Կենսագրություն

Մենք հաստատապես վճռել էինք Աստծո գերիշխանությունը պաշտպանել

Պատմում է Միխալ Ժոբրակը

Մեկ ամիս մենախցում պահելուց հետո ինձ տարան քննիչի մոտ։ Շատ չանցած՝ նա բարկությունից կաս–կարմիր կտրեց ու բղավեց. «Դուք լրտեսնե՛ր եք։ Ամերիկյան լրտեսնե՛ր»։ Ի՞նչը նրան այդ աստիճան բարկացրեց։ Նա ընդամենը ինձ հարցրել էր, թե ինչ կրոնի եմ հարում, և ես պատասխանել էի, որ Եհովայի վկա եմ։

ԱՅՍ ԴԵՊՔԸ պատահել է ավելի քան կես դար առաջ։ Այդ ժամանակ այն երկիրը, որտեղ ես ապրում էի, գտնվում էր կոմունիստական իշխանության տակ։ Սակայն դրանից դեռ շատ առաջ մեր քրիստոնեական կրթական գործունեությունը ուժեղ հակառակության էր ենթարկվել։

Զգում ենք պատերազմի ծանր հետևանքները

Երբ 1914–ին սկսվեց Առաջին համաշխարհային պատերազմը, ես ութ տարեկան էի։ Այդ ժամանակ մեր գյուղը՝ Զալուժիցեն, գտնվում էր Ավստրո–Հունգարական միապետության ենթակայության տակ։ Պատերազմը ոչ միայն շուռ տվեց աշխարհը, այլ նաև կտրուկ կերպով վերջ դրեց իմ մանկությանը։ Հայրս, որը զինվոր էր, մահացավ պատերազմի հենց առաջին տարում։ Նրա մահը մորս, երկու քույրերիս և ինձ ծայրաստիճան աղքատության մեջ գցեց։ Լինելով երեխաներից ամենամեծը՝ շուտով ուսերիս վրա սկսեցի կրել շատ պարտականություններ՝ կապված մեր փոքրիկ ֆերմայի և տնային գործերի հետ։ Դեռ մանուկ հասակից ես շատ կրոնասեր եմ եղել։ Մեր ռեֆորմատական (կալվինական) եկեղեցու քահանան նույնիսկ խնդրում էր ինձ, որ իր բացակայության ժամանակ փոխարինեի իրեն և ուսուցանեի համադասարանցիներիս։

1918 թ.–ին պատերազմն ավարտվեց, և մենք թեթևացած շունչ քաշեցինք։ Ավստրո–Հունգարական պետությունը փլուզվեց, և մենք դարձանք Չեխոսլովակիայի Հանրապետության քաղաքացիներ։ Շուտով մեր շրջանից շատերը, որ գաղթել էին Միացյալ Նահանգներ, վերադարձան տուն։ Նրանց թվում էր Միխալ Պետրիկը, որը մեր գյուղ եկավ 1922–ին։ Երբ նա այցելեց մեր հարևանությամբ ապրող մի ընտանիքի, ես ու մայրս էլ հրավիրվեցինք նրանց տուն։

Աստծո գերիշխանությունը իրական է դառնում մեզ համար

Միխալը Աստվածաշունչ ուսումնասիրող էր, ինչպես այն ժամանակ կոչվում էին Եհովայի վկաները։ Նա աստվածաշնչային կարևոր հարցեր շոշափեց, որոնք շարժեցին հետաքրքրությունս։ Ինձ առավել գրավեց Եհովայի Թագավորության գալստյան մասին լուրը (Դանիէլ 2։44)։ Երբ նա ասաց, որ հաջորդ կիրակի Զահոր գյուղում քրիստոնեական հանդիպում է անցկացվելու, որոշեցի ներկա գտնվել այդ հանդիպմանը։ Ես վեր կացա առավոտյան ժամը 4–ին և ոտքով քայլեցի մոտ 8 կիլոմետր մինչև մորեղբորս տուն, որպեսզի կարճ ժամանակով խնդրեի իրենց հեծանիվը։ Անվադողը վերանորոգեցի ու հեծանիվով 24 կիլոմետր գնացի մինչև Զահոր։ Ես չգիտեի, թե որտեղ էր անցկացվելու հանդիպումը, ուստի սկսեցի դանդաղ անցնել փողոցներից մեկով։ Հանկարծ տներից մեկից երգի ձայն լսվեց, ու ես հասկացա, որ դա Թագավորության երգերից է։ Սիրտս ցնծաց ուրախությունից։ Մտա այդ տունը և բացատրեցի, թե ինչու եմ եկել։ Տանտերերն ինձ հրավիրեցին նախաճաշի, և հետո նրանց հետ գնացի հանդիպմանը։ Չնայած որ ես դեռ պետք է տուն վերադառնայի՝ անցնելով 32 կիլոմետր հեծանիվով ու ոտքով, բոլորովին հոգնածություն չէի զգում (Եսայիա 40։31)։

