Մեղմությունը շատ կարևոր քրիստոնեական հատկություն է
«Հագէք.... հեզութիւն [«մեղմություն», ՆԱ]» (Կողոսացիս 3։12)։
1. Ի՞նչն է մեղմությունը դարձնում ուշագրավ հատկություն։
ՀԱՃԵԼԻ է, երբ եղանակը մեղմ է լինում։ Նույն ձևով մեզ համար հաճելի է գտնվել այն անհատի կողքին, ով մեղմ է։ Մյուս կողմից՝ ինչպես Սողոմոն իմաստուն թագավորն է նկատել, «կակուղ [«մեղմ», ԷԹ] լեզուն ոսկոր կը կոտրէ» (Առակաց 25։15)։ Իրոք, մեղմությունը շատ հետաքրքիր հատկություն է, որն իր մեջ զուգակցում է հաճելիությունն ու զորությունը։
2, 3. Ի՞նչ առնչություն կա մեղմության և սուրբ ոգու միջև, և ի՞նչ ենք քննարկելու այս հոդվածում։
2 Պողոս առաքյալը Գաղատացիս 5։22, 23 համարներում ‘հոգու պտղի’ թվարկման մեջ ընդգրկել է այդ հատկությունը։ Հունարեն բառը, որ հայերեն «Արարատ» թարգմանության մեջ՝ 23–րդ համարում տրված է «հեզություն» բառով, ունի նաև «մեղմ», «հանդարտ» իմաստները։ Փաստն այն է, որ լեզուների մեծամասնության համար դժվար է այդ հունարեն բառի ճշգրիտ համարժեքը փոխանցել, քանի որ բնօրինակի բառը նկարագրում է ոչ թե արտաքին հանդարտություն կամ հեզություն, այլ ներքին մեղմություն և նրբազգացություն. ոչ թե անհատի վարվելու ձևը, այլ նրա մտքի ու սրտի վիճակը։
3 Որպեսզի ավելի խորը հասկանանք, թե ինչ իմաստ ու արժեք ունի մեղմությունը, եկեք քննենք չորս աստվածաշնչային օրինակ (Հռովմայեցիս 15։4)։ Քննելով՝ մենք կիմանանք ոչ միայն այն, թե ինչ է իրենից ներկայացնում այդ հատկությունը, այլ նաև, թե ինչպես կարելի է այն ձեռք բերել ու դրսևորել մեր բոլոր գործերում։
«Աստուծոյ առաջին շատ թանգագին է»
4. Ինչպե՞ս ենք իմանում, որ Եհովան բարձր է գնահատում մեղմությունը։
4 Քանի որ մեղմությունը Աստծո սուրբ ոգու պտղի մասերից է, տրամաբանական է ենթադրել, որ այն սերտ առնչություն ունի Աստծո չքնաղ անձնավորության հետ։ Պետրոս առաքյալը գրեց, որ ‘հեզ ու հանդարտ հոգին’ «Աստուծոյ առաջին շատ թանգագին է» (Ա Պետրոս 3։4)։ Իսկապես, մեղմությունը աստվածային հատկություն է. Եհովան շատ բարձր է գնահատում դա։ Հետևաբար միայն հենց այս փաստը բավական ծանրակշիռ հիմք է, որ Աստծո բոլոր ծառաները իրենց մեջ մշակեն այդ հատկությունը։ Իսկ ինչպե՞ս է ամենակարող Աստվածը՝ տիեզերքի ամենահեղինակավոր անձնավորությունը, մեղմություն ցուցաբերում։
5. Շնորհիվ Եհովայի մեղմության՝ ի՞նչ հեռանկար է մեր առջև բացվում։
5 Մարդկային առաջին զույգը՝ Ադամն ու Եվան, իրենց սեփական կամքով չհնազանդվեցին Աստծո հստակ պատվերին՝ բարու և չարի գիտության ծառից չուտելու վերաբերյալ (Ծննդոց 2։16, 17)։ Այս գիտակցական քայլը իրենց ու իրենց ապագա սերունդներին բերեց մեղք, մահ և օտարացում Աստծուց (Հռովմայեցիս 5։12)։ Եհովան բոլոր հիմքերն ուներ նրանց արժանացնելու այդ վիճակին, բայց մյուս կողմից նա չհամարեց, որ մարդկային ողջ ընտանիքը անուղղելի է և հնարավոր