է հավատ ընծայի քավիչ զոհաբերությանը, իր կյանքը ներդաշնակեցնի Աստծո կամքին, նվիրվի նրան ու դա խորհրդանշի ջրում մկրտվելով։ Այնուհետև նա պետք է հետամուտ լինի արդարության, ինչպես նաև ուրիշ հոգևոր հատկությունների։ Տիմոթեոսին, որը մկրտված քրիստոնյա էր ու երկնային հույս ուներ, Պողոսը հորդորեց. «Գնա՛ արդարութեան, աստուածապաշտութեան, հաւատի, սիրոյ, համբերութեան եւ հեզութեան ետեւից» (Ա Տիմոթէոս 6։11; Բ Տիմոթէոս 2։22)։ Մշտապես ջանքեր գործադրելու կարևորությունը շեշտել է նաև Հիսուսը։ Նա ասաց. «Նախ խնդրեցէ՛ք [այսինքն՝ փնտրեցեք] Աստծու արքայութիւնը եւ նրա արդարութիւնը»։ Մենք գուցե ջանք չենք խնայում Աստծո Թագավորության օրհնությունները փնտրելու համար, բայց արդյո՞ք նույն կերպ ենք վարվում, որպեսզի Եհովայի արդար ուղիներով գնանք (Մատթէոս 6։33)։

18. ա) Ինչո՞ւ հեշտ չէ արդարության հետամտել։ բ) Ի՞նչ կարող ենք սովորել Ղովտի օրինակից։

¹⁸ Իհարկե, հեշտ չէ արդարության հետամտել։ Մենք բոլորս էլ անկատար ենք ու բնականից հակված ենք անարդարության (Եսայիա 64։6)։ Ավելին՝ մեզ շրջապատում են մարդիկ, որոնց ամենևին էլ չեն հետաքրքրում Եհովայի արդար ճանապարհները։ Մեր հանգամանքները խիստ նման են Ղովտի հանգամանքներին, որն ապրում էր տխրահռչակ Սոդոմում՝ ամբարիշտների քաղաքում։ Պետրոս առաքյալը բացատրեց, թե ինչու Եհովան ազատեց Ղովտին վերահաս կործանումից։ Նա ասաց. «Այդ արդար մարդը, նրանց անօրեն կենցաղին ականատես և ականջալուր լինելով, իր արդար հոգու մեջ տանջվում էր ամեն օր» (Բ Պետրոս 2։7, 8, ԱՆԹ)։ Ուստի լավ կլիներ, որ մեզնից յուրաքանչյուրն ինքն իրեն հարց տար. «Սրտիս խորքում լռելյայն հավանությո՞ւն եմ տալիս այն անբարո սովորություններին, որ գոյություն ունեն շրջապատում։ Ժողովրդականություն վայելող, բայցև բռնությամբ լեցուն ժամանցի ու սպորտի ձևերը համարո՞ւմ եմ արդյոք պարզապես անճաշակ։ Թե՞ այդ անարդար գործերի պատճառով տանջվում եմ Ղովտի պես»։

19. Ի՞նչ օրհնություններ կարող ենք վայելել, եթե ուրախություն գտնենք Եհովայի արդարության մեջ։

¹⁹ Այս վտանգավոր ու անորոշությամբ լի օրերում Եհովայի արդարության մեջ ուրախություն գտնելը ապահովության ու պաշտպանության աղբյուր է։ Դավիթ թագավորը, պատասխանելով «Տէր, ո՞վ կ’կենայ քո խորանումը, եւ ո՞վ կ’բնակուի քո սուրբ սարում» հարցին, ասաց. «Ուղիղ գնացողը եւ արդարութիւն գործողը» (Սաղմոս 15։1, 2)։ Հետամուտ լինելով Աստծո արդարությանը ու դրանից հաճույք ստանալով՝ մենք կարող ենք լավ փոխհարաբերություններ պահպանել նրա հետ ու շարունակել վայելել նրա բարեհաճությունն ու օրհնությունները։ Այո՛, այսպիսի կյանքը բերում է գոհունակություն, արժանապատվության զգացում և հոգեկան անդորր։ Եհովան ասում է. «Արդարութեան եւ ողորմածութեան հետեւողը կ’գտնէ կեանք, արդարութիւն եւ պատիւ» (Առակաց 21։21)։ Ջանք չխնայելով անելու այն, ինչ ճիշտ է և արդար՝ մենք նաև մարդկանց հետ լավ փոխհարաբերությունների մեջ կլինենք ու ավելի լավ կյանքով կապրենք և՛ բարոյական, և՛ հոգևոր առումով։ Սաղմոսերգուն գոչեց. «Երանի իրաւունք պահողներին եւ ամեն ժամանակ արդարութիւն անողներին» (Սաղմոս 106։3)։

[ծանոթագրություն]

Կարո՞ղ եք բացատրել

• Ի՞նչ է արդարությունը։

• Ինչպե՞ս է փրկությունը կապված Աստծո արդարության հետ։

• Ինչի՞ հիման վրա են մարդիկ արդար համարվում Աստծո կողմից։

• Ինչպե՞ս կարող ենք ուրախություն գտնել Եհովայի արդարության մեջ։

[նկարներ 15–րդ էջի վրա]

Դավիթ թագավորը սրտանց սիրում էր Եհովայի օրենքները

[նկարներ 16–րդ էջի վրա]

Նոյը, Աբրահամը, Զաքարիան, Եղիսաբեթը և Կոռնելիոսը Աստծո կողմից արդար համարվեցին։ Գիտե՞ք, թե ինչու