Ինձ մեծապես տպավորում էր այն, որ Եհովայի վկաները պարզ, Աստվածաշնչի վրա հիմնված բացատրություններ էին տալիս։ Անչափ դուր էր գալիս Աստծո իշխանության ներքո լիարժեք և բավականություն պատճառող կյանքով ապրելու հեռանկարը (Սաղմոս 104։28)։ Ես ու մայրս որոշեցինք մի գրություն ուղղել մեր եկեղեցուն այնտեղից հեռանալու մասին։ Դա մեծ իրարանցում առաջ բերեց մեր գյուղում։ Ճիշտ է, ոմանք նույնիսկ մեզ հետ չէին խոսում որոշ ժամանակ, սակայն մենք շփվում էինք մեր շրջանի Վկաների հետ (Մատթէոս 5։11, 12)։ Դրանից կարճ ժամանակ անց ես մկրտվեցի Ուժ գետում։

Ծառայությունը դառնում է մեր կյանքի ուղին

Մենք օգտագործում էինք ցանկացած առիթ՝ Եհովայի Թագավորության մասին քարոզելու համար (Մատթէոս 24։14)։ Մասնավորապես մեծ ուշադրություն էինք դարձնում կիրակի օրերին կազմակերպված քարոզելուն։ Այն ժամանակ մարդիկ սովորաբար վաղ էին արթնանում, ուստի կարող էինք բավական շուտ սկսել մեր ծառայությունը։ Նույն օրը ավելի ուշ հանրային հանդիպում էր անցկացվում։ Աստվածաշունչ ուսուցանողները հիմնականում առանց գրավոր պլանի էին ելույթ ունենում։ Նրանք հաշվի էին առնում հետաքրքրվող անհատների թիվը, նրանց կրոնը և հուզող հարցերը։

Աստվածաշնչի ճշմարտությունները, որ մենք քարոզում էինք, բաց արեցին անկեղծ սիրտ ունեցող շատ անհատների աչքերը։ Մկրտվելուց հետո շուտով սկսեցի քարոզել Տրհովիշտե գյուղում։ Տներից մեկի մոտ զրուցեցի մի շատ բարեհամբույր կնոջ՝ Զուզանա Մոսկալի հետ։ Նա և նրա ընտանիքի անդամները կալվինական էին, ինչպես ես մի ժամանակ։ Զուզանան ծանոթ էր Աստվածաշնչին, սակայն շատ հարցերի պատասխանները դեռ չէր գտել։ Մոտ մեկ ժամ զրուցելուց հետո ես նրան տվեցի «Աստծո քնարը» գիրքը։a

Մոսկալները կանոնավորաբար ընթերցում էին Աստվածաշունչը և «Աստծո քնարը» գիրքը ստանալուն պես սկսեցին դա էլ ընթերցել։ Այդ գյուղում գնալով ավելի շատ ընտանիքներ էին հետաքրքրություն ցույց տալիս, և նրանք սկսեցին հաճախել մեր հանդիպումներին։ Նրանց կալվինական եկեղեցու քահանան խստորեն նախազգուշացրեց չլսել մեզ ու չընդունել մեր գրականությունը։ Այդ ժամանակ որոշ հետաքրքրվող անհատներ առաջարկեցին նրան գալ մեր հանդիպումներից մեկին և բոլորի ներկայությամբ ապացուցել, որ մեր ուսուցումները սխալ են։