չէ նրան փրկել (Սաղմոս 130։3)։ Մղված գթասրտությունից ու խստապահանջ չլինելու ցանկությունից, իսկ դրանք մեղմության դրսևորումներ են, նա միջոց ապահովեց մեղավոր մարդկության համար՝ մոտենալու իրեն ու արժանանալու իր բարեհաճությանը։ Աստված իր Որդուն՝ Հիսուս Քրիստոսին որպես փրկանք տվեց ու հնարավոր դարձրեց, որ մենք առանց վախենալու մոտենանք իր բարձր գահին (Հռովմայեցիս 6։23; Եբրայեցիս 4։14–16; Ա Յովհաննէս 4։9, 10, 18)։
6. Ինչպե՞ս Աստված մեղմություն դրսևորեց Կայենի հետ խոսելիս։
6 Աստծո մեղմությունը դրսևորվեց Հիսուսի երկիր գալուց դեռ շատ առաջ, երբ Աբելն ու Կայենը՝ Ադամի որդիները, զոհեր բերեցին Եհովային։ Աստված, տեսնելով նրանց սրտի վիճակը, մերժեց Կայենի զոհը, բայց Աբելին ու նրա «ընծային մտիկ արաւ»։ Կայենին դուր չեկավ, որ Աստված բարեհաճորեն նայեց հավատարիմ Աբելին ու նրա բերած զոհին։ «Կայէնը շատ բարկացաւ, եւ երեսը կախեց»,— ասում է Աստվածաշունչը։ Ինչպե՞ս արձագանքեց Եհովան։ Վիրավորվե՞ց։ Ոչ։ Նա մեղմորեն հարցրեց Կայենին, թե ինչու է այդպես բարկացել։ Եհովան նույնիսկ բացատրեց նրան, թե Կայենը ինչ կարող է անել, որպեսզի իր երեսը «բարձրանայ» (Ծննդոց 4։3–7)։ Իրոք որ Եհովան մեղմության մարմնացում է (Ելից 34։6)։
Մեղմությունը գրավիչ է, թարմացնող
7, 8. ա) Ինչպե՞ս կարող ենք իմանալ, թե ինչ է Եհովայի մեղմությունը։ բ) Մատթէոս 11։27–29 խոսքերը ի՞նչ են բացահայտում Եհովայի և Հիսուսի մասին։
7 Եհովայի անզուգական հատկությունները ըմբռնելու լավագույն միջոցներից մեկը Հիսուս Քրիստոսի կյանքն ու ծառայությունը ուսումնասիրելն է (Յովհաննէս 1։18; 14։6–9)։ Հիսուսն իր ծառայության երկրորդ տարում, քարոզչական շրջագայությամբ գտնվելով Գալիլեայում, շատ զորավոր գործեր արեց Քորազինում, Բեթսայիդայում, Կափառնայումում և մերձակա տարածքներում։ Սակայն ժողովրդի մեծ մասը հավատ չընծայեց նրան, քանի որ հպարտ էր ու անտարբեր։ Ինչպե՞ս արձագանքեց Հիսուսը։ Նա վճռականորեն ասաց, թե ինչ է նրանց սպասում անհավատության պատճառով, բայց մյուս կողմից էլ ցավ էր զգում, որ ամհաարեցները՝ խեղճ, հասարակ մարդիկ, գտնվում են շատ վատ հոգևոր վիճակում (Մատթէոս 9։35, 36; 11։20–24)։
8 Հիսուսի հետագա գործողությունները ցույց տվեցին, որ նա լիովին ճանաչում է Հորը և ընդօրինակում է նրան։ Հասարակ ժողովրդին նա հետևյալ խոսքերն ասաց. «Ինձ մօտ եկէք, ամեն վաստակածներ եւ բեռնաւորուածներ, եւ ես հանգիստ կ’տամ ձեզ։ Ձեզ վերայ առէք իմ լուծը եւ ինձանից սովորեցէք. որովհետեւ ես հեզ [«մեղմ», ՆԱ] եմ եւ սրտով խոնարհ. եւ ձեր անձերի համար հանգստութիւն կ’գտնէք»։ Ինչպիսի՜ մխիթարություն և թարմություն բերեցին այս խոսքերը նրանց, ովքեր հարստահարված ու ճնշված էին։ Դրանք նույնպիսի արժեք ունեն նաև այսօր։ Եթե մենք իսկապես մեղմություն հագնենք, ապա կլինենք նրանց թվում, «ում որ Որդին կամենայ յայտնել» իր Հորը (Մատթէոս 11։27–29)։