Քահանան եկավ, բայց նա Աստվածաշնչից նույնիսկ մեկ ապացույց չկարողացավ բերել, որպեսզի հիմնավորեր իր ուսուցումները։ Իրեն արդարացնելու համար նա ասաց. «Մենք չենք կարող հավատալ Աստվածաշնչի ամեն մի խոսքին։ Այն գրել են մարդիկ, և կրոնի հետ կապված հարցերը տարբեր կերպերով կարելի է մեկնաբանել»։ Սա շատերի համար շրջադարձային կետ եղավ։ Ոմանք ասացին քահանային, որ եթե նա Աստվածաշնչին չի հավատում, նրանք այլևս չեն գա և չեն լսի իր քարոզները։ Այսպիսով՝ նրանք խզեցին իրենց կապերը կալվինական եկեղեցու հետ, ու այդ գյուղից մոտ 30 հոգի վճռականորեն Աստվածաշնչի ճշմարտության կողմը բռնեց։

Թագավորության բարի լուրը քարոզելը մեր կյանքի ուղին էր դարձել, ուստի բնական է, որ ես կողակից էի փնտրում հոգևորապես ամուր ընտանիքից։ Ծառայակիցներիցս մեկը Յան Պետրուշկան էր, որը ճշմարտությունն իմացել էր Միացյալ Նահանգներում։ Նրա դուստրը՝ Մարիան, ինձ դուր էր գալիս նրանով, որ ինչպես իր հայրը, պատրաստ էր վկայություն տալ յուրաքանչյուր հանդիպած անհատի։ 1936–ին ես ու Մարիան ամուսնացանք, և նա հետագա 50 տարիներին իմ հավատարիմ ուղեկիցը եղավ մինչև իր մահը 1986 թվականին։ 1938 թ.–ին ծնվեց մեր միակ որդին՝ Էդուարդը։ Այդ ժամանակ Եվրոպայում մեկ այլ պատերազմի շունչ էր զգացվում։ Ինչպե՞ս դա կանդրադառնար մեր ծառայության վրա։

Փորձվում է մեր քրիստոնեական չեզոքությունը

Երբ սկսվեց Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը, Սլովակիան, որը դարձել էր առանձին պետություն, գտնվում էր նացիստների ազդեցության տակ։ Սակայն իշխանությունները կոնկրետ գործողություններ չէին ձեռնարկում Եհովայի վկաների կազմակերպության դեմ։ Մենք գաղտնի էինք քարոզում, և մեր գրականությունը գրաքննության էր ենթարկվում։ Չնայած այդ ամենին՝ մենք զգուշորեն շարունակում էինք մեր գործունեությունը (Մատթէոս 10։16)։

Պատերազմը սաստկանում էր, և ինձ զորակոչեցին բանակ, չնայած որ արդեն երեսունհինգն անց էի։ Քրիստոնեական չեզոքություն պահպանելով՝ հրաժարվեցի մասնակցել պատերազմին (Եսայիա 2։2–4)։ Հուրախություն ինձ՝ մինչ իշխանությունները կորոշեին, թե ինչպես վարվել ինձ հետ, բոլոր իմ տարիքի անհատները տուն ուղարկվեցին։

Մենք հասկանում էինք, որ մեր քաղաքաբնակ եղբայրների համար շատ ավելի դժվար էր իրենց ապրուստը հոգալ, քան մեզ՝ գյուղական վայրերում ապրողներիս համար։ Մենք ցանկանում էինք նրանց հետ կիսել մեր ունեցածը (Բ Կորնթացիս 8։14)։ Ուստի վերցնում էինք այնքան մթերքներ, որքան կկարողանայինք տանել, և ճամփորդում էինք երկրի մի ծայրից մյուսը դեպի Բրատիսլավա՝ անցնելով ավելի քան 500 կիլոմետր ճանապարհ։ Քրիստոնեական սիրո և եղբայրության կապը, որ հաստատվել էր մեր միջև պատերազմի տարիներին, օգնեց մեզ տոկալ հետագա դժվարություններին։