9. Ո՞ր հատկությունն է կապված մեղմության հետ, և այս հարցում ինչո՞ւ է Հիսուսը հրաշալի օրինակ։
9 Խոնարհությունը՝ «սրտով խոնարհ» լինելը, սերտորեն կապված է մեղմության հետ։ Հպարտությունն ընդհակառակը՝ տանում է բարձրամտության ու հաճախ կարող է պատճառ լինել, որ անհատը կոշտ ու անսիրտ վերաբերվի մյուսներին (Առակաց 16։18, 19)։ Իր երկրային ողջ ծառայության ընթացքում Հիսուսը խոնարհություն ցուցաբերեց։ Նա իր պահվածքով շատ էր տարբերվում աշխարհային ղեկավարներից նույնիսկ այն պահին, երբ իր մահվանից վեց օր առաջ մտավ Երուսաղեմ, և մարդիկ խանդավառ կերպով՝ աղաղակներով նրան դիմավորեցին որպես հրեաների թագավորի։ Նա իրականացրեց Զաքարիայի մարգարեությունը Մեսիայի վերաբերյալ. «Ահա քո թագաւորը քեզ մօտ է գալիս, հեզ՝ եւ էշն ու աւանակի քուռակը հեծած» (Մատթէոս 21։5; Զաքարիա 9։9)։ Դանիել հավատարիմ մարգարեն մի տեսիլք տեսավ, որում Եհովան իշխանություն էր տալիս իր Որդուն։ Իսկ Դանիելի ավելի վաղ մարգարեության մեջ Հիսուսը նկարագրվում է որպես ‘մարդկանց անարգը’։ Մեղմությունն ու խոնարհությունն իրոք «գնում» են ձեռք ձեռքի տված (Դանիէլ 4։17; 7։13, 14)։
10. Քրիստոնյայի համար ինչո՞ւ մեղմ լինել չի նշանակում թույլ լինել։
10 Եհովայի ու Հիսուսի մեղմությունը մեզ գրավում է, և մենք մղվում ենք մոտենալու նրանց (Յակոբոս 4։8)։ Ինչ խոսք, մեղմ լինել բոլորովին էլ չի նշանակում թույլ լինել։ Եհովան՝ ամենակարող Աստվածը, ահռելի էներգիայի և ուժի տեր է։ Նրա բարկությունը բորբոքվում է անարդարության վրա (Եսայիա 30։27; 40։26)։ Նմանապես՝ Հիսուսը նույնիսկ Բանսարկու Սատանայի հարձակումների ներքո շարունակեց հաստատակամ մնալ ու չնահանջեց։ Նա չհանդուրժեց իր օրերի կրոնական առաջնորդների անօրեն առևտրական գործողությունները տաճարում (Մատթէոս 4։1–11; 21։12, 13; Յովհաննէս 2։13–17)։ Սակայն նա մեղմ էր իր աշակերտների հանդեպ, երբ նրանք սխալվում էին, և համբերությամբ տանում էր նրանց թերությունները (Մատթէոս 20։20–28)։ Մի աստվածաշնչագետ հետևյալ կերպ է սահմանում մեղմությունը. «Հանդարտության ետևում կամքի մեծ ուժ է կանգնած»։ Եկեք դրսևորենք Քրիստոսի այդ հատկությունը՝ մեղմությունը։
Իր օրերի ամենահեզ մարդը
11, 12. Ի՞նչն է ուշագրավ դարձնում Մովսեսի հեզությունը, եթե հաշվի առնենք նրա ոչ սովորական դաստիարակությունը։
11 Երրորդ օրինակը, որ կքննարկենք, Մովսեսի օրինակն է։ Աստվածաշունչն ասում է, որ նա «շատ հեզ էր երկրի վերայ եղած բոլոր մարդկանցից աւելի» (Թուոց 12։3)։ Այս նկարագրությունը տրվել է Աստծո ներշնչմամբ։ Մովսեսի ուշագրավ հեզությունը նպաստեց, որ նա ընդունի Եհովայի առաջնորդությունը։
12 Մովսեսը ոչ սովորական դաստիարակություն էր ստացել։ Եհովան հոգ տարավ, որ հավատարիմ եբրայեցի ծնողների այս որդին կենդանի մնար դավաճանության և սպանության ժամանակներում։ Կյանքի առաջին տարիներին Մովսեսին խնամել էր մայրը, որը մանրամասնորեն սովորեցրել էր նրան ճշմարիտ Աստծո՝ Եհովայի մասին։ Սակայն ավելի ուշ Մովսեսն իր տնից վերցվել ու տարվել էր ապրելու մի այնպիսի միջավայրում, որը նախկինից շատ ու շատ էր տարբերվում։ «Մովսէսը վարժուեցաւ Եգիպտացիների բոլոր իմաստութիւնովը,— ասաց վաղ քրիստոնյա նահատակ Ստեփանոսը,— եւ զօրաւոր էր խօսքերով եւ գործերով» (Գործք 7։22)։ Նրա հավատն ակնհայտ դարձավ այն ժամանակ, երբ նա տեսավ, թե ինչ անարդարություններ են կրում իր եղբայրները փարավոնի վերակացուների ձեռքից։ Մովսեսը ստիպված եղավ Եգիպտոսից փախչել Մադիամի երկիր, քանի որ սպանեց մի եգիպտացու, որը եբրայեցու էր ծեծում (Ելից 1։15, 16; 2։1–15; Եբրայեցիս 11։24, 25)։
13. Մադիամում 40 տարի ապրելը ի՞նչ ազդեցություն թողեց Մովսեսի վրա։
13 Հայտնվելով անապատում՝ 40 տարեկան Մովսեսը ստիպված էր հոգ տանել ինքն իր մասին։ Մադիամում նա հանդիպեց Ռագուելի յոթ աղջիկներին և օգնեց նրանց ջուր հանել իրենց հոր բազմաքանակ հոտերի համար։ Վերադառնալով տուն՝ նրանք ուրախ–ուրախ իրենց հորը պատմեցին, թե ինչպես «մէկ Եգիպտացի» օգնության հասավ, երբ հովիվները նեղում էին իրենց։ Ռագուելի հրավերով Մովսեսը սկսեց ապրել նրա ընտանիքի հետ։ Դժվարությունները չդառնացրին նրա սիրտը և չխանգարեցին նրան իր ապրելակերպը հարմարեցնելու նոր պայմաններին։ Եհովայի կամքը կատարելու նրա ցանկությունը երբեք չթուլացավ։ 40 երկար տարիներ, որի ընթացքում նա պահեց Ռագուելի ոչխարները, ամուսնացավ Սեփորայի հետ և երեխաներ մեծացրեց, Մովսեսն ավելի ու ավելի մշակեց այն հատկությունը, որը հետագայում բնորոշելու էր իրեն։ Այո, դժվարություններ կրելով՝ Մովսեսը սովորեց հեզ լինել (Ելից 2։16–22; Գործք 7։29, 30)։
14. Նկարագրեք Իսրայելի առաջնորդ եղած ժամանակ Մովսեսի հետ պատահած մի դեպք, երբ նա մեղմություն դրսևորեց։
14 Այն բանից հետո, երբ Եհովան Մովսեսին նշանակեց Իսրայել ազգի առաջնորդ, Մովսեսը շարունակեց մնալ մեղմ անձնավորություն։ Մի անգամ պատանիներից մեկը Մովսեսին հայտնեց, որ Ելդադն ու Մովդադը մարգարեանում են բանակատեղում, չնայած որ նրանք ներկա չէին, երբ Եհովան իր սուրբ ոգին թափեց 70 ծերերի վրա, որոնք ծառայելու էին որպես Մովսեսի օգնականներ։ Հեսուն բացականչեց. «Տէր իմ Մովսէս, արգելիր նորանց»։ Մովսեսը մեղմորեն պատասխանեց. «Ի՞նձ համար ես նախանձում. երանի՜ թէ Եհովայի բոլոր ժողովուրդը մարգարէներ լինէին, եւ Եհովան իր Հոգին նորանց վերայ դնէր» (Թուոց 11։26–29)։ Նրա մեղմությունը նպաստեց, որ այդ իրավիճակում լարվածությունը թուլանա։
15. Անկատար լինելով հանդերձ՝ ի՞նչ հարցում է Մովսեսը լավ օրինակ մեզ համար։
15 Սակայն մի անգամ, երևում է, Մովսեսը չկարողացավ հեզ լինել։ Կադեսի մոտ՝ Մերիբայում, նա փառքը չտվեց Եհովային՝ Հրաշքներ Գործողին (Թուոց 20։1, 9–13)։ Չնայած իր անկատար էությանը՝ Մովսեսը անսասան հավատ դրսևորեց, ինչը սատարեց նրան իր ողջ կյանքում։ Մեզ գրավում է նրա արտակարգ մեղմությունը (Եբրայեցիս 11։23–28)։