Քաջալերություն ենք ստանում

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո Սլովակիան նորից դարձավ Չեխոսլովակիայի մի մասը։ 1946–1948 թվականներին Եհովայի վկաների համազգային համաժողովներ էին անցկացվում կամ Բռնոյում, կամ Պրահայում։ Մենք Սլովակիայի արևելյան շրջաններից համաժողով էինք գնում պատվիրակների համար նախատեսված գնացքներով։ Դրանք կարելի էր անվանել «երգող գնացքներ», քանի որ ամբողջ ճանապարհին երգում էինք (Գործք 16։25, ԱՆԹ)։

Հիշողությանս մեջ վառ է մնացել հատկապես 1947–ին Բռնոյում տեղի ունեցած համաժողովը, որին ներկա էին գլխավոր վարչությունից երեք քրիստոնյա վերակացուներ, այդ թվում եղբայր Նաթան Նորը։ Հանրային ելույթը ազդարարելու համար մեզանից շատերը անցան քաղաքի փողոցներով՝ կրելով ազդագրեր, որոնց վրա գրված էր ելույթի վերնագիրը։ Մեր որդին՝ Էդուարդը, որն այդ ժամանակ ընդամենը ինը տարեկան էր, շատ տխրեց, որ ազդագիր չստացավ։ Ուստի եղբայրները փոքր ազդագրեր պատրաստեցին ոչ միայն Էդուարդի, այլև մյուս երեխաների համար։ Երեխաների այս խումբը հրաշալի աշխատանք կատարեց։

1948 թ. փետրվարին իշխանության գլուխ եկան կոմունիստները։ Մենք գիտեինք, որ վաղ թե ուշ կառավարությունը քայլեր էր ձեռնարկելու մեր ծառայության վրա արգելք դնելու համար։ 1948 թ. սեպտեմբերին համաժողով անցկացվեց Պրահայում, և մենք անչափ հուզված էինք, քանի որ ակնկալում էինք, որ երեք տարի ազատորեն հավաքվելուց հետո մի նոր արգելք էր դրվելու մեր հանրային հավաքույթների վրա։ Համաժողովի վերջում բանաձև ընդունեցինք, որում մասամբ ասվում էր. «Մենք՝ այստեղ հավաքված Եհովայի վկաներս, .... վճռել ենք է՛լ ավելի ընդարձակել այս օրհնյալ ծառայությունը և Տիրոջ շնորհով հարատևել այդ գործում ամեն ժամանակ, այդ թվում նաև փորձությունների ժամանակ և Աստծո թագավորության ավետարանը ավելի մեծ եռանդով հռչակել»։

«Հայրենիքի դավաճաններ»

Պրահայում տեղի ունեցած համաժողովից ընդամենը երկու ամիս հետո գաղտնի ոստիկանության աշխատակիցները ներխուժեցին Բեթել, որը գտնվում էր Պրահայից ոչ հեռու։ Նրանք բռնագրավեցին ողջ գույքը, գրականությունը, որքան որ կարողացան գտնել, ձերբակալեցին բոլոր բեթելցիներին և մի քանի ուրիշ եղբայրների։ Բայց դա դեռ վերջը չէր։

1952 թ. փետրվարի 3–ի լույս 4–ի գիշերը պետական անվտանգության ուժերը սանրեցին ողջ երկիրը և ձերբակալեցին 100–ից ավելի Վկաների։ Նրանց թվում էի և ես։ Գիշերը՝ ժամը երեքին մոտ, ոստիկանները ոտքի հանեցին մեր ողջ ընտանիքին։ Առանց որևէ բացատրության՝ նրանք հրամայեցին ինձ գնալ իրենց հետ։ Ձեռքերս կապանքների մեջ դրեցին, աչքերս կապեցին և մի քանի ուրիշ եղբայրների հետ միասին նետեցին բեռնատար մեքենայի թափքը։ Ի վերջո ես հայտնվեցի մենախցում։

Մի ամբողջ ամիս ինձ հետ ոչ ոք չխոսեց։ Միակ անձնավորությունը, որին տեսնում էի, բանտապահն էր, որը դռան միջի բացվածքից խղճուկ կերակուր էր հրում ներս։ Որոշ ժամանակ անց ինձ իր մոտ կանչեց այն քննիչը, որի մասին հիշատակեցի սկզբում։ Ինձ լրտես անվանելուց հետո նա ասաց. «Կրոնը տգետների համար է։ Աստված գոյություն չունի։ Մենք թույլ չենք տա, որ դուք հիմարացնեք մեր բանվոր դասակարգին։ Կա՛մ դահիճը ոտքիդ տակից կհրի աթոռը, կա՛մ կփտես բանտում։ Իսկ եթե քո Աստվածը գա այստեղ, մենք նրա՛ն էլ կսպանենք, ինչպես քեզ»։