Կոպտություն և մեղմություն
16, 17. Նաբաղի ու Աբիգեայի դեպքը մեզ ինչ է նախազգուշացնում։
16 Կարդալով Աստվածաշունչը՝ մենք տեղեկանում ենք մի նախազգուշական դեպքի, որը տեղի է ունեցել Դավիթի ժամանակներում՝ Աստծո Սամուել մարգարեի մահվանից քիչ անց։ Այն մի ամուսնական զույգի՝ Նաբաղի ու նրա կին Աբիգեայի մասին է։ Ինչպիսի՜ մեծ հակադրություն կար այս երկու անձնավորությունների միջև։ Աբիգեան «խոհեմամիտ» էր, մինչդեռ նրա ամուսինը «խստաբարոյ եւ չարագործ» էր։ Նաբաղը կոպտորեն մերժեց Դավիթի մարդկանց, որոնք եկել էին նրանից սննդամթերք խնդրելու և որոնք մինչ այդ օգնել էին Նաբաղի հովիվներին՝ պահպանելու գողերից նրա մեծ հոտերը։ Դավիթը զայրացավ, և դա միանգամայն հիմնավոր էր։ Նա ու նրա մարդիկ կապեցին իրենց սրերը և ճանապարհ ընկան կռվելու Նաբաղի հետ (Ա Թագաւորաց 25։2–13)։
17 Երբ լուրը հասավ Աբիգեային, նա արագորեն պատրաստություններ տեսավ. վերցրեց հաց, գինի, միս, չամիչ և թուզ ու գնաց դիմավորելու Դավիթին։ «Ով տէր իմ, յանցանքը ինձ վերայ լինի,— աղաչեց Աբիգեան.— հրաման տուր՝ որ աղախինդ քո առաջին խօսէ, եւ քո աղախնի խօսքերը լսիր»։ Դավիթի սիրտը փափկեց նրա մեղմ խնդրանքներից։ Աբիգեայի բացատրությունները լսելուց հետո նա ասաց. «Օրհնեալ լինի Իսրայէլի Տէր Աստուածը, որ այսօր քեզ ուղարկեց ինձ դիմաւորելու. Եւ օրհնեալ է քո խոհեմութիւնը. եւ օրհնեալ ես դու որ այսօր ինձ արգիլեցիր արիւնի մէջ մտնելուց» (Ա Թագաւորաց 25։18, 24, 32, 33)։ Նաբաղն իր կոպտության պատճառով վերջիվերջո մահացավ, իսկ Աբիգեան իր գեղեցիկ հատկությունների շնորհիվ ուրախություն գտավ՝ դարձավ Դավիթի կինը։ Նա մեղմություն հանդես բերելու մեջ օրինակ է բոլոր նրանց համար, ովքեր այժմ ծառայում են Եհովային (Ա Թագաւորաց 25։36–42)։
Հետամուտ լինենք մեղմության
18, 19. ա) Ի՞նչ փոփոխություններ են ի հայտ գալիս, երբ մեղմություն ենք հագնում։ բ) Ի՞նչը կարող է օգնել մեզ արդյունավետ ինքնաքննություն կատարելու։
18 Ինչպես տեսնում ենք, մեղմությունը շատ կարևոր հատկություն է։ Դա ավելին է, քան պարզապես բարեհամբույր լինելը. դա խառնվածքի մի գրավիչ հատկություն է, որը թարմություն է հաղորդում ուրիշներին։ Անցյալում գուցե սովոր ենք եղել խոսել ու գործել կոշտ և անբարյացակամ տոնով։ Սակայն իմանալով աստվածաշնչյան ճշմարտությունը՝ մենք փոխվել ենք ու դարձել ավելի հաճելի անձնավորություններ։ Պողոսը նման փոփոխության մասին էր խոսում, երբ իր հավատակիցներին հորդորեց. «Հագէք.... ողորմասիրտ գթածութիւն, քաղցրութիւն, խոնարհութիւն, հեզութիւն, երկայնմտութիւն» (Կողոսացիս 3։12)։ Աստվածաշնչում դա նմանեցվում է այն բանին, որ խիստ ագրեսիվ վայրի կենդանիները՝ գայլը, ընձառյուծը, առյուծը, արջը և իժը, վերափոխվեին ընտանի կենդանիների՝ դառնալով գառ, ուլ, հորթ, կով (Եսայիա 11։6–9; 65։25)։ Անձնավորության նման փոփոխությունն այնքան ուշագրավ է, որ կողքից նայողները պարզապես հիանում են։ Սակայն մենք նման փոփոխությունը վերագրում ենք Աստծո սուրբ ոգու գործողությանը, քանի որ մեղմությունը, նրա պտղի մասերից է։