Քանի որ իշխանությունները գիտեին, որ մեր քրիստոնեական գործունեությունն արգելող ոչ մի կոնկրետ օրենք չկար, նրանք, ներկայացնելով մեզ որպես «հայրենիքի դավաճաններ» կամ արտասահմանյան լրտեսներ, ցանկանում էին մեր գործունեությանը նոր որակում տալ, որպեսզի այն հարմարեցնեին գոյություն ունեցող օրենքներին։ Այս նպատակին հասնելու համար նրանք պետք է մեր կամքը կոտրեին և ստիպեին մեզ ընդունել կեղծ մեղադրանքները։ Այդ գիշերային հարցաքննությունից հետո ինձ թույլ չտվեցին քնել։ Մի քանի ժամ էլ չէր անցել, երբ ինձ դարձյալ հարցաքննեցին։ Այս անգամ քննիչը ինձ տվեց մի գրություն՝ ստորագրելու, որում ասվում էր. «Ես՝ որպես Չեխոսլովակիայի ժողովրդա–դեմոկրատական հանրապետության դավաճան, չեմ մտել [կոլտնտեսություն], քանի որ սպասում էի ամերիկացիներին»։ Երբ ես մերժեցի ստորագրել այս կեղծ գրությունը, ինձ ուղարկեցին կարցեր։

Ինձ թույլ չէին տալիս քնել, պառկել, նույնիսկ նստել։ Միայն կարող էի կանգնած մնալ կամ քայլել։ Ի վերջո ուժասպառ ընկա բետոնե հատակին։ Այդ ժամանակ բանտապահները ինձ նորից տարան քննիչի գրասենյակ։ «Իսկ հիմա կստորագրե՞ս»,— հարցրեց քննիչը։ Երբ նորից հրաժարվեցի, նա հարվածեց երեսիս, որի հետևանքով արյունահոսություն սկսվեց։ Հետո բղավելով ասաց բանտապահներին. «Նա ուզում է ինքնասպան լինել։ Հսկե՛ք նրան, որ դա չանի»։ Ինձ ետ ուղարկեցին մենախուց։ Վեց ամիս շարունակ ինձ այսպես հարցաքննում էին։ Որքան էլ որ ջանացին փոխել իմ համոզմունքները և ստիպել ինձ ընդունելու, թե պետության թշնամի եմ, ես անկոտրում մնացի Եհովայի հանդեպ անարատություն պահելու մեջ։

Դատավարությունից մեկ ամիս առաջ Պրահայից մի դատախազ եկավ ու մեզ՝ 12 եղբայրներիս, մեկ–մեկ հարցաքննեց։ Նա հարցրեց ինձ. «Ի՞նչ կանես, եթե արևմտյան իմպերիալիստները հարձակվեն մեր երկրի վրա»։ Ես պատասխանեցի. «Կանեմ այն, ինչ որ արեցի, երբ այս երկիրը Հիտլերի հետ հարձակվեց ԽՍՀՄ–ի վրա։ Ես չկռվեցի այն ժամանակ, չեմ կռվի նաև հիմա, քանի որ քրիստոնյա եմ և չեզոք դիրք եմ բռնել»։ Հետո նա ինձ ասաց. «Մենք չենք կարող հանդուրժել Եհովայի վկաներին։ Մեզ զինվորներ են պետք արևմտյան իմպերիալիստներից պաշտպանվելու համար, եթե նրանք հարձակվեն մեզ վրա։ Մեզ զինվորներ են պետք նաև արևմուտքում գտնվող մեր բանվոր եղբայրներին ազատելու համար»։