19 Արդյոք սա նշանակո՞ւմ է, որ եթե կատարել ենք անհրաժեշտ փոփոխությունները ու նվիրվել ենք Եհովային, ապա այլևս կարիք չունենք աշխատելու մեզ վրա, որպեսզի մեղմաբարո անձնավորություն լինենք։ Իհարկե ոչ։ Դիտարկենք մի օրինակ։ Որպեսզի նոր հագուստն ամեն ժամանակ մաքուր ու կոկիկ տեսք ունենա, հարկավոր է միշտ խնամք տանել։ Ուշադիր քննելով Աստծո Խոսքը և խորհրդածելով այնտեղ պարունակվող օրինակների շուրջ՝ մենք կկարողանանք նորովի ու օբյեկտիվորեն նայել ինքներս մեզ։ Իսկ ի՞նչ է քո մասին ասում Աստծո Խոսքի հայելին (Յակոբոս 1։23–25)։
20. Ինչպե՞ս կարող ենք հաջողությունների հասնել մեղմություն դրսևորելու մեջ։
20 Անշուշտ, մարդիկ խառնվածքով տարբեր են։ Աստծո ծառաներից ոմանք ավելի հեշտությամբ են մեղմություն դրսևորում, քան մյուսները։ Այդուհանդերձ, բոլոր քրիստոնյաներն էլ կարիք ունեն զարգացնելու Աստծո սուրբ ոգու պտուղը, որի մեջ է մտնում նաև մեղմությունը։ Պողոսը Տիմոթեոսին քնքշորեն հորդորեց. «Հետեւիր արդարութեան, աստուածպաշտութեան, հաւատքի, սէրի, համբերութեան, հեզութեան» (Ա Տիմոթէոս 6։11)։ «Հետեւիր» բառը նշանակում է, որ հարկավոր է ջանք թափել։ Աստվածաշնչի մեկ ուրիշ թարգմանության մեջ այս կոչը հնչում է «հետամո՛ւտ եղիր» բառերով (ԱՆԹ)։ Եթե ջանքեր գործադրեք խորհրդածելու Աստծո Խոսքում գտնվող հրաշալի օրինակների շուրջ, ապա դրանք անջնջելի հետք կթողնեն ձեր մտքում։ Դրանք կկերտեն ձեր անձնավորությունը ու կառաջնորդեն ձեզ (Յակոբոս 1։21)։
21. ա) Ինչո՞ւ պետք է հետամուտ լինենք մեղմության։ բ) Ի՞նչ է քննարկվելու հաջորդ հոդվածում։
21 Այն, թե ինչպես ենք վարվում ուրիշների հետ, ցույց է տալիս, թե որքանով ենք կարողանում մեղմություն դրսևորել։ «Ո՞վ է ձեզանում իմաստուն եւ խելացի,— հարցնում է Հակոբոս աշակերտը,— թող իր բարի վարքովը ցոյց տայ իր գործերը իմաստութեան հեզութիւնովը» (Յակոբոս 3։13)։ Ինչպե՞ս կարող ենք ցուցաբերել այս քրիստոնեական հատկությունը տանը, քարոզչական ծառայության մեջ և ժողովում։ Հաջորդ հոդվածը օգտակար խորհուրդներ է պարունակում այս մասին։
Կրկնություն
• Մեղմության վերաբերյալ ի՞նչ սովորեցիք
• Եհովայի օրինակից,
• Հիսուսի օրինակից,
• Մովսեսի օրինակից,
• Աբիգեայի օրինակից։
• Ինչո՞ւ կարիք ունենք հետամուտ լինելու մեղմության։
[նկար 16–րդ էջի վրա]
Ինչո՞ւ Եհովան հավանեց Աբելի մատուցած զոհը
[նկար 17–րդ էջի վրա]
Հիսուսը ցույց տվեց, որ մեղմությունն ու խոնարհությունը «գնում» են ձեռք ձեռքի տված
[նկար 18–րդ էջի վրա]
Մովսեսը մեղմության հիանալի օրինակ թողեց