1953 թ. հուլիսի 24–ին մեզ տարան դատարան։ Մեզ՝ 12 եղբայրներիս, հերթով կանչեցին և կանգնեցրին դատավորների առջև։ Օգտվելով այս հնարավորությունից՝ մենք վկայություն տվեցինք մեր հավատի մասին։ Կեղծ մեղադրանքների վերաբերյալ մեր պատասխանները լսելուց հետո դատապաշտպանը կանգնեց և ասաց. «Ես այս դատարանում շատ եմ եղել։ Սովորաբար այստեղ տեսել եմ խոստովանություն, զղջում, նույնիսկ արցունքներ։ Սակայն այս մարդիկ այստեղից կգնան ավելի զորացած, քան այստեղ եկած ժամանակ էին»։ Այս ամենից հետո տասներկուսիս էլ մեղադրեցին հայրենիքի դավաճանության մեջ։ Դատարանի վճռով դատապարտվեցի երեք տարվա ազատազրկման, իսկ ողջ ունեցվածքս բռնագրավվեց պետության կողմից։

Ծեր հասակը ինձ համար խոչընդոտ չէ

Բանտից տուն վերադառնալուց հետո ես դեռ գաղտնի ոստիկանության հսկողության տակ էի։ Չնայած դրան՝ վերսկսեցի իմ աստվածապետական գործունեությունը, և ինձ վստահվեց մեր ժողովի վերակացության գործը։ Թեև մեզ թույլ էր տրվել ապրել մեր տանը, որը բռնագրավված էր, այն մեզ օրինականորեն վերադարձվեց միայն 40 տարի հետո, երբ կոմունիզմը փլուզվեց։

Մեր ընտանիքում ես միակը չէի, որ ազատազրկման դատապարտվեցի։ Ընդամենը 3 տարի էր անցել, ինչ տուն էի վերադարձել, երբ Էդուարդին զորակոչեցին բանակ։ Աստվածաշնչով դաստիարակված իր խղճի թելադրանքով նա հրաժարվեց զինծառայությունից և բանտարկվեց։ Տարիներ անց նույնը պատահեց նույնիսկ թոռնիկիս՝ Պետերին, չնայած որ նա առողջական խնդիրներ ուներ։

1989 թվականին Չեխոսլովակիայում կոմունիստների իշխանությունը վերացավ։ Որքա՜ն ուրախ էի, որ քառասուն տարվա արգելքից հետո կարող էի ազատորեն քարոզել տնից տուն (Գործք 20։20)։ Որքան թույլ էր տալիս առողջական վիճակս, մասնակցում էի ծառայության այս ձևին։ Այժմ 98 տարեկան եմ և առաջվա նման առողջ չեմ, սակայն ուրախ եմ, որ դեռ ի վիճակի եմ մարդկանց պատմել ապագայի վերաբերյալ Եհովայի հրաշալի խոստումների մասին։

Ես կարող եմ թվարկել 5 երկրների 12 ղեկավարների, որոնք իշխել են մեր քաղաքի վրա։ Նրանց թվում եղել են բռնապետներ, նախագահներ ու մեկ թագավոր։ Նրանցից և ոչ մեկը վերջնական լուծում չի տվել այն բոլոր խնդիրներին, որոնց պատճառով տառապել են նրանց իշխանության ներքո ապրած մարդիկ (Սաղմոս 146։3, 4)։ Ես երախտապարտ եմ Եհովային, որ նա թույլ է տվել ինձ իմ կյանքի վաղ տարիներին ճանաչել իրեն։ Դրա շնորհիվ կարողացել եմ խորությամբ հասկանալ, թե ինչպես է նրա Մեսիական Թագավորությունը լուծելու այդ խնդիրները, ինչպես նաև կարողացել եմ խուսափել Աստծուց անկախ, ունայն կյանքից։ Ես այդ հրաշալի լուրը քարոզել եմ ավելի քան 75 տարի, և դա իմ կյանքին նպատակ է հաղորդել, ինձ բավարարվածության զգացում պարգևել ու երկրի վրա հավիտյան ապրելու վառ հույս շնորհել։ Ուրիշ էլ ի՞նչ կարող էի ցանկանալ։b

[ծանոթագրություններ]

[նկար 26–րդ էջի վրա]

Հարսանիքից կարճ ժամանակ անց

[նկար 26–րդ էջի վրա]

Էդուարդի հետ՝ 1940–ականների սկզբին

[նկար 27–րդ էջի վրա]

Ազդարարում ենք Բռնոյի համաժողովը, 1947 թվական